Tài liệu Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, địa lý, môi trường góp phần định hướng phát triển không gian của thủ đô hà nội trong nửa đầu thế kỷ xxi

viÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam ViÖn §Þa lý 18 §−êng Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi GDG FEF B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI M· sè: KX.09.01 TS. §ç Xu©n S©m 6893 13/6/2008 Hµ Néi, 11 - 2007 B¶n quyÒn 2007 thuéc ViÖn §Þa lý §¬n xin sao chÐp toµn bé hoÆc tõng phÇn tµi liÖu nµy ph¶i göi ®Õn ViÖn tr−ëng V§L trõ tr−êng hîp sö dông víi môc ®Ých nghiªn cøu. viÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam ViÖn §Þa lý 18 §−êng Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI M· sè: KX.09.01 TS. §ç Xu©n S©m Hµ Néi, 2007 B¶n th¶o viÕt xong 11/2007 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc, m· sè KX.09.01 viÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam ViÖn §Þa lý 18 §−êng Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI M· sè: KX.09.01 TS. §ç Xu©n S©m Hµ Néi, 2007 B¶n th¶o viÕt xong 11/2007 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc, m· sè KX.09.01 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Danh s¸ch c¸c c¸n bé tham gia thùc hiÖn ®Ò tµi: Sè TT Hä vµ tªn Häc hµm, Chøc vô, Chøc danh häc vÞ c¬ quan c«ng t¸c trong ®Ò tµi 1. §ç Xu©n S©m TS ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CNVN Chñ nhiÖm ®Ò tµi 2. Lª §øc H¹nh KS -nt- Th− ký ®Ò tµi 3. NguyÔn V¨n C− PGS. TSKH 4. NguyÔn LËp D©n TS Phã ViÖn tr−ëng ViÖn §L, ViÖn KH & CNVN Chñ tr× ®Ò môc 5. NguyÔn ThÞ Th¶o H−¬ng TS ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CNVN -nt- 6. Hoa M¹nh Hïng TS -nt- -nt- 7. NguyÔn CÈm V©n TS -nt- -nt- 8. Ph¹m ThÕ VÜnh TS -nt- -nt- 9. U«ng §×nh Khanh TS -nt- -nt- 10. Vò Ngäc Quang TS -nt- -nt- 11. NguyÔn DiÖu Trinh ThS -nt- -nt- 12. NguyÔn H÷u Tø KS -nt- -nt- 13. Lª §øc H¹nh KS -nt- -nt- 14. NguyÔn Th¸i S¬n ThS -nt- -nt- 15. Bïi ThÞ Mai ThS -nt- -nt- 16. §µo §×nh Ch©m CN -nt- -nt- 17. Hoµng Th¸i B×nh CN -nt- -nt- PGS.TS -nt- Tham gia 19. §Æng Xu©n Phong TS -nt- -nt- 20. Lª V¨n C«ng TS -nt- -nt- 18. Ph¹m ThÞ Minh Ch©u ViÖn tr−ëng ViÖn §Þa lý - ViÖn KH & CNVN Cè vÊn KH B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Sè TT Häc hµm, häc vÞ Chøc vô, c¬ quan c«ng t¸c Chøc danh trong ®Ò tµi 21. NguyÔn Quang Thµnh KS ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CNVN Tham gia 22. Phan ThÞ Thanh H»ng NCS -nt- -nt- 23. TrÇn ThÞ Ngäc ¸nh CN -nt- -nt- 24. TrÇn Thuý V©n CN -nt- -nt- 25. NguyÔn ViÕt L−¬ng KS -nt- -nt- 26. Vâ ThÞnh TS -nt- -nt- 27. Lª §øc An GS.TSKH -nt- -nt- 28. TrÇn H»ng Nga CN -nt- -nt- 29. Hoµng Kim XuyÕn KS -nt- -nt- 30. Ng« Anh TuÊn CN -nt- -nt- 31. NguyÔn Ngäc Thµnh CN -nt- -nt- 32. Lª Thanh T©m TS -nt- -nt- 33. NguyÔn S¬n ThS -nt- -nt- 34. TrÞnh Ngäc TuyÕn ThS -nt- -nt- 35. Tr−¬ng Ph−¬ng Dung ThS -nt- -nt- 36. Vò ThÞ Thu Lan TS -nt- -nt- 37. Ph¹m V¨n Ng¹c KS -nt- -nt- 38. Hoµng Thanh S¬n KS -nt- -nt- 39. NguyÔn V¨n Mu«n CNC§ -nt- -nt- 40. NguyÔn Ngäc Anh CN -nt- -nt- 41. NguyÔn Ph−¬ng Liªn CN -nt- -nt- 42. NguyÔn Anh TuÊn KS -nt- -nt- 43. NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn CN -nt- -nt- 44. NguyÔn ThÞ Thóy KS -nt- -nt- Hä vµ tªn B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Sè TT Häc hµm, häc vÞ Chøc vô, c¬ quan c«ng t¸c Chøc danh trong ®Ò tµi 45. NguyÔn ThÞ T×nh KTV ViÖn §Þa lý, ViÖn KH&CNVN Tham gia 46. NguyÔn M¹nh Hµ ThS -nt- -nt- 47. NguyÔn Anh Hoµnh NCS -nt- -nt- 48. L−u ThÕ Anh NCS -nt- -nt- 49. NguyÔn V¨n Dòng CN -nt- -nt- 50. NguyÔn ThÞ Chóng KTV -nt- -nt- 51. NguyÔn Hoµi Th− H−¬ng CN -nt- -nt- 52. NguyÔn ThÞ Lan H−¬ng CN -nt- -nt- 53. Lª ThÞ Thoa CN -nt- -nt- 54. NguyÔn ThÞ HuÕ CN -nt- -nt- 55. D−¬ng ThÞ LÞm CN -nt- -nt- 56. §µo Minh HuÖ CN -nt- -nt- 57. NguyÔn §øc Thµnh CN -nt- -nt- 58. TrÇn ThÞ ThuyÕt KTV -nt- -nt- 59. NguyÔn ThÞ Minh Ch©u KTV -nt- -nt- Hä vµ tªn ViÖn Sinh th¸i & 60. §Æng Huy Huúnh GS.TSKH Tµi nguyªn sinh vËt Chñ tr× ®Ò môc ViÖn KH & CNVN 61. Hå Thanh H¶i PGS. TS. -nt- Tham gia 62. §ç H÷u Th− TS - nt - -nt- 63. Mai §×nh Yªn GS. TS. - nt - -nt- 64. §Æng ThÞ §¸p TS - nt - -nt- 65. §Æng Huy Ph−¬ng CN -nt- -nt- 66. Lª Hïng Anh CN - nt- -nt- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Sè TT Häc hµm, häc vÞ Chøc vô, c¬ quan c«ng t¸c Chøc danh trong ®Ò tµi 67. NguyÔn V¨n Lai PGS.TS Trung t©m TV¦D & KTMT, Tr−êng §HTL Chñ tr× ®Ò môc 68. NguyÔn V¨n Th¾ng PGS.TS - nt- Tham gia 69. NguyÔn ThÞ Ph−¬ng Th¶o ThS - nt - -nt- 70. §µo Xu©n Thuû KS - nt - -nt- 71. NguyÔn Minh L−¬ng KS - nt - -nt- 72. TrÇn Kh¾c Th¹c KS - nt - -nt- GS.TS Trung t©m KHCN KTTV&MT Chñ tr× ®Ò môc 74. Ph¹m ThÞ Thanh H−¬ng ThS ViÖn KH KTTV&MT Tham gia 75. L¹i ThÞ Lan CN - nt - -nt- 76. NguyÔn ThÞ Hång CN - nt - -nt- 77. NguyÔn Quèc Thµnh TS ViÖn §Þa chÊt Chñ tr× ®Ò môc - nt - Tham gia Hä vµ tªn 73. NguyÔn Träng HiÖu 78. NguyÔn V¨n Hoµng PGS. TS 79. Lª Minh Quèc TS - nt - -nt- 80. Vy ThÞ Hång Liªn KS - nt - -nt- 81. TrÇn Träng HiÓn KS - nt - -nt- 82. NguyÔn ViÖt TiÕn KS - nt - -nt- 83. TrÇn Hång Kh¸nh KS - nt - -nt- 84. D−¬ng Hång S¬n TS ViÖn KH KT-TV&MT Chñ tr× ®Ò môc 85. TrÞnh Xu©n Gi¶n GS.TSKH ViÖn Ho¸ häc, ViÖn KH&CN VN Tham gia 86. NguyÔn §¾c Hoan ThS ViÖn QH&TKNN -nt- 87. §ç ThÞ Khu«n KS -nt- -nt- 88. NguyÔn Thanh Lam KS Tr¹m TV Th−îng C¸t -nt- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Môc lôc Trang Më ®Çu ................................................................................................................ 