Tài liệu Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở việt nam hiện nay

Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT ----o0o---- LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT KHÓA 36 (2010 – 2014) NGUYÊN NHÂN VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Cn. Nguyễn Hữu Lạc Bộ Môn: Luật Hành Chính Ngô Văn Thuần MSSV: 5106100 Lớp: Luật Thƣơng Mại – K36 Cần Thơ, tháng 11/ 2013 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 1 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. LỜI CẢM ƠN  Luận văn tốt nghiệp là bước cuối cùng đánh dấu sự trưởng thành của một sinh viên ở giảng đường Đại học. Để trở thành một cử nhân đóng góp những gì mình đã học được cho sự phát triển của đất nước. Trong quá trình thực hiện luân văn tốt nghiệp, em đã được sự giúp đỡ, hướng dẫn, hỗ trợ và động viên từ gia đình, từ quý thầy cô và các bạn. Nhờ vậy mà em đã hoàn thành được luận văn như mong muốn, nay cho phép em đươc gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành đến: - Các thầy, cô ở trường Đại học Cần Thơ nói chung và ở Khoa luật nói riêng đã hướng dẫn, giảng dạy, truyền đạt những kiến thức quý báu để từ đó em phát triển thêm vốn hiểu biết của mình vận dụng trong công việc sau này. Các thầy, cô đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. - Em xin chân thành cảm ởn thầy Nguyễn Hữu Lạc, người trực tiếp hướng dẫn đề tài. Trong quá trình làm luận văn, thầy đã tận tình hướng dẫn thự hiện đề tài, giúp em giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình làm luận văn và hoàn thành luận văn đúng định hướng ban đầu. - Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô trong hội đồng chấm luận văn đã cho em những đóng góp quý báu để luận văn thêm hoàn chỉnh. - Cuối cùng xin được gửi lời cảm ơn tới tất cả bạn bè là những người luôn chia sẻ những chuyện buồn vui trong cuộc sống cũng như giúp đỡ những lúc khó khăn. Đề tài “nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống than nhũng ở Việt Nam hiện nay” là một đề tài nóng, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội và đang được dư luận xã hội quan tâm sâu sắc. Tác giả chỉ xem xét tính khách quan của vấn đề nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được nhiều ý kiến đóng góp của quý, thầy cô và các bạn. Sinh viên thực hiện Ngô Văn Thuần GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 2 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. LỜI NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN  ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 3 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. LỜI NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN  ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 4 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................1 2. Mục đích của đề tài ...........................................................................................2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ..............................................................................2 4. Phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................................................2 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................3 5.1. Phƣơng pháp luận ........................................................................................3 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .................................................................3 6. Kết cấu của đề tài ..............................................................................................3 CHƢƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THAM NHŨNG VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ......... 5 1.1. Khái niệm, vai trò của pháp luật về phòng, chống tham nhũng................5 1.1.1. Khái niệm tham nhũng pháp luật về phòng, chống tham nhũng ...........5 1.1.1.1. Khái niệm về tham nhũng ....................................................................5 1.1.1.2. Khái niệm pháp luật về phòng, chống tham nhũng .............................8 1.1.1.3. Khái niệm về phòng, chống tham nhũng .............................................10 1.1.2. Vai trò của pháp luật về phòng, chống tham nhũng ..............................11 1.1.2.1. Pháp luật phòng chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để nhận diện tham nhũng .................................................................................................................11 1.1.2.2. Pháp luật phòng, chống tham nhũng tạo lập khuôn khổ pháp lý để phòng ngừa tham nhũng ....................................................................................11 1.1.2.3. Pháp luật phòng, chống tham nhũng tạo lập khuôn khổ pháp lý để phát hiện, xử lý tham nhũng .......................................................................................11 1.1.2.4. Pháp luật phòng, chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để các cơ quan phòng, chống tham nhũng thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mình trong phòng, chống tham nhũng .............................................12 1.1.2.5. Pháp luật phòng, chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để phát huy vai trò, trách nhiệm của công dân, tổ chức trong phòng, chống tham nhũng .............13 1.1.2.6. Pháp luật về phòng chống tham