Tài liệu Ông cụ

Ông C 1 www.hobieuchanh.com Ông C Bi u Chánh I sát m t bên kinh thành Sài gòn, l i nh m y n m lúa g o cao giá làm cho cu c kinh âu âu c ng th nh phát, nên mi t Phú Nhu n m -mang mau l , ngày nay dân c ông- o buôn-bán xôn xao xe h i, xe n r n r n, nhà gach ph l u ch n ch . Mà cách m i m y n m tr v trr c thì Phú-nhu n b t quá là môt làng tr ng tr ng a t nh Gia-Ð nh v y thôi. T y trong làng có m t cái ch kêu là ch Xã Tài, d a bên ng xu ng C u Ki u, song cái ch y leo-heo m i bu i s m mai b n hàng nhóm th a-th t t lát mà bán cá, tôm, rau, th t s s a cho bình-dân chung-quanh dùng hàng ngày, ch không có món chi ngon, không có chi quí. D c theo ng xu ng C u Ki u thì có n m ba tòa nhà ngói n n úc, rào s t coi s ch-s m i ch n xa xa có môt ti m ch t bán t p-hoá gi ng nh các ti m theo m y ch nhà quê còn bao nhiêu thì là nhà lá, ho c ph l u hay ph ngói mà vách ván c mèm c t chen l n v i nhau coi d -dáy mà l i không th -t . ng dân trong m y nhà lá và ph c ây th ng th ng là: 1) Nh ng ng i ch xe ki ng ho c xe song mã, s m xe y m i ngày em xu ng ch B n Thành mà a hành-khách; 2) Nh ng th h , th m c, th ngu i, th s n, cùng ti u-công, làm n ti n ngày ho c ti n tu n trong các s , hãng d i Sài-g n; 3) Nh ng ng i mua bán hàng bông m i b a lên v n mua trái cây, b u, bí, rau c i, gánh xu ng ch B n Thành mà bán ; 4) Nh ng b i b p d n ph ng ho c i ch n u n cho Tây. i còn có m t h ng ng i n a - h ng n y ông h n h t - y là l ng ng i không ngh -nghi p nh t nh, àn-ông có, àn-bà có, làm ngày nào n ngày n y, g p vi c gì thì làm vi c y, vi c ph i c ng làm mà vi c qu y c ng làm. Ðám bình-dân lao-kh n y th ng th ng ban ngày r o i m i ng i m t n i, i theo ngh n y mà làm n, n chi u t i m i tr v mà ph n nhi u thì ghé quán ch N m Ti n mà n u ng. Cái quán c m c a ch N m Ti n ây d n trong hai c n ph ngói c , vách ván, c a day qua hông ch Xã Tài. B i b n c a dân trong ch nh v y, nên quán bu i s m mai th ng th a khách còn bu i chi u l i ông y, làm cho N m Ti n là m t ng i goá ch ng ph i quay mòng-mòng v i hai a con, m t a gái ch ng 20 tu i v i m t a trai 15 tu i, có b a m con bán t i 9 gi t i m i r nh c. t b a chúa-nh t, th cùng ti u-công các s , các hãng u c ngh nên gi n m tr a, t u mhau l i quán c a ch N m Ti n g n vài m i ng i mà n u ng. Có ng i vì không có v con, nên không i n u c m, có ng i tuy có v song v m c buôn gánh bán ng, nên l i quán mua c m n cho ti n mà có ng i trong nhà có v s n, v ã lo c m n c cho mà c ng l i quán mua r u u ng r i làng-nh ng n m t hai gi ng-h c ng ch a d t. Ch N m Ti n ng i t i b p mà kho n u. Ð a con gáí, tên là con C ng, thì lo b i c m múc cá không h tay. Còn a con trai, tên là Cu, thì l ng-xãng lo b ng d n. Bàn n y hai ba ng i ng i n c m, tuy g o không c tr ng, n không có gì, song n coi ngon quá. Bàn kia n m ba ng i n r i, nên ng i ch i ng i hút thu c, k x a r ng, nói chuy n om-sòm, ch i th vang rân, coi t -do mà l i t c l m, Phía trong có m t t p ch ng m i y ng i, d m nhau l i trên m t b ván nh mà ánh bài cào, àn-ông có, àn-bà có, con trai có, con gái có, l i qua ti ng l i cãi-c inh- i. Ch N m Ti n ang x i n i c m, ch nghe Ông C 2 www.hobieuchanh.com y l n1 thì day vô, tay c m a b p và ch và nói r ng: „Nè tôi l p quán ng buôn-bán, ch không ph i l p ra cho m y ng i t u bài b c r i r y l n a. Cha ch ! B ánh bài có mua thu hay sao mà lên ch d v y h ! D p i, n u cãi tôi, kh i tôi kêu lính b t h t c ám cho mà coi“. Hai Cao, làm cu-ly trong nhà thu c ng Catinat, nghe ch N m Ti n r y, thì b sòng bà , x c-x c i ra mà nói r ng: „Con Lãnh ngang quá mà không r y sao ng. Ch N m ngh coi: nó làm cái, mình t trên m t c c d i n ng xu. Nó hô tám r i ùa h t hai t . Tôi xét bài, té ra nó b y, ch không ph i tám; mà bi u nó tr t d i l i, nó không ch u tr . Ch i x u nh y thì ch i v i chó, ch ai thèm ch i n a“. Con Lãnh x c l i x a ngay m t Hai Cao mà nói làng: „Tao ch i v i m y! Sao m y àm nói tao ch i v i chó? th ngu, khéo nói b y! Mu n xét bài thì h i ta xu ng ó sao không xét i nh p bài r i xét cái gì !“. Hai Cao gi n m t, h t tay con Lãnh mà nói r ng: „M y mu n làm phách v i tao ? Tao ch u m y cho m y coi. Th thúi! ... Con Lãnh nh y d ng m ng r ng: „M m y con , bà n i m y con , ch ai . Ðây, y gi i ch âu tao thì ch th coi. M y ch không c thì tao ch âu m y l i“. Ba Cam, là ch ng con Lãnh, làm th ngu i s Ba-Son nóng lòng nên b c l i xô Hai Cao mà h i r ng: „Cao, sao m y dám kêu v tao là con . Nó làm h i nào m y ph ch ra. M y n thua v i àn-bà có gi i gì âu. Nh m y là anh-hùng, thì b c ra cho kh i quán ch N m, r i nói chuy n v i tao“. Hai Cao nói: „M y mu n binh v h ? Ð c mà. M y mu n ch i v i tao thì tao s n lòng“. Hai àng thách- v i nhau, quy t ánh l n. Trong quán ai n y t u ng vây chungquanh mà coi làm cho có v náo- nhi t l m. Trong lúc l n-x n y, thình-lình có m t ng i c cao l n m t tr ng-tr o tu i ch a quá 50, mà râu tóc ã b c hoa râm, râu hàm d i dài hàm trên chu t ng nh trê, tóc h t u ma-ninh2 u i nón xám, mình m c áo bành-tô3 xám, qu n v i en m i ch n mang gu c, t ng-m o ph ng-phi, b i nghiêm-ch nh b c vô quán h i l n r ng: „Làm cái gì ch n-r n ó? Mu n ánh l n hay sao? Ai r y v i ai ó v y ?“ Ai n y ngó l i ng nói: „Ông C , ông C “ r i dang ra h t, có Hai Cao v i v ch ng Ba Cam ng ó mà thôi. Ch N m Ti n nói r ng: „Hai Cao v i v Ba Cam ánh bài, r y l n, r i mu n làm d i nhau . Ông x giùm chút ông C “. Ng i mà ai n y kêu là „Ông C “ ó ng ngó Hai Cao v i v ch ng Ba Cam r i chau mày nói ch m-rãi r ng: „Bây có cái tài làm b y v y hoài! Qua th ng nói v i em út, mình m t ch nh con m t nhà, n u có vi c gì xích-mích thì l y l i hòa-nhã mà phân-tr n cùng nhau, r y l n v i nhau, r i b còng b b t, tù r c, hay-ho gì mà tranh u“. Ông C nó d t l i r i kéo gh ng i d a m t cái bàn. Hai Cao v i v ch ng Ba Cam áp l i, ai c ng mu n giành nói tr c. ng C l c u, khoát tay nói r ng: „Không oc. Giành nói l n-x n, ai c ng mu n c ph n ph i tôi bi t âu mà nghe. Thôi, tôi hói th ng Cu m i công-bình. Cu a, chuy n sao mà sanh gây g , âu cháu nói l i rõ-ràng cho bác nghe th coi. Th ng Cu là con ch quán, b c l i nói r ng: „Anh Hai Cao ánh bài-cào v m y ng i kia. Ch Ba Lãnh c ng xen vô ánh n a. T i qu n ch làm cái, anh Hai Cao t trên t c c d i n m xu. Ch coi bài r i hô tám, nên dùa4 h t hai t . Anh Hai Cao xét bài thì có 7 nút, ch h ng ph i 8; nh òi 5 xu t d i l i. Ch Ba Lãnh không ch u tr , hai àng cãi-c r i 1 Nói qua nói l i, cãi l n i h t tóc ng n nh ng mái tóc phía tr c v n dài, ngày nay có l i h t tóc c a gi i thanh niên n ch i c ng ng t 3 (paletot), áo ng n nh áo veste ngày nay, thích h p cho àn ông l n àn bà. 4 gom l i 2 Ông C 3 www.hobieuchanh.com gây l n. Anh Hai Cao m ng ch Ba Lãnh là -thúi. Ch không nh n, ch ch i l i. Anh Ba Cam binh v vô gây n a, hai àng thách- mu n ách nhau. Chuy n nh v y ó không có chi n a h t“. ng C lóng tai nghe rõ u- uôi, r i c i và nói v i ba ng i gây l n ó r ng: „D n! C 5 ng xu mà n n i m ng ch i v i nhau, may hôn ã l u, ho c ru t không t ch ng, r i có k tù ho c b ày n a. Em út h ng nghe l i qua, thi t qua bu n quá! Mình là b n nghèo-kh , nhi u khi ói không có c m mà n, au không có thu c mà u ng. Làm có m t, hai ng thì dành, phòng khi không có công vi c làm, ho c khi au m, có s n ti n nuôi thân. Sao có ng ti n l i bài b c chi v y. Ng i vô sòng thì mong n ng i ta, còn quên tính cái thua. N u thua r i thì l y gì mà nuôi v con, l y gì n c m mà làm vi c. Mà d u mình n i n a, l i vui-s óng gì. N i ây em-út u nghèo h t th y. Ví nh có m t a n, còn 5 a thua, a n ó ành h n-h l y ti n mà cho n m a thua kia nh n ói hay sao? Qua nói l n n y là l n chót, qua không mu n cho em út ánh hàì b c v i nhau n a. Còn cái vi c ch ng Ba Cam r y l n v i Hai Cao l i còn qu y nhi u h n. Sá gì 5 ng xu mà gây-g g n móc h ng v i nhau h ? Ví nh con Ba n y có h ng x u n gian 5 xu, thì th ng Hai m y c i mà b cho nó m c c , ho c i mét v i ch ng nó c ng c, ch c n gì ph i gây. Còn th ng Ba n y có v mà không bi t x . Khi hai àng m i gây nhau, m y ph i ngh m t àng là v t àng là anh em mà phân-gi i m t chút cho r i ch sao l i cho t i m ng ch i nhau, r i y xen vô mà c v i th ng Hai n a. Qu y h t th y, c ba a r y l n u qu y c , mà h t th y em út trong quán n y c ng u qu y c , b i vì ba a nó có nóng-n y sanh ra r y, sao anh em mu n cho ba a nó gi p u ch y máu, r i b còng b b t, ng anh em coi ch i cho vui ch ng? Ai n y u g c m t nín khe, không bi t l y l i chi mà i- áp. Ông C móc túi l y ra 5 ng xu trên bàn mà nói: „Th ng Hai Cao nói con Ba Lãnh n gian 5 xu, thôi qua th ng cho ó, ng có r y rà v i nhau n a.