1 Ch−¬ng 1: §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn l·nh thæ Hµ Néi .......................... 22 1.1. VÞ trÝ ®Þa lý ............................................................................................. 22 1.2. CÊu tróc ®Þa chÊt ................................................................................. 23 1.2.1. §Þa tÇng ............................................................................................. 23 1.2.2. KiÕn t¹o vµ hÖ thèng ®øt g·y............................................................. 39 1.2.3. Mèi quan hÖ cña c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt §Ö tø víi c¸c di chØ kh¶o cæ............................................................................................... 43 1.3. §Þa h×nh.................................................................................................. 46 1.4. §Æc ®iÓm ®Þa m¹o................................................................................ 46 1.4.1. §Æc ®iÓm ®Þa m¹o vïng thñ ®« Hµ Néi ............................................. 46 1.4.2. §Þa m¹o thµnh phè Hµ Néi................................................................ 48 1.5. KhÝ hËu, thuû v¨n ................................................................................ 57 1.5.1. KhÝ hËu .............................................................................................. 57 1.5.2. Thuû v¨n h×nh th¸i c¸c s«ng, hå........................................................ 69 1.6. §Þa chÊt thuû v¨n ................................................................................ 76 1) TÇng chøa n−íc lç hæng kh«ng ¸p Holocene (qh) .................................. 76 2) TÇng chøa n−íc lç hæng cã ¸p Pleistocene (qp)...................................... 77 3) Phøc hÖ chøa n−íc khe nøt Neogen (m).................................................. 79 4) §íi chøa n−íc khe nøt thµnh t¹o lôc nguyªn phun trµo Trias ( T2nk) .... 79 5) C¸c thµnh t¹o nghÌo n−íc hoÆc thùc tÕ kh«ng chøa n−íc....................... 80 1.7. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt c«ng tr×nh........................................................... 80 1.7.1. Líp ®¸ kh«ng cã liªn kÕt cøng, nhãm trÇm tÝch mÒm rêi ................ 81 1.7.2. Líp cã liªn kÕt cøng .......................................................................... 83 1.8. Thæ nh−ìng........................................................................................... 84 1.9. Sinh vËt .................................................................................................. 96 1.9.1. §a d¹ng c¸c c¶nh quan vµ c¸c hÖ sinh th¸i ....................................... 96 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. 1.9.2. §a d¹ng sinh vËt trong c¸c hÖ sinh th¸i trªn c¹n ............................... 98 1.9.3. §a d¹ng sinh vËt trong c¸c hÖ sinh th¸i ë n−íc ................................. 99 1.9.4. §Æc ®iÓm th¶m thùc vËt..................................................................... 101 1.10. C¶nh quan sinh th¸i ......................................................................... 105 Ch−¬ng 2: Nghiªn cøu tæng qu¸t hãa vµ kh¸i qu¸t hãa qu¸ tr×nh biÕn ®æi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng ...................... 117 2.1. Kh«i phôc m¹ng l−íi s«ng cæ vµ biÕn ®æi lßng dÉn s«ng Hång qua c¸c thêi kú ......................................................................... 117 2.1.1. DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lßng dÉn s«ng ®èi víi b·i båi s«ng Hång ®o¹n Hµ Néi ................................................................... 117 2.1.2. §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña c¸c c«ng tr×nh ven s«ng ®Õn ®éng lùc lßng dÉn s«ng Hång khu vùc Hµ Néi ................................................ 133 2.1.3. §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng khai th¸c tæng hîp b·i båi s«ng Hång ®o¹n thuéc ®Þa phËn Hµ Néi .............................................................. 