Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Phân loại và phương pháp giải bài tập về muối ngậm nước...

Tài liệu Phân loại và phương pháp giải bài tập về muối ngậm nước

.PDF
31
539
91

Mô tả:

S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o h−ng yªn Tr−êng thpt d−¬ng qu¶ng hµm S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm: “Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc” Hä vµ tªn : nguyÔn v¨n h¶i. Tæ lÝ – hãa – c«ng nghÖ Th¸ng 5 n¨m 2010 Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 1 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. PhÇn i: më ®Çu i. c¬ së khoa häc: I.1. C¬ së lý luËn: Trong c¸c n¨m trë l¹i ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kÜ thuËt. Khoa häc gi¸o dôc ®ang t×m mäi c¸ch c¶i tiÕn sù nghiÖp gi¸o dôc. Trong c¸c tr−êng THPT, ®ang tÝch cùc thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña Bé gi¸o dôc vÒ c¶i c¸ch gi¸o dôc. Ph−¬ng ch©m lµ: Häc sinh ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c d−íi sù chØ ®¹o cña thµy. Sù thay ®æi ph−¬ng ph¸p kiÓm tra tõ h×nh thøc tù luËn sang h×nh thøc tr¾c nghiÖm ®· cã t¸c dông lín trong qu¸ tr×nh kiÓm tra ®¸nh gi¸. Trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian kiÓm tra ®−îc nhiÒu néi dung kiÕn thøc cña häc sinh. T¨ng c−êng kh¶ n¨ng t− duy, n¨ng ®éng, tÝnh linh ho¹t cña häc sinh. Song nã còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh nh−: hiÓu b¶n chÊt vÊn ®Ò kh«ng ®−îc s©u, ®«i khi ®¸nh gi¸ kh«ng thËt kh¸ch quan. §èi víi m«n hãa häc, lµ mét m«n häc khoa häc thùc nghiÖm ®ßi hái tÝnh chÝnh x¸c cao. ViÖc rÌn tÝnh cÈn thËn trong qu¸ tr×nh häc tËp rÊt quan träng. Qu¸ tr×nh lµm bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm ®· lµm mÊt ®i phÇn nµo tÝnh cÈn thËn, chi tiÕt cña häc sinh khi gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò. V× thÕ g©y nªn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh lµm bµi tËp, ®Æc biÖt lµ khi gÆp c¸c d¹ng bµi tËp kh«ng phæ biÕn trong ch−¬ng tr×nh. Nh− bµi tËp vÒ “Muèi ngËm n−íc vµ tinh thÓ hi®rat hãa”. I. 2. C¬ së thùc tiÔn: Bµi tËp to¸n vÒ muèi vµ hçn hîp muèi lµ mét d¹ng bµi tËp kh¸ c¬ b¶n vµ th«ng dông trong ch−¬ng tr×nh hãa häc phæ th«ng. Tuy nhiªn, ë n−íc ta c¸c d¹ng bµi tËp nµy chØ tËp trung ë muèi khan cßn c¸c bµi tËp vÒ muèi kÕt tinh ngËm n−íc vµ tinh thÓ hi®rat hãa th× cã rÊt Ýt vµ ch−a phong phó. ChÝnh v× vËy, ®«i khi lµm häc sinh nhµm ch¸n vµ t¹o thãi quen thô ®éng trong suy nghÜ cña häc sinh, khi gÆp bµi to¸n vÒ muèi lµ chØ nghÜ ®Õn muèi khan. Nªn khi gÆp nh÷ng bµi to¸n liªn quan ®Õn muèi ngËm n−íc vµ tinh thÓ Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 2 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 hi®rat hãa ®a phÇn c¸c em kh¸ lóng tóng. C¸c tµi liÖu tham kh¶o còng rÊt Ýt khi ®Ò cËp s©u ®Õn néi dung nµy. §Ó phÇn nµo th¸o gì khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh tù tin h¬n khi lµm bµi tËp lo¹i nµy t«i ®· nghiªn cøu c¸c tµi liÖu liªn quan vµ ¸p dông ®Ò tµi: “Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc” iI. Môc ®Ých nghiªn cøu: Nh»m hÖ thèng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ muèi ngËm n−íc vµ tinh thÓ kÕt tinh. Giíi thiÖu mét sè muèi ngËm n−íc th−êng gÆp vµ c«ng thøc tÝnh to¸n. Giíi thiÖu mét hÖ thèng bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p nh»m môc ®Ých: ™ Thay ®æi thãi quen t− duy th−êng gÆp cña häc