“ Con Ba Lãnh ng lòng li n móc túi l y 5 xu ra mà nói r ng: „Ông là cô bác, ông phân x nh v y cháu ph c l m. Thi t không ph i cháu n gian; mà thôi, cháu tr ti n l i cho anh Hai Cao, ch ông có n thua gì âu mà ông ph i th ng“. Ba Lãnh l i day qua a 5 xu cho Hai Cao và nói: „Tôi tr ti n l i cho anh ó. Ph i h i nãy anh nói t t tôi tr li n. T i anh ào-ào r i l i m ng tôi là thúi nên tôi m i n i nóng ch “. Hai Cao l y 5 xu và c i và nói: „Ông C nói, mình bi t t i mình b y h t th y. Thôi, ng gi n h n chi nhau, mà t rày s p lên c ng ng a nào bày ánh bài n a“. Ba Cam b t tay Hai Cao r i d t nhau l i ng i n i bàn d a vách. Ng i mà nãy gi b n trong quán kêu là „Ông C “, phân-x cu c r y l n m t cách t êm-ái, làm cho k nóng ph i ngu i, k d ph i hi n, k gi n ph i c i, k qu y bi t l i ó, ch ng ph i là „ông“ gì h t. y là m t ng i th s n, làm vi c t i hãng Tao-Trúc, chuyên ngh s n nhà, s n c a, s n vách, s n rào v y thôi và n ti n m t ngày c 1 ng. Ông y m n m t c n ph lá phía trên, cách ch ch ng 50 th c. Ông không có v , không có con, nh ng có m t ng i u tên là Ba Sang, làm ngh n bán d o, m i ngày mang m t gi mây, xu ng ti m nào ngang ch B n Thành ó không bi t, lãnh xà-bông th m, d u th m, ph n ánh r ng, ph n gi i m t, bàn ch , v , dây n t, mu-soa, mang i các o ng n t nhà mà bán. nhà không i n u c m, ông i làm, tr a n c m d i B n Thành, nh ng m i bu i chi u và ngày chúa nh t thì ng n t i quán ch N m Ti n. Ông n ch Xã Tài ã h n 8 n m r i, mà không ai bi t ông tên h gì, g c gác âu. Nh n ông y bi t ngh võ, già r i mà s c hãy còn m nh, ông bi t ch An-nam bi t ch qu cng và l bi t nói ti ng Tây chút nh, ông bi t th ng xót và bênh v c k nghèo, ông hay giúpng i b tai-n n, ông th ng hay d y-d k kh d i, ông a can d t a hung-h ng, trong ch ai c y ông vi t th ông c ng vi t, ai c y ông làm n ông c ng làm, trong ám dân nghèo chung-quanh ch X Tài, duy có m t mình ông thông-minh, hay ch , ng n, l i hòa-nhã, nên h i tr c ng i nào ó, có tánh gi u c t, m i kêu ùa ông là „Ông C “ r i Ông C 4 www.hobieuchanh.com truy n t ng lâu ngày hai ti ng y thành tên c a ông, mà ông c ng vui lòng nh n lãnh cái tên y, không phi n không gi n chi h t. a nay ông x êm c ám r y l n ó, ng i vu t râu mà c i, b c chí. Con ng, là con gái c a ch quán, b c ra h i ông r ng: „ Ông ói b ng hay ch a, ng tôi d n m cho ông n?“ Ông l c u và áp: „Ch a ói! Ch m t lát n a th ug Ba Sang v r i cháu d n n luôn m t hi p cho kh i th t công“. Trong lúc y có m t ng i àn bà b c vô quán ng ngó giáo-giác, th y ông C , bèn c-x c i l i g n, móc túi l y ra m t phong th , mi ng c i ng n ngo n và nói „Tôi c cái th n y, ai g i không bi t xin ông làm n c gìùm tôi coi th nói gi ng gì v y“. Ông C c m phong th coi ngoài bao và con cò nói th Tân-an g i, r i xé bao l y ra t b c th mà c nh v y: “G i l i cho con hay. Má con au nhi u l m, chuy n n y s qua không kh i. Ðau ã n 10 ngày rày, n c m n cháo gì c ng không c. Tía có r c th y Tý coi m ch, ng t không ti n h t thu c, nên không bi t làm sao. D i n y bà con ai c ng nghèo quá, nên khôug bi t c y m n ai, N u con có ti n, em v tía m n vài ng b c ng tía ch y thu c cho má con, t i âu hay t i ó ch bi t sao. Ch ng lúa chín tía g t, có lúa r i s tr l i cho con xài“. Ng i àn-bà n y, tên Ta Th i, bán rau c i ngoài ch . Ch ta nghe c th r i thì hai hàng n c m t ch y ròng-ròng, l y th x p b vô túi, mà ng trân-trân không i c. Ông C th y ng i bi-ai b i-r i, ông ng lòng, nên h i: - Bà già em n m nay cm ym i? - Th a, sáu m i l m. âu v y ? - Th a, g n K -s n. - Em i xe l a xu ng Tân-an r i m n xe ng a v c. Em i chuy n xe tr a ây thì b n n m gi chi u em s v t i nhà. Thôi, em v s a-so n mà i cho s m i. Th i ng l ng thinh m t h i r i nói: - Có m t ng b c i xe tiêu h t thì còn gì ch y thu c? Ch ta b u-b o, l y v t áo lau n c m t, r i th ng-th ng b c ra c a. Ông C kêu l i mà nói r ng: “Em không có ti n thôi qua cho em m n hai ng b c”. Ông nói xong li n móc bóp l y ra 2 ng b c mà a cho T Th i. T Th i ng i b p xu ng t l y ông mà t n, ông c n h t s c c ng không c. Th i l y hai ng b c ra i; nh ng ng i trong quán bàn bàn lu n lu n, ng i nói ch c ch ta v k p, k s bà ch u không n i t i b a nay, k Ba Sang x t-x t b c vô, h ì ông ch lâu hay mau và h i con C ng d n c m n k o ói b ng. Trong b p l a cháy lòm; ch N m Ti n giá vô ch o mà chiên ti ng nghe xèoxèo. Con C ng lau chén d n c m miêng c i chúm-chi m. Khách trong quán k ng ng i ng i, u n y c i, u kia nói, ti ng nghe không d t. Ba Sang, là ng i m i vô ó tr c ch ng 25, 26 tu i m c m t b ô An-nam b ng v i tr ng, ch n mang gu c, u i nón tây tr ng mà c n i rách, n c da tuy en, song ng m t vui-v . Ba Sang ng i chung m t bàn v i ông C , ngó vòng trong quán, chào ng i y kêu ng i n , mi ng c i hoài. Anh ta ngó quanh-qu t r i kêu m t ng i ng i g n c a mà h i r ng: “Anh Sáu Hi, anh ki m ch làm c ch a ?” Sáu Hi b c l i g n nói; „H m nay i cùng h t mà ki m c ng ch a c ch nào. Tôi t c quá C p r ng ki m chuy n i tôi, ng em th ng kia vô mà n ti n ch có gì âu. Tôi mu n c y ông C làm giùm cho tôi t lá n ng tôi th a nó. Nó em ng i ta vô nó n m t tháng l ng u, r i nó ki m chuy n i mình, có d t c không?“. Ông C c i và h i: p r ng ó tên gì ? p-r ng L ng. - Em nói nó i em ng em ng i khác vô n ti n, v y mà em có b ng-c chi ch ng? Ông C 5 - www.hobieuchanh.com Trong s ai c ng bi t h t. H i ó tôi c ng vây. M i vô lãnh tháng l ng u tôi ph i a h t cho nó. - Ph i có ch ng-c , m i t -cáo ng i ta c. - Có ch ng-c . Th ng vô th cho tôi ó có nói v i th ng Sô r ng, c p-r ng L ng em nó vô, nó ph i ch u h t m t tháng l ng. Th ng Sô ch u làm ch ng giùm cho tôi luôn. u th ng Sô ch u làm ch ng thì c. Thôi, t i em l i nhà, r i qua vi t n giùm cho. Có m t ng i tr n, nghe ông C h a làm n giùm cho sáu Hi c ng b c l i nói: “Ð t i tôi mua gi y em l i r i ông làm n vi t giùm cho tôi m t b c th ng tôi g i v th m v tôi và h i coi nó n m ch hay ch a nghe”. Ông C g c u áp: “Ð c, t i em l i qua vi t cho”. Con C ng b ng mâm c m ra, ông C v i Ba Sang ng i n nói chuy n vui-v l m. Ba Sang nói v i ông C r ng: a nay ngh mà tr i t t, chú có i ch i âu hay không? - Không. - Thôi n c m r i, hai chú cháu mình th x ng ch B n Thành ch i. - Ði ch i thì chú a i lên v n, lên r y ch chú ít xu ng ch l m. - Lên trên r y mà ch i gi ng gì ? - Coi h tr ng-t a ng ch ! - Chú i trên r y hoài, b a nay i v i cháu xu ng ch ch i m t b a mà. N u chú không i, cháu bu n l m . u cháu mu n thì chú i v i, song chú nói tr c, i coi v n thú thì c, ch chú không ch u xu ng B n Thành. c. Thôi i xu ng v n thú ch i. n c m r i hai ng i d t nhau i, Tuy ã nh t nh i coi V n thú r i v , xong xu ng t i ó coi cùng v n r i, Ba Sang theo nài-n hoài, ông C ph i i luôn ra ng Catinat. Ð n tr c r p hát Tây th y có m t cái b ng tr ng hai ng i m i ng i l i mà ngh ch n. i 2 gi r i chi u, l i