nhũng là chuẩn mực để các chủ thể lựa chọn những xử sự phù hợp trong đời sống pháp lý ...........................................13 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 5 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 1.1.2.7. Pháp luật là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền con người, sự phát triển bền vững; xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, xây dựng củng cố niềm tin của người dân vào nhà nước, pháp luật ...................................................................13 1.1.2.8. Pháp luật phòng chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để tiến hành các hoạt động hợp tác quốc tế phòng chống tham nhũng ........................................14 1.2. Đặc điểm và mầm mống đầu tiên của hiện tƣợng tham nhũng .....................15 1.2.1. Đặc điểm .......................................................................................................15 1.2.1.1. Về chủ thể ............................................................................................15 1.2.1.2. Về khách thể ........................................................................................15 1.2.1.3. Mặt chủ quan của tham nhũng ...........................................................16 1.2.1.4. Mặt khách quan của tham nhũng ........................................................16 1.2.2. Mầm mống đầu tiên của hiện tượng tham nhũng ....................................16 1.3. Lịch sử hình thành pháp luật về phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam và các biện pháp phòng, chống tham nhũng của một số quốc gia trên Thế giới ..18 1.3.1. Lịch sử hình thành và phát triển pháp luật phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam ..............................................................................................................18 1.3.2. Các biện pháp phòng, chống tham nhũng của một số quốc gia trên Thế giới .......................................................................................................................20 1.3.2.1. Biện pháp phòng, chống tham nhũng ở Singapore ...........................20 1.3.2.2. Biện pháp về phòng, chống tham nhũng ở Vương quốc Anh ............22 CHƢƠNG 2. NHỮNG NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN HIỆN TƢỢNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ................................................ 24 2.1. Nguyên nhân chủ quan của tham nhũng .....................................................24 2.2. Nguyên nhân khách quan của tham nhũng .................................................26 2.2.1. Trong lĩnh vực kinh tế .............................................................................26 2.2.1.1. Bản chất của nền kinh tế thị trường ..................................................27 2.2.1.2. Ảnh hưởng của mặt trái của cơ chế thị trường .................................28 2.2.1.3. Quá trình chuyển đổi cơ chế, tồn tại và đan xen giữu cái mới và cái cũ ........................................................................................................................28 2.2.2. Trong lĩnh vực chính trị .........................................................................29 2.2.2.1. Tham nhũng là kết quả của hệ thống chính trị thiếu khả năng tự kiểm soát .................................................................................................................29 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 6 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 2.2.2.2. Hệ thống chính trị chậm được đổi mới, hoạt động của bộ máy nhà nước kém hiệu quả ........................................................................................30 2.2.3. Trong lĩnh vực văn hóa - xã hội.............................................................31 2.2.3.1. Tập quán văn hoá – xã hội ................................................................31 2.2.3.2. Tâm lý người dân ..............................................................................31 2.2.4. Trong cơ chế chính sách, pháp luật .......................................................32 2.2.4.1. Hệ thống pháp luật ............................................................................33 2.2.4.2. Trong hoạt động áp dụng pháp luật về phòng, chống tham nhũng ..34 2.2.4.3. Trong cơ chế, chính sách ..................................................................34 2.2.5. Trong quản lý hành chính nhà nước.....................................................35 2.2.5.1. Sự lấn át của bộ máy hành chính ......................................................35 2.2.5.2. Công tác tổ chức cán bộ ...................................................................35 2.2.5.3. Đối với cơ quan báo chí ....................................................................37 CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................................................................................................... 