sinh khi lµm bµi tËp vÒ muèi. ™ Gióp cho häc sinh tù tin vµ cã ph−¬ng ph¸p hiÖu qu¶ trong gi¶i bµi tËp hãa häc. ™ N©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n, ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi. iII. ®èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: ™ Häc sinh trung häc phæ th«ng. ™ Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc. iV. KÕ ho¹ch nghiªn cøu: ™ ChuÈn bÞ c¸c tµi liÖu liªn quan, s−u tÇm vµ biªn so¹n c¸c bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc. ™ ChuÈn bÞ kiÕn thøc lý thuyÕt liªn quan. Giíi thiÖu cho häc sinh c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ dung dÞch vµ tinh thÓ hi®rat hãa, muèi kÕt tinh. . . ™ Giíi thiÖu néi dung: “Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng php¸ gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc” ™ KiÓm tra ®èi chøng tr×nh ®é cña häc sinh tr−íc vµ sau khi häc chuyªn ®Ò. §¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña ®Ò tµi. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 3 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 V. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ™ Nghiªn cøu lÝ thuyÕt vÒ lÝ luËn d¹y häc nãi chung, lÝ luËn d¹y häc hãa häc nãi riªng. ™ Nghiªn cøu lÝ luËn, lÝ thuyÕt vÒ xu h−íng n©ng cao c−êng ®é d¹y häc. ™ Nghiªn cøu c¸c h×nh thøc tæ chøc viÖc d¹y häc hãa häc. ™ Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm vµ thèng kª. ™ Tæ chøc d¹y vµ ®¸nh gi¸ t¹i Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm. VI. thêi gian nghiªn cøu vµ hoµn thµnh ®Ò tµi: B¾t ®Çu t×m hiÓu, thèng kª nghiªn cøu ¸p dông tõ th¸ng 5 n¨m 2005. Bæ sung hµng n¨m qua qu¸ tr×nh d¹y chuyªn ®Ò vµ ®éi tuyÓn häc sinh giái. B¸o c¸o th¸ng 3 n¨m 2010. Hoµn thiÖn th¸ng 5 n¨m 2010. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 4 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. PhÇn iI . N«I DUNG I. kh¸i qu¸t kiÕn thøc lý thuyÕt: I.1 Mét sè kh¸i niÖm: ™ Dung dÞch: Dung dÞch lµ mét hÖ ®ång nhÊt bao gåm dung m«i vµ chÊt tan. ™ Dung m«i quan träng vµ phæ biÕn lµ n−íc. ChÊt tan cã thÓ lµ chÊt r¾n, chÊt láng hoÆc chÊt khÝ. ™ Trong dung dÞch cã thÓ chØ chøa mét lo¹i chÊt tan, còng cã thÓ chøa nhiÒu lo¹i chÊt tan. ™ §é tan: §é tan cña mét chÊt lµ sè gam chÊt ®ã hßa tan tèi ®a trong 100 gam n−íc. S= mt *100 mdm ™ §é tan cña mét chÊt phô thuéc nhiÖt ®é, ¸p suÊt ®èi víi chÊt khÝ, b¶n chÊt dung m«i vµ chÊt tan. ™ Theo quy −íc ë 220C nÕu: S ≤ 0,01g/100 gam H2O ⇒ chÊt kh«ng tan. 0,01 ≤ S ≤ 1g ⇒ chÊt Ýt tan. S >1g/100 gam H2O ⇒ chÊt dÔ tan hoÆc tan nhiÒu. ™ Dung dÞch b·o hßa: lµ dung dÞch kh«ng thÓ hßa tan thªm chÊt tan ë mét nhiÖt ®é x¸c ®Þnh. ™ Dung dÞch ch−a b·o hßa: lµ dung dÞch cã thÓ hßa tan thªm chÊt tan ë nhiÖt ®é x¸c ®Þnh. ™ Dung dÞch qu¸ b·o hßa: lµ dung dÞch cã l−îng chÊt tan v−ît qu¸ gi¸ trÞ ®é tan ë nhiÖt ®é ®ã. Dung dÞch qu¸ b·o hßa th−êng x¶y ra khi ta hßa tan mét chÊt ë nhiÖt ®é cao sau ®ã lµm nguéi tõ tõ. Dung dÞch qu¸ b·o hßa lµ mét hÖ kÐm bÒn. Khi ®Ó nguéi l−îng chÊt tan d− sÏ t¸ch ra khái dung dÞch d−íi d¹ng chÊt kÕt tinh (tinh thÓ ngËm n−íc). N−íc trong ph©n tö ®ã gäi lµ n−íc kÕt tinh. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 5 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. ™ Tinh thÓ ngËm n−íc: Khi hßa tan c¸c chÊt vµo n−íc x¶y ra sù hi®rat hãa. NhiÒu hi®rat kh«ng bÒn, khi lµm bay h¬i dung dÞch th× bÞ ph©n hñy. NhiÒu hi®rat kh¸ bÒn, khi c« c¹n dung dÞch thu ®−îc c¸c tinh thÓ hi®rat. VÝ dô: CuSO4.5H2O; Na2CO3.10H2O; CoSO4.7H2O . . . Tinh thÓ hi®rat cã thÓ ë d¹ng muèi ®¬n FeCl3.6H2O; còng cã thÓ tån t¹i ë d¹ng muèi kÐp: K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O. I.2 Mét sè c«ng thøc muèi ngËm n−íc th−êng gÆp: B¶ng 1:Mét sè muèi ®¬n vµ muèi kÐp th−êng gÆp CuSO4.5H2O CuCl2.2H2O Cu(NO3)2.6H2O Al2(SO4)3.18H2O AlCl3.6H2O Al(NO3)3.9H2O FeSO4.7H2O Fe2(SO4)3.9H2O FeCl2.4H2O 2CaSO4.H2O CaSO4.2H2O FeCl3.6H2O Fe2(NO4)3.9H2O Cr2(SO4)3.6H2O CrCl3.6H2O CrCl3.4H2O ZnSO4.7H2O ZnCl2.1,5H2O CdCl2.2,5H2O CdSO4.2,67H2O MgCl2.6H2O MgSO4.7H2O Mg(NO3)2.6H2O NiCl2.6H2O Ni(NO3)2.7H2O KAl(SO4)2.12H2O KCl(SO4)2.12H2O Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.24H2O II. Thùc tr¹ng: Chóng ta cïng xÐt vÝ dô sau VÝ dô: Cã 16,0g oxit kim lo¹i MO2 chia thµnh 2 phÇn b»ng nhau. • Hßa tan hoµn toµn phÇn 1 trong HCl d− xö lÝ dung dÞch thu ®−îc ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp thu ®−îc 17,1g mét muèi X duy nhÊt. • Cho phÇn 2 t¸c dông víi H2SO4 lo·ng d− xö li dung dÞch sau ph¶n øng ë nhiÖt ®é d−íi 1110C chØ thu ®−îc 25,0g mét muèi Y duy nhÊt. X¸c ®Þnh M vµ c«ng thøc 2 muèi X, Y biÕt Mx<180 g*mol-1, MY< 260 g*mol-1 Ph©n tÝch: Theo bµi ra ta cã s¬ ®å: Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 6 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Th«ng th−êng häc sinh sÏ cho r»ng muèi X lµ MCl2, vµ muèi Y lµ MSO4. Khi ®ã dùa vµ d÷ kiÖn MO ⎯⎯ → MCl2 8g MO 17,1g ⎯⎯ → MSO4 8g 25,0g ∆ M1 = 71 – 16 = 55 ∆ m1 = 9,1 ∆ M2 = 96 – 16 = 80 ∆ m2 = 17,0 Víi n lµ sè mol cña 8 gam MO2 ta cã n = 9,1 17, 0 (v« lÝ). §Õn ®©y ®a ≠ 55 80 phÇn häc sinh sÏ lóng tóng kh«ng biÕt xö lÝ thÕ nµo. §ã lµ do c¸c em quªn r»ng X, Y cã thÓ lµ muèi ngËm n−íc MCl.aH2O vµ MSO4.bH2O (ta sÏ gÆp l¹i lêi gi¶i bµi nµy ë phÇn sau). Tõ vÝ dô trªn chóng ta cã thÓ thÊy: NÕu häc sinh ch−a ®−îc giíi thiÖu kÜ vµ lµm quen, c¸c em kh«ng thÓ lý gi¶i v× sao l¹i kh«ng ra kÕt qu¶. NÕu c¸c em kh«ng chÞu t− duy mµ lµm theo lèi mßn th× sÏ rÊt lóng tóng vµ sÏ kh«ng thÓ t×m ra ®−îc ®¸p sè. Nh»m gãp phÇn lµm phong phó h¬n c¸c d¹ng bµi tËp hãa häc trong ch−¬ng tr×nh phæ th«ng vµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc suy nghÜ cña häc sinh, trong ®Ò tµi nµy t«i xin ®−a ra mét d¹ng bµi tËp kh¸c vÒ muèi ®ã lµ “Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc” III. Ph©n lo¹i vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp vÒ muèi ngËm n−íc: Theo t«i cã thÓ chia c¸c bµi tËp nµy thµnh 4 d¹ng sau: D¹ng 1. Bµi to¸n tÝnh khèi l−îng chÊt tan trong tinh thÓ ngËm n−íc vµ thµnh phÇn % khèi l−îng n−íc kÕt tinh trong tinh thÓ ngËm n−íc. D¹ng 2. Bµi to¸n tÝnh khèi l−îng tinh thÓ ngËm n−íc cÇn thªm vµo dung dÞch cho s½n. D¹ng 3. Bµi to¸n tÝnh l−îng chÊt tan t¸ch ra hay cÇn thªm vµo khi thay ®æi nhiÖt ®é cña dung dÞch. D¹ng 4. (d¹ng chÝnh) Bµi to¸n x¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña muèi ngËm n−íc vµ muèi kÐp ngËm n−íc. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 7 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. III.1. D¹ng 1. Bµi to¸n tÝnh khèi l−îng chÊt tan trong tinh thÓ ngËm n−íc vµ thµnh phÇn % khèi l−îng n−íc kÕt tinh trong tinh thÓ ngËm n−íc. Dùa vµo c«ng thøc tinh thÓ ngËm n−íc, tÝnh khèi l−îng mol cña tinh thÓ vµ khèi l−îng chÊt tan (muèi tan) cã trong 1 mol tinh thÓ. Dùa vµo khèi l−îng tinh thÓ ngËm n−íc, tÝnh khèi l−îng chÊt tan trong l−îng tinh thÓ ngËm n−íc nµy. TÝnh khèi l−îng n−íc kÕt tinh trong 1 mol tinh thÓ. Tõ ®ã rót ra trong 100 gam tinh thÓ cã bao nhiªu gam n−íc kÕt tinh? VÝ dô 1. a/TÝnh khèi l−îng CuSO4 cã trong 500 gam CuSO4.5H2O. b/ TÝnh % khèi l−îng n−íc kÕt tinh cã trong CuSO4.5H2O. Lêi gi¶i a/ Ta cã: Cø 250 gam CuSO4.5H2O cã chøa 160 gam CuSO4 khan. 500 gam CuSO4.5H2O cã chøa: 160 * 500 = 320 gam CuSO4. 250 b/ Cø 250 gam tinh thÓ cã 90 gam H2O. 100 gam tinh thÓ cã 90 *100 = 36 gam n−íc kÕt tinh. 250 ⇒ % khèi l−îng n−íc kÕt tinh lµ 36%. III.2. D¹ng 2. Bµi to¸n tÝnh khèi l−îng tinh thÓ ngËm n−íc cÇn thªm vµo dung dÞch cho s½n. D¹ng bµi to¸n nµy th−êng lÊy tinh thÓ pha vµo dung dÞch cã cïng lo¹i chÊt tan vÝ dô thªm CuSO4.5H2O vµo dung dÞch CuSO4. Khi lµm to¸n cÇn chó ý: ™ Dïng ®Þnh luËt b¶o toµn ®Ó tÝnh khèi l−îng dung dÞch t¹o thµnh: mdd = mtinh thÓ + m dung dÞch ®· cã. ™ Khèi l−îng chÊt tan trong dung dÞch t¹o thµnh: m chÊt tan thu ®−îc= m chÊt tan trong tinh thÓ + m chÊt tan trong dung dÞch. ™ Cã thÓ coi tinh thÓ ngËm n−íc lµ mét d¹ng dung dÞch ®Æc biÖt, trong ®ã dung m«i lµ l−îng n−íc cã trong tinh thÓ. Sau ®ã ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®−êng chÐo. VÝ dô 2. CÇn lÊy bao nhiªu gam tinh thÓ CuSO4.5H2O vµ bao nhiªu gam dung dÞch CuSO4 8% ®Ó ®iÒu chÕ ®−îc 560 gam dung dÞch CuSO4 16%. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 8 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Lêi gi¶i Coi CuSO4.5H2O nh− dung dÞch 64%. m1 CuSO4.5H2O 64 8 16 CuSO4 8% m2 ⇒ m1 8 = m2 48 8 48 Nªn m1=80 gam vµ m2=480 gam m1+m2=560 §a sè häc sinh lµm bµi nµy theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng, nghÜa lµ tÝnh l−îng CuSO4 theo m vµ m’ lÇn l−ît lµ khèi l−îng cña CuSO4.5H2O vµ CuSO4 sau ®ã ¸p dông c«ng thøc tÝnh C% ®Ó gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh. Lµm theo c¸ch nµy kh¸ mÊt thêi gian. III.3. D¹ng 3. Bµi to¸n tÝnh l−îng chÊt tan t¸ch ra hay cÇn thªm vµo khi thay ®æi nhiÖt ®é cña dung dÞch. Qu¸ tr×nh gi¶i bµi nµy cÇn: ™ TÝnh khèi l−îng chÊt tan vµ khèi l−îng dung m«i cã trong dung dÞch b·o hßa ë nhiÖt ®é t10C. ™ Gäi a lµ khèi l−îng chÊt tan cÇn thªm vµo hay t¸ch ra khái dung dÞch ban ®Çu, sau khi thay ®æi nhiÖt ®é. ™ TÝnh khèi l−îng chÊt tan vµ dung m«i cã trong dung dÞch b·o hßa ë nhiÖt ®é t20C ™ ¸p dông c«ng thøc tÝnh ®é tan vµ C% ®Ó tÝnh a. VÝ dô 3. Cã 1335 gam CuSO4 b·o hßa ë 120C. §un dung dÞch tíi 900C. Hái cÇn thªm bao nhiªu gam CuSO4 vµo ®Ó ®−îc dung dÞch b·o hßa (ë 900C)(Coi H2O kh«ng bay h¬i) BiÕt ®é tan cña CuSO4 ë 120C lµ 33,5g. ë 900C lµ 80 g. Lêi gi¶i §é tan cña CuSO4 ë 120C lµ 33,5 ⇒ 100 gam H2O hßa tan ®−îc 33,5 gam CuSO4 → 133,5 g dd y gam H2O hßa tan ®−îc x gam CuSO4 ← 1335 g dd. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 9 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. ⇒ mCuSO4 = mH 2O = 1335.33,5 = 335 gam CuSO4. 133,5 1335.100 = 1000 g H2O 133,5 §é tan cña CuSO4 ë 900C ®é tan 80 g ⇒ 100g H2O ë 900C hßa tan ®−îc 80 g CuSO4 1000g H2O ë 900C hßa tan ®−îc 800 g CuSO4. VËy ®Ó t¹o dung dÞch b·o hßa ë 900C cÇn cã 800g CuSO4 ⇒ cÇn thªm vµo 800 -335= 465g CuSO4. VÝ dô 4. Cã 1877 gam dung dÞch b·o hßa CuSO4 ë 800C. Lµm l¹nh dung dÞch xuèng cßn 250C. Hái cã bao nhiªu gam tinh thÓ CuSO4.5H2O bÞ t¸ch ra khái dung dÞch. BiÕt ®é tan cña CuSO4 ë 800C lµ 87,7 gam vµ ë 250C lµ 40 gam. Lêi gi¶i Do ®é tan cña CuSO4 ë 800C lµ 87,7g. ⇒ 100g H2O hßa tan ®−îc 87,7 g CuSO4 → 187,7g dd m g CuSO4 ← 1877g dd mCuSO4 = 87, 7.1877 = 877 g 187, 7 Gäi a lµ sè mol CuSO4.5H2O bÞ kÕt tinh → mCuSO .5 H O = 250a . 