nh m mùa m a, nên m t tr i ui-ui, khí tr i mát-m . Hai ng i ng i coi oàn xe h i qua l i, cái thì ch khách m t-mày h n-h , cái thì ch khách b -t ch bu n hiu, nghe b n kéo xe lu n- àm, a thì có ti n no , nói nói c i c i, a thì ki m ch a ti n xe nên than phi n s -ph n. Cách m t lát có m t a nh phía d i mé sông i lên, tay l c chuông kêu lengkeng, vai vác m t t m b ng lói, i t i cái b ng ch ông C và Ba Sang ng i, a nh y ng t m b n m t bên, r i ng i g n Ba Sang mà ngh ch n. Ba Sang không bi t ch , không hi u t gi y dán trên t m b ng y nói chuy n gì, nên v vai th ng nh mà h i: „Em rao bán gi ng gì v y em ?” Th ng nh c i áp „Tr i i, anh n y quê quá” B ng rao hát c i l ng ch bán gi ng gì.” Anh không th y hình ó sao? Hình ó là hình cô ào nh t trong gánh, t i nay th vai Bàng Quí-Phi c p l m .” Ba Sang vói l y t m b n, c m coi cái hình, khen cô ào xinh- p, r i kêu ông C n c, coi nh ng hàng ch in trên cái hình ó nói gi ng gì v y. Ông C không n ti c công l i c ng mu n bi t cái b ng rao hát tu ng gì, nên ông li n m t m b ng mà c nh v y. “Hát t i nhà hát thành-ph Saigon i chúa-nh t l6 Aout 19. . . Ban hát c i-l ng S c-Thinh i L c t nh m i v di n tu ng „X t i Bàng Quí-Phi“ Cô Sáu H o th vai Bàng Quí-Phi xu t-s c Ông C 6 www.hobieuchanh.com Hay l m! Hay l m! Ông C c t i câu: “Cô Sáu H o th vai Bàng Quí-Phi xu t-s c”, thì b ông ng nng i, ông c nho-nh , m t ch m ch ngó phía d i. Ba Sang h i: „Cô ào thi t là l ch-s , chú h ?”. Ông C không tr l i, ông c nhìn cái hình h i lâu, r i ông tr t m b ng cho th ng nh và ng i th ra. Th ng nh vác t m b ng mà i tay l c chuông leng-keng. Ba Sang ngó theo, v a c i a nói: „Cô ào ó th t là ep, ch chi cho tôi c g n cô m t êm, r i t i già tôi ng ch u n a. Ông C ngó xu ng t, b bu n l m. Ch ng ông nghe Ba Sang m c nh v y, ông ng c m t lên mà nói r ng: „Cháu còn nh , ch a t ng tr i vi c i nên cháu m c vi c k quá. i vi c gì c ng v y h có t t thì t nhiên có x u. Cháu ngh ó mà coi, loài ng i h có sanh thì có t . Cái bông h nó p thì trong hay có sâu. Cái bánh h mu n làm coi cho t thì l i n không c. Còn vi c i c ng v y, h mình vui quá i r i thì sao c ng có khi bu n. y vây, m i vi c gì mình c ng nên phòng. Cháu th y hình ào hát c i-l ng ó cháu khen p. Cô p thi t, mà cách m i n m tr c cô còn p h n nhi u n a a cháu ; t tr n c i c a cô ph i t n m t hai ngàn ng, ng i ta c ng không ti c. Ng c vì cái p ó có gi u m t cái h i trong, cái h i l n vô cùng, cái h i kh n-n n là t i nó trà-tr n v i cái p làm cho mình không th y nó c, n ch ng ngó th y thì ã tr r i, không th tr n-tránh cho kh i. Chú nói ây là do ch chú ã kinh-nghi m r i mà chú nói, ch không ph i chú n p nh ng câu luân-!ý trong sách ng em ra mà khuyên-r n hay h m d a cháu âu. Chú có n cô ào Sáu H o ó h t m y tháng. T i chú th y cô, chú m c nh cháu, nên chú g n cô, mà ngày nay thân chú m i ra n i n y … ”. Ông C luôn tr n, nói l vi c riêng c a ông ra r i coi b ông n-n n, nên ông ng ng i không nói n a, mà c p m t ông t r t. Ba Sang không rõ tâm-s c a ông, b i v y nghe ông nói câu sau thì anh ta ch ng ng, ng i ngó s ng ông r i nói r ng : “Té ra chú bi t cô ào n y à ?”. Ông C ng i l ng thinh m t h i r i ng c m t lên nói r ng : “Cháu t ng chú là m t tên th s n t h i m i l n lên cho t i bây gi hay sao? Vi c nhà c a chú không vui, nên m y m nay chú gi u-gi m không ch u nói ra làm chi, ch ngày tr c thân chú sung-s ng l m, có ph i nh v y âu. H i tr c chú có v , có con, có v n, có ru ng, có ghe h u ca-nô, có nhà ngói nhà nghê, chú là m t tay giàu sang không thua ai h t. Chú có m t chút l i nh , là n v i cô Sáu H o, mà vi c nhà chú h h t r i thân chú m i hoá ra m t anh th s n nh v y ây. Nói cho công-bình, chú g n cô Sáu H o m y tháng, chú t n hao v i cô ch ng m y ngàn ng b c là nhi u, b i v y không nên nói cô làm tán gia b i s n c a chú. Chú phi n là phi n ng i khác, không th ng chú, nên th a cái d p ó mà xô gia- ình chú r i rã, phá s -nghi p chú tan-tành, làm cho cha con chú phân-ly, làm cho thân-danh chú hèn-h …” Ông C nói t i ór in cm td md . Ba Sang th y ông au- n v vi c nhà c quá, anh ta không dám khêu-g i thêm ra a, nên ng d y r ông v . Ông C lau n c m t i theo Ba Sang, th ng-th ng tr v nhà, không nói ti ng chi n a h t. Ông C 7 www.hobieuchanh.com II t bu i chi u kia, cách ngày náo-n c trong quán ch N m Ti n ó ch ng n m-sáu a, có m t cái xe-h i phía d i C u Ki u ch y lên g n t i ch X Tài, r i ng ng ngay m t dãy ph c d a bên ng. Trên xe b c xu ng m t ng i An-nam, m t ng i ch ng 24, 25 tu , mình m c m t b Tây tr ng may ki u thi t kim-th i, c th t n en, u i nón n xám, và m t ng i n a tu i l i 40, m t r hoa mè râu hàm trên lún-thún, m c m t cái áo bành-tô vàng bâu ng v i cái qu n lãnh en m i tinh, chân mang giày sú- ê tr ng, u i nón c ng tr ng. Hai ng i t hai ra, m i ng i i d c theo m t mép ng mà h i th m nhà ông Cai-T ng c u, tên là Ngô-Minh-Tâm. Hai ng i ghé t nhà mà h i, cái xe h i th ng-th ng i theo sau, trên xe l i còn có m t ng i Tây ng i v i tên s p-ph n a. Lúc y chánh là lúc mãn gi làm vi c nên th y th i v , ngoài ng thiên-h ông y, ai th y xe h i có ng i Tây ng i, l i có hai ng i An-nam ki m nhà Cai-T ng Tâm nào ó, thì c ng t ng là s m t-thám ki m b t ng i ph m t i. Hai ng i h i th m trong nhà ngoài ng r t k -l ng, song ch ng có m t ng i bi t c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm nào mà ch . Lên t i ch Xã Tài xe h i ng ng ngay ch , r i ng i Tây leo xu ng hi p v i hai ng i An-nam mà h i th m. Ba ng i dòm vô phía hông ch th y trong cái quán c a ch m Ti n ng i ta ang n u ng l ng-x ng bèn men vô ó mà h i. Khi b c vô g p Ba Sang ang ng i n c m t i cái bàn d a c a, ng i nh m c tây tr ng ó, bèn h i: „N y anh, ng i ta nói ch c có th y Cai-T ng c u tên là Ngô-Minh-Tâm, i chung-quanh ch Xã Tài n y ây, sao t h i chi u t i gi tôi h i cùng h t, mà không ai bi t. N u anh có bi t, xin anh làm n ch giùm“. Ba Sang thu nay không có nghe cái tên ng i ta h i ó song c ng mu n déo-d t ch i nên tính h i coi ng i g c âu, có chuy n gì nh ng anh ta v a mu n h i, l i th y có m t ng i Tây v i m t ng i b n áo bành-tô vàng b c vô, trong lòng phát nghi nên l c u r i nói c t ng n : „không bi t“. Nh ng ng i trong quán mu n hi u coi chuy n gì nên áp l i ng vây chung-quanh Ba Sang. Ch N m Ti n h i ng i b n Tây: - Th y h i chuy n chi v y th y? - Tôi h i th m nhà ông c u Cai - T ng Ngô-Minh-Tâm. ây có ông T ng, ông Xã nào âu. Nh l n tôi ch n y nh ng tôi không có nghe tên y. - Có mà, ng i ta nói ch c l m. Ông Ngô-Minh-Tâm làm Cai-T ng h i tr c kia, ch bây gi ng nghèo, ng vô ây không làm Cai-T ng n a. - Th y ki m ng i y chi v y? - Quan Ch ng-Kh ây, ngài ki m ng ng nói vi c nhà c a ng cho ng bi t, r i xin ký tên gi y t ch không có chuy n chi l . - Ch n y dân lao- ng , có ông T ng Tâm nào âu. N u có thì tôi bi t li n. Ba Sang suy ngh r i h i: - Ông Cai-T ng Tâm ó ch ng bao nhiêu tu i, g c-gác âu, hình d ng ra th nào? Ng i b n Tây tr ng day l i ngó ng i m c áo bành-tô vàng và nói: - Ông ra sao âu th y bi t th y nói cho ng i ta hi u, ch tôi có bi t ng âu. Ng i m c áo bành-tô vàng b c t i nói r ng: - Tôi v i ông Cai-T ng Tâm không g p nhau c ng ã h n 10 n m r i, nên hình ng tôi bi t h i tr c ó ch c là bây gi i khác nhi u. Ông vóc-v c cao l n, c da tr ng-tr o, h i tr c ng th ng râu mép chu t ng nh trê, t ng-m o ph ng-phi, n nói nghiêm-ch nh l m. ng ng i g c M -tho, ch ngh a gi i, bi t nói ti ng Tây, l i bi t ngh võ n a. Anh em có bi t ây có ng i nào gi ng hình- Ông C 8 www.hobieuchanh.com ng nh v y hay không? Ng i ta nói ch c ông g n ch ây, làm th gì ó không bi t. Hai Cao ng sau l ng Ba Sang, vùng c i l n va h i r ng: - Làm th s n ph i hôn? Tr i i! Anh n y nh tr ng hình coi gi ng ông C c