Tài liệu Phân tích hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía huyện phụng hiệp tỉnh hậu giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH ------ HUỲNH MỸ PHƯỢNG PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NÔNG HỘ TRỒNG MÍA HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG LUẬN VĂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số ngành: 52620115 Tháng 8 - 2014 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH ------ HUỲNH MỸ PHƯỢNG MSSV: 4114705 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NÔNG HỘ TRỒNG MÍA HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG LUẬN VĂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số ngành: 52620115 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN LÊ NGUYỄN ĐOAN KHÔI Tháng 8 - 2014 LỜI CẢM TẠ  Qua bốn năm học tập và rèn luyện tại khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh trường Đại học Cần Thơ. Hôm nay, với những kiến thức đã được học ở trường cùng với những kinh nghiệm thực tế trong quá trình học tập, em đã hoàn thành Luận văn tốt nghiệp Đại học của mình. Thông qua luận văn này: Em xin chân thành cảm ơn quý Thầy (Cô) trường Đại học Cần Thơ, quý Thầy (Cô) khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho em trong suốt bốn năm học tại trường và sẽ là hành trang quý giá cho em bước vào xã hội. Em chân thành biết ơn thầy cố vấn học tập Ts. Phạm Lê Thông đã quan tâm, dìu dắt, động viên và giúp đỡ em từ những ngày đầu em mới bước chân vào giảng đường Đại học. Đặc biệt em chân thành biết ơn thầy Lê Nguyễn Đoan Khôi đã tận tình chỉ dạy, hướng dẫn và đóng góp ý kiến giúp em hoàn thành tốt luận văn này. Bên cạnh đó em xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, các cô chú anh chị ở phòng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang, các chú cán bộ địa phương, các phòng, ban kinh tế và em rất biết ơn bà con nông dân huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang đã nhiệt tình giúp đỡ em trong quá trình thực hiện luận văn. Cuối lời em xin kính chúc quý Thầy (Cô) Khoa Kinh tế và Quản trị Kinh doanh cùng Quý Cô Chú, Anh chị tại phòng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang dồi dào sức khỏe, công tác tốt, vui vẻ trong cuộc sống và thành công trong công việc. Kính chúc Quý bà con nông dân huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang luôn vui khỏe và sản xuất luôn được mùa trúng lớn. Trân trọng kính chào! Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. Sinh viên thực hiện (ký và ghi họ tên) Huỳnh Mỹ Phượng i LỜI CAM ĐOAN  Tôi xin cam đoan luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi, các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong đề tài là trung thực và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận văn cùng cấp nào khác. Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. Sinh viên thực hiện (ký và ghi họ tên) Huỳnh Mỹ Phượng ii NHẬN XÉT VÀ XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN  ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm ….. Giáo viên hướng dẫn (ký và ghi họ tên) TS. LÊ NGUYỄN ĐOAN KHÔI iii MỤC LỤC LỜI CẢM TẠ ........................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... ii NHẬN XÉT VÀ XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN .......................... iii MỤC LỤC .............................................................................................................. iv DANH SÁCH BẢNG ............................................................................................ vii DANH SÁCH HÌNH ............................................................................................ viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................. ix CHƯƠNG 1 ..............................................................................................................1 GIỚI THIỆU.............................................................................................................1 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.......................................................................................1 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................2 1.2.1 Mục tiêu chung.............................