159 2.1.4. Nghiªn cøu bæ sung n−íc mÆt t¨ng kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cho c¸c con s«ng trong Hµ Néi ............................................................... 168 2.2. BiÕn ®æi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn: KhÝ hËu, thñy v¨n, nguån n−íc .............................................................................................. 184 2.2.1. KhÝ hËu - thñy v¨n ............................................................................. 184 2.2.2. Xu thÕ biÕn ®éng tµi nguyªn n−íc mÆt.............................................. 195 2.2.3. BiÕn ®éng nguån n−íc d−íi ®Êt......................................................... 196 Ch−¬ng 3: §¸nh gi¸ c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng ........... 211 3.1. tiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ c¸c h¹n chÕ ................................................... 211 3.1.1. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n r¾n vïng thñ ®« Hµ Néi ............................... 211 3.1.2. Tµi nguyªn khÝ hËu vµ t¸c ®éng cña tµi nguyªn khÝ hËu ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi .......................................................... 216 3.1.3. Tµi nguyªn vµ m«i tr−êng n−íc mÆt.................................................. 220 3.1.4. Tµi nguyªn vµ m«i tr−êng n−íc d−íi ®Êt........................................... 244 3.1.5. ¤ nhiÔm m«i tr−êng ®Êt..................................................................... 259 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. 3.1.6. M«i tr−êng kh«ng khÝ........................................................................ 262 3.1.7. ¤ nhiÔm do chÊt th¶i r¾n ................................................................... 277 3.1.8. M«i tr−êng sinh vËt ........................................................................... 383 3.2. C¸c tai biÕn ®Þa lý................................................................................ 285 3.2.1. Lò lôt vµ ngËp óng ............................................................................. 285 3.2.2. H¹n kiÖt ............................................................................................. 287 3.2.3. §éng ®Êt, nøt ®Êt ............................................................................... 288 3.2.4. Sôt lón mÆt ®Êt do khai th¸c n−íc ngÇm............................................ 293 3.2.5. HiÖn t−îng xãi mßn - röa tr«i bÒ mÆt ................................................ 294 3.2.6. HiÖn t−îng m−¬ng xãi....................................................................... 294 3.2.7. Tr−ît lë ®Êt ........................................................................................ 295 3.2.8. Xãi lë bê s«ng ................................................................................... 295 3.3. VÊn ®Ò biÕn ®æi lßng dÉn s«ng Hång, kh¶ n¨ng xãi s¹t bê s«ng .................................................................................................. 296 3.3.1. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi lßng dÉn s«ng Hång khu vùc Hµ Néi .................. 296 3.3.2. HiÖn tr¹ng xãi lë - båi tô theo tµi liÖu kh¶o s¸t ................................. 302 Ch−¬ng 4: ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c hîp lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng ........................................................................................ 311 4.1. Dù b¸o biÕn ®éng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng................................................................................ 311 4.1.1. Dù b¸o t¶i l−îng g©y « nhiÔm n−íc mÆt ®Õn n¨m 2020.................... 311 4.1.2. Dù b¸o nhu cÇu dïng n−íc, tr÷ l−îng khai th¸c vµ trÞ sè h¹ thÊp mùc n−íc cña thµnh phè Hµ Néi ®Õn n¨m 2020........................ 349 4.1.3. Dù b¸o vÒ biÕn ®éng m«i tr−êng kh«ng khÝ ...................................... 359 4.1.4. Xu thÕ biÕn ®æi ®a d¹ng sinh häc (§DSH) ë Hµ Néi ....................... 368 4.2. §Ò xuÊt ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p sö dông hîp lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr−êng ....... 368 4.2.1. §Ò xuÊt nh÷ng ®Þnh h−íng sö dông hîp lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn b¶o vÖ m«i tr−êng .......................... 368 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. 4.2.2. §Þnh h−íng ®iÒu tra, khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn kho¸ng s¶n thµnh phè Hµ Néi vµ vïng thñ ®« Hµ Néi ...................... 379 4.2.3. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p b¶o tån ®a d¹ng sinh häc............................... 383 4.3. §Ò xuÊt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p sö dông hîp lý tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr−êng......................................................... 389 4.3.1. VÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ......................................................................... 