39 3.1. Thực trạng tham nhũng hiện nay ...............................................................39 3.1.1. Thực trạng tham nhũng trên Thế giới ...................................................39 3.1.2. Thực trạng tham nhũng ở Việt Nam .....................................................41 3.1.2.1. Thực trạng tham nhũng trong một số lĩnh vực..................................43 a. Trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản .............43 b. Trong lĩnh vực tài chính, Ngân hàng .........................................................43 c. Trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản .....................................................44 d. Trong việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các doanh nghiệp 44 e. Trong công tác cán bộ ................................................................................45 f. Trong lĩnh vực tư pháp................................................................................45 3.1.2.2. Về công tác thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng ........46 3.1.2.3. Về công tác thanh tra giải quyết khiếu nại, tố cáo ...........................47 3.1.2.4. Về công tác phát hiện xử lý tham nhũng ...........................................48 3.1.2.5. Nhìn chung về các dạng tham nhũng ở Việt Nam .............................50 3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng ..........52 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 7 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 3.2.1. Cần chú trọng xây dựng, hoàn thiện các thể chế về phòng, chống tham nhũng, và tăng cường bộ máy nhà nước trên cơ sở kiềm chế đối trọng về quyền lực ...........................................................................................................52 3.2.2. Thực hiện tốt nguyên tắc công khai, minh bạch ...................................52 3.2.3. Thực hiện cơ chế giám sát dư luận xã hội và giám sát của công chúng có hiệu quả ........................................................................................................53 3.2.4. Phải xây dựng những tổ chức chống tham nhũng đủ mạnh, độc lập trong điều tra và khách quan trong xử lý ........................................................53 3.2.5. Phải xây dựng được một quyết tâm chống tham nhũng thật sự mạnh mẽ trong Đảng, Chính phủ và thu hút được đông đảo quần chúng tham gia ....54 3.2.6. Phải có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với cán bộ công chức, nhất là vấn đề tiền lương...............................................................................................55 3.2.7. Phải phát huy được vai trò và trách nhiệm của báo chí trong phòng, chống tham nhũng ............................................................................................56 3.3. Một số đề xuất, kiến nghị ...............................................................................57 KẾT LUẬN GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 8 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tham nhũng là một hành vi vi phạm pháp luật đặc thù, là một hiện tượng lịch sử gắn liền với sự ra đời của Nhà nước và quyền lực chính trị, kinh tế, văn hóa, tư tưởng…Tham nhũng được hiểu là một hành vi lạm dụng quyền lực công để phục vụ cho lợi ích cá nhân. Tham nhũng gây tác hại làm giảm sút lòng tin của công dân đối với bộ máy, cán bộ, viên chức nhà nước, triệt tiêu động lực của sự phát triển. Hay nói như V.I.Lênin: “nếu có cái gì đó có thể triệt tiêu được Chủ nghĩa xã hội thì đó chính là tham nhũng, quan liêu”. Tham nhũng ngày nay không còn là vấn đề riêng của từng quốc gia mà trở thành vấn đề chung của toàn cầu. Tham nhũng được các quốc gia trên thế giới xem là hiểm họa liên quan đến sự sống còn của chế độ và nó cũng liên quan đến sự phát triển chung của cả nhân loại. Ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng đã được nhiều quốc gia xác định thành mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Để phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng, các quốc gia đã đưa ra nhiều giải pháp khác nhau về kinh tế, xã hội, chính trị, pháp lý nhằm tập trung nguồn lực phòng, chống tham nhũng. Tuỳ theo điều kiện, hoàn cảnh của đất nước và tình hình, thực trạng tham nhũng, nhất là tính chất, mức độ nghiêm trọng của tham nhũng mà mỗi quốc gia đưa ra những biện pháp phòng, chống tham nhũng phù hợp. Ở nước ta, tham nhũng đã và đang kìm hãm sự phát triển của đất nước, làm xói mòn giá trị đạo đức, văn hóa, gia đình, xã hội. Điều đáng lo ngại là hiện nay tham nhũng vẫn diễn ra nghiêm trọng ở nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực với phạm vi rộng, tính chất phức tạp, gây hậu quả xấu về nhiều mặt. Đặc biệt, tham nhũng làm giảm sút niềm tin của nhân dân, làm các chủ trương, chính sách của Đảng, dẫn đến nguy cơ chệch định hướng, “là một trong những nguy cơ lớn đe doạ sự tồn vong của Đảng và chế độ ta”.1 Mặt khác, tham nhũng đã làm cản trở quá trình hội nhập sâu vào thế giới. Thực tế gần đây cho thấy, có nhiều vụ án tham nhũng trong lớn trong quản lý điều hành về lĩnh vực kinh tế, tài chính ngân hàng, đầu tư xây dựng…có liên quan đến những cán bộ có chức vụ, quyền hạn cao trong bộ máy Nhà nước. Ngoài ra, hậu quả để lại của những vụ án tham nhũng là vô cùng nghiêm trọng, gây thất thoát hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách Nhà nước mà không có khả năng thu hồi được và điều tệ hại hơn hết là tạo ra hình ảnh xấu trong con mắt người dân đối với những cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy Nhà nước, về lâu dài sẽ làm xói mòn lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc tiến lên 1 