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể.............................................................................................2 1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU...................................................................................2 1.4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................................................................2 1.4.1 Không gian nghiên cứu .................................................................................2 1.4.2 Thời gian nghiên cứu ....................................................................................3 1.4.3 Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................3 1.5 Lược khảo tài liệu ...............................................................................................3 CHƯƠNG 2 ..............................................................................................................5 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................................5 2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN...............................................................................................5 2.1.1 Một số khái niệm cơ bản ..............................................................................5 2.1.1.1 Khái niệm về hiệu quả và hiệu quả kinh tế .................................................5 2.1.1.2 Khái niệm về hiệu quả tài chính .................................................................5 2.1.1.3 Khái niệm nông hộ và kinh tế hộ ................................................................5 2.1.1.4 Tài nguyên của nông hộ .............................................................................6 2.1.2 Các chỉ tiêu kinh tế .......................................................................................6 2.1.3 Các chỉ số tài chính ......................................................................................7 2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................7 2.2.1 Phương pháp chọn vùng nghiên cứu .............................................................7 2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu ........................................................................8 2.2.2.1 Số liệu thứ cấp ...........................................................................................8 2.2.2.2 Số liệu sơ cấp ............................................................................................8 2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu ......................................................................8 CHƯƠNG 3 ............................................................................................................ 11 iv GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ TỈNH HẬU GIANG VÀ THỰC TRẠNG SẢN XUẤT MÍA TẠI HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG .............................. 11 3.1 GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ TỈNH HẬU GIANG ........................................ 11 3.2 GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN PHỤNG HIỆP ..................................12 3.2.1 Vị trí địa lý .................................................................................................12 3.2.2 Địa hình .....................................................................................................12 3.2.3 Khí hậu ...................................................................................................... 13 3.2.4 Thủy Văn ...................................................................................................13 3.2.5 Tình hình kinh tế xã hội huyện Phụng Hiệp ................................................ 13 3.2.5.1 Về nông nghiệp ........................................................................................ 13 3.2.5.2 Về sản xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp (CN – TTCN) ................ 14 3.2.5.3 Về giao thông, thủy lợi............................................................................. 14 3.2.5.4 Về giáo dục ............................................................................................. 