389 4.3.2. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng gãp phÇn ph¸t triÓn bÒn v÷ng ............................................................................................ 394 Ch−¬ng 5: ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi ....... 401 5.1. BiÕn ®æi kh«ng gian l∙nh thæ Th¨ng Long - Hµ Néi qua c¸c thêi kú ............................................................................................. 401 5.1.1. Thêi kú tiÒn Th¨ng Long ................................................................... 401 5.1.2. Thêi kú Th¨ng Long ......................................................................... 402 5.1.3. Thêi kú Hµ Néi .................................................................................. 404 5.1.4. Mét sè giai ®o¹n quy ho¹ch cña Hµ Néi ........................................... 406 5.2. C¸c luËn cø khoa häc ........................................................................ 409 5.2.1.VÒ quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn Hµ Néi ®Õn n¨m 2010 vµ 2020............... 409 5.2.2. §Þnh h−íng quy ho¹ch ph¸t triÓn kh«ng gian vïng ®« thÞ Thñ ®« Hµ Néi ............................................................................................... 412 5.2.3. Nh÷ng nÐt chÝnh trong ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®« thÞ........ 416 5.3. C¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi vµ vïng phô cËn ®Õn n¨m 2020 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2050 ... 416 5.3.1. C¬ së ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi ............ 416 5.3.2. §Ò xuÊt ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian thñ ®« Hµ Néi ®Õn n¨m 2020 .................................................................................... 422 5.3.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña thµnh phè Hµ Néi................. 430 Ch−¬ng 6: X©y dùng c¬ së d÷ liÖu tæng hîp vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«I tr−êng l·nh thæ Hµ Néi ....... 438 6.1. HÖ th«ng tin ®Þa lý............................................................................... 438 6.1.1. Kh¸i niÖm hÖ th«ng tin ®Þa lý (HTT§L) ........................................... 438 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. 6.1.2. CÊu tróc cña HTT§L ......................................................................... 439 6.1.3. D÷ liÖu cña hÖ thèng th«ng tin ®Þa lý ................................................ 440 6.1.4. C¸c chøc n¨ng cña hÖ thèng th«ng tin ®Þa lý..................................... 445 6.1.5. Mét sè øng dông cña hÖ th«ng tin ®Þa lý ........................................... 447 6.2. Nghiªn cøu øng dông c¸c ch−¬ng tr×nh GIS thµnh lËp c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý thµnh phè Hµ Néi .................... 448 6.2.1. Tæng quan phÇn mÒm c«ng nghÖ GIS ............................................... 448 6.2.2. C¸c hÖ phÇn mÒm .............................................................................. 448 6.2.3. Kh¶ n¨ng xö lý d÷ liÖu kh«ng gian cña phÇn mÒm ........................... 451 6.2.4. Kh¶ n¨ng qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu ......................................................... 453 6.2.5. C«ng cô ph©n tÝch ®Þa lý vµ b¶n ®å cña phÇn mÒm GIS .................... 454 6.2.6. ThiÕt lËp c¸c ch−¬ng tr×nh øng dông trong m«i tr−êng GIS.............. 456 6.3. S¬ l−îc mét sè ch−¬ng tr×nh GIS sÏ øng dông .......................... 459 6.3.1. Ch−¬ng tr×nh AutoCAD..................................................................... 459 6.3.2. Ch−¬ng tr×nh Micro Station ............................................................... 459 6.3.3. Ch−¬ng tr×nh ArcGIS......................................................................... 460 6.3.4. Ch−¬ng tr×nh ArcView ...................................................................... 460 6.3.5. Ch−¬ng tr×nh MapInfo ....................................................................... 461 6.4. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng Hµ Néi ...................... 464 6.4.1. X©y dùng b¶n ®å nÒn ®Þa h×nh........................................................... 464 6.4.2. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng Hµ Néi ...................................................... 465 6.4.3. CÊu tróc c¬ së d÷ liÖu c¸c chuyªn ®Ò ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng Hµ Néi................................................................... 467 KÕt luËn - kiÕn nghÞ ........................................................................................... 