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Nghị quyết Hội nghị lần thứ Ba, khoá X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Tr. 1 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 9 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Chủ nghĩa xã hội.. Tuy nhiên, từ trước đến nay Nhà nước đã ban hành và sửa đổi, bổ sung rất nhiều văn bản pháp luật và thực hiện nhiều chính sách để phòng ngừa và xử lý tham nhũng, và đạt được một số hiệu quả, nhưng nhìn chung tệ nạn tham nhũng vẫn chưa được đẩy lùi. Vì vậy, trong thực tiễn đấu tranh phòng chống tham nhũng phải tìm ra được các nguyên nhân, kẻ hở, nhất là những ưu điểm và hạn chế của pháp luật về phòng chống tham nhũng trong việc phòng ngừa và xử lý, để từ đó đề xuất các quan điểm, giải pháp có tính đột phá trong thực tiễn hiện nay nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng để đáp ứng các yêu cầu về công tác phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng ở nước ta một cách có hiệu quả. Cũng chính vì lẽ trên, người viết chọn đề tài “nguyên nhân và giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” làm luận văn tốt nghiệp của mình. Việc nghiên cứu đề tài này nhằm góp phần thực hiện nhiệm vụ trên. 2. Mục đích của đề tài Mục đích của đề tài “ nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” giải quyết một số vấn đề lý luận trong thực tiễn về pháp luật, hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng; chỉ rõ những nguyên nhân tham nhũng hiện nay cũng như bất cập của pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về phòng, chống tham nhũng hiện nay; từ đó đề xuất quan điểm, giải pháp để phòng, chống tham nhũng đạt được hiệu quả cao. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Đánh giá tình hình tham nhũng ở nước ta hiện nay và trên thế giới, phân tích nguyên nhân tham nhũng hiện nay, hậu quả của nạn tham nhũng và đề xuất các giải pháp tương ứng. Làm sáng tỏ khái niệm tham nhũng; phòng, chống tham nhũng; pháp luật về phòng, chống tham nhũng; vai trò của pháp luật đối với phòng, chống tham nhũng. Làm rõ những nguyên nhân tham nhũng hiện nay ở nước ta. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay. 4. Phạm vi nghiên cứu đề tài Luận văn chỉ nghiên cứu các nội dung cơ bản về lĩnh vực xã hội liên quan đến pháp luật về phòng, chống tham nhũng, xác định nguyên nhân trong thực tiễn, ưu điểm, hạn chế của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng hiện hành đồng thời tham khảo kinh nghiệm phòng, chống tham nhũng của một số nước trên thế giới. GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 10 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phƣơng pháp luận Việc nghiên cứu đề tài được tiến hành dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử, chủ nghĩa duy vật biện chứng của Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời, dựa trên cơ sở, quan điểm, chủ trương, phương hướng, nhiệm vụ của Đảng về phòng, chống tham nhũng hiện nay, nhất là Nghị Quyết trung ương 4 (khóa XI) về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay và báo cáo công tác phòng chống tham nhũng năm 2013, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII. 5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể Các phương pháp cụ thể được sử dụng trong quá trình nghiên cứu đề tài cơ bản là các phương pháp truyền thống như: phân tích, so sánh, chứng minh, hệ thống hoá, thống kê, tổng hợp... và phương pháp nghiên cứu lý luận trên tài liệu sách vở. Trong đó các phương pháp được sử dụng chủ yếu là tổng hợp, phân tích, đánh giá những nguyên nhân tham nhũng hiện nay để làm cơ sở chứng minh, luận giải cho các giải pháp phòng, chống tham nhũng đã được đề xuất. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Khái quát chung về tham nhũng và pháp luật về phòng chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Ở chương này, người viết sẽ phân tích làm rõ các khái niệm về tham nhũng như: khái niệm tham nhũng, pháp luật phòng, chống tham nhũng và phòng, chống tham nhũng. Ngoài ra, người viết sẽ nêu ra các vai trò của pháp luật về phòng, chống tham nhũng; đặc điểm, lịch sử hình thành pháp luật về phòng, chống tham nhũng và các biện pháp phòng, chống tham nhũng của một số quốc gia trên thế giới. Chƣơng 2: Những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Ở chương này, với nhiệm vụ của đề tài thì người viết sẽ nêu ra các nguyên nhân tham nhũng ở nước ta hiện nay, bao gồm nguyên nhân chủ quan và các nguyên nhân khách quan khác nhau trong một số lĩnh vực cụ thể. Chƣơng 3: Thực trạng và các giải pháp hoàn thiện pháp luật về phòng chống tham nhũng. Với chương 3, người viết sẽ nêu ra thực trạng tham nhũng trên thế giới và ở nước ta hiện nay và các nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó. Ngoài ra, người viết đưa ra các biện pháp phòng chống tham nhũng ở nước ta hiện nay và một số đề xuất kiến GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 11 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. nghị để hoàn thiện các chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng hiện nay. GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 12 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THAM NHŨNG VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chương này sẽ tập trung phân tích các khái niệm, vai trò của pháp luật về phòng chống tham nhũng và các