§¹i häc Quèc gia Hµ Néi
tr-êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n
Hoµng ThÞ H¹nh
Nh÷ng nguyªn t¾c cña triÕt häc m¸c - lªnin vÒ
x©y dùng ph¹m trï vµ ¶nh h-ëng cña nh÷ng nguyªn
t¾c ®ã trong c«ng cuéc ®æi míi t- duy lý luËn ë
n-íc ta
LuËn v¨n th¹c sü khoa häc triÕt häc
Hµ Néi-2002
0
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi
tr-êng ®¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n
Hoµng ThÞ H¹nh
Nh÷ng nguyªn t¾c cña triÕt häc m¸c - lªnin vÒ
x©y dùng ph¹m trï vµ ¶nh h-ëng cña nh÷ng nguyªn
t¾c ®ã trong c«ng cuéc ®æi míi t- duy lý luËn ë
n-íc ta
Chuyªn ngµnh
M· sè
: CNDVBC – CNDVLS
: 5.01.02
LuËn v¨n th¹c sü khoa häc triÕt häc
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. L-u Minh V¨n
Hµ Néi-2002
1
2
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i
C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch-a tõng ®-îc
c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T¸c gi¶ luËn v¨n
Hoµng ThÞ H¹nh
1
Môc lôc
Trang
Më ®Çu...................................................................................................................
4
Ch-¬ng 1: Ph¹m trï vµ nh÷ng nguyªn t¾c cña triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ
x©y
dùng
ph¹m
trï.
12
1.1. Quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ ph¹m trï ......................
12
1.1.1. Ph¹m trï – s¶n phÈm, ®iÓm nót, nÊc thang cña nhËn
12
....................................................................................................
thøc................
1.1.2. Nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña ph¹m trï. ............................................
26
1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c chung cña triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ
x©y dùng ph¹m trï. ...............................................................................
39
1.21 NguyÔn t¾c thùc tiÏn trong x©y dùng ph¹m trï. ................................
39
1.2.2 Nguyªn t¾c ®i tõ c¸i riªng ®Õn c¸i chung.................................. ........
47
1.2.3. Nguyªn t¾c ®i tõ hiÖn t-îng ®Õn b¶n chÊt........................................
50
1.2.4. Nguyªn t¾c ®i tõ trõu t-îng ®Õn cô thÓ ............................................
53
1.2.5. Nguyªn t¾c trõu t-îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t hãa....................................
55
Ch-¬ng 2: VËn dông nh÷ng nguyªn t¾c cña triÕt häc M¸c- Lªnin vÒ x©y
dùng ph¹m trï trong ®æi míi t- duy lý luËn ë n-íc ta.....................................
59
2.1. Thùc tr¹ng cña t- duy lý luËn ë n-íc ta qua viÖc nhËn thøc vµ vËn
dông mét sè ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö tr-íc thêi kú ®æi míi.
60
2.1.1. Sø ®ång nhÊt, lÉn lén giö ph³m trï “X± héi-X± héi chð nghÜa” víi
ph³m trï “Thêi kù qu² ®é” ........................................................................
69
2.1.2. Sø ®èi lËp mét c²ch cøc ®oan, siªu h×nh ph³m trï “X± héi chð
nghÜa” v¯ ph³m trï “T b°n chð nghÜa” ....................................................
71
2.1.3. TÝnh chÊt siªu h×nh, chñ quan duy ý chÝ vµ gi¸o ®iÒu trong viÖc
nhËn th÷c, vËn dóng mèi quan hÖ biÖn ch÷ng giöa c²c ph³m trï: “quan
hÖ s¶n xuÊt v¯ løc lîng s°n xuÊt” ; “c²i riªng v¯ c²i chung”..................
2
74
2.2. Qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c cña phÐp biÖn chøng duy vËt vÒ ph¹m trï
trong ®æi míi t- duy lý luËn ë n-íc ta hiÖn nay.........................................
75
2.2.1. Qu¸n triÖt nguyªn t¾c kh¸ch quan – toµn diÖn, lÞch sö – cô thÓ
®Ó
nhËn thøc vµ vËn dông c¸c ph¹m trï c¬ b¶n cña triÕt häc M¸c – Lªnin
trong ®æi míi t- duy lý luËn.......................................................................
75
2.2.2. Sù thèng nhÊt gi-· lý luËn vµ thùc tiÔn lµ mét yªu cÇu cña ®æi míi
phong c¸ch t- duy hiÖn nay........................................................................
78
KÕt luËn...............................................................................................
82
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o............................................................
86
3
PhÇn më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi.
Sinh thêi, Enghen viÕt: “Mét d©n téc muèn ®÷ng vöng trªn ®Ønh cao cða
khoa häc th× kh«ng thÓ kh«ng cã t duy lý luËn”, m¯ muèn cã t duy lý luËn ,
theo Enghen, ph¶i th«ng hiÓu phÐp biÖn ch÷ng v¯ lÞch sõ triÕt häc. Bëi “Chi cã
phÐp biÖn chøng míi cã thÓ gióp cho khoa häc tù nhiªn v-ît khái nh÷ng khã
kh¨n vÒ lý luËn” [65.489].