473 Tµi liÖu tham kh¶o B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. Më ®Çu I. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ò tµi Sau khi ®Êt n−íc ®−îc hoµn toµn thèng nhÊt do nhu cÇu cÊp b¸ch lËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn KT - XH trªn quy m« toµn quèc, ë c¸c vïng l·nh thæ quan träng vµ c¸c tØnh thµnh phè c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n theo ngµnh vµ theo l·nh thæ ®−îc Nhµ n−íc quan t©m ®Çu t− n©ng lªn mét b−íc míi c¶ vÒ sè l−îng, quy m« l·nh thæ vµ môc tiªu, néi dung nghiªn cøu. Cã thÓ nªu ra: C¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu, ®iÒu tra tæng hîp cÊp Nhµ n−íc ë c¸c vïng l·nh thæ nh−: §ång b»ng s«ng Hång, §ång b»ng s«ng Cöu Long, miÒn nói vµ trung du phÝa B¾c, T©y Nguyªn, c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu biÓn... Trong ®ã cã ch−¬ng tr×nh: “X©y dùng tËp b¶n ®å Quèc gia n−íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam” víi nhiÖm vô chñ yÕu lµ: Tæng kÕt toµn bé c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n ®· cã. §¸nh gi¸ nh÷ng c¸i ®−îc, nh÷ng c¸i cßn khiÕm khuyÕt. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt kÕ ho¹ch tiÕp tôc ®iÒu tra bæ sung theo h−íng tæng hîp c¸c lÜnh vùc vµ l·nh thæ cßn trèng v¾ng, nh»m t¹o ra mét bé t− liÖu tæng hîp vÒ §KTN, TNTN, KT - XH ë quy m« toµn quèc. NhËn thøc râ tÝnh bøc xóc vµ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò qu¶n lý thèng nhÊt tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ë c¸c cÊp, Nhµ n−íc ®· cã c¸c bé luËt: LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng (1993), LuËt Tµi nguyªn n−íc (1999), LuËt Tµi nguyªn ®Êt (2003), LuËt Tµi nguyªn rõng (2004)..., nh−ng viÖc thùc thi c¸c luËt nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu §TCB tæng hîp ë c¸c cÊp l·nh thæ cßn Ýt, kh«ng ®ång bé nªn ch−a cung cÊp ®−îc luËn cø khoa häc cho viÖc qu¶n lý thèng nhÊt vµ tæng hîp tµi nguyªn, m«i tr−êng vµ ho¹t ®éng KT - XH ë c¸c ®Þa ph−¬ng. Bé KHCN & MT (nay lµ Bé KH & CN, Bé TN & MT) ®· tæ chøc thùc hiÖn nhiÒu ch−¬ng tr×nh vÒ sö dông hîp lý tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr−êng, phßng tr¸nh thiªn tai... trong ®ã cã nh÷ng ®Ò tµi, ®Ò ¸n cã ®Ò cËp tõng phÇn ®Õn l·nh thæ Hµ Néi nh− : KHCN-07-04, KHCN-07-11, KC-08-02. C¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi, ®Ò ¸n kÓ trªn ®· thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc vµ thùc tiÔn. Song ®Õn nay viÖc khai th¸c sö dông c¸c kÕt qu¶ nµy phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn Thñ ®« Hµ Néi cßn ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc. Trong hai thËp niªn gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ tõ khi nÒn kinh tÕ cña n−íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®a thµnh phÇn, nhiÒu tØnh vµ thµnh phè ®· chñ ®éng tiÕn hµnh ®iÒu tra c¬ b¶n tæng hîp vÒ §KTN, TNTN vµ m«i tr−êng nh»m bæ sung nh÷ng d÷ liÖu cÇn thiÕt cho c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, quy ho¹ch khai th¸c hîp lý l·nh -1- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. thæ, phôc vô x©y dùng vµ ph¸t triÓn KT - XH cña ®Þa ph−¬ng m×nh. Tuy nhiªn, néi dung, ph−¬ng ph¸p vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c ®Ò tµi, dù ¸n nµy cßn ch−a mang tÝnh tæng hîp cao. ViÖc l−u tr÷, qu¶n lý, khai th¸c d÷ liÖu cßn nhiÒu bÊt cËp... nªn kh«ng thÓ hoÆc rÊt khã kh¨n trong viÖc ®iÒu chØnh, bæ sung vµ cËp nhËt th«ng tin nh»m phôc vô kÞp thêi cho viÖc ®iÒu chØnh quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho c¸c thêi kú kh¸c nhau. Trong bèi c¶nh chung ®ã, ®Ó thùc hiÖn t− t−ëng chØ ®¹o trong NghÞ quyÕt VIII cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c Thñ ®«: "Hµ Néi lµ trung t©m, ®Çu n∙o vÒ chÝnh trÞ, vÒ v¨n ho¸ vµ khoa häc kü thuËt, ®ång thêi lµ mét trung t©m lín vÒ kinh tÕ vµ mét trung t©m giao dÞch quèc tÕ cña c¶ n−íc", Hµ Néi ®· cã nhiÒu cè g¾ng tËp trung mäi lùc l−îng tõ c¸c c¬ quan Trung −¬ng ®ãng trªn ®Þa bµn vµ cña Hµ Néi cho viÖc tiÕn hµnh c«ng t¸c §TCB bæ sung vµ x©y dùng tËp b¶n ®å Hµ Néi vÒ §KTN, TNTN, KT - XH lµm c¬ së cho quy ho¹ch x©y dùng vµ ph¸t triÓn Thñ ®«. Song, atlas Hµ Néi còng chØ ra ®êi d−íi d¹ng trÝch tËp (1984), chñ yÕu lµ c¸c trang b¶n ®å vÒ thµnh tùu ph¸t triÓn KT - XH sau 30 n¨m gi¶i phãng Thñ ®«, c¸c b¶n ®å c¬ b¶n vÒ §KTN, TNTN, m«i tr−êng ch−a ®−îc c«ng bè ®Ó sö dông nªn ch−a ph¸t huy hÕt t¸c dông th× ®· ®¸nh mÊt tÝnh thêi sù cña m×nh. Tr¶i qua bao th¨ng trÇm víi c¸c biÕn cè cña ngãt ngh×n n¨m lÞch sö, l·nh thæ Hµ Néi ngµy nay n»m ë vÞ trÝ 20o57’ ®Õn 21o25’ ®é vÜ B¾c, vµ 105o35’ ®Õn 106o01’ ®é kinh §«ng. Tõ B¾c xuèng Nam dµi kho¶ng 54 km, tõ §«ng sang T©y n¬i réng nhÊt kho¶ng 30 km. Hµ Néi cã diÖn tÝch tù nhiªn 920,97 km2 vµ d©n sè tÝnh ®Õn 2006 lµ 3,2 triÖu ng−êi, tÝnh ®Õn n¨m 2006 Hµ Néi cã 9 quËn néi thµnh: Ba §×nh, T©y