4 2 → CuSO4.5H2O CuSO4 + 5H2O ⎯⎯ a 5a a * Khèi l−îng CuSO4 bÞ kÕt tinh 160a → khèi l−îng CuSO4 cßn l¹i: 877- 160a. * Khèi l−îng H2O bÞ kÕt tinh 18.5.a=90a. Khèi l−îng cßn l¹i: 1877 – 250a. Do ®é tan CuSO4 ë 200C lµ 40g hay 100g H2O ë 200C hßa tan 40g CuSO4 → 140g dd 877 - 160a ← 1877-250a(g) ⇒ 140( 877 -160a) = 40(1877 – 250a) ⇔ 3,5( 877 -160a) = 1877 - 250a Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 10 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. ⇔ 3069,5 -560a = 1877 - 250a ⇔ 1192,5 = 310a ⇔ a = 3,8468 mol. Khèi l−îng CuSO4.5H2O bÞ t¸ch ra lµ: 250.3,8468 = 961,7 g. Khi lµm d¹ng bµi tËp nµy ®a sè häc sinh khi tÝnh to¸n quªn mÊt l−îng n−íc trong dung dÞch còng bÞ t¸ch ra nªn l−îng dung m«i trong dung dÞch sau bÞ gi¶m ®i. V× thÕ cã thÓ dÉn tíi c¸c kÕt qu¶ sai lÇm: nh− 9,46 gam; 4,73 gam. . . III.4. D¹ng 4. (d¹ng chÝnh) Bµi to¸n x¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña muèi ngËm n−íc vµ muèi kÐp ngËm n−íc. VÝ dô 5. (quay trë l¹i vÝ dô trªn) Cã 16,0g oxit kim lo¹i MO2 chia thµnh 2 phÇn b»ng nhau. • Hßa tan hoµn toµn phÇn 1 trong HCl d− xö lÝ dung dÞch thu ®−îc ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp thu ®−îc 17,1g mét muèi X duy nhÊt. • Cho phÇn 2 t¸c dông víi H2SO4 lo·ng d− xö li dung dÞch sau ph¶n øng ë nhiÖt ®é d−íi 1110C chØ thu ®−îc 25,0g mét muèi Y duy nhÊt. X¸c ®Þnh M vµ c«ng thøc 2 muèi X, Y biÕt Mx<180g*mol-1, MY< 260g*mol-1 Lêi gi¶i Theo bµi ra ta cã s¬ ®å Th«ng th−êng häc sinh sÏ cho r»ng muèi X lµ MCl2, vµ muèi Y lµ MSO4. Khi ®ã dùa vµ d÷ kiÖn MO 8g MO 8g ⎯⎯ → MCl2 17,1g ⎯⎯ → MSO4 25,0g ∆ M1 = 71 – 16 = 55 ∆ m1 = 9,1 ∆ M2 = 96 – 16 = 80 ∆ m2 = 17,0 Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 11 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Víi n lµ sè mol cña 8 gam MO2 ta cã n = 9,1 17, 0 ≠ (v« lÝ). §Õn ®©y ®a phÇn häc 55 80 sinh sÏ lóng tóng kh«ng biÕt xö lÝ thÕ nµo. §ã lµ do c¸c em quªn r»ng X, Y cã thÓ lµ muèi ngËm n−íc MCl.aH2O vµ MSO4.bH2O. Lóc nµy ta cã n = 9,1 17, 0 = 55 + 18a 80 + 18b ⇒ 91b − 170 a = 115(*) Mµ Mx < 180 ⇒ a< 6,05 MY <260 ⇒ b < 9,11 Trong (*) nhËn thÊy a, b nguyªn vµ b chia hÕt cho 5 ⇒ b = 5, a=2, n= 0,1 Tõ ®ã suy ra M = 64(Cu) V©y c«ng thøc c¸c muèi X lµ CuCl2.2H2O, Y lµ CuSO4.5H2O. VÝ dô 6. Hßa tan hoµn toµn 5,72 gam Na2CO3 ngËm n−íc trong 44,28 g n−íc ®−îc dung dÞch cã nång ®é 4,24%. X¸c ®inh c«ng thøc hi®rat? Lêi gi¶i Gäi c«ng thøc hi®rat (A) Na2CO3.xH2O MA= 106 + 18x. nNa2CO3 = nA = 5, 72 . 106 + 18 x Khèi l−äng Na2CO3 mNa2CO3 = 106. 5, 72 . 106 + 18 x Mdd = 44,28 + 5,72 = 50 g Ta cã : 106.5, 72 ⎞ : 50 ⎟ .100% = 4, 24% C% = ⎛⎜ ⎝ 106 + 18x ⎠ ⇒ x= 10 C«ng thøc ph©n tö cña hi®rat lµ Na2CO3.10H2O. VÝ dô 7. Hßa tan hoµn toµn 4,8g kim lo¹i M vµo dung dÞch HNO3, thu ®−îc dung dÞch A. Chia A thµnh 2 phÇn b»ng nhau: *Xö lÝ phÇn 1 ë ®iÒu kiÖn thÝch hîp thu ®−îc 25,6g mét muèi X duy nhÊt. *Cho phÇn 2 t¸c dông víi NaOH d− ®−îc kÕt tña B. Nung B ®Õn khèi l−îng kh«ng ®æi thu ®−îc 4,0g chÊt r¾n. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 12 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. X¸c ®Þnh kim lo¹i M vµ muèi X biÕt M chØ cã mét hãa trÞ duy nhÊt. Lêi gi¶i *NÕu gi¶ thiÕt muèi lµ muèi khan th×: xu li ⎯⎯⎯ → M M(NO3)n 2,4 gam OH − du ⎯⎯⎯→ M(OH)n M 25,6 gam chan khong ,t 0 ⎯⎯⎯⎯⎯ → R¾n(M2On) Víi x lµ sè mol cña 2,4 gam M, ¸p dông ®inh luËt t¨ng gi¶m khèi l−îng, ta cã: x= 25, 6 − 2, 4 0,187 = (mol ) n 62.n Mµ: x = 4, 0 − 2, 4 0,1 = (mol ) (v« lÝ) n 16n ⇒ Muèi kh«ng ph¶i lµ muèi khan mµ lµ muèi ngËm n−íc: M(NO3)n. aH2O ⎧ ( M + 62 n + 18 a ) x = 25, 6 ⎪ x ⎪ ⇒ ⎨ (2 M + 16 n ). = 4, 0 ⇒ 2 ⎪ Mx = 2, 4 ⎪⎩ ⎧ ⎪ ⎪ Mx = 2, 4 ⎪ ⎨ nx = 0, 2 ⇒ ⎪ xa = 0, 6 ⎪ ⎪ ⎩ ⎧ ⎪ a = 3n ⎪ 0, 2 ⎪ ⎨ x= n ⎪ 2, 4 ⎪ ⎪⎩ M = x n 1 2 3 a 3 6 9 x 0,2 0,1 0, 2 3 12 24 36 (lo¹i) (Mg) (lo¹i) M ⇒ muèi X lµ Mg(NO3)2.6H2O Häc sinh khi lµm bµi nµy th−êng m¾c sai lÇm lµ tÝnh to¸n víi muèi khan vµ Ýt khi ®Ó ý tíi sè oxi hãa cña kim lo¹i thay ®æi. Trong qu¸ tr×nh lµm c¸c bµi tËp cÇn chó ý nguyªn tè kim lo¹i cã thay ®æi sè oxi hãa hay kh«ng trong qu¸ tr×nh xö lý muèi ngËm n−íc. VÝ dô 8. Hßa tan hoµn toµn a gam kim lo¹i M trong HCl d− thu ®−îc dung dÞch A vµ 3,28 lÝt B (®o ë 270C , 1,5 atm). Chia A thµnh 2 phÇn b»ng nhau. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 13 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Cho phÇn 1 t¸c dông hoµn toµn víi KOH d− thu ®−îc kÕt tña C. Nung C trong kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é cao tíi khèi l−îng kh«ng ®æi, thu ®−îc (b+2,4) gam chÊt r¾n D. Hßa tan D trong H2SO4 d− ®−îc dung dÞch E. Xö lÝ E ë ®iÒu kiÖn thÝch hîp thu ®−îc 28,1 gam mét muèi X duy nhÊt. Xö li phÇn thø hai chØ thu ®−îc mét muèi Y duy nhÊt cã khèi l−îng 19,9 g. X¸c ®Þnh c«ng thøc X,Y biÕt a=2b Lêi gi¶i S¬ ®å biÕn ®æi: Theo bµi ra: ∑ nH = 2 3, 28.1,5 = 0, 2(mol ) 0, 082.300 HCl du VËy: M ⎯⎯⎯→ 0,1 mol H2 (*) b gam HCl du − 0 OH t → ↓ C ⎯⎯ → M2On (**) M ⎯⎯⎯→ MCln ⎯⎯⎯ b gam (b+2,4) gam Gäi x lµ sè mol cña b g M. ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn e víi qu¸ tr×nh (*), ta cã: Tæng sè mol e nh−êng: nx (mol) Tæng sè mol e nhËn: 0,1.2= 0,2 mol ⇒ nx = 0,2 (1) Còng ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn e víi (**) ta cã: tæng sè mol e nh−êng =mx(mol) Tæng sè mol e nhËn = 2, 4 .2 = 0,3mol 16 ⇒ mx= 0,3 mol (2) Tõ (1) vµ (2) ⇒ m: n =3 : 2 Hay m=3, n = 2; x= 0,1 Suy ra: nx = 0,05 mol; nY= 0,1 mol Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 14 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. ⇒ MX= 28,1 19,9 = 562 ; MY= = 199 0, 05 0,1 NÕu X lµ M2(SO4)3; Y lµ MCl2 th×: MX = 2M + 96.3 = 562 ⇒ M = 137 MY = M + 35,5.2 = 199 ⇒ M = 128 (v« lÝ) VËy X ph¶i cã d¹ng M2(SO4)3. α H2O ⇒ 2M + 96.3 +18 α = 562 ⇒ 2M + 18 α = 274 Y ph¶i cã d¹ng MCl2. β H2O ⇒ M + 35,5.2 +18 β = 199 ⇒ M + 18 β = 128 Tõ ®ã ta cã: α = 2 β + 1 MÆt kh¸c: α < 274 =15,22; 18 β < 128 = 7,11 18 LËp b¶ng: β 1 2 3 4 5 6 α 3 5 7 9 11 13 M 110(lo¹i) 92(lo¹i) 74( lo¹i) 56(Fe) 38(lo¹i) 20(lo¹i) VËy α =9; β =4; M lµ Fe X lµ Fe2(SO4)3.9H2O; Y lµ FeCl2. 4 H2O VÝ dô 9. Mét lo¹i phÌn nh«m A cã c«ng thøc MAl(SO4)2.nH2O trong ®ã M lµ kim lo¹i kiÒm. LÊy 7,11g A hßa tan vµo H2O vµ cho t¸c dông víi dung dÞch BaCl2 d− thu ®−îc 6,99g kÕt tña. MÆt kh¸c lÊy 7,11g A nung tíi khèi l−îng kh«ng ®æi th× ®−îc 8,37g phÌn. X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña phÌn. Lêi gi¶i Gäi a lµ sè mol cña phÌn A trong 7,11g. - Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng khi cho dung dÞch phÌn t¸c dông víi BaCl2 d−: → MCl + AlCl3 + 2BaSO4 + nH2O MAl(SO4)2 . nH2O + 2BaCl2 ⎯⎯ Hay a 2a SO42− 2a + Ba 2+ ⎯⎯ → BaSO4 