15 3.2.5.5 Về y tế .....................................................................................................15 3.2.5.5 Về văn hóa............................................................................................... 15 3.2.5.6 Dân cư ....................................................................................................15 3.3 GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ MÍA .....................................................................16 3.4 THỰC TRẠNG SẢN XUẤT MÍA TẠI HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG ................................................................................................................... 17 3.4.1 Tình hình sản xuất mía huyện Phụng Hiệp .................................................. 17 3.4.2 Tình hình sản xuất nông nghiệp huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang.......... 19 3.4.2.1 Trồng trọt ................................................................................................ 19 3.4.2.2 Công tác bảo vệ thực vật ......................................................................... 20 3.4.2.3 Chăn nuôi, thú y ...................................................................................... 21 3.4.2.4 Thủy sản ..................................................................................................22 3.4.2.5 Kế hoạch sản xuất mía năm 2014 ............................................................ 22 CHƯƠNG 4 ............................................................................................................ 24 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT, LỢI NHUẬN .................................................................................. 24 4.1 THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁC NÔNG HỘ TRONG MẪU ĐIỀU TRA.......... 24 4.1.1 Giới tính, dân tộc, độ tuổi, trình độ học vấn của nông hộ ............................ 24 4.1.2 Diện tích canh tác, kinh nghiệm trồng mía và nhân lực tham gia sản xuất ...26 4.1.3 Công tác tập huấn và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất 26 4.1.4 Lý do chọn sản xuất mía ............................................................................. 28 4.1.5 Vốn trong sản xuất ..................................................................................... 30 4.1.6 Nguồn vốn của chủ hộ ................................................................................ 31 4.1.7 Tình hình tiêu thụ mía huyện Phụng Hiệp ................................................... 31 4.2 CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ CÁC YẾU TỐ ĐẦU RA ......................................... 32 v 4.2.1 Chi phí sản xuất.......................................................................................... 32 4.2.2 Phân tích năng suất, giá bán và thu nhập của nông hộ từ hoạt động sản xuất mía...................................................................................................................... 37 4.3 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA MÔ HÌNH TRỒNG MÍA HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG THÔNG QUA CÁC CHỈ SỐ TÀI CHÍNH .....39 Tóm lại, qua sự phân tích các chỉ số tài chính thì đa phần các nông hộ trồng mía trên địa bàn huyện Phụng Hiệp đạt hiệu quả về mặt tài chính nhưng thu nhập và lợi nhuận của các nông hộ trồng mía chưa cao là do chi phí sản xuất của nông hộ cao mà các nông hộ chỉ có năng suất trung bình và giá thấp. Ngoài ra, còn chịu tác động từ lũ lụt, sâu bệnh. ................................................................................................................. 41 4.4 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT VÀ LỢI NHUẬN TRỒNG MÍA HUYỆN PHỤNG HIỆP TỈNH HẬU GIANG ................................................. 41 CHƯƠNG 5 ............................................................................................................ 46 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................................................... 46 5.1 CƠ SỚ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ......................................................................... 46 5.2 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM GIÚP NÔNG HỘ NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH ................................................................................................................... 47 5.2.1 Giải pháp về mặt sản xuất ........................................................................... 47 5.2.2 Giải pháp về mặt tiêu thụ ............................................................................ 