a mình quá. Ba Sang day l i tr n m t ngó Hai Cao. Ch N m Ti n c ng v t mi ng m ng: - Th ng ó không bi t gì h t, mà xem vô nói b y hoài. Ông C gì mà k v y! Hai Cao b tr n, r i còn b m ng n a h i-ý bi t mình nói sai , bèn b c dang ra xa, kéo gh mà ng i. Ba Sang li c ch N m Ti n r i nói v i m y ng i l ó r ng: „Theo hình dáng c a ông T ng Tâm mà hai th y m i nói ó, thì tôi bi t d ng nh phía d i kia in là5 có t ng i gi ng-gi ng m t chút. Mà hai th y ki m ông T ng Tâm có vi c chi, hãy nói thi t cho tôi nghe r i tôi giúp tôi ki m giùm cho, ch n u nói gi u thì tôi có bi t sao âu mà tôi ki m“. Ng i m c áo tây tr ng b c ra ngoài ng nói chuy n v i ng i Tây ít câu r i tr vô nói v i Ba Sang r ng: „Quan-Ch ng-Kh bi u tôi nói v i anh ng có nghi-ng i gì h t, chúng tôi không ph i cò lính gì âu mà s . Quan Ch ng-Kh ó, An-nam mình kêu là NôTe, anh bi t hôn? Tôi ây là thông-ngôn c a Ngài. Còn th y i v i tôi ây là ng i h i tr c làm bi n cho ông T ng Tâm, d t chúng tôi i ki m ng ng ch ng cho chúng tôi bi t m t thôi. S là ông Cai-T ng Tâm h i tr c có v sanh c m t ng i con gái, khi v ch ng nhau, Tòa giao con cho ng i v ông nuôi. Bây gi con ông l n khôn, ch ng i nói, song lu t bu c ph i có ông ng g m i c. Quan Nô-Te i ki m ông ng nói chuy n ó v i ông và xin ông ký tên gi y t ng làm ám c i, ch không ph i b t bu c ông v chuy n gì. Xin anh em ng ng i, bi t ông âu c ch ngay ra làm n giùm cho ông“. Ch N m Ti n nói : „T ng chuy n gì kìa, ch chuy n ó thì ki m có l c mà“. Ba Sang tr n mà ngó ch N m Ti n, r i nói v i th y thông-ngôn r ng: “Xin th y b m l i v i quan Ch ng-Kh tôi có quen m t ng i hình-d ng gi ng ông Cai-T ng Tâm ó l m, ng t vì a nay ng i y i kh i. V y xin chi u mai, l i 6 gi ho c 6 gi r i, th y v i quan Ch ng-Kh tr l i ây, tôi s ki m ng i y d t l i cho giáp m t coi có ph i hay không?” Th y thông-ngôn b c ra tr l i v i quan Ch ng-Kh r i tr vô nói r ng : “Quan Ch ng-Kh cám n anh t m, và xin anh làm n ki m giùm ng i y r i chi u mai d t l i quán n y mà ch ngài, úng 6 gi r i s có ngài lên không sai”. Th y thông t -giã r i hi p i ng i m c áo vàng i theo quan Ch ng-Kh ra xe h i mà v . Ba Sang kêu th ng Cu bi u rót cho m t chén n c trà u ng r i ng d y mu n i v . Khách i xa r i, Ba Sang m i nói r ng: “Anh Hai Cao d i quá! Mình không bi t chuy n gì, t hô “ông C ” om-sòm, chúng b t ng, r i làm sao?“. Hai Cao nói: “T i nó nói hình d ng nghe gi ng ông C c a mình quá, ta ch ng nói ông C ”. Ba Sang áp : “Tôi v i ch N m c ng bi t v y song g n i g n l i coi ã ch , nói b y mang h a ch ch i sao. Nó nói ám c i ám h i gì ó, mà tôi c ng không dám tin. Tuy có ông C n m ng nhà, mà tôi còn nói v i nó ng nó v cho tôi h i l i ông C coi ã. N u chuy n nó nói h i nãy mà thi t có nh v y thì mai mình cho ông C ra cho nó nói chuy n. Còn nh nó s p m u mà th p ông C , thì mình ki m th gi u ông luôn cho yên. i mình ph i cho khôn m i c ch ”. Ch N m Ti n c i va nói: “Th ng Ba m y lanh thi t. Tao khen m y l m. Thôi v nói chuy n cho ông C nghe coi ph i h ki m ông ó có h i gì hay không?” Chi u b a nay ông C không n c m t i quán ch N m Ti n là vì có anh em trong s ông n d i Sài-gòn r i. Ông n m trên võng ng a tòn-ten mà ngh l ng. Ba Sang ng quán l n-t n v , v a b c vô li n nói v i ông C : - Có Nô-Te ki m chú. - Nô-Te nào? Ki m làm chi? 5 nh là Ông C 9 - www.hobieuchanh.com nói ki m chú ng ký tên gi y t mà g con l y ch ng. nói làm sao mà cháu bi t h ki m chú? h i th m ông c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm, g c M -tho . . . Ph i h h i chú hay không? Ông C nghe nói m y l i, vùng ng i d y ngó Ba Sang trân-trân. Ba Sang c ng ngó ông, r i anh ta gãi u, mi ng chúm-chím c i, trong ý ch c ã trúng l i, ông C nín m t h i i l i h i Ba Sang: h i tl m c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm M -tho, mà sao cháu bi t h h i chú? v hình-tr ng ông T ng Tâm, cháu nghe sao gi ng h t chú nên cháu oán ch c là h ki m chú ch gì. Ông C l ng thính m t h i n a r i châu mày, s c m t coi lo-l ng l m. Thình-lình ông vùng ng d y mà h i: - Nô-Te ki m ông Cai-T ng Tâm ó bây g âu? - Ba Sang c i mà áp r ng: r i... Ông C tr n m t h i l n ti ng r ng: - Ng i ta ki m sao không ch u ch l i ây, cho ng i ta v i ? Ba Sang th y ông C gi n, anh ta c i n a và nói r ng: - Mà c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm ó ph i là chú hay không? Chú tr l i i, r i cháu s nói h t cho chú nghe. Ông C x m t, ng suy-ngh m t chút n a r i ch m-rãi áp r ng: - Ph i, Cai-T ng Tâm là chú ây. Vì cháu ã bi t r i, nên chú ph i nói thi t, song chú xin cháu ng có nói i nói l i cho thiên-h bi t làm chi nghé. Ch ng ph i chú có t i l gì nên s pháp-lu t mà gi u tên gi u h . M y n m nay chú không mu n cho thiên h bi t chú là ai, y là vì cái thân c a chú không áng mang cáí tên ó a mà thôi. L i nh c t i cái tên ó nh khêu vi c bu n-r u c a chú ngày x a ra, nên chú không mu n nghe kêu t i cái tên y n a. Ba Sang th y ông C au- n quá, anh ta h t c i l i ng i trên gh , m i ông C ng i m t bên, r i nói r ng: cháu thu t công chuy n cho chú nghe, chú ng nóng. H h i chú mà cháu không ch u d t h v nhà là vì cháu không hi u vi c lành d l nào, nên cháu dèt, ch không ph i cháu có ý chi khác. H i nãy cháu ng ng i trong quán ch m Ti n mà n c m, cháu th y có m t ông Tây i t nhà h i th m vi c gì ó không bi t. M t lát h i t i quán, h b c vô th y cháu ng i phía ngoài, h bèn i cháu có bi t nhà c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm âu thì làm n ch giùm cho . Thi t ban u cháu không dè h ki m chú, nên cháu l c u nói không bi t. Ch N m Ti n v i anh em trong quán c ng tr l i nh cháu v y. H qu -quy t nói nghe ch c ông T ng Tâm g n ch Xã Tài. H l i nói rõ hình-tr ng c a ông ra a. H t th y trong quán ai c ng nghi h ki m chú. Cháu c ng nghi l m, song cháu không bi t h là ai, i ki m chú có vi c gì nên cháu h i g n l i h , h nói ông Tây ó là quan Nô-Te i ki m chú ng ký tên gi y-t gì mà g con l y ch ng gì ó không bi t. Cháu không dám tin, cháu m i l p ch c nói g t h r ng cháu có bi t m t ng i hình-d ng gi ng ông T ng Tâm ó l m, song b a nay ng i y i ch i. Cháu khuy n h i chi u mai, l i 6 gi r i, tr lên quán ch N m Ti n r i cháu t ng i y l i cho giáp m t coi có ph i ông T ng Tâm hay không. H ch u, và h h a chi u mai s tr lên. Cháu làm nh v y là ý cháu dè-d t, cháu mu n v bàn-tính l i v i chú, n u có v c gì không t t thì chú n m t luôn, còn nh không có vi c gì ph i s thì chi u mai chú s ra nói chuy n v i h , ngh ch ng mu n gì“. Ông C g c u nói r ng: Ông C 10 - www.hobieuchanh.com Cháu k -l ng nh v y thì c l m. i ph i dè-d t m i kh i l m ng i ta. Nh ng mà bình-sanh chú ch ng bao gi có làm m t vi c gì trái v i l ng-tâm, hay là ph m n pháp-lu t, mà cháu ph i lo s cho chú. X a nay chú không mu n thiên-h bi t tên thi t c a chú là vì chú bu n vi c nhà, ch không ph i chú s ai mà gi u tên. Thôi, chi u mai chú l i quán ch N m Ti n mà ón m y ng i ó coi h ki m chú có vi c gì. Mà chuy n chú t thi t v i cháu nãy gi ó, cháu ph i kín mi ng ng có cho ai bi t chú là c u Cai-T ng Tâm a nghe hôn, nói cho h bi t chú thêm x u-h ch không ích gì.” Ba Sang áp : - Chuy n riêng c a chú ai i h c cho thiên-h nghe làm chi mà chú ph i d n. Té ra chú có con hay sao chú? . y Ng i ? - Có m t a con gái thôi. - Sao h i nào t i gi không th y t i lui th m chú? - Chú có cho nó bi t chú âu mà th m. y ch h i nào t i gi nó v i ai? v i m nó. - Thi m còn hay sao? - Còn ch . M nó có ch ng khác âu trong Ch -l n. - Con gái chú n m nay c bao l n? i ch ng 19, 20 tu i. u v y thì m y ng i ki m chú ó h nói thi t r i. Nè, có m t anh b n áo bànhtô vàng, nh nói h i tr c nh làm bi n cho chú. - Có th ng bi n i ó n a sao? - Có … Chuy n khó hi u quá! Làm Cai-T ng, có