2a Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 15 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. nBaSO4 = 2a = 6,96 = 0, 03 (mol) 233 a= 0,015 mol - Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng khi nung phÌn: 0 t → MAl(SO4)2 + nH2O MAl(SO4)2.nH2O ⎯⎯ a (mol) a an mphÌn = a M MAl ( SO ) + an.18 4 2 mphÌn khan= a. M MAl ( SO ) 4 2 mH 2O = mphÌn + mphÌn khan m H O = 18an = 7,11 – 3,87 ⇒ an = 0,18 2 a = 0,015 ⇒ n = 12 MÆt kh¸c khèi l−îng phÌn: mphÌn = a( M + 219 + 12.18) = 7,11 ⇒ M = 39 lµ K C«ng thøc ph©n tö cña phÌn lµ KAl(SO4)2 . 12H2O VÝ dô 10. §Ó x¸c ®Þnh c«ng thøc cña muèi kÐp A ng−êi ta tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm sau: *LÊy 9,64 gam muèi A hßa tan vµo H2O sau ®ã cho t¸c dông víi BaCl2 d− thu ®−îc 9,32 gam kÕt tña bÒn cña mét chÊt B duy nhÊt, kh«ng tan trong HNO3. *LÊy 9,64 gam muèi A hßa tan vµo H2O, sau ®ã cho t¸c dông víi Ba(OH)2 d− cã ®un nhÑ ®−îc kªt tña C vµ khÝ D cã kh¶ n¨ng lµm xanh qu× tÝm Èm. Nung kÕt tña C trong kh«ng khÝ ®Õn khèi l−îng kh«ng ®æi thu ®−îc 10,92 gam chÊt r¾n E. Cho tÊt c¶ khÝ D hÊp thô vµo 200ml dung dÞch NaOH 0,1M. X¸c ®inh c«ng thøc muèi A, biÕt kim lo¹i trong A kh«ng bÞ thay ®æi sè oxi hãa trong c¸c ph¶n øng trªn. Lêi gi¶i Theo bµi ra ta cã kÕt tña B lµ BaSO4 ∑ nSO2 − = 4 9,32 = 0, 04(mol ) 233 KhÝ D lµ NH3. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 16 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. Mµ n H du =0,2 . 0,1= 0,02(mol)=n NH phan + 3 ung ⇒ Trong 9,64 gam muèi A cã 0,02 mol ion NH +4 . Gäi kim lo¹i trong A lµ R chÊt r¾n E bao gåm BaSO4 vµ oxit RxOY. m BaSO =nB=0,04(mol) 4 ⇒ m R O = 10,92 – 9,32 = 1,6 gam x y NÕu muèi A lµ muèi khan th× trong 9,64 gam A cã: mR= 9,64 – (96.0,04 + 18.0,02) = 5,44 (gam) §iÒu nµy v« lÝ v× m R O = 1,6 gam x y VËy A ph¶i lµ muèi ngËm n−íc ! Goi A lµ: p(NH4)2SO4.qRX(SO4)Y. α H2O, n lµ sè mol cña 9,64 gam A ta cã: 2pn = 0,02 ⇒ pn = 0,02 (p + qy) n = 0,04 ⇒ qyn = 0,03 Vµ (qRx + 18 α )n = 5,44 (gam) MÆt kh¸c : qn(Rx + 16y) = 1,60 ⇒ qnRx = 1,12 gam ⇒ R= 112 x . 3 y LËp b¶ng: x 2 1 2 1 y 1 1 3 2 R 18,67 (L) 37,33 (L) 56 (Fe) 74,67 (L) VËy R lµ Fe, x= 2, y= 3, q= p Chon p = q = 1 ⇒ n= 0,01 Th× muèi A cã d¹ng (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3. α H2O MA= 9, 64 =964 0, 01 ⇒ α = 24 ⇒ Muèi A lµ (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.24H2O VÝ dô 11. (trÝch ®Ò thi tuyÓn sinh ®¹i häc Y D−îc-n¨m 1992) Nung 8,08 gam mét muèi A, thu ®−îc c¸c s¶n phÈm khÝ vµ 1,6 gam mét hîp chÊt r¾n kh«ng tan trong n−íc. NÕu cho s¶n phÈm khÝ ®i qua 200g dung dÞch Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 17 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. NaOH nång ®é 1,2% ë ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh th× t¸c dông võa ®ñ vµ ®−îc mét dung dÞch gåm 1 muèi cã nång ®é 2,47%. X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña muèi A biÕt r»ng khi nung sè oxi hãa cña kim lo¹i kh«ng biÕn ®æi. Lêi gi¶i C«ng thøc ph©n tö cña muèi A: - Khèi l−îng NaOH: mNaOH= - 2, 4 200.1, 2 ⎛ ⎞ = 0, 06(mol ) ⎟ = 2, 4 g ⎜ hay 40 100 ⎝ ⎠ Khèi l−îng s¶n phÈm khÝ: mkhÝ= mA - mchÊt r¾n = 8,08 – 1,6 = 6,48g - Khi cho s¶n phÈm khÝ qua dung dÞch NaOH th× NaOH hÊp thô khÝ vµ lµm cho khèi l−îng dung dÞch thµnh: mdd= 200 + 6,48 = 206,48g V× dung dÞch sau ph¶n øng cã nång ®é 2,47%, nªn khèi l−îng muèi trong dung dÞch lµ: mmuèi= a.mdd 2, 47.206, 48 = = 5,1g 100 100 S¶n phÈm khÝ t¸c dông ®ñ víi NaOH t¹o nªn muèi do ®ã l−îng Na cã trong NaOH ®Òu chuyÓn vµo muèi. Khèi l−îng Na cã trong muèi : mNa=0,06.23=1,38g Khèi l−îng phÇn gèc axit cña muèi: mgèc axit= 5,1 – 1,38= 3,72g Ta cã b¶ng sau: Gèc axit X Muèi Na Sè mol gèc X Sè l−îng mol ph©n tö gèc X Hãa trÞ I NaX MX= 3, 72 = 62 øng víi NO 3− 0, 06 Hãa trÞ II Na2X Hãa trÞ III Na3X nX=nNa=0,06 (mol) nX = nNa 0, 06 = = 0, 03 2 2 MX= 3, 72 = 124 kh«ng cã gèc axit 0, 03 nX= nNa 0, 06 0, 02 = 3 3 MX= 3, 72 = 186 kh«ng cã gèc axit 0, 02 Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 18 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. VËy muèi A lµ muèi nitrat Muèi nitrat A kh«ng thÓ lµ muèi nitrat cña kim lo¹i kiÒm v× chÊt r¾n t¹o thµnh do sù nhiÖt ph©n tan trong H2O vµ chÊt khÝ cã t¸c dông víi NaOH t¹o 1 muèi. Do ®ã khÝ t¹o thµnh cã NO2 vµ O2. 2NO2 + 4 1 O2 2 2NaOH + 4 ⎯⎯ → 2NaNO3 + H2O (1) 1 VËy nNO = nNaOH = 0, 06(mol ) ⇒ mNO = 46.0, 06 = 2, 76 2 2 Gäi M lµ kim lo¹i trong muèi A cã hãa trÞ lÇn l−ît lµ 2, 3, 4. V× khi nung A sè oxi cña kim lo¹i kh«ng thay ®æi nªn c¸c muèi nitrat nµy khi nung kh«ng cho kim lo¹i ®¬n chÊt cã sè oxi hãa b»ng 0. Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng nhiÖt ph©n c¸c muèi nitrat nh− sau: → 2MO + 4NO2 + O2 2M(NO3)2 ⎯⎯ → 2M2O3 + 12NO2 + 3O2 4M(NO3)3 ⎯⎯ → MO2 + 4NO2 + O2 M(NO3)4 ⎯⎯ (2) (3) (4) (mét peroxit) *NÕu A lµ muèi nitrat gåm c¸c tinh thÓ ngËm n−íc th× khi nhiÖt ph©n ngoµi NO2, O2 th× cßn cã h¬i n−íc thoat ra. Theo c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng (2), (3), (4) th× tØ lÖ gi÷a NO2 vµ O2 lµ: nNO2 = nO2 = 4 :1 Theo trªn th× khÝ NO2 tho¸t ra cã nNO = 0, 06(mol ) . 2 1 4 KhÝ O2 tho¸t ra cã: nO = nNO = 2 2 0, 06 = 0, 015(mol ) 4 mO2 = 0,015.32= 0,48g Tæng sè khèi l−îng NO2 vµ O2: mNO2 ;O2 = 2, 76 + 0, 48 = 3, 24 < 6, 48 g l−îng khÝ tho¸t ra Trong khÝ tho¸t ra ngoµi NO2, O2 cßn cã H2O: mH 2O = mkhi − mNO2 ;O2 =6,48 – 3,24= 3,24g ⇒ nH 2O = 3, 24 =0,18 (mol) 18 Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 19 S¸ng KiÕn Kinh NghiÖm 20102010 Th¹c SÜ NguyÔn V¨n H¶i. VËy muèi nitrat lµ muèi kÕt tinh cã ngËm n−íc. *NÕu M cã hãa trÞ II: theo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng (2) ta cã: nMO = 1 0, 06 nNO2 = = 0, 03(mol ) øng víi khèi l−îng 1,6g 2 2 0,03 mol MO cã khèi l−îng 1,6g 1 mol MO cã khèi l−îng 1, 6 =53,33g 0, 03 ⇒ M=37,33g ( kh«ng cã kim lo¹i t−¬ng øng) *NÕu M lµ kim lo¹i hãa tri III: theo ph¶n øng (3) ta cã nM 2O3 = 1 0, 06 nNO2 = = 0, 01(mol ) 6 6 0,01 mol M2O3 cã khèi l−îng 1,6g 1 mol M2O3 cã khèi l−îng 160g ⇒ M=56 vËy M lµ Fe. *NÕu m lµ kim lo¹i cã hãa trÞ IV theo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng (4) ta cã: nMO2 = 1 0, 06 nNO2 = = 0, 015(mol ) 4 4 0,015 mol MO2 cã khèi l−îng 1,6g. 1 mol MO2 cã khèi l−îng 106,5g. ⇒ M=74.67 (kh«ng cã kim lo¹i t−¬ng øng) VËy M lµ Fe vµ A lµ muèi Fe(NO3)3 ngËm n−íc. §Æt c«ng thøc ph©n tö muèi A lµ Fe(NO3)3. nH2O Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng nhiÖt ph©n A: 4Fe(NO3)3. nH2O 4. 0,06n = 12.0,18 ⎯⎯ → Fe2O3 + 12NO2 + 3O2 + 4nH2O 12 : 4n (mol) 0,06 : 0,18 ⇒ n=9 VËy muèi A cã c«ng thøc Fe(NO3)3. 9H2O. §a sè häc sinh khi gÆp bµi nµy ®Òu bÕ t¾c khi t×m c«ng thøc gèc axit. Bµi nµy cã thÓ dïng trong «n luyÖn ®éi tuyÓn häc sinh giái. Tr−êng THPT D−¬ng Qu¶ng Hµm - V¨n giang. Trang 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan