Tài liệu Nội dung cơ bản của hình thái kinh tế xã hội

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Chóng ta ®É biÕt r»ng tõ tr-íc ®Õn nay, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ khuynh h-¬ng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña tÊt c¶ c¸c n-íc. §èi víi chóng ta tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, muèn tho¸t khái nghÌo nµn vµ l¹c hËu, nhanh chãng ®¹t tíi tr×nh ®é cña mét n-íc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu cung ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i nh- lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn vµ s©u s¾c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña cuéc sèng x· héi. §Ó cã ®-îc nh÷ng thµnh tùu nh- ngµy h«m nay c¸c n-íc §«ng nam ¸ ®· thùc hiÖn chiÕn l-îc ph¸t triÓn rót ng¾n tõ 30-50 n¨m so víi c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tr-íc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®ã ph¶i tr¶i qua hµng thÕ kû. §ã lµ c¸c n-íc ®· thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ,hiÖn ®¹i ho¸ rÊt thµnh c«ng. C¬ së lý luËn cña “cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn vµ s©u s¾c “®ã chÝnh lµ häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Bëi lÏ môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay nh- §¹i héi ,§¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §°ng ®± kh¼ng ®Þnh l¯ “x©y dùng n­íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i ,c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý,võa phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ x· héi trong n-íc võa ®¶m b¶o xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö do C¸c M¸c x©y dùng lªn. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lý luËn ®· vµ ®ang ®-îc céng nhËn lµ mét lý luËn khoa häc vµ lµ ph-¬ng ph¸p luËn c¬ b¶n trong viÖc x©y dùng nghiªn cøu x· héi . Võa qua tr-íc sù sôp ®æ cña Liªn x« vµ c¸c §«ng ©u lý luËn nµy ®· bÞ phª ph¸n tõ nhiÒu phÝa ,tõ nh÷ng ng-êi ®· tõng ®i theo chñ nghÜa M¸c vµ c¸c thÕ lùc thï ®Þch cña chñ nghÜa M¸c. Nãi chung hä cho r»ng lý luËn h×nh th¸I x· héi lµ nçi thêi, thay thÕ nã b»ng mét lý luËn kh¸c.MÆt kh¸c ,thùc tiÔn n-íc ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn vµ dµnh ®-îc nhiÒu thµnh qu¶kinh tÕ x· héi nh-ng l¹i xuÊt hiÖn hµng lo¹t vÊn ®Ò míi, vµ viÖc vËn dông lý luËn ®ã vµo ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®æi míi ®anh lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng I Néi dung c¬ b¶n cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi 1 .Kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ x· héi Khi nghiªn cøu mét x· héi cô thÓ ,M¸c b¾t ®Çu nghiªn cøu c¸c quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong ®êi sèng hµng ngµy vµ coi c¸c quan hÖ vËt chÊt vÒ mÆt x· héi mµ cô thÓ lµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ c¬ b¶n ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña c¸c quan hÖ kh¸c .Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµ c¸c qui ®Þnh x· Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 héi, kh«ng cã quan hÖ x· héi. Mçi x· héi cã mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt riªng cho m×nh,khi nghiªn cøu c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµy M¸c thÊy chóng ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ sù phï hîp gi-· quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt . C¸c quan hÖ s¶n xuÊtt¹o nªn c¬ së h¹ tÇng, c¸c quan ®iÓm chÝnh trÞ,t«n gi¸o,v¨n ho¸,nhµ n-íc …t¹o thµnh kiÕn tróc th-îng tÇng,kiÕn tróc th-îng tÇng nµy phï hîp víi c¬ së h¹ tÇng cña nã. Nh- vËy h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ x· héi tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt. Häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh tÕ x· héi lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö . Quan niÖm Êy nh- ¡ng Ghen ®· g¶i thÝch xuÊt ph¸t tõ c¸i sù thËt hiÓn nhiªn …lµ tr-íc hÕt con ng-êi cÇn ph¶i ¨n uèng ,ë vµ mÆc nghÜa lµ ph¶i lao ®éng tr-íc khi cã thÓ ®Êu tranh giµnh quyÒn thèng trÞ,ë ®©y kh¸i niÖm vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi gióp chung ta võa hiÓu tÝnh chÊt vµ qui luËt vËn ®éng cña mäi h×nh th¸i còng nh- tÝnh chÊt quy luËt vËn ®éng cña nh÷ng h×nh th¸i riªng biÖt.Khi ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nµo ®ã,nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt m©u thuÉn gay g¾t víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã,nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy tr-íc ®©y lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt thi b©y giê trë th¯nh “C²c xiÒng xÝch “ cña lùc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 l-îng s¶n xuÊt.Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i cña mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi . H×nh th¸i kinh tÕ x· héi cò bao giê còng thai nghÐn,t¹o tiÒn ®Ò,tæ chøc ®Ó cho h×nh th¸i kinh tÕ x· héi míi ra ®êi trong lßng nã d-íi c¸c d¹ng vµ møc ®é kh¸c nhau. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi céng s¶n lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi t- b¶n.Chñ nghÜa t- b¶n t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt míi,ra líp ng-êi lao ®éng míi víi yªu cÇu thay ®æi quan hÖ kinh tÕ vµ kiÕn tróc th-¬ng tÇng t- b¶n cò ®Ó tiÕn tíi x©y dùng mét Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ nguyen t¾c c¬ b¶n mµ moÞ c¸ nh©n ®Òu ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ tù do. 2. CÊu tróc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi Quan ®IÓm vÒ mèi quan hÖ gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt v¯ quan hÖ s°n xuÊt M²c viÕt “Nh÷ng quan hÖ x± héi ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt do cã ®-îc nh÷ng lùc l-¬ng s¶n xuÊt míi loµi ng-êi thay ®æi ®-îc ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh do ®ã loµi ng-êi ®· thay ®æi ®-îc quan hÖ x· héi vµ ®-a sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x± héi kh²c “.TiÕp thu nh÷ng t­ t­ëng cña M²c, LªNin quy nh÷ng quan hÖ x· héi vÒ c¸c quan hÖ s¶n Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt l³i”Quy nh÷ng quan hÖ s°n xuÊt v¯ nh÷ng tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt . 2.1 Lùc l-îng s¶n xuÊt Lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi vµ tù nhiªn,biÓu hiÖn nh÷ng n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi trong qua tr×nh t¸c ®éng vµo tù nhiªn ,t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi .Lùc l-îng bao gåm t- liÖu s¶n xuÊt (®èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng) vµ ng-êi lao ®éng víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt ,kü n¨ng, kü x¶o vµ thãi quen lao ®éng cña hä. §èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng hîp thµnh lao ®éng s¶n xuÊt. Trong ®ã t- liÖu lao ®éng bao gåm nh÷ng c«ng cô lao ®éng, hÖ thèng nh÷ng yÕu tè Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh- nhµ x-ëng kho tµng, bÕn b·i, ®-êng x· c¸c ph-¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i th«ng tin liªn l¹c….kh«ng chØ cã t- liÖu s¶n xuÊt mµ con còng gi÷ vÞ trÝ trung t©m vµ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt. Bëi lÏ con ng-êi b»ng bµn tay khèi ãc cña m×nh cïng víi sù nhiÖt t×nh trong nghiªn cøu khoa häc ®· s¸ng t¹o ra t- liÖu s¶n xuÊt . Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ sù ph¸t triÓn cña yÕu tè hîp thµnh nã trong ®ã sù ph¸t triÓn cña lao ®éng vµ tr×nh ®é v¨n ho¸,kü n¨ng cña con ng-êi lao ®éng lµ nh÷ng yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. Suy ®Ðn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt cã ¶nh h-ëng ®Õn toµn bé b×nh diÖn nÒn kinh tÕ. Loµi ng-êi x©y dùng lùc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 l-îng s¶n xuÊt cho m×nh dùa trªn c¸c tiÒn ®Ò do c¸c thÕ hÖ tr-íc ®Ó l¹ivµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn míi. 2.2 Quan hÖ s¶n xuÊt Quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nã mang tÝnh chÊt kh¸ch quan nã lµ quan hÖ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c cña con ng-êi.Quan hÖ s¶n xuÊt lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó phÇn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy víi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c, quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc h×nh thµnh vµ biÕn ®æi theo xu h-íng phï hîp víi tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt.Quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc biÓu ë 3 mÆt. 2.2.1 Quan hÖ së h÷u: Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Quan hÖ së h÷u hay cßn gäi lµ quan hÖ chiÕn h÷u tliÖu s¶n xuÊt lµ quan hÖ quan träng nhÊt,quyÕt ®Þnh quan hÖ ph©n phèi vµ quan hÖ qu¶n lý s¶n xuÊt cã hai lo¹I quan hÖ së h÷u lµ së h÷u t- nh©n vµ së h÷u x· héi.ViÖc thay ®æi c¸c chÕ ®é x· héi th× thay ®æi quan hÖ së h÷u lµ quan träng nhÊt. 2.2.2 Quan hÖ qu¶n lý x· héi: Mçi chÕ ®é cã mét mÆt quan hÖ qu¶n lý s¶n xuÊt riªng,quan hÖ qu¶n lý s¶n xuÊt nãi lªn ®Þa vÞ,vai trß cña c¸c tËp ®oµn trong x· héi nã nãi lªn sù thay ®æi ho¹t ®éng cña c¸c tËp ®oµn. 2.2.3 Quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm: Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Lµ quan hÖ lîi Ých c¬ b¶n cña x· héi, nã lµ kh©u nµy th× tÝnh chÊt quy m«, h×nh thøc phô thuéc vµo giai cÊp nµo chiÕm ®-îc t- liÖu s¶n xuÊt . Quy luËt cña sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt.TÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç con ng-êi sö dông c«ng cô lao ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nÕu c«ng cô gi¶n ®¬n th× lao ®éng mang tÝnh gi¶n ®¬n, khi lao ®éng b»ng m¸y mãc th× lao ®éng mang tÝnh x· héi. Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng kü thuËt quy m« s¶n xuÊt c«ng nghÖ míi tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë møc ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.2.4 C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thuîng tÇng: 2.2.4.1 C¬ së h¹ tÇng : C¬ së h¹ tÇng lµ toµn bé quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt bao gåm quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ , quan hÖ s¶n xuÊt tµn d-, quan hÖ s¶n xuÊt mÇm mèng ,quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quyÕt ®Þnh c¬ së h¹ tÇng cña giai ®o¹n ®ã. 2.2.4.2 KiÕn tróc th-îng tÇng: KiÕn tróc th-îng tÇng cña x· héi lµ toµn bé c¸c quan ®IÓm chÝnh nh- ph¸p luËt, t«n gi¸o ®-îc x©y dùng trªn c¬ së h¹ tÇng. Trong mçi giai ®o¹ lÞch sö cã mét yÕu tè chi phèi kiÕn tróc th-îng tÇng ë giai ®o¹n ®ã.Trong x· Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 héi cã giai cÊp th× yªu tè chi phèi c¸c yÕu tè kh¸c lµ chÝnh trÞ ®-îc biÓu hiÖn tËp trung lµ Nhµ n-íc. 2.2.4.3 Mèi quan hÖ gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng: C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th-îng tÇng lµ hai mÆt co b¶n cÊu thµnh ®êi ssãng x· héi do t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau,chi phèi lÉn nhau c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng ë hai mÆt. Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH¦¥NG II H×NH TH¸I kinh tÕ – x· héi ë ViÖt nam trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸hiÖn ®¹i ho¸ I . h×nh th¸I kinh tÕ x· héi ë viÖt nam trong c«ng cuéc ®æi míi Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi chÝnh trÞ lµ c¬ së lý luËn cho phÐp ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ theo h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta hiÖn nay,lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta,cña thêi ®¹i. Trø¬c nh÷ng tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc, chóng ta ®· x¸c ®Þnh c«nh nghiÖp ho² l¯ “nhiÖm vô träng t©m cña thêi kú qu² ®é lªn chñ nghÜa x± héi”song vÒ nhËn thøc chung ta ®· ®Æt c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa ë vÞ trÝ gÇn nh­ ®èi lËp ho¯n to¯n víi “c«ng nghiÖp ho² t­ b°n chñ nghÜa “ trong lùa chän b­íc ®i ®± cã lóc chóng ta thiªn vÒ “­u tiªn ph²t triÓn c«ng nghiÖp Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nÆng” Coi ®ã l¯ gi°i ph²p x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi mµ kh«ng coi träng ®óng møc viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ.C«ng nghiÖp ho¸ còng ®-îc hiÓu mét c¸ch gi¶n ®¬n l¯” qóa tr×nh x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt ®-îc c¬ khÝ ho¸ trong tÊt c¶ c¸c nghµnh kinh tÕ quèc d©n. Quan niÖm gi¶n ®¬n nh- vËy ®· ®-a ®Õn t×nh tr¹ngnÒn c«ng nghiÖp n-íc ta ®-îc ®Çu t- kh¸ lín nh-ng hiÖu qu¶ thÊp . Ngµy nay trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi , c«ng nghiÖp ho¸ vÉn ®ang ®-îc coi lµ ph-¬ng h-íng chñ ®¹o ,ph¶i tr¶i qua cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn .§èi víi n-íc ta,khi nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®-îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t- c¸ch lµ c¬ sá lý luËn cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc th× mét mÆt chóng ta ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi. ë ®©y c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊi lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi.C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®aÞ ho¸ ,kÕt hîp víi nh÷ng b-íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghÖ víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi tèt, ®ãn b¾t nh÷ng thµnh tùu khoa häc cña thÕ giíi. Trong thêi ®¹i ngµy nay,c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc kh«ng thÓ dùa trªn nÒn t¶ng v÷ng ch¾c