v con, t i sao không nhà l i i nh v y chú? - Tâm- s c a chú dài l m, l i nh c n càng thêm bu n, nên chú không th nói ra. y th ng-th ng r i cháu bi t. Ba Sang mu n bi t mà ông C không ch u nói, b i v y anh ta i bán bu i s m m i, i bu i chi u tr n6 nhà có ý i No-Te lên g p ông C coi hai àng nói chuy n gì v i nhau. n 6 gi t i, ôg C i làm v , th y Ba Sang n m ch nhà. Ông t m r a, thay áo qu n s ch-s , r i i v i Ba Sang l i tr c ch Xã Tài, i lên i xu ng th -th n mà ch Nô-Te. Cách ch ng bao lâu thi t qu có m t cái xe h i phía Sài-gòn ch y lên ng ng ngay ch . Ba Sang kêu ông C ch mà nói: „Cái xe hôm qua ó chú.” t ông Tây v i hai ng i Ví t-Nam hôm qua ó leo xu ng xe, m t ngó ch ng vô phía cái quán ch N m Ti n. Ba Sang thôi-thúc ông C i l i g n. Ng i m c áo bành-tô vàng ngó tk y ông C thì ch mà nói v i hai ng i kia r i xâm-xâm i ri t t i, l t nón cúi u mà chào kh v y : “B m Ngài, Ngài m nh gi i ?” Ông C g c u áp l và h i : “ a! Em Bi n! Em ki m qua có chuy n gì ?” Thi t ng i n y là Bi n H n h i tr c làm Bi n cho th y Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm. Bi n H n nói : „Bà bi u tôi d t ông Nô-Te ây i ki m Ngài ng nói chuy n nhà i Ngài“. Ông C cúi u chào ông Nô-Te v i th y thông-ngôn. Hai ng i áp l r i th y thông-ngôn m i h i : „Ông ph i là c u Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm h i tr c M -tho ch ng?” Ông C g c u áp : „Ph i, tôi tên Ngô-Minh-Tâm”. Ba Sang xen vô nói : “Hôm qua th y v hình- tr ng tôi bi t mu n ki m chú tôi ây ch c c ng nh v y. Nay tôi d t ra ó…” Th y thông c i và nói : „Cám n anh l m. Nh có anh, ch không thì bi t âu mà ki m. ây thi t không ai bi t tên ông T ng h t“. Ông C nói : „ Ph i Ng i ch n y h kêu tôi là ông C , ch h không bi t tên thi t c a tôi âu“. 6 l n tr n Ông C 11 www.hobieuchanh.com Ông Nô-Te nói ti ng Tây v i th y thông-ngôn, r i th y thông-ngôn nói l i v i ông C ng: “Quan Nô-Te h i nhà ông âu. Ngài mu n l i nhà ông ng nói chuy n v i ông, ông t v nhà c hay không?“. Ông C nói c r i m i h t v nhà, Ði d c ng, ông h i Bi n Hu n r ng : - Sao em bi t qua ây nên lên ây mà ki m? - Th a, h i n m ngoái có ng i M -tho g p ngài ây, v nói chuy n l i, tôi nh , nên m i lên ây mà ki m. y n m nay em làm vi c gì âu? - Th a, t ngày ngài thôi làm vi c, thì bà bi u tôi coi ru ng t cho bà. Tôi d i -tho coi góp lúa ru ng, góp ti n v n, lâu lâu lên óng l i cho bà. Chuy n n y tôi lên, bà bi u tôi l i ng i ki m giùm ngài. - Nghe nói em i ki m qua ng nói chuy n g con Minh-Nguy t l y ch ng ph i hôn? - Th a, ph i. cho ai âu? - Th a, v nhà r i ông Nô-Te s nói rõ công vi c cho ngài hi u Ông C d t khách v t i nhà thì ã t i r i. Ba Sang l y chìa khóa m c a r i qu t h p qu t mà t èn. Khách dòm trong nhà th y m t c n ph lá ch t h p, t không lót g ch, phía tr c ch có m t cái bàn b ng cây d u v i hai cái gh u và có gi ng m t cái võng mà th i. i xóm h th y có ng i l nh t là có m t ông Tây, t i nhà ông C , h không hi u chuy n gì nên xúm nhau ng ngoài c a mà coi. Ông C c y Ba Sang ra bi u h i ch i ông thong-th mà nói chuy n riêng c a ông. Ông m i ông Nô-Te ng i trên m t cái gh u, còn ông ng m t bên mà h i r ng: “Quan l n ki m tôi mu n nói chuy n chi, xin quan n cho tôi bi t th coi”. Ông Nô-Te m c p da ra, l y gi y t trên bàn, nói ti ng Tây v i th y thông-ngôn t h i, r i th y thông c t ngh a l i nh v y: „Ông là Ngô-Minh-Tâm h i tr c ông làm b n i bà Lý-Th -Ph ng. V ch ng c i có hôn-thú b c nh t, n v i nhau có sanh cm t ng i con gái t tên là Ngô-th Minh-Nguy t, có khai-sanh phép. Khi ng i con gái y c 9, 10 tu i, thì ông bà có vi c chi b t-hòa v i nhau ó không bi t mà bà vào n t i Tòa xin phá hôn-thú. Tòa s M -tho lên án cho b , cái án có t i tay quan Ch ng-Kh làm ây. Theo cái án y thì Tòa cho mà nói l i v ph n ông nên Tòa nh giao ng i con gái là cô Minh-Nguy t cho bà nuôi. Ông nh l i coi chuy n nhà c a ông có ph i nh l i tôi nói ó lay không ?” Ông C g c u nói : “Ph i, trúng l m“. Th y thông-ngôn l i nói ti p : “Cô MinhNguy t n m nay c 20 tu i, cô h c ã thi u Brevet Elémentaire r i. Bây gi có ông TháiDuy-Càng là m t v h c sinh bên Pháp m i v , ông nh p-t ch theo dân Lang-sa7, ông có ng-c p Lu t-khoa T n-s , ông th y cô Minh-Nguy t ông ph i lòng nên ông xin c i. Cô Minh-Nguy t ã ng ông Thái-Duy-Càng mà bà thân c a cô c ng ch u n a. Có u n y làm khó m t chút: ông Thái-Duy-Càng thu c dân Lang-sa nên vi c c i xin g r i ph i làm theo lu t Lang-sa, Cô Minh-Nguy t 20 tu i, lu t bu c cô ph i l i t i Xã Tây l p t hôn-thú m i c. V ph n bà thì ã ký tên r i h t. Bây gi còn ph n ông n a, h ông ký tên cho phép con y ch ng thì xong vi c, xin ông vui lòng ký tên vô, ng cho con gái ông l y ch ng cho kh i sái-lu t“. Th y thông-ngôn nói d t l i, bèn l y m t t gi y tín-ch , có ch ánh máy m t m t mà a cho ng C , l i rút trong túi l y cây vi t ra mà a cho ông ký tên. Ông C c m t gi y c t u chí cu i r i nói r ng : „Xin th y làm n th a l i v i quan Ch ng-Kh , tôi nghe con gái tôi có ch ng thì tôi m ng l m. Nh ng mà s -nghi p c a tôi ã h r i, bây gi cái tôi quí tr ng ch còn có a con y mà thôi. Cái t n y b nào tôi ng ký tên vào, song tr c khi ký tên tôi mu n bi t m t chàng r tôi m i ký c”. 7 (France) Pháp Ông C 12 www.hobieuchanh.com Th y thông-ngôn c i mà nói r ng : „Ông làm khó chi vây! Ông Thái-Duy-Càng là t ng anh-tài c a Vi t-nam. Ông m -côi cha m song ông có m t cái gia-tài l n B cliêu, nghe nói m i n m s lúa ru ng t i n m b y ch c ngàn gi . X a nay ông H ng Qu nt Thái-Duy-C là chú c a ông, th -h cái gia-tài y l y huê-l i mà nuôi ông n h c. Ông i- ng Qu n-h t Thái-Duy-C c ng là m t nh n-v t giàu có Sai-Gòn, ai ai c ng u nghe danh. Ông Thái-Duy-Càng ó h c gi i, l i giàu l n, vô dân Lang-sa, l i nghe nói ít tháng n a ây s c Chánh-Ph c p b ng cho làm quan Tòa n a. Ông c m t ng i r nh v y thì có ph c quá, t i sao ông còn d c-d c“. ng C l c u áp : “Th y không hi u ý c a tôi. Con gái c a tôi sanh ra, tôi không có công d ng nuôi d y-d nó. Nay nó l y ch ng, tôi có gan d nào mà ng n tr . Nh ng mà nó là máu th t c a tôi, tôi ã có nói v i th y, ch quí tr ng c a tôi ch còn có bao nhi u ó mà thôi, cái ngh a v s s ng c a tôi c ng ch có lao nhiêu ó mà thôi. N u nó l y ch ng mà nó không cho tôi hay thì ch ng nói làm chi, ch l y ch ng mà tôi ph i cho phép, thì d u tôi ngu t th nào i n a tôi c ng ph i bi t chàng r coi ra sao r i tôi m i ký tên cho phép c ch . Thi t bây gì tôi làm m t tên th s n hèn-h , không có danh-giá gì nh ng mà theo ý riêng c a tôi, cái h nh-phúc c a con ng i ch ng ph i n i gia-tài l n, hay là b ng-c p to âu. H c gi i, danh cao, giàu to, ch c l n mà thi u t -cách làm ng i ph i, thì có quí gì âu. Xin th y th a l i v i quan Ch ng-Kh , tôi xin ngài tha-th cái l i tôi làm th t công ngài. Ngài làm n cho tôi g p chàng r ng tôi coi ng i ra th nào r i tôi s ký tên t n y“. Ông C tr l i l i cho th y thông-ngôn, th y thông-ngôn nói l i v i quan Ch ng-Kh t h i r i th y h i ông C r ng: “Quan Ch ng-Kh h i ông n u mu n òi m t hai tr m ng b c ng ký tên, thì xin ông nói ngay ra, ngài s nói giùm l i v i bà ng bà cho mà ký tên cho r i”. Ông C nghe m y l i, ông n i gi n m t, nên ông áp: “Xin th y nói v i ng, ng không c phép th y tôi nghèo mà khinh-khi tôi nh v y. Tuy nhà tôi nghèo, ngh tôi hèn, song ph m tôi cao, trí tôi s ch, ch không ph i tôi ê ti n nh ng i ta v y âu. N u ng còn dùng cái gi ng ó mà nói chuy n v i tôi n a, thì tôi ph i ép mình mà m i ngài ra kh i nhà tôi l p t c, d u mích lòng thì tôi ch u, ch không th nào tôi nói chuy n v i ng n a”. Th y thông-ngôn c t-ngh a l i cho ông Nô-Te nghe, ng c i r i ng d y, b gi y t vô c p và nói r ng: „Thôi, tôi v tôi nói chuy n l i v i bà Lý-Th -Ph ng coi bà tính l nào r i s hay“. Ông C g c u, a khách ra c a. Ông C 13 www.hobieuchanh.com III Bà Lý-Th -Ph ng là nguyên-ph i c a ông Cai-T ng Ngô-Minh-Tâm h i tr c M tho, Khi bà c án Tòa cho bà ch ng b t con c r i, bà m i d t con tr v quê-quán t i n-l c c t nhà mà . Bà ó c vài n m k có m t ng i Ch -l n, tên là Cao-XuânQu nh, nhà giàu l n, n a ch ng gãy gánh cang-th ng, nên c y mai nói mà c i bà. Bà v n có ru ng t, có b c ti n, có n -trang, nên khi m i ch ng bà tính m t mình mà nuôi con ng kh i ai ng t i s -nghi p c a là c. Nay ông Cao-Xuân-Qu nh nh h n bà n 5 tu i, ông theo quy n-luy n hoài, l i bà th y ông giàu có l n, có nhà máy xay g o t i Bình- ông, có nhà l u Lò G m, có m y dãy ph l u t i Ðèn N m Ng n, v i v tr c không có con, bà nh m làm b n v i ông n y không , b i v y bà m i ng ông Cao-Xuân-Qu nh r i d t con v v i ch ng m i t i cái nhà l u t p Lò G m. Nh cái hoàn-c nh y, bà m i có th mà cho cô Minh-Nguy t vào h c t i tr ng m ngoài Sài Gòn, nên cô m i thi u Brevêt Elémentaire ó. Bà l i mu n có danhv i ng i ta, nên n m tr c bà xúi ông Cao-Xuân-Qu nh ra tranh-c Ngh -viên Thànhph , tuy t n ti n nhi u, song may c c , b i v y h n m t n m nay thiên h m i kêu bà là „bà i- ng Qu nh”. Ông H i- ng Cao-Xuân-Qu nh lúc n y trong mình không ng m nh, nên v ng l i th y thu c ra mé bi n Long-h i mà h ng gió d ng b nh. Bà H i- ng Qu nh nhà m t mình, bà lo s p- t vi c g con l y ch ng. Bà n m nay ã 45 tu i r i, mà da ch a dùn, vóc ch a m, r ng còn ch c, tóc còn en. Bà c ng làm y theo cách trang m c a m y bà sang-tr ng ng-th i, t i ngày m t gi i ph n môi thoa son, tóc ch i láng-nhu t, d u trong nhà c ng m c áo màu nh s a-so n i ch . Bu i chi u mà ông Nô-Te v i Bi n H n i ki m nói chuy n v i ông C ó thì bà i- ng Qu nh nhà, trong lòng không yên, không ch c có ki m c ông hay không, l i không bi t nh ki m c mà ông ký tên hay là ông làm khó. Bà ng i vô i ra mà t -l , còn cô Minh-Nguy t thì ng i thêu trên l u. T i m t lát, xe h i v ông Nô-te bi u th y thông-ngôn thu t chuy n l i cho bà H i- ng Qu nh hay r ng, mình ã ki m c ông Ngô-Minh-Tâm, song ông nài cho ông nói chuy n v i chàng r r i ông m i ch u ký tên cho phép con ông l y ch ng. Bà H i- ng Qu nh cám n ông Nô-Te, bà nói th ng-th ng bà tính, va bà xin ông ngh , ch ng nào ký tên c r i bà s cho ông hay. Ông Nô-Te v r i, bà H i- ng kêu Bi n H n vào phong gi y, bà bi u ng i tr c t bà r i bà h i nh -nh r ng: - Thi t em có g p ng hay không ? - Th a, g p thi t ch Ngài có nói chuy n v i tôi n a mà. - Nói nh -nh v y, ng có nói l n con Minh-Nuy t nó nghe. ng có nói t i sao mà ng không ch u ký tên hôn? - Th a, có ch . Ngài nói không ph i ngài không ch u ký tên. Ngài nghe cô Hai có ch ng, ngài m ng l m. Song cô Hai là máu th t c a ngài, bây gi suy-s p, s quíbáu c a ngài ch còn có bao nhiêu ó mà thôi. Ví nh cô Hai l y ch ng mà không cho ngài hay thì thôi, còn nh l y ch ng mà bu c ngài ph i ký tên cho phép thì ngài nài ph i cho ngài g p m t chàng r ng ngài coi ng i ra sao, ngài nói chuy n m t chút, r i ngài s ký tên. - Sao em không nói cho ng nghe, sao em không c t-ngh a cho ng hi u chàng r ng- áng l m, dân Tây h c có b ng T n-s lu t-khoa, m -côi mà làm ch m t cái gia-tài l n, l i là cháu m t ông H ng Qu n-h t có danh-giá n a? - Th a, ông Nô-Te có c t-ngh a rành-r h t. Ông còn nói chàng r nay mai s c nhà-n c c p b ng làm t i ch c quan Tòa. Mà nói gi ng gì ngài c ng không nghe, ngài nài cho g p m t chàng r r i ngài m i ch u ký tên. Ông C 14 - www.hobieuchanh.com p m t sao c! S g p m t r i ông nói chuy n b y-b nghe k l m. ng ch nào âu ? - Th a, g n ch Xã Tài, t i nhà ch i lên ch ng 50 th c. làm gi ng gì ó? Nhà c a t -t hay không? B ng có ti n hay là nghèo? - Úy! Nghèo l m bà i. Nghe nói ngài làm th s n. - Làm th s n! Tr i! V y mà òi g p m t r ch ! - Ngài m t c n ph lá ch t-h p d -dáy l m, ti n ph m i tháng ch ng m t hai ng, trong nhà không có gì h t. - Tr i i! V y mà mu n sanh chuy n ch ! Ð sáng mai em lên nói v i ng mà cho ng ít ch c ng b c r i bi u ng ký tên ch gì. - Úy! Cha ch ! Không c âu. H i nãy ông Nô-Te nói thôi v xin bà cho ngài t vài tr m ng b c ng ngài ký tên thì ngài gi n m t, ngài h i ông Nô-Te sao ám khinh-b ngài, ngài òi i ông ra kh i c a. Nói ti n b c không c âu. t r i mà c ng còn làm-phách! B ng gi n qua hay không? ng có nh c chuy n , có nói ti ng gì ng t i qua hay không? - Th a, không. Ngài g p tôi ngài m ng quá. Ngài nói chuy n nghe hòa-h õn, không nh c chuy n c , mà c ng không h i t i bà. Bà H i- ng Qu nh ng i suy-ngh m t h i r i bà nói: - Thân ng bây gi hèn-h nhà ng thì nh chòi n mày, cho ng g p ông T n-s sao ti n. Ông T n-s ng th y cha v nh v y, ch c ng h i hôn i còn gì! Kh quá! Mà ng bu c nh v y n u mình không cho g p thì ng không ch u ký tên r i làm sao mà l p hôn-thú cho c” Bi n H n áp: - Tôi t ng làm nh v y có l c. - Làm sao? - Bà may áo qu n t -t cho ngài m c, r i bà m i ngài v i ông T n-s l i ây mà cho giáp m t nhau. - Không c. ng t i nhà qua sao c. Ông H i- ng t -t thi t, nh ng mà qua có phép nào m i ch ng tr c c a qua t i nhà ng. Làm nh v y coi k l m ch . - Ông H i- ng ngoài Long-h i mà. . . ng v ng hay ng phi n qua ch . - Thôi, bi t làm sao ? Ch bi u ông T n-s lên ch Xã Tài thì khó coi quá. - Lên tr n sao c ... Khó quá!... Qua mu n g p m t ng ng qua c t ngh a cho ng nghe … - Th a, cái ó thì d . Bà mu n i thì tôi d t i … Tôi bi t r i, h chi u t i mình lên ó thì ch c g p ngài. - Qua lên nhà ng c ng không ti n. Qua nh v y mà l t t i cái ch nh v y thì còn gì th -di n c a qua. Ðã v y mà qua t i nhà ng, r i ng nói b y-b r i b m mi ng ng sao c. - Thôi thì m i ngài xu ng ây. i ng t i nhà, l i s e ông H i- ng ng hay r i ng phi n. - Bà ng cho trong nhà bi t ngài là ai, thì ông H i- ng hay sao c. - Làm sao mà gi u ng i trong nhà cho nh m? - Th a, vi c ó có khó gì âu. Ví nh bà cho ngài g p ông T n-s t i ây, ngài ph i n-m c t -t ph i ng i nói chuy n àng-hoàng, cái ó gi u không c; ch n u bà m i ngài t i ây nói chuy n riêng v i bà, ngài b n th ng, bà cho vô phòng gi y nói chuy n nh nói v i tôi nãy gi ây thì ng i trong nhà bi t sao cho n i. Tôi d t ngài vô nhà tôi nói v i ng i trong nhà r ng ngài là m t ng i tá- n d i -tho lên làm gi y m n v n, thì có ai mà nghi. Ông C 15 - www.hobieuchanh.com Em tính k ó hay thi t, Ð c a. Thôi, chi u mai em lên m i ng, coi ng nh gi nào xu ng th m qua c, thì em lên r c ng. T i gi ng l i, qua saì b y tr trong nhà i u n y u n , còn con Minh-Nuy t thì b t nó trên l u ho c qua cho nó i th m ch em b n nó, t -nhiên nó không g p ng. Vi c n y qua c y m t mình em thôi. Em ph i h t lòng a, ng có xì h i cho h bi t, nh t là ng có nói cho con Minh-Nguy t hay a nghé. - Tôi làm tôi bà, tôi âu ám không h t lòng. Xin bà an tâm, chi u mai tôi i m i. Chi u b a sau, Bi n H n i xe l a ra Sài Gòn r i kêu xe kéo lên ch Xã Tài. Anh ta lên s m m t chút, ông C i làm ch a v , nên nhà còn khóa c a kín mít. Anh ta ng i d a l ng mà ch , n 6 gi t i ông C m i l n-t n v . Bi n H n chào ông, th y trò g p nhau ng-r r i d t nhau vô nhà. Ông C m i Bi n H n ng í r i h i r ng: - Em tr lên ây có chuy n chi hay không? - Th a ngài, hôm qua ngài không ch u ký tên, tôi v tôi nói chuy n l i v i bà, thì bà bu n l m. N u ngài không ch u ký tên thì làm sao cô Hai l y ch ng cho c. - Không ph i qua không ch u ký tên. Qua mu n bi t chú r là ng i th nào r i qua ký tên ch . - Bà nói ngài nài vi c ó khó quá. Làm sao mà cho ông T n-s g p ngài cho c bây gi . - Sao v y? Chú r không có ây hay sao? - Th a có. Sài Gòn ây ch âu. u có Sài Gòn thì bi u lên ây, có gì âu mà khó? - Vi c ó khó nói quá. , . Em nói m t chút ó cho qua hi u r i. Trong th m con Minh-Nguy t th y qua nghèo-nàn, còn chàng r là ng i giàu có, sang-tr ng, n u cho chàng r p qua thì e m t th -di n chàng r i há. - Th a. . . - Qua bi t h t. Cái óc c a m con Minh-Nguy t là cái óc c a k giàu-sang i nay, không l gì. H ti n nhi u, h làm ch c l n thì là quí; ng i mà không c hai món ó, nó u cho là ê-ti n h t th y! - Th a, không l bà dám khinh r ngài. Bà không mu n cho ông T n-s g p ngài ó, ch c là bà có ý gì riêng, tôi không rõ c. Bà nói bà g p ngài r i bà s c t ngh a cho ngài hi u. - Bà mu n g p qua? - Th a, ph i. Bà sai tôi lên ây m i ngài ch u phi n vô nhà bà trong Lò G m ng bà nói chuy n cô Hai l y ch ng cho ngài nghe. Ông C châu mày, suy-ngh , r i ông l c u nói r ng - Qua th ng con qua l m. Nh ng mà t i nhà b , qua t i sao c! Vi c nhà c a qua có l em ã bi t rõ h t. H i qua c i b thì b là ng i gì? Qua v n bi t v ch ng ã b nhau r i, n u qua còn nói vi c x u c a b ra, thì té ra qua ch ng ph i là quân-t . Nh ng mà ây không có ai, còn em là em út trong nhà, v y qua nh c chuy n c l i cho em nghe. Qua là con nhà giàu có, l i là con m t n a. i nh i h c ít n m cho bi t chút- nh v i thiên-h r i cha m b t v c i v . Nhà b suy-s p r i, nh ng mà b có s c nên i coi thì qua ành li n. Cha m m i y mai nói. G n ngày c i qua c nhi u b c th r i nói chuy n b nh -nh p m. Qua vì cái th ng, qua không thèm k chi h t, nên qua gi u cha m ic i cho r i. Khi qua c i v c ít n m, k sanh con Minh-Nguy t. Cha m qua l nn khu t h t, qua làm ch m t cái gia-tài c ng trên 300 m u v ru ng, v v n. là ng i n i-tr , t -nhiên b cai-qu n vi c trong nhà cho qua. B th a d p y b làm t làm riêng, ý b nh mu n l p thêm m t cái gia-tài khác cho b v y. B mua vu n, mua ru ng b ng b , b cho vay t n b riêng, Qua th y h t, nh ng Ông C 16 www.hobieuchanh.com mà qua ngh tình v ch ng, d u c a v hay là c a ch ng u là c a chung, b v y qua không thèm ý t i. Khi qua ra lãnh ch c Cai-t ng thì qua ph i giao-thi p v i ng i ta. B sanh tánh ghen, b c r y-rà trong nhà hoài. Thi t có m t lúc n qua có g n-g ch i v i cô Sáu H o là m t cô ào hát có danh. Qua ch i theo cái thú phong-l u v y thôi, ch không ph i tính vi c gì. B th a cái d p y b hành-hung, nói qua mê -thõa, làm tiêu h t s -nghi p, r i ngày sau con không có c m n, b ép qua, n u mu n cho b tin qua còn thu ng v con, thì qua ph i làm t sang ru ng v n cho b ng b m i c. Qua không có lòng nghi b ng v i con, v i qua c ng mu n t cái ch thi t c a qua ra, nên qua c làm t sang ru ng v n cho b úng b , m i ph n qua sang h t tám. Ch ng dè khi b c làm ch giatài c a qua r i, b li n vào n t i Tòa mà xin phá hôn-thú. Ban u b nói b làm nh v y là vì b th y qua m c n , b phá hôn-thú ng cho ch n thi-hành ru ng t không c. Nào dè b c án Tòa cho -b r i b m i tom-góp ti n-b c, t h t ru ng v n, d t con v B n-l c c t nhà mà . Qua th y nh n-tình nh v y qua chán-ngán quá, qua m i xin t ch c Cai-T ng, qua b ph vi c nhà h h t, nên ngày nay t m thân qua m i ra nh v y ây. . . Em ngh coi, con ng i n nh v y qua còn m t-m i nào mà g p m t n a cho c”. Ông C nói t i ó, ông v a t c gi n, v a bu n r u, nên lai làng n c m t r ng-r ng. Bi n H n bi t chuy n ông nói ó là chuy n có thi t nh v y, nên không bi t l y l i chi mà khuyên gi i. Anh ta bèn nói r ng: „Vi c Ngài phi n bà, tôi không dám út mi ng vô. Nh ng mà n u ông bà phi n nhau. r i cu c hôn-nh n c a cô Hai l -d thì tôi-nghi p cho ph n cô m”. Ông C nghe nói t i con, thì ng lòng, nên ông khóc, n c m t ch y ròng-ròng. Cách m t h i, ông m i nói v i Bi n H n: „Em v nói l i v i bà vì qua th ng con qua l m, nên qua nài cho bi t m t chàng r . Tuy qua nghèo, nh ng mà qua ti p r qua trong c n ph lá y qua không h -th n chút nào h t. N u r qua nó chê qua nghèo hèn, không áng m t cho nó th m, thì nó không x mg- áng làm r c a qua n a. Còn vi c b m i qua t i nhà b ó thì qua xin t . Tuy bây gi qua nghèo c c, song cái nh n-ph m c a qua v n còn v ng-vàng luônluôn, ch không ph i nghèo mà m t h t liêm-s âu“. Bi n H n v nói l i v i bà H i- ng Qu nh r ng: „Tôi nói h t s c mà không c. Ngài ã không ch u xu ng ây, mà ngài c nài cho g p m t ông T n-s r i ngài m ch u ký tên”. Bà H i. ng Qu nh nh n m t châu mày, bà tính sao ó không bi t mà bà nói: “Thôi, vì con mà qua ph i ch u s t ng m t l n. ng không ch u t i nhà qua, thôi qua t i nhà ng. Em ng nói cho ai bi t, chi u mai em t qua i”. Chi u b a sau, bà H ng Qu nh nói d i v i cô Minh-Nguy t r ng bà ra Ch -l n bà mua . Bà bi u kêu hai cái xe kéo r i bà i v i Bi n H n. Ra t i Ch -l n bà m n m t cái xe h i i ch Xã Tài. M y b a rày Ba Sang i làm v tr luôn-luôn. Ông C v tr c ng m trên võng mà a tòn-ten và nhìn vào vách. Xe h i ng ng ngay c a, Bi n H n b c vô chào ông C và nói: „Có bà ra, bà mu n nói chuy n v i ngài“. Ông C ng d y nói: “M i vô ây”. Bi n H n ra ngoài xe nói sao ó không bi t mà bà H ng leo xu ng xe r i th ng-th ng i vô. Bà m c áo màu c m-th ch, qu n l a tr ng, u choàng kh n màu tr ng gà, ch n mang giày thêu c m cao gót. Bà i khoan-thai, b t c l m. Khi bà b c vô kh i c a r i, hai ông bà ng nhìn nhau, không ai chào ai h t. Ông C ch m t cái gh u, t ý m i bà ng i r i ông ng i trên cái võng gi ng ngang ó. Bà ngó cùng trong nhà, mi ng chúm-chím c i. Ông ã phi n ng m trong lòng, mà th y b bà kiêu-c ng, thì ông l i càng thêm gi n nên h i: - Bà t i nhà tôi làm gì ? Nhà giàu không bi t h -th n hay sao? Bà H i- ng Qu nh ngó ngay ông mà áp r ng: - Tôi có qu y, tôi có làm b y âu mà h -then. Ông C 17 - www.hobieuchanh.com Ðàn-bà có ch ng ã không bi t lo cho ch ng, l i l p m u sang- t s -s n c a ch ng; r i p ít mà l y th ng khác, n nh vây ó ph i l m há ? ! Tôi t ng ngày nay ông ã có hai th tóc trên u, ông bi t khôn r i, té ra ông ng còn d i quá. - Ph i, tôi d i l m. B i tôi d i, tôi m i b ng i ta gi t h t ru ng v n, ch ph i tôi khôn thì ng i ta gi t sao c. - Nói chuy n v i tôi, ông c n gì ph i nói nh ng ti ng cay ng làm chi. Ông ngh th nào thì ông c nói ngay ra c mà. Nói cho h t ý, thì ông nên phi n ông ch ch ng nên phi n ai h t. Ông nh l i chuy n x a mà coi, có ph i là ông d i hay không? Có c a không bi t gìn-gi mà h ng, cho tiêu h t, r i bây gi tr l i oán ng i ta ch . Ông xét l i mà coi, n u ngày tr c tôi không gi t c a ông, thì ng i khác h c ng gi t, b nào c ng tiêu h t v y ch thà là tôi gi t tr c còn hay n. i tôi không ch u d i h n ai h t. Tôi n c a ng i ta không c thì thôi, ch ch ng h tôi m c l n ng i ta bao gi . - Tr i i! Nói nh v y thì còn nh n-ngh a gì n a âu! i! Ð i n y mà nh n-ngh a gì. Ai nh n-ngh a v i mình mà mình nh n-ngk a v i kìa ? Ông v i tôi l i nh n-ngh a gì ó? V ch ng n v i nhau có con r i mà ông c mê m hoài không coi v nhà ra chi h t, nh v y ó có nh n-ngh a há? - Thi t rõ ràng bà là ng i khôn-ngoan úng b c, hèn chi i n y bà c cái asang-giàu là ph i l m. - Tôi không khoe v i ai r ng tôi khôn-ngoan, song tôi không ch u d i h n ai h t. i bà khôn-ngoan quá, nên vi c qu y mà nói nghe c ng ph i, vi c h bà nói nghe nh nên. Bà gi i thi t, song bà nói r i, bây gi xin bà tôi nói l i cho bà nghe. Bà là m t ng i tham ti n, ch bà không bi t nh n-ngh a chi ráo. Ngày tr c bà ng tôi làm ch ng, là vì bà th y cha m tôi giàu l n, l i sanh có m t mình tôi, nên bà quy t nh y vô mà gi t c a, ch không ph i vì tình vì ngh a mà l y ch ng. Tôi nói có b ng c ch không ph i tôi cáo gian cho bà. Khi l t vô nhà tôi, bà li n lo làm t làm riêng, lo út nhét mua ru ng v n mà ng b . Thi t n lúc tôi làm T ng, tôi có ch i-b i chút nh v i anh em, mà cách ch i-b i ó b t quá là ch i theo thú phong-l u v y thôi, ch không ph i tôi ch i n i b bê con v . Bà l i th a d p y mà tr cái ngón c-ác c a bà ra. Bà gi ch c ghen mà làm nh c lòng tôi áo, r i bày m u rúng ép tôi sang b v n ru ng cho bà ng. Ðo t s -nghi p c a tôi r i bà p ít tôi li n, cách làm nh v y ó thì th y, theo trí c a bà, s l y ch