48 CHƯƠNG 6 ............................................................................................................ 49 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................. 49 6.1 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 49 6.2 KIẾN NGHỊ ...................................................................................................... 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 51 PHỤC LỤC 1 ......................................................................................................... 53 KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HỒI QUY CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN NÔNG HỘ TRỒNG MÍA ........................................................................ 53 PHỤC LỤC 2 ......................................................................................................... 54 BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN ĐỀ TÀI: PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NÔNG HỘ TRỒNG MÍA TẠI HUYỆN PHỤNG HIỆP, TỈNH HẬU GIANG ............................................................................................................................... 54 vi DANH SÁCH BẢNG Trang Bảng 2.1 Số lượng mẫu phỏng vấn của 3 xã huyện Phụng Hiệp ................... ..8 Bảng 2.2 Diễn giải các biến đưa vào mô hình ............................................... 10 Bảng 3.1 Dân số trung bình huyện Phụng Hiệp năm 2013 ............................ 16 Bảng 3.2 Cơ cấu diện tích đất nông nghiệp của huyện Phụng Hiệp............... 18 Bảng 3.3 Diện tích, năng suất và sản lượng mía huyện Phiệp từ năm 2011 đến năm 2013 ..................................................................................................... 19 Bảng 3.4: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa huyện Phụng Hiệp ................. 20 Bảng 4.1: Giới tính, dân tộc, tuổi và trình độ học vấn của chủ hộ ................. 24 Bảng 4.2: Diện tích canh tác, kinh nghiệm và nhân lực tham gia trồng mía .. 26 Bảng 4.3: Công tác tập huấn của chủ hộ ....................................................... 27 Bảng 4.4: Các giống mía được nông hộ sử dụng trong mẫu điều tra ............. 28 Bảng 4.5: Lý do và nguồn gốc của giống mía mà nông hộ chọn trồng .......... 29 Bảng 4.6 Nguồn vốn trong sản xuất của nông hộ .......................................... 30 Bảng 4.7: Nguồn vốn vay của chủ hộ ..................................................................... 31 Bảng 4.8: Tổng hợp một số khoản mục chi phí sản xuất mía của nông hộ .............. 33 Bảng 4.9 Các khoản mục năng suất, giá bán, doanh thu và thu nhập từ việc trồng mía của nông hộ .................................................................................. 37 Bảng 4.10: Phân tích các chỉ số tài chính từ hoạt động sản xuất mía ....................... 39 Bảng 4.11: Kết quả phân tích hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ... 42 vii DANH SÁCH HÌNH Trang Hình 4.1 Trình độ học vấn của chủ hộ ........................................................... 25 Hình 4.2 Tình hình tam gia tập huấn của nông hộ .......................................... 27 Hình 4.3 Nguồn gốc giống của nông hộ......................................................... 30 Hình 4.4: Cơ cấu chi phí bình quân sản xuất mía của nông hộ trên 1000m 2 .......................................................................................................... 34 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ĐBSCL: Đồng bằng sông cửu long QTKD: Quản trị kinh doanh BVTV: Bảo vệ thực vật LĐGĐ: Lao dộng gia đình NH: Ngân hàng NHNN: Ngân hàng nông nghiệp KHKT: Khoa học kỹ thuật TD: Tín dụng KH: Kế hoạch DT: Doanh thu CP: Chi phí LN: Lợi nhuận CPSX: Chi phí sản xuất TCPSX: Tổng chi phí sản xuất TN: Thu nhập LĐGĐ: Lao động gia đình CPLĐGĐ: Chi phí lao động gia đình CN: Công nghiệp TTCN: Tiểu thủ công nghiệp TH: Tập huấn ix CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hậu Giang là tỉnh có diện tích trồng mía lớn nhất Đồng Bằng Sông Cửu Long hiện nay. Mía được chọn là cây chủ lực để phát triển mạnh tại huyện Phụng Hiệp cụ thể là diện tích trồng cây hoa màu và cây công nghiệp hàng năm là khoản 10,757 ha nhưng cây mía đã chiếm đến 9,553 ha tức là 89% (Niên giám thống kê huyện Phụng Hiệp, 2013). Trong những năm qua, ngành nông nghiệp Hậu Giang đã tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, nhất là về hệ thống đê bao, thủy lợi đảm bảo phục vụ sản xuất cho vùng nguyên liệu mía. Ở Hậu Giang mía là cây trồng đã được nông dân canh tác từ lâu đời. Trước đây diện tích và năng suất mía không ổn định do chưa được đầu tư đúng mức và đầu ra bấp bênh. Từ năm 2003 đến nay, nhờ được sự quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng, chuyển giao khoa học kỹ thuật, đầu tư lao động, thâm canh của nông dân, cùng với sự phối hợp của các doanh nghiệp mía đường nên diện tích mía của tỉnh đã tăng mạnh, lên đến 13.000-15.000 ha/năm (Nguồn: nongnghiep.vn). Tuy nhiên những năm gần đây người nông dân luôn gặp rất nhiều khó khăn trong việc sản xuất và tiêu thụ nông sản. Đặc biệt đối với người dân trồng mía ở Hậu Giang họ phải đối đầu với tình hình biến động không ổn định của giá cả, lượng sản phẩm đầu ra không tiêu thụ được. Mà cây mía lại chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu nông nghiệp của tỉnh, tạo thu nhập chủ yếu cho người dân nơi đây. Đa phần người dân ở Hậu Giang làm nghề nông, nông nghiệp là chính nên đời sống chịu ảnh hưởng khi nó thay đổi. Một vụ mía trồng khoảng 8 đến 10 tháng, trong suốt khoảng thời gian đó nông dân không thể trồng xen canh thêm cây trồng khác để tăng thu nhập, còn nếu có cũng chỉ là số lượng nhỏ không đáng kể. Ở Hậu Giang sản lượng mía hàng năm lớn nhưng thu nhập đem lại từ cây mía của người dân tương đối thấp chưa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của họ. Do quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ và manh mún, trình độ canh tác chưa cao. Do sản xuất nông nghiệp mang tính thời vụ, chịu nhiều ảnh hưởng của thời tiết, dịch bệnh, nhiều biến động của thị trường đầu vào đầu ra nên mỗi vụ mùa sản xuất trong năm đều có sự biến động về chi phí sản xuất tăng như tiền giống, phân bón, tiền thuê nhân công,… Dẫn tới năng suất, doanh thu và lợi nhuận khác nhau. Năng suất cao nhưng đa phần hiệu quả sản xuất và tiêu thụ của nông dân còn thấp và bị động. Chính vì vậy, em chọn đề tài: “Phân tích hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía tại huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang”. Qua đó đánh giá thực trạng sản xuất mía trên địa bàn để đưa ra những giải pháp 1 giúp người nông dân sản xuất mía đạt được hiệu quả tốt hơn về tài chính và có thể nâng cao thu nhập. 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1 Mục tiêu chung Mục tiêu chung: phân tích hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía tại huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. Thông qua đề tài nhằm đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính cho nông hộ trồng mía trong địa bàn. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Mục tiêu 1: Phân tích tình hình sản xuất mía ở huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. - Mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía trên địa bàn huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. - Mục tiêu 3: Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của hộ nông dân trồng mía trên địa bàn huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. - Mục tiêu 4: Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tài chính cho nông hộ trồng mía huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang trong thời gian tới. 1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Thực trạng sản xuất mía ở huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang hiện nay như thế nào? - Hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang hiện nay như thế nào? - Các nhân tố nào ảnh hưởng đến lợi nhuận của hộ nông dân trên địa bàn huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang? - Những thuận lợi và khó khăn mà nông dân trong địa bàn gặp phải trong quá trình sản xuất mía là gì? - Cách nào để nâng cao hiệu quả tài chính cho nông dân trồng mía trong địa bàn? 1.4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.4.1 Không gian nghiên cứu Đề tài nghiên cứu tập trung ở các nông hộ sản xuất mía tại xã Hiệp Hưng, Tân Phước Hưng và xã Phương Bình huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. Do nơi đây có diện tích đất trồng mía nhiều ở huyện Phụng Hiệp. 2 1.4.2 Thời gian nghiên cứu - Đề tài được được thực hiện trong giới hạn thời gian học kỳ 1 năm học 2014 - 2015 và trong khung kế hoạch làm luận văn tốt nghiệp của Khoa Kinh Tế và QTKD Trường Đại học Cần Thơ từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2014. - Số liệu thứ cấp được thống kê từ năm 2011- 2013. - Số liệu sơ cấp thu thập từ niên vụ mía năm 2013-2014. 