Theo tinh thÇn ®ã, §¶ng ta lu«n quan t©m ®Õn viÖc gi¸o dôc, rÌn luyÖn
n»m n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc, n¨ng lùc thuéc vµo n¨ng lùc t- duy, nh-ng
muèn cã t- duy ®óng lµm c¬ së cho lý luËn, tr-íc hÕt ph¶i cã ph-¬ng ph¸p tduy khoa häc. §Ó cã ph-¬ng ph¸p t- duy khoa häc, ®ßi hái chñ thÓ nhËn thøc
n¾m v÷ng hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm, ph¹m trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin.
XÐt tõ gèc ®é biÖn chøng, c¸c kh¸i niÖm vµ ph¹m trï cã vai trß quan
träng trong lý luËn nhËn thøc. Chóng lµ kÕt qu¶ sù kh¸i qu¸t mèi liªn hÖ
chung cña thÕ giíi kh¸ch quan, lµ chç dùa cho nhËn thøc cña con ng-êi, ®ång
thêi gióp con ng-êi hiÓu vµ n¾m b¾t mµng l-íi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn
t-îng trong thÕ giíi. Nhê ®ã, c¸c sù vËt, hiÖn t-îng mu«n h×nh mu«n vÎ cña
thÕ giíi hiÖn ra tr-íc m¾t chóng ta kh«ng ph¶i mét c¸ch t¸ch biÖt, hçn ®én mµ
trong tÝnh quy luËt – tÊt yÕu – phæ qu¸t cña chóng. H¬n n÷a, c¸c ph¹m trï
triÕt häc lµ h×nh thøc t- duy cña con ng-êi, v× t- duy lu«n ph¶n ¸nh hiÖn thùc
vµ biÓu hiÖn trong nh÷ng mèi liªn hÖ cña sù vËt, hiÖn t-îng ®-îc l-u l¹i trong
c¸c ph¹m trï. Chóng ta kh«ng thÓ tiÕn hµnh t- duy vÒ bÊt cø ®iÒu g× nÕu
kh«ng cã ph¹m trï. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c ph¹m trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin
lµ nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu cho nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. §Æc biÖt,
trong mét thêi ®¹i më (toµn cÇu ho¸) ®Çy n¨ng ®éng vµ biÕn ®æi nh- hiÖn nay
th× viÖc n¾m v÷ng c¸c kh¸i niÖm, c¸c ph¹m trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin sÏ
gióp chóng ta cã c¬ së v÷ng ch¾c cho t- duy vµ hµnh ®éng.
4
V× nhöng lý do trªn, chòng t«i chän tiªu ®Ò “Nhöng nguyªn t¾c cða triÕt
häc M¸c – Lªnin vÒ x©y dùng ph¹m trï vµ ¶nh h-ëng cña nh÷ng nguyªn t¾c
®ã trong c«ng cuéc ®æi míi t duy lý lu©n ë níc ta” l¯m ®Ò t¯i cho luËn v¨n.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi.
Lµ mét bé ph¹n kh¸ quan träng néi udng cña chñ nghÜa duy vËt biÖn
chøng, vÊn ®Ò ph¹m trï thu hót sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu. Ph¶i
kÓ ®Õn tr-íc hÕt lµ c¸c häc gi¶ X« - viÕt.
Rodentan – mét nhµ triÕt häc m¸c – xÝt lín, tõ nh÷ng n¨m 60 ®· rÊt
chò ý ®Õn vÊn ®Ò ph³m trï trong phÐp biÖn ch÷ng.Trong c²c cuèn “B¯n vÒ
ph³m trï cða phÐp biÖn ch÷ng duy vËt” (1958), “LÞch sõ v¯ logic” (1959),
“Nguyªn lý logic biÖn ch÷ng” (1962), “Nhöng vÊn ®Ò phÐp biÖn ch÷ng trong
bé T b°n cða M²c” (1962) «ng ®± ph©n tÝch c²c khÝa c³nh nh: c¬ së cho
viÖc h×nh thµnh c¸c ph¹m trï, tÝnh chÊt cña c¸c ph¹m trï, sù vËn ®éng, ph¸t
triÓn vµ chuyÓn ho¸ cña c¸c ph¹m trï. §Æc biÖt t¸c gi¶ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ¸p
dông c¸c ph¹m trï vµo viÖc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn. Theo «ng, c¸c
ph¹m trï lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn thøc cã thÓ diÔn ra mét c¸ch khoa häc vµ c¬ së
nh»m liªn hÖ lý luËn víi thùc tiÔn.
Cïng víi cuèn “B¯n vÒ ph³m trï cða phÐp biÖn ch÷ng duy vËt”, mét
lo¹t c¸c c«ng tr×nh chuyªn nghiªn cøu tõng cÆp ph¹m trï ®-îc nhµ xuÊt b¶n
Sù thËt dÞch ra tiÕng ViÖt, ®ã lµ:
- “HiÖn tîng v¯ b°n chÊt” cða Daodiorèp (H¯ Néi: 1959).
- “Nguyªn nh©n v¯ kiÕt qu°” cða BlumbÐc v¯ Xuslèp (1958).
- “TÊt yÕu v¯ ngÉu nhiªn” cða Pilipenca (1959).
- “Kh° n¨ng v¯ hiÖn thøc” cða Sidockin (1959).
- “Néi dung v¯ h×nh th÷c” cða MetvidÐp (1959).
- “C²i c² biÖt, c²i ®Æc thï v¯ c²i phæ biÕn” cða Stecnhin (1959).