Hå, Hoµn KiÕm, Hai Bµ Tr−ng, §èng §a, Thanh Xu©n, CÇu GiÊy, Hoµng Mai, Long Biªn vµ 5 huyÖn ngo¹i thµnh: Sãc S¬n, §«ng Anh, Gia L©m, Tõ Liªm, Thanh Tr×. §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng sinh th¸i cña Hµ Néi kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng. LÞch sö ph¸t triÓn KT - XH víi c¸c phong tôc tËp qu¸n s¶n xuÊt, truyÒn thèng v¨n ho¸ ë mçi ®Þa ph−¬ng còng mang nh÷ng s¾c th¸i riªng. Thñ ®« Hµ Néi lµ trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, giao dÞch quèc tÕ vµ an ninh quèc phßng cña c¶ n−íc; Hµ Néi cã vÞ thÕ ®Þa lý ®Æc biÖt quan träng trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn KT - XH cña vïng §ång b»ng s«ng Hång vµ cña n−íc ta. Song n¬i ®©y còng ®ang gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr−êng bøc xóc do thiªn tai: óng ngËp, tho¸i ho¸ ®Êt, « nhiÔm m«i tr−êng... ®Æc biÖt trong h¬n thËp kû -2- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. võa qua do sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn, viÖc khai th¸c §KTN, TNTN m¹nh mÏ, manh món, thiÕu sù gi¸m s¸t qu¶n lý chÆt chÏ ë mét sè khu vùc ®ang lµm cho mét sè d¹ng tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt nhanh chãng, m«i tr−êng bÞ « nhiÔm vµ suy tho¸i nÆng nÒ, nhÊt lµ søc Ðp cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ lµm cho c©n b»ng sinh th¸i tù nhiªn bÞ ph¸ vì. §©y ®ang lµ nh÷ng rµo c¶n lín cña quy ho¹ch tæng thÓ khai th¸c sö dông l·nh thæ theo h−íng bÒn v÷ng. Trong gÇn 2 thËp niªn qua Hµ Néi ®· tiÕn hµnh mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ mét sè lo¹i h×nh tµi nguyªn quan träng nh−: ®Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n, n−íc mÆt, n−íc d−íi ®Êt, ®Êt vµ viÖc sö dông c¸c b·i båi ë ®o¹n s«ng Hång ch¶y qua Hµ Néi ... Nh×n chung c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Þa lý l·nh thæ trong thêi gian qua ë Hµ Néi cho thÊy phÇn lín tËp trung vµo ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ xö lý m«i tr−êng, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp vÒ §KTN, TNTN cßn Ýt, thiÕu hÖ thèng vµ t¶n m¹n, kh«ng ®ång bé vµ cßn t¸ch biÖt nhau cho tõng ®èi t−îng riªng lÎ... lµm cho viÖc sö dông c¸c nguån d÷ liÖu nµy ®Ó lËp quy ho¹ch tæng thÓ vµ c¸c kÕ ho¹ch chiÕn l−îc khai th¸c l·nh thæ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ th−êng ch−a ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ mong muèn. HiÖn nay vµ trong t−¬ng lai vµi thËp niªn tíi lµ thêi kú gia t¨ng m¹nh mÏ vµ ph¸t triÓn toµn diÖn Hµ Néi ®Ó xøng víi tÇm vãc Thñ ®« cña mét n−íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nhiÒu vÊn ®Ò cÊp b¸ch vÒ sö dông hîp lý §KTN, TNTN vµ m«i tr−êng ®·, ®ang vµ sÏ n¶y sinh rÊt phøc t¹p ë c¸c quy m« kh¸c nhau cÇn thiÕt ph¶i ®−îc xem xÐt, xö lý, kh¾c phôc, phßng ngõa... Tr−íc hÕt cÇn ph¶i nhËn thøc ®−îc s©u s¾c nh÷ng qui luËt c¬ b¶n cña thiªn nhiªn vµ dù b¸o vÒ biÕn ®éng cña nã ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ChÝnh v× lÏ ®ã viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi "Nghiªn cøu ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI" lµ cÊp thiÕt, cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn to lín. §iÒu nµy còng nh»m thùc hiÖn ChØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ TW §¶ng sè 36-CT/TW, ngµy 25/6/1998 vÒ “t¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc” vµ ChØ thÞ sè 32/CT-BCT, ngµy 4/5/1998 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ viÖc kû niÖm 1000 n¨m Th¨ng Long - Hµ Néi; §ång thêi ®¸p øng nh÷ng ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ChÝnh phñ, cña Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ, Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng vµ cña Thµnh phè Hµ Néi. -3- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. II. Nh÷ng th«ng tin chung cña ®Ò tµi 1. Tªn ®Ò tµi : Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI 2. C¬ quan chñ tr×: ViÖn §Þa lý - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam 3. C¸c c¬ quan phèi hîp thùc hiÖn − ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn Sinh vËt - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam − ViÖn §Þa chÊt - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam − ViÖn Ho¸ häc - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam − ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp - Bé NN&PTNT − Trung t©m Thuû v¨n øng dông vµ Kü thuËt M«i tr−êng, Tr−êng §¹i häc Thuû lîi Hµ Néi. − Trung t©m nghiªn cøu M«i tr−êng - ViÖn Khoa häc KhÝ t−îng Thuû v¨n vµ M«i tr−êng- Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng − Trung t©m KHCN KT - TV vµ M«i tr−êng - Liªn hiÖp Héi KH VN 4. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. §ç Xu©n S©m 5. Th− ký ®Ò tµi: KS. Lª §øc H¹nh 6. Môc tiªu cña ®Ò tµi: − Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè, qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng cña Th¨ng Long - Hµ Néi, lµm râ tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh, nh÷ng h¹n chÕ vµ ¶nh h−ëng cña nã ®èi víi qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ Thñ ®«. − §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó sö dông hîp lý vµ båi d−ìng c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ hiÖn cã. − Nghiªn cøu, x©y dùng c¸c luËn cø cho viÖc ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi ®¸p øng yªu cÇu cña thêi kú míi. 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu: -4- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. §Ò tµi chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi. §Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« trªn bÒ mÆt, kh«ng ®i s©u nghiªn cøu ph¸t triÓn kh«ng gian trªn cao vµ ngÇm d−íi mÆt ®Êt. III. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®Ò tµi 1. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi : §Ó ®¸p øng c¸c môc tiªu nªu trªn, nhiÖm vô cña ®Ò tµi cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: 1) Thu thËp, hÖ thèng ho¸; ph©n tÝch vµ xö lý c¸c lo¹i tµi liÖu ®· cã vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Þa lý m«i tr−êng cã liªn quan ®Õn l·nh thæ nghiªn cøu (Sè liÖu thùc ®o, tµi liÖu ®· c«ng bè, ¶nh viÔn th¸m, b¶n ®å c¸c lo¹i, v¨n liÖu...). - C¸c hîp phÇn tù nhiªn: §Þa chÊt, ®Þa h×nh - ®Þa m¹o, khÝ hËu - thñy v¨n, thæ nh−ìng, líp phñ thùc vËt, ®éng vËt, c¸c hÖ sinh th¸i... - Tµi nguyªn thiªn nhiªn: kho¸ng s¶n, khÝ hËu, n−íc, ®Êt ®ai, ®a d¹ng sinh häc... - HiÖn tr¹ng m«i tr−êng: M«i tr−êng ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ vµ c¸c tai biÕn. - Tµi liÖu vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, kh«ng gian ®« thÞ. - Tµi liÖu vÒ diÔn biÕn lßng dÉn s«ng Hång ®o¹n thuéc ®Þa phËn Hµ Néi. 2) §iÒu tra kh¶o s¸t tæng hîp nh»m bæ sung t− liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Þa lý m«i tr−êng. - Theo c¸c hîp phÇn tù nhiªn. - Theo c¸c lo¹i h×nh tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Êt, n−íc, khÝ hËu, sinh vËt). - HiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng vµ tai biÕn (m«i tr−êng n−íc, ®Êt, kh«ng khÝ, óng ngËp, xãi lë - s¹t lë bê s«ng Hång). 3) Ph©n tÝch vai trß, ý nghÜa cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng ®èi víi sù ph¸t triÓn KT - XH vµ b¶o vÖ Thñ ®«. 4) Nghiªn cøu tæng qu¸t ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ qu¸ tr×nh biÕn ®æi cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng vµ kh«ng gian l·nh thæ Th¨ng Long - Hµ Néi. - BiÕn ®æi m¹ng l−íi s«ng cæ vµ biÕn ®æi lßng dÉn s«ng Hång qua c¸c thêi kú. - BiÕn ®æi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn: khÝ hËu, thuû v¨n, nguån n−íc. -5- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. - BiÕn ®æi vÒ m«i tr−êng n−íc, kh«ng khÝ... - BiÕn ®æi kh«ng gian l·nh thæ Th¨ng Long - Hµ Néi. 5) §¸nh gi¸ c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ c¸c h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng vµ kh«ng gian l·nh thæ cña Hµ Néi hiÖn nay vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ Thñ ®«. - TiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ h¹n chÕ vÒ: §Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n, ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thñy v¨n, thæ nh−ìng, c¸c nguån n−íc (n−íc mÆt, n−íc ngÇm). - VÊn ®Ò sö dông c¸c nguån n−íc vµ sôt lón bÒ mÆt ®Êt. - VÊn ®Ò biÕn ®æi lßng dÉn s«ng Hång, kh¶ n¨ng xãi s¹t bê s«ng... - §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng do ph¸t triÓn KT - XH theo quy ho¹ch cña Thñ ®« ®Õn n¨m 2010, 2020. 6) Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c hîp lý ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng phôc vô ph¸t triÓn cña Thñ ®« trong giai ®o¹n hiÖn nay (ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ). - Dù b¸o xu thÕ biÕn ®éng vÒ §KTN, TNTN, m«i tr−êng do ph¸t triÓn KT XH, ®Æc biÖt lµ do qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c thêi kú ®Õn n¨m 2010, 2020. - §Ò xuÊt nh÷ng ®Þnh h−íng sö dông hîp lý §KTN, TNTN, b¶o vÖ m«i tr−êng. 7) Nghiªn cøu c¸c luËn cø khoa häc vµ c¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi phï hîp víi yªu cÇu cña thêi kú míi. 8) X©y dùng ng©n hµng d÷ liÖu tæng hîp vÒ §KTN, TNTN, m«i tr−êng (hÖ thèng d÷ liÖu vµ bé b¶n ®å chuyªn ®Ò ë tû lÖ 1 : 50.000, 1:25.000 vµ ®−îc sè ho¸ b»ng c¸c ch−¬ng tr×nh, phÇn mÒm GIS thÝch øng ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cao, dÔ tra cøu sö dông vµ cËp nhËt). 