đặc điểm, nguồn gốc của tham nhũng, lịch sử hình thành pháp luật phòng chống tham nhũng. Ngoài ra, trong chương này sẽ đề cập đến các biện pháp phòng, chống tham nhũng của một số quốc gia trên thế giới, tiêu biểu đó là quốc gia Singapore và Vương quốc Anh. 1.1. Khái niệm, vai trò của pháp luật về phòng, chống tham nhũng 1.1.1. Khái niệm tham nhũng pháp luật về phòng, chống tham nhũng 1.1.1.1. Khái niệm tham nhũng Tham nhũng là một phạm trù lịch sử và xuất hiện từ rất sớm, từ khi có sự phân chia quyền lực giai cấp và hình thành Nhà nước, nó tồn tại song song cùng với sự phát triển của Nhà nước. Lịch sử Nhà nước từ khi xuất hiện đến nay đã thấy được tham nhũng như là một khuyết tật bẩm sinh của “quyền lực”, là loại tội phạm cực kỳ nguy hiểm bởi tính chất và hậu quả của nó gây ra. Ở mỗi Nhà nước khác nhau thì tham nhũng cũng biểu hiện khác nhau, Việt Nam cũng như nhiều nước khác trên thế giới đã xem tệ nạn tham nhũng như là một “quốc nạn” và cần phải chủ động phòng ngừa, kiên quyết trừng trị bằng nhiều biện pháp mạnh mẽ. Vì vậy, đấu tranh phòng chống tham nhũng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các nước trên thế giới. Tình hình tham nhũng hiện nay ở các quốc gia trên thế giới diễn ra rất phức tạp và đa dạng, công tác đấu tranh chống tham nhũng của mỗi nước đều dựa trên thực tế về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của nước mình để đề ra những cách thức và phương pháp riêng với mong muốn sẽ loại trừ được loại tội phạm này ra khỏi đời sống kinh tế, xã hội của từng quốc gia đó. Để phòng ngừa và đấu tranh có hiệu quả chúng ta phải hiểu rõ tham nhũng là gì? Hiện nay trong khoa học thực tiễn đã có nhiều quan niệm khác nhau về tham nhũng. Vậy, Tham nhũng là gì? Theo Tổ chức Minh bạch Thế giới (Transparency International – TI), tham nhũng là hành vi “của người lạm dụng chức vụ, quyền hạn, hoặc cố ý làm trái pháp luật để phục vụ cho lợi ích cá nhân”. Ngân hàng Thế giới (World Bank – WB) cho rằng tham nhũng là “sự lạm dụng chức vụ công để tư lợi”2. Ngân hàng phát triển Châu 2 Viện Khoa học Thanh tra (2004), Một số vấn đề cơ bản về phòng ngừa và chống tham nhũng, Nxb Tư pháp, Hà Nội. tr.9 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 13 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Á có quan niệm khá rộng về tham nhũng, đó là “lạm dụng chức vụ công hoặc chức vụ tư để tư lợi”3 Ban Tổng thư ký Liên Hợp Quốc cho rằng: “Tham nhũng bao hàm: Một là: Hành vi của những người có chức, có quyền ăn cắp, tham ô và chiếm đoạt tài sản của Nhà nước. Hai là: Lạm dụng chức quyền để trục lợi bất hợp pháp thong qua việc sử dụng các quy chế chính thức một cách không chính thức. Ba là: Sự mâu thuẫn, không cân đối giữa các lợi ích chính đáng do thực hiện nghĩa vụ xã hội với những món tư lợi riêng”.4 Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tham nhũng có tên tiếng Anh là United Nations Convention Against Corruption. Theo tiếng Anh, Corruption có nghĩa là: Sự hư, thối, mục nát, sự đồi bại, tội lỗi, hư hèn, sự mua chuộc, hối lộ...5 Theo tiếng Pháp, la corruption có nghĩa là : Sự làm hỏng, sự mua chuộc, sự hư hỏng, sự đồi trụy 6. Ban nghiên cứu Hội đồng Châu Âu đã đưa ra khái niệm tham nhũng: “Tham nhũng bao gồm những hành vi hối lộ và bất kỳ một hành vi nào khác của những người được giao thực hiện một trách nhiệm nào đó trong khu vực nhà nước hoặc tư nhân, nhưng đã vi phạm trách nhiệm được giao để thu bất kỳ một thứ lợi bất hợp pháp nào cho cá nhân hoặc cho người khác”.7 Chủ tịch Hồ Chí Minh không sử dụng danh từ “tham nhũng”, nhưng người thường nói đó là tham ô, biểu hiện đặc trưng nhất của tham nhũng: “Tham ô là gì? - Đứng về phía cán bộ mà nói, tham ô là: Ăn cắp của công làm của tư Đục khoét của nhân dân Ăn bớt của bộ đội. 3 Viện Khoa học Thanh tra (2004), Một số vấn đề cơ bản về phòng ngừa và chống tham nhũng, Nxb Tư pháp, Hà Nội. tr 10. 4 Phan Xuân Sơn, Hoàng Thế Lực (2010), Nhận diện tham nhũng và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. tr. 18 - 19 5 Võ Thiết Long, Trần Ngọc Hoàng, Từ điển Anh Việt, NxB Thanh Niên, 2002, Tr. 337 6 Lê Thanh Phương và nhóm cộng tác, Từ điển Pháp-Việt Việt-Pháp, NxB Văn hóa thông tin, 2007, Tr.197 7 Nguyễn Xuân Yêm, Nguyễn Hòa Bình, Bùi Minh Thanh (2007), Phòng chống tham nhũng ở Việt Nam và thế giới, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. tr. 21 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 14 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng của chung của Chính phủ để làm quỹ riêng cho địa phương mình, đơn vị mình, cũng là tham ô. - Đứng về phía nhân dân mà nói, tham ô là: Ăn cắp của công, khai gian, lậu thuế".8 Người khẳng định: "Tham ô là hành động xấu xa nhất, tội lỗi đê tiện nhất trong xã hội. Tham ô là trộm cắp của công, chiếm của công làm của tư".9 Thực tế ở Việt Nam hiện nay cũng có nhiều quan niệm về tham nhũng: Theo nghĩa rộng, tham nhũng được hiểu là hành vi của bất kỳ người nào có chức vụ, quyền hạn hoặc được giao nhiệm vụ, quyền hạn và lợi dụng chức vụ, quyền hạn, hoặc nhiệm vụ được giao để vụ lợi. Theo từ điển Tiếng Việt “tham nhũng là sự lợi dụng quyền hạn để nhũng nhiễu dân và lấy của”10. Tài liệu hướng dẫn của Liên Hợp Quốc về cuộc đấu tranh quốc tế chống tham nhũng (năm 1969) định nghĩa tham nhũng trong một phạm vi hẹp, đó là “sự lợi dụng quyền lực nhà nước để trục lợi riêng” Theo nghĩa hẹp là khái niệm được pháp luật Việt Nam quy định: “tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”11. Người có chức vụ, quyền hạn chỉ giới hạn ở những người làm việc trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc hệ thống chính trị; nói cách khác là ở các cơ quan, tổ chức, đơn vị có sử dụng ngân sách, vốn, tài sản của Nhà nước. Việc giới hạn như vậy nhằm tập trung đấu tranh chống những hành vi tham nhũng ở khu vực xảy ra phổ biến nhất, chống có trọng tâm, trọng điểm, thích hợp với việc áp dụng các biện pháp phòng, chống tham nhũng như: kê khai tài sản, công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu. Tham nhũng là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, vị thế xã hội của viên chức Nhà nước để làm trái pháp luật hoặc lợi dụng các sơ hở của pháp luật kiếm lợi cho bản thân, gây hại cho xã hội, cho công dân. Pháp lệnh chống tham nhũng ngày 26/2/1998 cũng ghi rõ trong Điều 1: “tham nhũng là hành vi của những người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ và quyền hạn đó để tham ô và hối lộ hoặc cố ý làm trái pháp luật vì động cơ vụ lợi, gây thiệt hại cho tài sản Nhà nước, tập thể và cá nhân, xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức. Tham nhũng là vật cản 8 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, t6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. tr. 488 9 Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, t11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. tr. 110 10 Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn hoá - Thông tin, Hà Nội. 1998, tr 1523 11 Luật phòng, chống tham nhũng – Điều 1, khoản 2. GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 15 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. lớn nhất của tiến trình phát triển xã hội, là nguy cơ trực tiếp liên quan đến sự sống còn của Nhà nước”12. Có quan điểm cho rằng tham nhũng là hành vi được thực hiện bởi người có chức vụ, quyền hạn hoặc nhiệm vụ, công vụ được giao đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc nhiệm vụ công vụ đó để vụ lợi cá nhân và thông thường gắn với quá trình quản lý nhà nước hay tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước. Trong khi đó, có ý kiến cho rằng tham nhũng không chỉ giới hạn bởi các hành vi thuộc các cơ quan nhà nước mà còn ở những mối quan hệ khác trong xã hội, nó được xem như là một sự lợi dụng, biến lợi ích của tập thể thành lợi ích của cá nhân. Tham nhũng được thực hiện cả trong phạm vi ngoài nhà nước hay còn gọi là trong cả khu vực tư. Mặc dù được diễn đạt khác nhau, song hầu hết các quan điểm trên đều giống nhau ở chỗ cho rằng tham nhũng là hành vi của những người có chức vụ, quyền hạn hoặc được giao thực hiện công vụ, nhiệm vụ nhưng đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc công vụ, nhiệm vụ đó để trục lợi cá nhân. Tuy nhiên, trên cơ sở quy định của pháp luật về tham nhũng, chúng ta có thể định nghĩa khái quát về tham nhũng như sau: “Tham nhũng hành vi của người có chức vụ, quyền hạn sử dụng chức vụ quyền hạn của mình làm trái pháp luật để mưu cầu lợi ích riêng.” 1.1.1.2. Khái niệm pháp luật về phòng, chống tham nhũng Trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, pháp luật được coi là phương tiện cứng rắn nhất và không thể thiếu được. Để bảo đảm việc phòng, chống tham nhũng có hiệu quả và tuân theo một trật tự nhất định, Nhà nước ban hành các quy định pháp luật nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng. Pháp luật xác định rõ hành vi nào là tham nhũng, thẩm quyền của các cơ quan của nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng; trình tự, thủ tục xử lý tham nhũng; đồng thời, quy định trách nhiệm và cơ chế để phát huy vai trò của các tổ chức, cá nhân trong xã hội tham gia vào công tác phòng, chống tham nhũng. Trong khoa học pháp lý, pháp luật về phòng, chống tham nhũng chưa được coi là một ngành luật độc lập với đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh riêng biệt. Pháp luật về phòng, chống tham nhũng có thể được hiểu theo nghĩa rộng, đó là các quy định góp phần vào việc phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng. Tuy nhiên, nếu hiểu theo nghĩa này thì khó có thể hệ thống hóa một cách đầy đủ và rút ra được những đặc điểm riêng của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Mặt khác, trong một số trường hợp cụ thể rất khó có thể xác định được những quy phạm pháp luật nào thuộc pháp luật phòng, chống tham nhũng bởi các quy phạm pháp luật về 12 Giáo trình chính sách kinh tế-xã hội, Nxb Khoa Học và Kỹ thuật, Hà Nội. 2000, tr 457 GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 16 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. phòng, chống tham nhũng nằm rải rác ở nhiều văn bản của nhiều ngành luật khác nhau như luật hình sự, luật hành chính, luật kinh tế… Đồng thời, cũng khó để nghiên cứu tìm ra phương thức, phương pháp hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Pháp luật về phòng, chống tham nhũng cũng có thể được hiểu theo nghĩa hẹp, đó là tổng thể các quy phạm pháp luật được thể hiện trong Luật phòng, chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn thi hành. Nhưng hiểu theo nghĩa này thì cũng có điểm không hoàn toàn chính xác vì bên cạnh Luật phòng, chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật phòng, chống