5
- “Trôu tîng v¯ có thÓ” cða Copnhin (1959)
- “Quy luËt” cða St¬racx¬ (1959).
Thùc ra ®©y lµ nh÷ng cuèn s¸ch nhá, lµ tõng ch-¬ng mét cña cuèn
“Nhöng ph³m trï cða phÐp biÖn ch÷ng duy vËt” do Nh¯ xuÊt b°n “ChÝnh trÞ”
Matx¬va ph¸t hµnh n¨m 1956, ®-îc nhµ xuÊt b¶n Sù thËt Hµ Néi trÝch dÞch.
Trong c¸c chuyªn luËn kÓ trªn, c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy vÒ ®Þnh nghÜa, vÒ néi
dung ph¶n ¸nh vµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c cÆp ph¹m trï. Nh-ng do mçi t¸c gi¶
chØ chó träng ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh, nªn vÊn ®Ò mèi quan hÖ gi÷a
c¸c ph¹m trï cßn Ýt ®-îc chó ý. H¬n n÷a, thø tù s¾p xÕp c¸c ph¹m trï trong
s¸ch ch-a phï hîp. VÒ nh÷ng khiÕm khuyÕt nµy Gi¸o s- Septulin ®· phª ph¸n
trong cuèn “B¯n vÒ mèi liªn hÖ lÉn nhau cða c²c ph³m trï trong triÕt häc m²c
– xÝt”. (1961). Trong chuyªn kh°o kh² c«ng phu n¯y, mét mÆt t²c gi° phª
ph²n nhöng h³n chÕ trßng c²c cuèn “Nhöng ph³m trï cða phÐp biÖn ch÷ng
duy vËt”, “Nhöng nguyªn lý triÕt häc m²c – xÝt” (1960, mÆt kh²c, «ng ®a ra
quan ®iÓm cña m×nh vÒ néi dung c¸c cÆp ph¹m trï, thø tù s¾p xÕp cña chóng
trong hÖ thèng, vÒ mèi liªn hÖ lÉn nhau gi÷a c¸c cÆp ph¹m trï còng nh- sù
t-¬ng quan gi÷a chóng víi c¸c quy luËt cña phÐp biÖn chøng duy v©t T¸c gi¶
®Æc biÖt nhÊn m¹nh nh÷ng c¬ së lý luËn vµ nguyªn t¾c xuÊt ph¸t cña triÕt häc
m¸c xÝt bµn vÒ ph¹m trï.
N¨m 1998, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia cho Ên h¯nh bé “LÞch sõ
phÐp biÖn chøng do tËp thÓ t¸c gi¶ ViÖn triÕt häc Liªn – x« biªn so¹n. Bé
s¸ch gåm 6 tËp, trong ®ã tËp IV chuyªn bµn vÒ phÐp biÖn chøng trong c¸c t¸c
phÈm cña M¸c vµ Enghen, tËp V bµn vÒ phÐp biÖn chøng trong c¸c t¸c phÈm
cña Lªnin vµ c¸c nhµ triÕt häc m¸c – xÝt X« - viÕt kh¸c. PhÇn hai cña tËp IV
víi tiªu ®Ò “Sø luËn ch÷ng v¯ ph²t triÓn phÐp biÖn ch÷ng duy vËt trong T b°n
cða M²c” cã c²c ch¬ng b¯n s©u vÒ ph³m trï nh ch¬ng IV (Nhöng vÊn ®Ò
ph©n tÝch chÊt,l-îng, ®é); Ch-¬ng V (VÊn ®Ò m©u thuÉn biÖn chøng) ;
Ch-¬ng VI (CÊu tróc logic cña hÖ thèng ph¹m trï). ë c¸c ch-¬ng tr×nh nh- ®·
6
kÓ, cña M¸c trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. ë phÇn ba “Sø ph²t triÓn cða phÐp biÖn chøng
duy vËt trong t²c phÈm cða Enghen”, c²c t²c gi° cã ®Ò cËp tíi quan ®iÓm cða
Enghen vÒ c¬ së thùc tiÔn viÖc h×nh thµnh c¸c ph¹m trï, vÒ néi dung mét sè
vÊn cÆp ph¹m trï nh- nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶, tÊt yÕu vµ ngÉu nhiªn, tù do vµ
tÊt yÕ, v.v.... Nh÷ng vÊn ®Ò cèt yÕu nhÊt cña ph¹m trï víi tÝnh c¸ch lµ c«ng cô
cña nhËn thøc th× hä ch-a ®Ò cËp tíi; Trong tËp V, (Lªnin nghiªn cøu phÐp
biÖn chøng víi tÝnh c¸ch lµ logic häc vµ lý luËn nhËn thøc) c¸c t¸c gi¶ tËp
trung ph©n tÝch luËn ®iÓm cða Lªnin : “tríc con ng-êi cã mµng l-íi nh÷ng
hiÖn tîng tø nhiªn...” coi ®ã l¯ chiÕc ch×a kho² nh´m tiÕp cËn vÊn ®Ò ph³m
trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin.