9) X©y dùng c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò vµ b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 2. Nghiªn cøu triÓn khai C¨n cø vµo môc tiªu, nhiÖm vô ®· ®−îc phª duyÖt, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu trong 3 n¨m (tõ 12/2004 ®Õn 11/2007) nh− sau: 2.1. §iÒu tra kh¶o s¸t ngoµi thùc ®Þa -6- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. §Ò tµi ®· tæ chøc 4 chuyÕn kh¶o s¸t thùc ®Þa trªn ph¹m vi thµnh phè Hµ Néi vµ phô cËn, do c¸c c¸n bé khoa häc thuéc nhiÒu chuyªn ngµnh kh¸c nhau ë trong vµ ngoµi viÖn §Þa lý tham gia nh»m thu thËp c¸c sè liÖu, tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng, kinh tÕ - x· héi ®ång thêi kh¶o s¸t, ®o ®¹c vµ lÊy c¸c mÉu vËt t¹i hiÖn tr−êng. Khèi l−îng c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn nh− sau: N¨m 2005: §· tæ chøc 2 chuyÕn kh¶o s¸t N¨m 2006: §· tæ chøc 2 chuyÕn kh¶o s¸t C¸c néi dung ®o ®¹c kh¶o s¸t ngoµi thùc ®Þa ®· ®−îc triÓn khai, hoµn thµnh tèt theo ®óng tiÕn ®é ®Ò c−¬ng ®−îc phª duyÖt bao gåm: - Nghiªn cøu kh¶o s¸t theo c¸c tuyÕn, ®iÓm, c¸c khu vùc träng ®iÓm nh»m bæ sung, hoµn thiÖn c¬ së d÷ liÖu vÒ §KTN, TNTN vµ MT, hiÖn tr¹ng sö dông tµi nguyªn, c¸c tai biÕn MT… - Tæ chøc quan tr¾c MT theo tuyÕn, ®iÓm, khu vùc ch×a kho¸, tiÕn hµnh lÊy c¸c mÉu vËt (®Êt, n−íc mÆt, n−íc ngÇm, n−íc m−a) - Thu thËp, ®iÒu tra c¸c th«ng tin tõ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi trong khu vùc nghiªn cøu. §©y lµ c¸c d÷ liÖu cã tÝnh ®Æc thï ®Þa ph−¬ng ®Ó kiÓm tra c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu. 2.2. Thu thËp, hÖ thèng ho¸ vµ xö lý c¸c tµi liÖu  Thu thËp, hÖ thèng ho¸ vµ xö lý c¸c tµi liÖu - Thu thËp, hÖ thèng ho¸, ph©n tÝch vµ xö lý toµn bé c¸c tµi liÖu ®· cã vÒ §KTN, TNTN, MT, thiªn tai vµ hËu qu¶ cña chóng ë l·nh thæ nghiªn cøu - Thu thËp, xö lý tµi liÖu b¶n ®å ®Þa h×nh c¸c lo¹i tû lÖ 1:25.000, 1:50.000, ¶nh viÔn th¸m ®é ph©n gi¶i cao. - Quan tr¾c vµ lÊy c¸c mÉu vËt  Xö lý c¸c sè liÖu thùc ®Þa - TÝnh to¸n, xö lý c¸c chuçi sè liÖu thu thËp vµ ®o ®¹c ®−îc ngoµi thùc ®Þa - Ph©n tÝch c¸c mÉu vËt theo c¸c ®Æc tÝnh lý, ho¸. - LËp b¶ng biÓu, b¶n ®å vµ s¬ ®å minh chøng c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu 2.3. Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o -7- B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi KHCN cÊp Nhµ n−íc: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa lý, m«i tr−êng gãp phÇn ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi trong nöa ®Çu thÕ kû XXI. M· sè KX.09.01. - §Ò tµi ®· tæ chøc nhiÒu cuéc héi nghÞ, héi th¶o ®Ó th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña néi dung nghiªn cøu nh−: Vai trß ý nghÜa cña c¸c §KTN, TNTN, MT ®èi víi sù ph¸t triÓn KT-XH vµ b¶o vÖ Thñ ®«; Tæng qu¸t ho¸ qu¸ tr×nh biÕn ®æi cña c¸c §KTN, TNTN vµ MT; §¸nh gi¸ c¸c tiÒm n¨ng lîi thÕ, h¹n chÕ vÒ §KTN, TNTN vµ MT; §Ò xuÊt c¸c ph−¬ng h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c hîp lý; Nghiªn cøu c¸c luËn cø khao häc vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kh«ng gian cña Thñ ®« Hµ Néi… Ngoµi ra ®Ò tµi cßn tæ chøc nhiÒu buæi héi th¶o víi c¸c chuyªn ®Ò nghiªn cøu theo ®Ò c−¬ng. - §Ò tµi ®· phèi hîp víi ch−¬ng tr×nh KX.09. vµ ®Ò tµi KX.09.05. tæ chøc thµnh c«ng héi th¶o khoa häc “Khai th¸c nh÷ng lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn, kinh tÕ - x· héi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng Thñ ®« Hµ Néi” IV. C¸ch tiÕp cËn, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, kü thuËt sÏ sö dông 1. C¸ch tiÕp cËn C¸ch tiÕp cËn chÝnh lµ kÕ thõa tèi ®a c¸c tµi liÖu, sè liÖu ®· cã kÕt hîp víi kh¶o s¸t thùc tÕ ®Ó kiÓm chøng vµ bæ sung t− liÖu míi. - Quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng: §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng... lµ c¸c thµnh tè t¹o nªn thÓ tæng hîp tù nhiªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt. Sù vËn hµnh vµ ph¸t triÓn cña chóng hoµn toµn chÞu sù ®iÒu khiÓn cña quy luËt tù nhiªn. XuÊt ph¸t tõ c¬ së khoa häc nµy, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph¶i thËt sù t«n träng vµ ph¶n ¸nh ch©n thùc sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña quy luËt tù nhiªn. - Quan ®iÓm lÞch sö: Trong nghiªn cøu ®Þa lý, khi ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng cho viÖc ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ë mét l·nh thæ nµo ®ã th× viÖc xem xÐt lÞch sö khai th¸c, biÕn ®éng sö dông tµi nguyªn ®· x¶y ra trong qu¸ khø cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu lÞch sö khai th¸c sö dông l·nh thæ lµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. - Quan ®iÓm hÖ thèng: L·nh thæ lµ mét thÓ thèng nhÊt vµ ®−îc xem nh− mét hÖ thèng, bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn, tµi nguyªn, m«i tr−êng , KT - XH t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau bëi chu tr×nh vËt chÊt vµ n¨ng l−îng. §©y lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khai th¸c sö dông hîp lý l·nh thæ theo h−íng bÒn v÷ng. -8-