1.4.3 Đối tượng nghiên cứu Các nông hộ tham gia sản xuất mía tại xã Hiệp Hưng, Tân Phước Hưng và xã Phương Bình huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. 1.5 Lược khảo tài liệu Phạm Lê Thông (2010). “Hiệu quả kinh tế của nông dân trồng lúa và thương hiệu lúa gạo của Đồng Bằng Sông Cửu Long”. Trong bài này tác giả đã sử dụng phương pháp thống kê mô tả để mô tả các biến và xem sự biến động của các biến trong mô hình. Phương pháp sử dụng hàm sản xuất, lợi nhuận biên ngẫu nhiên Cobb- Douglas để thấy được sự tác động của các yếu tố đầu vào như : giá giống, chí phí phân bón, chi phí thuốc, chi phí lao động thuê và lao động gia đình, tập huấn. Trong đó biến tập huấn ảnh hưởng đến năng suất và lợi nhuận là nhiều nhất và từ đó thấy được mô hình đạt được hiệu quả kinh tế là 72% và hiệu quả kỹ thuật là 85%. Bên cạnh đó còn thấy được khoản thất thoát về năng suất trung bình là khoảng 1,23 tấn/ha và khoản lợi nhuận trung bình là khoảng 3,2 triệu đồng/ha ảnh hưởng khá cao trong mô hình thông qua hiệu quả kỹ thuật. Trần Duy Hưng (2012). “Đánh giá hiệu quả tài chính của mô hình trồng mía nguyên liệu ở huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang”. Để có cái nhìn tổng quát về tình hình sản xuất mía nguyên liệu của huyện tác giả đã sử dụng những phương pháp như sau: thống kê mô tả, so sánh tuyệt đối và tương đối Ngoài ra, còn phân tích các chỉ số tài chính để đánh giá hiệu quả tài chính của mô hình trồng mía nguyên liệu của huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. Phân tích hồi quy tương quan để xác định các yếu tố ảnh hưởng tới năng suất mía như: chi phí lao động thuê, chi phí thuốc, diện tích đất trồng mía tác động đến hiệu quả sản xuất của nông hộ nằm trong mức ý nghĩa (1% -10%). Từ đó biết được tình hình tài chính của nông hộ trồng mía để đề ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả trồng mía và giảm bớt chi phí trong sản xuất. Bùi Thị Kim Thoa (2013). “Phân tích hiệu quả tài chính tại làng nghề hoa kiểng Phú Thọ - Bà bộ quận Bình Thủy thành phố Cần Thơ”. Trước tiên tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả để thống kê các số liệu về giá trị 3 đầu vào, đầu ra và từ kết quả đó cho thấy các yếu tố này tác động đến mô hình sản xuất hoa. Tiếp theo dùng phương pháp so sánh để so sánh mô hình trồng hoa truyền thống với mô hình trồng hoa mới. Phương pháp hồi quy để chỉ ra các biến có tác động và không có tác động đến năng suất, lợi nhuận. Lê Thị Diễm Hằng (2013). “Phân tích hiệu quả tài chính của mô hình trồng đậu nành trên đất ruộng ở xã Tân Hạnh - huyện Long Hồ - tỉnh Vĩnh Long”. Tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả trong bài nghiên cứu để thống kê các số liệu về giá trị đầu vào, đầu ra và dựa vào kết quả thống kê được để đánh giá sự tác động của các yếu tố đầu ra, đầu vào đến kết quả kinh tế của mô hình sản xuất đậu nành. Để so sánh thực trạng sản xuất đậu nành qua các năm tác giả đã sử dụng phương pháp so sánh. Dùng phương pháp phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của nông hộ. Luận văn “Phân tích hiệu quả tài chính của nông hộ trồng mía huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang” đã kế thừa những phương pháp có trong lược khảo tài liệu như: phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phân tích các chỉ số tài chính và sử dụng phương pháp hồi quy để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của nông hộ. Các tài liệu tham khảo giúp cho đề tài xác định được mục tiêu và phương hướng để thực hiện tránh bỏ xót cũng như dư thừa trong quá trình nghiên cứu. 4 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 2.1.1 Một số khái niệm cơ bản 2.1.1.1 Khái niệm về hiệu quả và hiệu quả kinh tế - Hiệu quả: là việc xem xét và chọn lựa thứ tự ưu tiên các nguồn lực sao cho đạt kết quả cao nhất. Hiệu quả bao gồm ba yếu tố: không sử dụng nguồn lực lãng phí, sản xuất với chi phí thấp nhất, sản xuất để đáp ứng nhu cầu con người. - Hiệu quả kinh tế: hiệu quả kinh tế là chỉ tiêu biểu hiện kết quả hoạt động sản xuất, nói rộng ra là hiệu quả hoạt động kinh tế, hoạt động kinh doanh, phản ánh tương quan giữa kết quả đạt được so với hao phí lao động, vật tư, tài chính. Là chỉ tiêu phản ánh trình độ và chất lượng sử dụng các yếu tố sản xuất - kinh doanh, nhằm đạt được kết quả kinh tế tối đa với chi phí tối thiểu. Tùy theo mục đích đánh giá, có thể đánh giá hiệu quả kinh tế bằng những chỉ tiêu khác nhau như năng suất lao động, hiệu suất sử dụng vốn, hàm lượng vật tư của sản phẩm, lợi nhuận so với đồng vốn đã bỏ ra, thời gian thu hồi vốn…. Nói cách khác: Hiệu quả kinh tế = Lợi ích mô hình đem lại cho xã hội + lợi nhuận (doanh thu – chi phí) – Thiệt hại cho xã hội mà mô hình sản xuất gây ra. 2.1.1.2 Khái niệm về hiệu quả tài chính - Hiệu quả tài chính: là việc sử dụng phối hợp các nguồn lực một cách tối ưu nhất để đem lại lợi nhuận cao nhất. Hay nói cách khác khi phân tích hiệu quả tài chính chỉ xem xét đến lợi nhuận (doanh thu – chi phí) của mô hình mang lại, mà không xét đến phần lợi và thiệt hại cho xã hội. Hiệu quả tài chính chỉ tính trên góc độ cá nhân, tất cả các chi phí và lợi ích đều tính theo giá thị trường. 2.1.1.3 Khái niệm nông hộ và kinh tế hộ - Nông hộ định nghĩa “nông hộ là các hộ gia đình làm nông nghiệp, tự kiếm kế sinh nhai trên mảnh đất của mình, sử dụng chủ yếu sức lao động của gia đình để sản xuất, thường nằm trong hệ thống kinh tế lớn hơn, nhưng chủ 5 yếu đặc trưng bởi sự tham gia cục bộ vào các thị trường và có xu hướng hoạt động với mức độ không hoản hảo cao”. (Nguồn: Frank Ellis, 1993) - Kinh tế hộ: là loại hình kinh tế mà trong đó các hoạt động sản xuất sử dụng chủ yếu là lao động không thuê (nguồn lực gia đình) với mục đích là đáp ứng nhu cầu của hộ gia đình. Tuy nhiên cũng có sản xuất ra để trao đổi nhưng ở mức độ hạn chế. 2.1.1.4 Tài nguyên của nông hộ - Tài nguyên trong nông hộ rất đa dạng bao gồm đất đai, lao động, kỹ thuật, tài chính, con người,… chúng có mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình sản xuất của nông hộ. Nếu biết sử dụng hợp lý nguồn tài nguyênsẵn có sẽ giúp nông hộ giảm chi phí và tăng hiệu quả sản xuất. 2.1.2 Các chỉ tiêu kinh tế - Chi phí sản xuất (CPSX): là sự hao phí thể hiện bằng tiền trong quá trình kinh doanh với mong muốn mang lại một sản phẩm, dịch vụ hoàn thành hoặc một kết quả kinh doanh nhất định. Chi phí phát sinh trong các hoạt động sản xuất của nông hộ nhằm đến việc đạt được mục tiêu cuối cùng là doanh thu và lợi nhuận. - Tổng chi phí sản xuất (TCPSX): là toàn bộ số tiền mà người sản xuất chi ra cho hoạt động sản xuất từ giai đoạn sản xuất đến giai đoạn tạo ra sản phẩm cuối cùng. Tổng chi phí trong sản xuất bao gồm chi phí lao động, vật tư nông nghiệp, máy móc,..ngoài ra còn chi phí cơ hội lao động gia đình. - Tổng doanh thu: là giá trị thành tiền từ số lượng tổng sản phẩm với đơn giá sản phẩm được bán ra. Tổng doanh thu = Tổng sản lượng x Đơn giá sản phẩm - Lợi nhuận: là phần còn lại của tổng doanh thu khi trừ đi tổng chi phí sản xuất Lợi nhuận = Tổng doanh thu – Tổng chi phí sản xuất Trong kế toán, lợi nhuận là phần chênh lệch giữa giá bán ra và chi phí sản xuất. Trong sản xuất nông nghiệp, lợi nhuận là chỉ tiêu tổng hợp, phản ánh kết quả tài chính cuối cùng của hoạt động sản xuất. Lợi nhuận của người nông dân sẽ bằng doanh thu trừ đi chi phí mà người nông dân bỏ ra. - Thu nhập (TN): là phần lợi nhuận thu được cộng với chi phí lao động gia đình đã bỏ ra. Thu nhập = Lợi nhuận + CPLĐGĐ 6 Lao động gia đình (LĐGĐ): là số ngày công lao động mà người sản xuất trực tiếp bỏ ra để chăm sóc cây trồng hay vật nuôi trong suốt vụ sản xuất. Lao động gia đình được tính bằng đơn vị ngày công (mỗi ngày công được tính là 8 giờ lao động). 2.1.3 Các chỉ số tài chính - Tỷ suất thu nhập: phản ánh hiệu quả đầu tư, nghĩa là khi người sản xuất đầu tư một đồng chi phí sản xuất thì sẽ thu về được bao nhiêu đồng thu nhập tương ứng. Tỷ suất thu nhập = Thu nhập / Tổng chi phí sản xuất - Doanh thu trên chi phí: tỷ số được tính bằng cách lấy tổng doanh thu chia cho tổng chi phí (DT/CP). Tỷ số này cho biết một đồng chi phí bỏ ra sẽ thu được bao nhiêu đồng doanh thu. - Thu nhập trên chi phí: tỷ số được tính bằng cách lấy tổng thu nhập chia cho tổng chi phí (TN/CP). Tỷ số này cho biết một đồng chi phí bỏ ra sẽ thu lại được bao nhiêu đồng thu nhập. - Lợi nhuận trên chi phí: tỷ số được tính bằng cách lấy lợi nhuận chia cho tổng chi phí (LN/CP). Tỷ số này phản ánh một đồng chi phí bỏ ra thì nông hộ đầu tư sẽ thu lại được bao nhiêu đồng lợi nhuận. - Thu nhập trên doanh thu: tỷ số này được tính bằng cách lấy thu nhập chia cho doanh thu (TN/DT). Tỷ số này phản ánh một đồng doanh thu thu được có bao nhiêu đồng thu nhập. - Lợi nhuận trên doanh thu:tỷ số được tính bằng cách lấy lợi nhuận chia cho doanh thu (LN/DT). Tỷ số này thể hiện trong một đồng doanh thu thì có bao nhiêu đồng lợi nhuận. - Thu nhập trên chi phí chưa có LĐGĐ: tỷ số được tính bằng cách lấy thu nhập chia cho chi phí chưa có LĐGĐ. Tỷ số này thể hiện một đồng chi phí (chưa có LĐGĐ) bỏ ra sẽ thu được bao nhiêu đồng thu nhập. 2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.2.1 Phương pháp chọn vùng nghiên cứu Địa bàn nghiên cứu của đề tài là 3 xã Hiệp Hưng, Tân Phước Hưng và Phương Bình của huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang. Lý do chọn địa bàn huyện Phụng Hiệp để nghiên cứu vì nơi đây tập trung nhiều hộ nông dân trồng mía và có đường giao thông thuận tiện hơn các xã khác trong quá trình thu thập số liệu. 7 2.2.2 Phương pháp thu thập số liệu 2.2.2.1 Số liệu thứ cấp Số liệu thứ cấp được thu thập từ Niên giám thống kê của huyện Phụng Hiệp năm 2013 về tình hình kinh tế, xã hội. Đối với số liệu về diện tích, năng suất, sản lượng được thu thập từ phòng Nông Nghiệp huyện Phụng Hiệp tỉnh Hậu Giang năm 2013 và một số thông tin tham khảo được lấy từ các bài báo, tạp chí, internet. 2.2.2.2 Số liệu sơ cấp Lý do chọn địa bàn huyện Phụng Hiệp để nghiên cứu vì nơi đây tập trung nhiều hộ nông dân trồng mía với tổng diện tích là 9,553 ha chiếm 89% diện tích đất trồng mía của huyện. Tại vùng nghiên cứu tác giả chọn 3 xã Hiệp Hưng, Tân Phước Hưng và Phương Bình vì đây là 3 xã có diện tích trồng mía lớn trong huyện và có đường giao thông thuận tiện hơn các xã khác, thuận lợi trong quá trình thu thập số liệu và đây là các xã có tính đại diện cao có thể suy rộng ra cho cả huyện. Phỏng vấn các hộ nông dân nhằm thu thập các nội dung: thông tin tổng quát các hộ sản xuất, tình hình sản xuất, lượng các yếu tố sử dụng trong sản xuất, thông tin về doanh thu, chi phí, lợi nhuận của các hộ trồng mía và những thuận lợi, khó khăn của họ. Cụ thể về số mẫu điều tra như sau: Bảng 2.1: Số lượng mẫu phỏng vấn của 3 xã huyện Phụng Hiệp Xã Nông hộ Tân Phước Hưng 32 Hiệp Hưng 27 Phương Bình 15 Tổng 74 Nguồn: Kết quả khảo sát 74 nông hộ, 2014 2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh tương đối và so sánh tuyệt đối để mô tả khái quát thực trạng sản xuất mía của nông hộ tại vùng nghiên cứu, nhằm đánh giá chính xác sự biến động của các chỉ tiêu cần phân tích như lợi nhuận, sản lượng, diện tích đất, năng suất,… để tìm ra các giải pháp phù hợp. 8 - Phương pháp thống kê mô tả: là tổng hợp các phương pháp đo lường, mô tả và trình bày số liệu được ứng dụng vào lĩnh vực kinh tế và thông tin được thu thập trong điều kiện không chắc chắn. - So sánh số tuyệt đối: lấy giá trị tuyệt đối của năm sau trừ đi năm trước để thấy sự chênh lệch. Công thức: ΔY = Y1 – Y0 Y0 : chỉ tiêu năm trước Y1 : chỉ tiêu năm sau ΔY : là phần chênh lệch tăng, giảm của các chỉ tiêu kinh tế Phương pháp này để so sánh số liệu năm tính với số liệu năm trước của các chỉ tiêu xem có biến động không và tìm ra nguyên nhân biến động của các chỉ tiêu kinh tế, từ đó đề xuất biện pháp khắc phục. - So sánh số tương đối: là giá trị tương đối của năm sau trừ đi giá trị tương đối của năm trước. Được tính bằng công thức: Y1- Y0 ΔY= Y0 X 100% Y0: chỉ tiêu năm trước. Y1: chỉ tiêu năm sau. ΔY: biểu hiện tốc độ tăng trưởng của các chỉ tiêu kinh tế. Phương pháp dùng để làm rõ tình hình biến động các mức độ của các chỉ tiêu kinh tế. So sánh tốc độ tăng trưởng của chỉ tiêu giữa các năm và so sánh tốc độ tăng trưởng giữa các chỉ tiêu. Từ đó tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục. Sử dụng phương pháp phân tích hồi quy để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính mô hình trồng mía của nông hộ. Trong phương pháp này đề tài sử dụng các yếu tố để xây dựng phương trình hồi quy tuyến tính trên cơ sở hàm lợi nhuận để đánh giá các yếu tố tác động đến hoạt động sản xuất mía trên địa bàn nghiên cứu. Xây dựng mối quan hệ của lợi nhuận phụ thuộc vào các yếu tố chi phí và từ đó thấy được các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận như thế nào, đề tài đã sử dụng phương pháp thiết lập phương trình hồi quy tuyến tính để nghiên cứu. Phương trình có dạng như sau: Lnπi= β0+ β1lnP Ni + β2lnP Pi + β3lnP Ki + β4lnPGi+ β5lnTi+ β6lnFi+ β7lnKNi+ β8THi + β9TDi + ui 9