Ngoµi nh÷ng c«ng tr×nh kÓ trªn, trong c¸c tµi liÖu X« - viÕt dÞch ra tiÕng
ViÖt, chóng ta thÊy vÊn ®Ò ph¹m trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin cßn ®-îc ®Ò
cËp tíi trong c²c cuèn “Nguyªn lý triÕt häc m²c xÝt” (1962), “Chð nghÜa duy
vËt biÖn ch÷ng cða Alecxandrèp” (1962), “LÞch sõ triÕt häc m²c xÝt” (1962),
v.v...ë c¸c c«ng tr×nh nµy c¸c t¸c gi¶ chØ tËp trung bµn vÒ c¸c cÆp ph¹m trï
mµ Ýt chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò tæng qu¸t chung nh-: nguyªn t¾c xuÊt ph¸t, c¬
së h×nh thµnh, tÝnh chÊt vµ vai trß cña c¸c ph¹m trï trong triÕt häc m¸c – xÝt.
Trong c²c t¯i liÖu cða Trung Quèc dÞch ra tiÕng ViÖt, cuèn “C¬ng yÕu
chð nghÜa duy vËt biÖn ch÷ng” (1962) cña Ng·i T- Kú lµ ®¸ng chó ý nhÊt. T¸c
gi¶ dµnh trän ch-¬ng IX (Nh÷ng ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng duy vËt) ®Ó
bµn vÒ vÊn ®Ò ph¹m trï. ë thêi ®iÓm lÞch sö nh÷ng n¨m 60, Ng·i T- Kú ®· cã
®ãng gãp lín cho lý luËn vÒ ph¹m trï, song «ng vÉn ch-a tho¸t khái c¨n bÖnh
kinh niªn cña thêi ®¹i lµ kh«ng nh×n thÊy tÝnh n¨ng ®éng chñ quan cña con
ng-êi trong qu¸ tr×nh nhËn thøc.
ë n-íc ta, m¶ng nghiªn cøu vÒ ph¹m trï trong triÕt häc M¸c – Lªnin
cßn rÊt máng. Lª H÷u TÇng lµ mét trong nh÷ng ng-êi t©m huyÕt víi vÊn ®Ò
n¯y. Trong cuèn “C©u hài v¯ b¯i tËp triÕt häc” (tËp III – 1986), Lª H÷u TÇng
7
cïng tËp thÓ t¸c gi¶ ®Æt ra råi tr¶ lêi c¸c cÊu hái nh-: Ph¹m trï lµ g×? Sù h×nh
thµnh cña ph¹m trï? TÝnh chÊt, vai trß cña c¸c ph¹m trï ra sao? Néi dung c¬
b¶n cña c¸c cÆp ph¹m trï. Do viÕt d-íi d¹ng hái - ®¸p mét c¸ch ng¾n gän, c«
®äng nªn cuèn s¸ch chØ míi dõng l¹i ë møc ®é nh÷ng tri thøc c¬ b¶n, nh÷ng
nÐt tæng thÓ m¯ cha ®i s©u v¯o nhöng vÊn ®Ò chi tiÕt; ë cuèn “VÊn ®Ò x²c
®Þnh, løa chän v¯ thøc hiÖn kh° n¨ng”, Lª Höu TÇng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ
cÆp ph¹m trï hiÖn thùc vµ kh¶ n¨ng, ph©n tÝch mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a
c¸c ph¹m trï: hiÖn thùc – vËt chÊt – kh¶ n¨ng – tÊt nhiªn – ngÉu nhiªn –
x¸c suÊt. T¸c gi¶ ®ång thêi ®-a ra ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh lo¹i h×nh, lùa
chän ph-¬ng ph¸p thùc hiÖn kh¶ n¨ng trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc hiÖn.
Trong c¸c gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – Lªnin cña tr-êng §¶ng NguyÔn
¸i Quèc (nay lµ Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh), cña Bé ®¹i häc
trung häc chuyªn nghiÖp va d¹y nghÒ (nay lµ Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o) vµ gÇn
®©y lµ gi¸o tr×nh do Héi ®ång Trung -¬ng chØ ®¹o biªn so¹n gi¸o tr×nh quèc
gia c¸c bé m«n khoa häc M¸c – Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh lu«n giµnh
mét ch-¬ng nãi vÒ c¸c cÆp ph¹m trï c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trªn t¹p chÝ TriÕt häc ®· xuÊt hiÖn mét sè bµi viÕt
xoay quanh vÊn ®Ò ph¹m trï cña triÕt häc M¸c – Lªnin, chóng t«i xin ®¬n cö:
- D¬ng V¨n ThÞnh: “T×m hiÓu t tëng cða F. Enghen vÒ ph³m trï vËt
chÊt trong “biÖn ch÷ng cða tø nhiªn”.
- Hå V¨n Th«ng: “Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph³m trï thøc hiÖn.
- NguyÔn §¨ng TÊn: “T×m hiÓu t tëng cða Enghen vÒ ngÉu nhiªn v¯
tÊt nhiªn trong “BiÖn ch÷ng cða tø nhiªn”.
- V¬ng ThÞ BÝch Thu: “Lý luËn vÒ tÊt yÕu v¯ tø do trong triÕt häc cða
M¸c – Enghen”.
- Ph¹m V¨n §÷c: “Nhöng ®Æc trng c¬ b°n cða ph³m trï quy luËt”.
8
- NguyÔn Ngäc H¯: “C²i riªng v¯ c²i chung – mét sè vÊn ®Ò cÇn quan
t©m”.
- Bïi Thanh QuÊt v¯ NguyÔn Ngäc H¯: “Kh²i niÖm víi tÝnh c²ch l¯
mét vÊn ®Ò triÕt häc”, v.v...
Ngoµi nh÷ng chuyªn lu¹n nh- ®· nªu trªn, vÊn ®Ò ph¹m trï cña triÕt
häc M¸c – Lªnin cßn ®-îc ®Ò cËp ®Õn theo nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau trong
c¸c ba× viÕt cña c¸c t¸c gi¶ nh-: NguyÔn Träng ChuÈn, NguyÔn H÷u Vui,
NguyÔn C¶nh Hå, Lai V¨n Toµn, Vò V¨n Viªn, Ph¹m ThÞ Ngäc TrÇm, v.v...
Nh×n chung, vÊn ®Ò nghiªn cøu cã phÇn khëi s¾c vµ høa hÑn, song vÉn cßn
kh«ng Ýt vÊn ®Ò cßn ®Ó ngá.
VÒ vÊn ®Ò vai trß cña c¸c ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng duy vËt ®èi víi
®æi míi t- duy lý luËn còng ®-îc ®Ó cËp trong hµng lo¹t s¸ch b¸o, t¹p chÝ: t¹o
chÝ triÕt häc, t¹p chÝ céng s¶n, t¹p chÝ nghiªn cøu lý luËn, v.v. §¸ng chó ý lµ
c¸c bµi viÕt cña c¸c nhµ nghiªn cøu nh- .
- TrÇn Höu TiÕn: “§æi míi t duy lý luËn- VÊn ®Ò b²ch hiÖn nay”.
- Lª Thi: “T duy triÕt häc v¯ ®æi míi t duy”.
- NguyÔn Träng ChuÈn: “phÐp biÖn chøng duy vËt víi tÝnh c¸ch lµ l«gÝc
häc v¯ ph¬ng ph²p luËn cða nhËn th÷c khoa häc hiÖn ®³i”.
- D¬ng Phò HiÖp: “Chð nghÜa x± héi cÇn ®îc nhËn th÷c l³i”.
- Ng« §×nh X©y: “V¯i nÐt vÒ thøc tr³ng t duy lý luËn hiÖn nay ë níc ta”.
- T« Duy Hîp: “Ph¬ng ph²p t duy chð nghÜa x± héi kh«ng qua chð
nghÜa t b°n: t tëng cða Lªnin v¯ kinh nghiÖm ViÖt Nam”.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu gãp phÇn ®¸p øng tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi, tiÕp thu
cã chän läc nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh nh- ®· kÓ trªn, t¸c gi¶ m¹nh
d³n løa chän ®Ò t¯i “Nhöng nguyªn t¾c cða triÕt häc M²c – Lªnin vÒ x©y
9
dùng ph¹m trï vµ ¶nh h-ëng cña nh÷ng nguyªn t¾c ®ã trong c«ng cuéc ®æi
míi t duy lý luËn ë níc ta”.
3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n.
- Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ tr×nh bµy mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng
nguyªn t¾c cña triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ x©y dùng ph¹m trï. Qua ®ã gãp
phÇn lµm râ phÇn nµo vÊn ®Ò luËn vÒ ph¹m trï trong triÕt häc, kh¼ng ®Þnh søc
m¹nh lý luËn vµ thùc tiÔn cña c¸c ph¹m trï triÕt häc M¸c – Lªnin.
- Víi môc ®Ých trªn, luËn v¨n cÇn gi¶i quyÕt 2 nhiÖm vô sau:
+ Tr×nh bµy néi dung c¬ b¶n cña nh÷ng nguyªn t¾c cña triÕt häc M¸c
– Lªnin trong viÖc x©y dùng ph¹m trï.
+ Xem xÐt kh¶ n¨ng vËn dông c¸c nguyªn t¾c cña triÕt häc M¸c –
Lªnin vÒ x©y dùng ph¹m trï vµo viÖc ®æi míi t- duy lý luËn ë n-íc ta, ®Æc
biÖt lµ ®èi víi viÖc nhËn thøc mét sè ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö
tr-íc vµ sau ®æi míi, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn xung quanh vÊn ®Ò ®ang
nghiªn cøu.
4. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
- C¬ së lý luËn:
+ LuËn v¨n dùa trªn nh÷ng quan ®iÓm vÒ ph¹m trï cña c¸c nhµ kinh
®iÓn M¸c – Lªnin in trong C. M¸c vµ Ph. Anghen toµn tËp; V.I.Lªnin toµn
tËp (tiÕng ViÖt).
+ Quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiªn cøu m¸c – xÝt (X« - viÕt, Trung
Quèc, ViÖt Nam) viÕt vÒ ph¹m trï.
+ C¸c V¨n kiÖn cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®æi
míit- duy lý luËn ë n-íc ta.
- Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t¸c gi¶ vËn
dông c¸c ph-¬ng ph¸p cña triÕt häc M¸c – Lªnin nh-:
10
+ Ph-¬ng ph¸p biÖnchøng vµ c¸c nguyªn t¾c cña nã.
+ Ph-¬ng ph¸p thèng nhÊt gi÷a Logic vµ lÞch sö, gi÷a ph©n tÝch vµ tæng
hîp, gi÷a quy n¹p vµ diÔn dÞch.
+ Ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p ®i tõ trõu t-îng ®Õn cô thÓ,v.v
5. C¸i míi cña c¸c luËn v¨n.
T¸c gi¶ luËn v¨n cè g¾ng tr×nh bµy mét cã hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c cña
triÕt häc M¸c – Lªnin vÒ x©y dùng ph¹m trï. Xem xÐt kh¶ n¨ng vËn dông
chóng vµo viÖc ®æi míi t- duy lý luËn ë n-íc ta hiÖn nay.
6. ý thøc lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n.
- Trªn quan ®iÓm thèng nhÊt gi÷a L«gÝc vµ lÞch sö, gi÷a lý luËn vµ thùc
tiÔn, t¸c gi¶ lµm s¸ng tá quan niÖm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn M¸c – Lªnin vÒ
ph¹m trï. Tõ ®ã gãp thªm tiÕng nãi kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt khoa häc – c¸ch
m¹ng cña triÕt häc M¸c – Lªnin.
- LuËn v¨n cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho viÖc nghiªn cøu vµ gi¶ng
d¹y m«n lÞch sö triÕt häc, m«n triÕt häc M¸c – Lªnin.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n: LuËn v¨n gåm 3 phÇn chÝnh.
- PhÇn më ®Çu
- PhÇn néi dung víi 2 ch-¬ng , 4 tiÕt
- PhÇn kÕt luËn.
11
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o.
-------------------1.
Lª Träng ¢n (1989), "Mét vµi suy nghÜ vÓ phÐp biÖn chøng cña c¸i phæ
biÕn, c¸i ®¬n nhÊt vµ c¸i ®Æc thï" TriÕt häc (1) tr. 23.
Alecxandrèp G. Ph. (1962), Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, Nxb Sù
2.
ThËt, Hµ Néi.
Andreep. I. D. (1963), phÐp biÖn chøng víi tÝnh c¸ch lµ lý luËn nhËn
3.
thùc vµ logic häc, Nxb Sù ThËt, Hµ Néi.
4.
Hoµng ChÝ B¶o (1990), "B-íc ®Çu t×m hiÓu nh÷ng luËn ®Ò triÕt häcx· héi vÒ d©n chñ vµ d©n chñ ho¸ ë n-íc ta", TriÕt häc (4),tr 23 - 28.
Blumbec vµ Xuslèp (1958), Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶, Nxb. Sù ThËt,
5.
Hµ Néi.
6.
Fritjof Capra (1999), §¹o cña vËt lý, Nxb. TrÎ.
7.
NguyÔn V¨n Chinh (1968), "VÒ c¸c ph¹m trï c¸i ®pn nhÊt; c¸i ®Æc
thï; c¸i phæ biÕn", T¹p chÝ nghiªn cøu (4), tr. 7 - 10.
8.
Ph¹m V¨n Chóc (1997), "Gãp phÇn t×m hiÓu vÊn ®Ò quy luËt vµ nhËn
thøc quy luËt: , TriÕt häc (1), tr. 51 - 53.
9.
NguyÔn Träng ChuÈn (1978), "phÐp biÖn chøng duy vËt: víi tÝnh
c¸ch lµ logic vµ ph-¬ng ph¸p luËn cña nhËn thøc khoa häc hiÖn ®¹i,
TriÕt häc (3), tr. 192.
10.
NguyÔn Träng ChuÈn (1978), "Lý luËn ph¶n ¸nh 70 n¨m sau c¸ch
m¹ng th¸ng M-êi, TriÕt häc (3), tr. 162.
11.
NguyÔn Träng ChuÈn (1990), "Nguån nh©n lùc trong chiÕn l-îc
kinh tÕ - x· héi cña n-íc ta ®Õn n¨m 2000, TriÕt häc (4), tr. 1912.
12.
NguyÔn Träng ChuÈn vµ §ç Minh Hîp (1999), VÊn ®Ò t- duy trong
triÕt häc Hªghen, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia.
12
13.
NguyÔn Träng ChuÈn vµ §Æng H÷u Toµn - chñ biªn (2000), "Søc
sèng cña mét t¸c phÈm triÕt häc", Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia.
14.
Ph¹m Nh- C-¬ng (1991), "Mét sè suy nghÜ vÒ viÖc ®æi míi t- duy
sau ®¹i héi VII", TriÕt häc (4), tr. 7 - 10.
15.
TrÇn C«n (1970), VÒ h¹t nh©n hîp lý trong triÕt häc Hªghen", Th«ng
b¸o triÕt häc, tr.165.
16.
Cèpnhin (1959), trõu t-îng vµ cô thÓ, Nxb. Sù ThËt, Hµ Néi.
17.
Daodinèp (1959), HiÖn t-îng vµ b¶n chÊt, Nxb. Sù ThËt, Hµ Néi
18.
Phan §×nh DiÖu (1990), "Lý luËn nhËn thøc cña Lªnin vµ viÖc ®æi
míi t- duy", TriÕt häc (2), tr. 2 - 6.
19.
Lª §¨ng Doanh (1987), "Mét sè vÊn ®Ò ®æi míi t- duy kinh tÕ ë
ViÖt Nam hiÖn nay", TriÕt häc (2), tr. 24 - 37.
20.
NguyÔn V¨n Dòng (1996), Arixtèt víi häc thuyÕt ph¹m trï, Nxb.
Khoa häc x· héi .
21.
Hå Ngäc §¹i (1984), "C¸ch diÔn ®¹t tõ trõu t-îng ®Õn cô thÓ", TriÕt
häc (2), tr. 56.
22.
Hå Ngäc §¹i (2000), C¸c bµi b¸o , Nxb. Lao §éng, Hµ Néi.
23.
TrÇn Th¸i §Ønh (1974), TriÕt häc Kant, V¨n míi, Sµi Gßn.
24.
Lª V¨n §o¸n (2000), "C¬ së kh¸ch quan cho sù h×nh thµnh nh÷ng
kh¸i niÖm ®Çu tiªn cña to¸n häc", TriÕt häc ph-¬ng T©y hiÖn ®¹i, gåm 4
tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
25.
Ph¹m V¨n §øc (1986), "C. M¸c, Ph. Enghen, V.I.Lªnin bµn vÒ quy
luËt", TriÕt häc (3), tr. 138.
26.
Ph³m V¨n §÷c (1994), “Nhöng ®Æc trng c¬ b°n cða ph³m trï quy
luËt”, TriÕt häc (1), Tr.21
27.
Ph¹m V¨n §øc (1997). Ph¹m trï quy luËt trong lÞch sö triÕt häc
ph-¬ng T©y. Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
28.
Karl Giaxpe (1974), TriÕt häc nhËp m«n, N xb, Ca Dao Sµi Gßn.
13
29.
Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – Lªnin (1988), Do Bé §HTHCN vµ d¹y
nghÒ iªn so¹n, Nxb. Tuyªn huÊn.
30.
Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – Lªnin (199). Do Héi ®ång Trung -¬ng
chØ ®¹o biªn so¹n gi¸o tr×nh M¸c – Lªnin vµ t- t-ëng Hå ChÝ Minh,
biªn so¹n, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
31.
NguyÔn TÜnh Gia (1988), “BiÖn ch÷ng vÒ sø phï hîp cða quan hÖ
s¶n xuÊt víi lùc l-îng s¶n xuÊt trong thùc tiÔn c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa
ë níc ta” TriÕt häc (1), Tr 21-25.
32.
NguyÔn Ngäc H¯ (1996) “C²i riªng v¯ c²i chung – mét sè vÊn ®Ò
cÇn quan t©m”, TriÕt häc (4), tr. 30.
33.
NguyÔn Ngäc Hµ (1998), Mét sè vÊn ®Ò nhËn thøc quy luËt vµ mau
thuÉn, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
34.
NguyÔn Ngäc H¯ (2000), “Gãp phÇn t×m hiÓu c²c kh²i niÖm sø vËt
thuéc tÝnh”, TriÕt häc (6), tr. 55.
35.
NguyÔn Nh H°i (1994), “Mét sè luËn ®iÓm c¬ b°n cða Lªnin vÒ
®Þnh nghÜa kh²i niÖm”, TriÕt häc (1), tr. 59.
36.
D-¬ng Phò HiÖp (1987), “Qu²n triÖt t duy biÖn ch÷ng duy vËt l¯
néi dung quan träng cða viÖc ®èi míi t duy”, TriÕt häc (2), tr. 15.
37.
D¬ng Phò HiÖp (1988), “Chð nghÜa x± héi cÇn ®îc nhËn th÷c l³i”,
TriÕt häc (1), tr 12-20.
38.
D¬ng Phò HiÖp (1991), “NhiÖm vó cða c¸c nhµ triÕt häc trong sù
nghiÖp ®æi míi” , TriÕt häc (4), tr – 19.
39.
D¬ng Phò HiÖp (1993), “§æi míi tríc hÕt l¯ t«n träng v¯ cñng l¯
bæ sung c²c nguyªn lý cða triÕt häc M²c”, TriÕt häc (2). tr. 19.
40.
Häc viÖn NguyÔn ¸i Quèc (1988), MÊy vÊn ®Ò cÊp b¸ch vÒ ®æi míi
t- duy lý luËn, Hµ Néi.
41.
NguyÔn C°nh Hå (1998), “VÒ vÊn ®Ò nhËn th÷c ph³m trï quy luËt”,
TriÕt häc (4). tr. 56.
14
42.
NguyÔn C¶nh Hå (2000), Mét sè vÊn ®Ò triÕt häc cña vËt lý häc
Nxb. Kho häc x· héi, Hµ Néi.
43.
T« Duy Hîp (1980), “T tëng cða Lªnin vÒ sù ®ång nhÊt cña lý
luËn biÖn ch÷ng, lý luËn nh³n th÷c v¯ logic häc”, TriÕt häc (4), tr. 67.
44.
T« Do Hîp (1985), “VÊn ®Ò hÖ thèng ho² c²c nguyªn t¾c v¯ lîc ®å
logic biÖn ch÷ng duy vËt”, TriÕt häc (4), tr. 126 – 144.
45.
T« Duy Hîp (1987), “Ph¬ng ph²p luËn biÑn chøng Mac – xÝt –
vÊn ®Ò kÕ thôa v¯ ®æi míi” ,TriÕt häc (2)tr. 38-52.
46.
T« Duy Hîp (1988), “Ph¬ng ph²p t duy –v¸n ®Ò kÕ thõa vµ ®æi
míi” TriÕt häc (1), tr.35 – 42.
47.
§ç Minh Hîp v¯ NguyÔn Träng ChuÈn (2000), “ý nghÜa cña PBC
Hªghen”, TriÕt häc (4), tr. 22.
48.
NguyÔn V¨n Huyªn (1991), “§Ó triÕt häc thøc hiÖn ®îc nhiÖm vó
cao c° cða m×nh”, TriÕt häc (4), tr. 3-6.