tham nhũng, còn rất nhiều văn bản thuộc nhiều ngành luật khác nhau cũng có tác dụng phòng, chống tham nhũng và có thể được xem là pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Nhìn chung, pháp luật phòng, chống tham nhũng có một số đặc điểm đặc thù riêng và có thể phân biệt được với pháp luật trong các lĩnh vực khác, đó là: Thứ nhất, Pháp luật về phòng, chống tham nhũng xác định rõ những hành vi nào là hành vi tham nhũng và những biện pháp cưỡng chế nhà nước cần áp dụng đối với các chủ thể có hành vi đó. Các biện pháp được áp dụng có thể là biện pháp hình sự, hành chính hoặc kinh tế, tùy theo tính chất, mức độ của hành vi tham nhũng. Thứ hai, pháp luật về phòng, chống tham nhũng điều chỉnh các quan hệ phát sinh giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa tham nhũng và các quan hệ giữa các cơ quan chức năng của nhà nước với các tổ chức, cá nhân trong việc phát hiện, xử lý các hành vi tham nhũng; quy định các biện pháp được áp dụng để phòng ngừa tham nhũng, đồng thời, quy định vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống tham nhũng. Thứ ba, pháp luật về phòng, chống tham nhũng còn gồm các quy định về tổ chức và hoạt động của các cơ quan phòng, chống tham nhũng; các quy định về hợp tác quốc tế và phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong phòng, chống tham nhũng; đồng thời quy định các biện pháp bảo đảm nhằm phòng, chống tham nhũng có hiệu quả. Thứ tư, pháp luật về phòng, chống tham nhũng sử dụng các cách thức, phương pháp tác động nhằm hạn chế, ngăn chặn, phòng ngừa, phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng để bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Các phương pháp điều chỉnh của nó mang tính quyền uy, phục tùng, buộc mọi chủ thể pháp luật phải tuân theo. Từ các đặc điểm nêu trên cho thấy, pháp luật về phòng, chống tham nhũng điều chỉnh những quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động phòng ngừa, phát hiện, xử lý tham nhũng bằng các phương pháp, cách thức điều chỉnh khác nhau, tùy theo tính GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 17 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. chất, mức độ của các chủ thể có hành vi tham nhũng. Vì vậy, có thể định nghĩa pháp luật về phòng, chống tham nhũng như sau: Pháp luật về phòng, chống tham nhũng là tổng thể các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm xác định các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, xử lý tham nhũng; tổ chức, hoạt động của cơ quan phòng, chống tham nhũng; phát huy vai trò, trách nhiệm của công dân, tổ chức trong phòng, chống tham nhũng; hợp tác quốc tế về phòng, chống tham nhũng và các biện pháp bảo đảm nhằm phòng, chống tham nhũng có hiệu quả. 1.1.1.3. Khái niệm về phòng, chống tham nhũng Phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ được các quốc gia trên thế giới quan tâm thực hiện. Phòng, chống tham nhũng được hiểu là các hoạt động “phòng ngừa tham nhũng” và “phát hiện, xử lý tham nhũng” nhằm thực hiện mục tiêu ngăn chặn, đẩy lùi được tình trạng tham nhũng. Luật phòng chống tham nhũng quy định hai chế định quan trọng: phòng ngừa tham nhũng và chống tham nhũng. Phòng ngừa tham nhũng là biện pháp để đề phòng, ngăn ngừa sự phát sinh các hành vi tham nhũng (không để tham nhũng xẩy ra). Chống tham nhũng hay cụ thể hơn là xử lý các hành vi tham nhũng là áp dụng các biện pháp trừng phạt (chế tài) của nhà nước đối với người có hành vi tham nhũng. Việc xử lý tham nhũng không chỉ nhằm mục đích trừng trị người có hành vi tham nhũng mà còn có mục đích răn đe, giáo dục những người khác để họ không dám thực hiện hành vi tham nhũng. Tuỳ theo tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi tham nhũng mà Nhà nước quy định hình thức, biện pháp xử lý người thực hiện hành vi tham nhũng khác nhau. Thông thường nhà nước áp dụng các biện pháp xử lý kỷ luật, hành chính, trừng phạt về kinh tế hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, trong đó việc truy cứu trách nhiệm hình sự được áp dụng đối với những hành vi tham nhũng ở mức độ nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho xã hội. Đối với các hành vi tham nhũng gây nguy hiểm cho xã hội không lớn thì pháp luật quy định các biện pháp xử lý hành chính. Trong trường hợp hành vi tham nhũng gây thiệt hại về tài sản, quyền tài sản thì buộc khắc phục hậu quả hoặc bồi thường thiệt hại, những tài sản do tham nhũng mà có thì được thu hồi nộp vào ngân sách nhà nước hoặc trả lại cho chủ sở hữu. Như vậy, phòng, chống tham nhũng là các biện pháp mà nhà nước áp dụng để phòng ngừa, ngăn chặn sự phát sinh các hành vi tham nhũng, phát hiện được và xử lý các hành vi tham nhũng. 