ng là m t ch c gi t c a thiên-h , ch không ph i ch -ý l p gia-th t mà. - Ông ch i-b i, ông m c n cùng h t, n u tôi không gi t thì ch n c ng thi-hành phát mãi h t v y. Tôi có con, tôi th ng con tôi l m, nên tôi ph i lo cho nó. u thi t bà th ng con, bà s tôi phá h t s -nghi p nên bà gi t ng dành cho con, thì khi ly-d r i bà v y ng dùng c a y mà nuôi con, ch sao bà p ít tôi không bao lâu r i bà l i l y ch ng khác? Ông b t t i kho n ó g t quá, bà li u tr l i không xuôi, nên bà nói túng r ng: - Tôi th ng con tôi l m. Ph n tôí àn bà tôi nuôi nó n-h c không c, nên tôi ph i ki m ôi b n ng n ng d a mà nuôi nó. - Ông chúm-chím c i. Bà m c-c nên nói ti p r ng: - Mà ru ng v n c a ông sang cho tôi ng b , tôi còn gi y nguyên cho con ó. Bây gi nó l y ch ng thì nó h ng, tôi có thèm âu. Ông châu mày mà ngó bà. Bà hi u ý ông không tin, nên bà nói thêm r ng: - Tôi bi u Nô-Te làm t gi y, h ng làm ó, ông h i th coi ph i có nh v y hay không. Con nó có ch ng ch x ng- áng h t s c, ch ng nó dân Tây thi u b ng p T n-s , m -côi l i có gia tài l n, m i n m góp huê-l i t i n m b y ch c ngàn gi lúa. Con nó c nh v y là có ph c l n l m, t i sao ông l i còn làm khó d , Ông C 18 www.hobieuchanh.com không ch u ký tên m t chút cho nó có ch ng? Ông là m t ng i không có l ngtâm. Ông có con, ông không nuô . Tôi nuôi, tôi cho nó n h c thi u Brevêt Elementaire bây gi tôi ki m c ch x ng- áng tôi g nó, h có ch ng r i thì ng ta kêu nó là “cô T n-s ” mà nay mai ây ch ng nó làm quan Tòa, ng i ta kêu nó là “bà l n Tòa” n a. Ông có ký tên m t chút, ông l y c gì mà không ch u ký, ông n i cho tôi nghe th coi”. Ông l c u áp r ng: - Không ph i tôi không ch u ký, tôi nài cho tôi bi t chàng r r i tôi s ký cb . ! Bi t chàng r mà làm gì? Ông mu n làm nh c cho con ông hay sao? Ông mu n cho ch ng nó h i hôn, không thèm c i nó, nên ông m i bu c nh v y ó. - Tôi xin cho bi t chàng r mà nói tôi mu n làm nh c cho con là sao! - Ông T n-s là ng i giàu có sang tr ng. Ng i ta nói mà c i con Minh-Nguy t là ng i ta vì tôi, ch ng i ta có bi t ông âu. Tôi nói d i v i ng i ta r ng ông thôi làm Cai-T ng, ông lên kh n t làm ru ng trên Battambang, ông mua th y-l i mi t Bi n-H , ông m c làm n l n, nên không v Sàì-gòn c. Tôi nói cái t t cho ông, bây gi lòi ông ra, ông T n-s th y cha v hèn-h quá, ch c ng bu n ng có thèm con Minh-Nguy t âu. i v là vì ái-tình, vì nh n-ngh a, ch không ph i vì quy n-t c, vì l c ti n. Bà thu c v h ng ng i dùng gian-x o làm n c thang mà b c lên a-v giàu-sang, b c lên c r i thì khinh-khi h y-b c k nghèo c c, r i bà t ng thiên-h ai ng nh bà h t th y. S giàu-sang c a bà ó theo con m t tôi coi, thì không có ngh a-lý gì h t. Bà có ti n nhi u, bà c ch c t c, nh ng k ngu-d t, nh ng ng i dua-b , h theo b m d , h tôn-tr ng bà là th ng-l u, mà không ph i thiên-h h t th y u ngu-d t hay là dua-b ; nh ng ng i rõ vi c hành-tàng c a bà; bi t cái tâm c a bà, nh tôi bi t bà ây, thì h coi bà ch ng h n gì h , n u n hay là gi phòng cho bà âu. ng không c phép m ng tôi a. - Không, tôi m ng bà mà có ích-l i gì. T i h i nãy là khuyên tôi ng có nói cayng, h ngh th nào c nói ngay ra, nên tôi m i dám nói cho bà nghe ch . - Ông làm th s n, ông c n nhà nh chòi n mày, tôi nói ông không áng g p m t ông T n-s là b c sang-tr ng, tôi nói thi t tình, ch nào tôi có khinh-khi h y-b c ông âu. - Ông T n-s là ng i có h c-th c, bi t nh n-ngh a. Có l nào ng th y cha v nghèo ng mà ng h i hôn. Ví nh ng vì cái l ó mà ng không ch u c i con tôi, thì tôi không ti c chút nào h t. Bà có s ng th y tôi ng h i hôn, thôi thì bà c vi c g m t mình, kh i nài tôi d vô làm chi? - Ta nói ng dân Tây, lu t bu c ph i có ông ký tên cho phep thì làm hôn-thú m i c. - Mu n tôi ký tên thì tr c ph i cho tôi bi t chàng r . - Cho bi t x u-h quá, cho bi t sao c. y ch tôi không bi t chàng r mà tôi ký tên cho phep con l y ch ng, tôi l i không x u-h hay sao? - Thân ông ã nh v y mà x u-h n i gì! a! Sao v y? Tôi nghèo ch nh n-ph m c a tôi còn cao l m, cái liêm-s c a tôi n còn nguyên, Tôi có ph i nh h , h g p d p thì b nh n-ph m, b liêm-s h t, mà c ng không bi t x u h v y âu. - Bà ng d y tr n m t h i r ng: - Còn mu n nói xiên nói x o n a sao? Tôi h i thi t, bây gi ch u ký tên hay không? Nói d t cho r i”. - Ông l c u áp l ng: p chàng r r i s ký tên. Ông C 19 Bà ngoe-ngo y b c ra c a, kêu Bi n H t bu n xo r i theo bà lên xe h i. www.hobieuchanh.com n bi u i v . Bi n H nb c vô xá ông, Ông C 20 www.hobieuchanh.com IV Chuông ng-h gõ bon … bon … bon…Cô Minh-Nguy t m 8 ti ng. trên l u i xu ng, cô dòm bàn n th y chén a t s n-sàng, mà v ng ti ng bà H i- ng, cô bèn h i y a trong nhà r ng: “Bà ch a v hay sao? Ði âu mà t h i chi u t i bây gi v y kìa?” y a nói n ngu i h t, mà không bi t t i sao bà không v . Cô Minh-Nguy t châu-mày, b c ra c a ng ngó ch ng, m t có s c lo. Cách ch ng bao lâu, có m t cái xe h i ng ng ngay c a, bà H i- ng Qu nh leo xu ng, a ti n cho Bi n Hu n tr ti n xe, r i bà xâm-xâm i vô nhà. Cô Minh-Nguy t b c ra m ng m , mi ng c i và h i r ng: „Má i ch mua gi ng gì âu mà lâu d v y, nhà con lo quá!“ Bà H i- ng áp t-ng n r ng: „Lo gi ng gì? Ði có chuy n mà v mau sao c”. Bà H i ng l t kh n thay áo, b bà qu u l m, cô Minh-Nguy t không dám h i n a, bèn lo bi u tr d n c m. Bà H i- ng ng i n c m v i con, má bà không thèm ngó con, l i ng không nói chi h t. Cô Minh-Nguy t tánh hòa-hu n, nói d u-dàng, cô th y m cùn qu n không vui, thì cô lo trong lòng, m t lát cô li c m t dòm lén m t cái mà thô , ch không dám nói. n c m r i, bà H i- ng lên l u, ng i trên b ván c m-lai têm tr u mà n. Cô MinhNguy t b c lên coi m có sai-khi n vi c gì không. Bà th y cô thì nói r ng: “Con MinhNguy t l i ây bi u chút”. Cô rón-rén b c l i ng tr c m t m ch l nh. Bà ng i x a thu c long-m t, mà ngó ngay ngoài c a m t h i r t lâu, r i t ng-h ng m t ti ng th t l n mà nói r ng: “Vi c ch ng i nói m y ã h r i. Không làm ám c i, ám h i gì âu, ng có lo may áo n a mà th tcông”. Cô Minh-Nguy t ch ng-h ng, ngh n-ngào nói không c. Cô a n c m t mà h i ng : “Sao v y má? T i ai mà h vi c hôn-nh n c a con?” Bà H i- ng ngó con mà áp r ng: i th ng cha m y ch t i ai. Nó kh n-n n l m, nó không ch u ký tên cho phép y l y ch ng thì làm sao mà l p hôn-thú cho c. - Cha c a con âu bây gi ? - Nó làm th s n trên ch Xã Tài. - Cha c a con nói làm sao mà không ch u ký tên? - Nó nài ph i cho nó g p m t ông T n-s ng nó bi t ông, r i nó m i ch u ký. Ð n mày mà nhi u chuy n! Ông T n-s th y m t nó thì mình mang x u c ám h t th y, cho th y m t sao c Tao ngh thi t tao gi n l m. Không bi t ai khi n h i tr c tao ng ng i ó mà sanh m y ra làm chi, nên bây gi ph i ch u nh c lòng nh v y. Ph i tao dè ngày sau khó d , thì h i tao không cho khai sanh hay h n. Nó v n c khai sanh, nó có quy n làm cha m y, r i nó nói ng óc ch u không n i. Cô Minh-Nguy t nghe m nói nh v y, cô au- n trong lòng quá, au v n i hônnhân tr c-tr , mà lai au v câu n ng nh thân cha, b i v y cô b c l i cái gh g n ó mà ng i, l y kh n y m t mà khóc t m-t t m-t i. Cách m t h i lâu cô m i nói r ng: i cha con b con h n 10 n m r i, cha con không nuôi d ng con, nên cha con i không bi t th ng con. V y con xin má cho phép con i lên ch Xã Tài ki m cha con mà nói ph i qu y cho cha con hi u. Ví nh thi t cha con không th ng con, mu n phá cu c hôn-nhân c a con, thì con ch t ph t cho r i, cho tr n ni m cha con. Bà H i- ng ng i l ng thinh suy-ngh r i h i r ng: y mu n ki m cha m y ng nói gi ng gì? - Con mu n h i cha con có cái công nuôi d ng d y d con h i nào âu, mà bây gi i sanh chuy n làm khó cho con nh v y? y mu n i thì mai tao bi u th ng Bi n Hu n nó d t cho mà i. Nè, mà tao nói tr c cho mà bi t, cha m y bây gi nó nghèo r i nó láo-x c, gian-x o, kh n-n n