49.
NguyÔn Ngäc Kh² (1997), “Ph³m trï hÖ thèng trong lÞch sõ triÕt
häc” , TriÕt häc (3), tr. tr.51.
50.
Ng·i T- Tuú (1961), C-¬ng yÕu CNCVBC, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.
51.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 18, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
52.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 23, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
53.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 26, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
54.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 27, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
55.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 29, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
56.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 39, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
57.
V.I.Lªnin (1981), Toµn tËp 42, Nxb. TiÕn bé. Matxc¬va.
58.
NguyÔn V¨n Linh (1987) §æi míi t- duy vµ phong c¸ch, Nxb. Sù
thËt. Hµ Néi.
59.
Lª Long (1963), Ph¹m trï c«ng cô cña nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc
tiÔn, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.
15
60.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 1, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
61.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 2, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
62.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 3, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
63.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 4, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
64.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 20, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
65.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 21, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
66.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 23, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
67.
C. M¸c vµ Ph. Anghen (1995), Toµn tËp, 24, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia
– Sù thËt, Hµ Néi.
68.
Metvidep (1959), Néi dung vµ h×nh thøc, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.
69.
Th¸i Ninh (1987), TriÕt häc Hy l¹p cæ ®¹i, Nxb. S¸ch gi¸o khoa
m¸c – lªnin, Hµ Néi
70.
Vò D-¬ngNinh vµ NguyÔn V¨n Hång (1988), LÞch sö thÕ giíi cËn
®¹i, Nxb. Gi¸o dôc, Hµ Néi.
71.
Lª H÷u NghÜa (1987),Logic vµ lÞch sö Nxb. S¸ch gi¸o khoa M¸c –
Lªnin, Hµ Néi.
72.
Lª Höu NghÜa (1990), “Qu² ®é lªn chð nghÜa x± héi kh«ng qua chð
nghÜa t b°n: T tëng cða Lªnin v¯ kinh nghiÖm ViÖt Nam”, TriÕt häc
(4), tr. 14-18.
73.
NguyÔn V¨n NghÜa (1973), “VÒ thøc chÊt phÐp biÖn ch÷ng”, TriÕt
häc (1), tr, 151.
16
74.
NguyÔn V¨n NghÜa(1979), “NhËn th÷c – thùc tiÔn, phÐp biÖn chøng
cða qu² tr×nh nhËn th÷c”, Trong s²ch “T×m hiÓu chð nghÜa duy vËt biÖn
chøng, Nxb. Khoa hoc x· héi, Hµ Néi.
75.
Lª T«ng Nghiªm (2000), LÞch sö triÕt häc ph-¬ng T©y, Nxb. Thµnh
Phè Hå ChÝ Minh.
76.
TrÇn Nh©m (1991), “§æi míi triÕt häc trong qu² tr×nh ®æi míi ho³t
®éng lý luËn ë níc ta”, TriÕt häc (4), tr. 11 – 16.
77.
Nh÷ng luËn thuyÕt næi tiÕng thÕ giíi (1999), Nxb, V¨n ho¸ th«ng tin.
78.
Ozerman T.L (1986), “Thøc tiÔn – nhËn thøc, nhËn thøc – thùc
tiÔn”, T³p chÝ Nghiªn c÷u (3), tr. 53 – 60 .
79.
Pilipenca (1959), TÊt yÕu vµ ngÉu nhiªn, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi.
80.
Mai Träng Phóng (1988), “§Ó thøc hiÖn viÖc ®æi míi t duy lý luËn,
cÇn t×m hiÓu nguyªn nh©n cða sø l³c hËu vÒ nhËn th÷c luËn”.
81.
TriÕt häc (4), tr. 15 – 19.
82.
Th¯nh Ph¬ng (1986), “PhÐp biÖn ch÷ng giöa c²i chung v¯ c²i riªng
– mét v¯i suy nghÜ vÒ néi dung v¯ sø ng dóng”, Gi²o dóc lý luË (6) ,
tr. 17-20.
83.
Ph³m Ngäc Quang: (1990), “BiÖn ch÷ng trong sø ph²t triÓn cða thêi
®¹i ngµy nay”, TriÕt häc (4), tr. 9-13.
84.
Ph³m Ngäc Quang (1991), “Tô häc thuyÕt chuyªn chÝnh v« s°n cða
chñ nghÜa M¸c – Lªnin ®Õn ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ ë n-íc ta hiÖn
nay”, TriÕt häc (4), tr. 27 – 31.
85.
Bïi Thanh QuÊt v¯ NguyÔn Ngäc H¯ (1997), “Kh²i niÖm víi tÝnh
c²ch l¯ mét vÊn ®Ò triÕt häc”, TriÕt häc (6), tr.42.
86.
Bïi Thanh QuÊt – Bïi TrÝ TuÖ – NguyÔn Ngäc H¯ (2001), “VÒ ®èi
tîng, ph¬ng ph²p nghiªn c÷u v¯ ®Æc ®iÓm cða logic häc biÖn ch÷ng”,
TriÕt häc (7), tr. 78 – 51.
87.
Hå Sü Quý – Lu Minh V¨n (2001), “Ph³m trï nh©n lo³i”, TriÕt
häc (7), tr.44 – 47.
17
- Xem thêm -
.PDF 
27 
42 
80 