1.1.2. Vai trò của pháp luật về phòng, chống tham nhũng 1.1.2.1. Pháp luật phòng chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để nhận diện tham nhũng GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 18 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Để nhận diện tham nhũng, trước hết pháp luật đưa ra khái niệm tham nhũng, quy định các dấu hiệu đặc thù của tham nhũng. Tùy theo thực trạng tham nhũng và mục tiêu, yêu cầu của việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng mà Nhà nước ban hành các quy định để nhận diện tham nhũng thông qua các dấu hiệu đặc thù của tham nhũng (Luật phòng, chống tham nhũng quy định ba dấu hiệu đặc thù của tham nhũng là: a) do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện; b) có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn; c) có yếu tố vụ lợi). Với việc quy định các hành vi tham nhũng, pháp luật đã tạo điều kiện để các cơ quan, tổ chức, cá nhân có điều kiện nhận diện tham nhũng, nhận biết được các hành vi tham nhũng xẩy ra trên thực tế, đồng thời, phân biệt được hành vi tham nhũng với hành vi vi phạm pháp luật khác, giữa hành vi tham nhũng này với hành vi tham nhũng khác. 1.1.2.2. Pháp luật phòng, chống tham nhũng tạo lập khuôn khổ pháp lý để phòng ngừa tham nhũng Để có tác dụng trong việc phòng ngừa tham nhũng, một mặt các quy định của pháp luật trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội cần phải bảo đảm sự chặt chẽ cả về nội dung lẫn hình thức nhằm hạn chế sự lợi dụng kẽ hở của pháp luật để trục lợi hoặc nếu có lợi dụng thì cũng có đủ điều kiện để phát hiện ra. Bên cạnh đó, pháp luật quy định rõ các biện pháp phòng ngừa tham nhũng cụ thể, trong đó nêu rõ cách thức, nội dung và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội đối với việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng. Tùy theo điều kiện cụ thể mà mỗi quốc gia quy định cách thức, biện pháp phòng ngừa tham nhũng khác nhau. Ở nước ta, pháp luật về phòng, chống tham nhũng rất coi trọng các biện pháp phòng ngừa tham nhũng và thực tế các quy phạm pháp luật về phòng ngừa tham nhũng chiếm tỷ lệ rất lớn trong Luật phòng, chống tham nhũng nhằm tạo lập khuôn khổ và xây dựng ý thức phòng ngừa tham nhũng trong các đối tượng và lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao trong xã hội. 1.1.2.3. Pháp luật phòng, chống tham nhũng tạo lập khuôn khổ pháp lý để phát hiện, xử lý tham nhũng Pháp luật là cơ sở pháp lý cho quá trình phát hiện tham nhũng hay nói cách khác là tìm ra những vụ việc tham nhũng để trên cơ sở đó có biện pháp khắc phục thiệt hại xảy ra, xem xét, ra quyết định xử lý những người có hành vi tham nhũng và tài sản tham nhũng. Việc phát hiện tham nhũng đòi hỏi sự nổ lực của cả hệ thống chính trị, đặc biệt vai trò các cơ quan chức năng phòng, chống tham nhũng. Pháp luật về phòng, chống tham nhũng quy định cụ thể trình tự, thủ tục, thẩm quyền của các cơ quan chức năng trong việc phát hiện hành vi tham nhũng. GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 19 SVTH: Ngô Văn Thuần Luận văn: Nguyên nhân và các giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, pháp luật là căn cứ pháp lý để các cơ quan có thẩm quyền xem xét, kết luận các hành vi tham nhũng, xác định tài sản tham nhũng, để từ đó ra các quyết định xử lý đối với những người có hành vi tham nhũng, những người có liên quan và tài sản tham nhũng. Tùy theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm để có hình thức xử lý vi phạm kỷ luật hành chính hoặc là truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc xử lý tham nhũng không chỉ nhằm trừng trị những người tham nhũng và những người có liên quan mà còn có tác dụng răn đe, giáo dục chung đối với mọi người trong xã hội, do đó, trong một số trường hợp hình thức xử lý khá nghiêm khắc. Việc xử lý tài sản tham nhũng nhằm mục đích thu hồi để trả lại tài sản cho chủ sở hữu, đồng thời, cũng là biện pháp chế tài kinh tế hữu hiệu để trừng phạt những người có hành vi tham nhũng và có tác dụng răn đe, giáo dục, phòng ngừa tham nhũng nẩy sinh. 1.1.2.4. Pháp luật phòng, chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để các cơ quan phòng, chống tham nhũng thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của mình trong phòng, chống tham nhũng `Trong phòng, chống tham nhũng việc phòng ngừa, phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng có liên quan đến hoạt động đến các cơ quan nhà nước và mỗi cơ quan đều có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn riêng nên pháp luật phải quy định rõ ràng, cụ thể trình tự, thủ tục, cách thức tiến hành để các cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý trong quá trình áp dụng các biện pháp phòng ngừa, phát hiện hành vi chống đối, cản trở hoạt động phòng, chống tham nhũng, pháp luật về phòng, chống tham nhũng quy định các biện pháp chế tài để xử lý một cách nghiêm minh. Trên cơ sở quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, các cơ quan chức năng thực hiện các biện pháp bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân nhằm tránh khỏi sự xâm hại hoặc đe doạ xâm hại phía những người có chức, có quyền trong xã hội. Pháp luật phòng, chống tham nhũng quy định trình tự, thủ tục, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của từng cơ quan chức năng trong phòng, chống tham nhũng. Pháp luật cũng là căn cứ pháp lý để cán bộ, công chức nhà nước, nhất là những người có chức vụ, quyền hạn hiểu rõ thẩm quyền, trách nhiệm của mình trong việc quyết định các vấn đề có liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng. 1.1.2.5. Pháp luật phòng, chống tham nhũng là cơ sở pháp lý để phát huy vai trò, trách nhiệm của công dân, tổ chức trong phòng, chống tham nhũng Trong công tác phòng, chống tham nhũng, pháp luật đã quy định vai trò, trách nhiệm của công dân tổ chức trong phòng, chống tham nhũng. Căn cứ vào các quy định của pháp luật, công dân và các tổ chức trong xã hội chủ động tham gia vào công tác GVHD: Cn. Nguyễn Hữu Lạc 20 SVTH: Ngô Văn Thuần