Lêi nãi ®Çu
BÊt cø mét sù ph¸t triÓn nµo còng ®Òu ph¶i cã mét ®éng lùc thóc ®Èy.Ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi ®-îc dùa trªn nhiÒu nguån lùc: nh©n lùc (nguån lùc con
ng-êi), vËt lùc (nguån lùc vËt chÊt, c«ng cô lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng, tµi
nguyªn thiªn nhiªn, …), tµi lùc (bao gåm nguån lùc tµi chÝnh, tiÒn tÖ)
…song chØ cã nguån lùc con ng-êi míi t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn. Tõ
thêi xa x-a con ng-êi ®· sö dông c«ng cô lao ®éng thñ c«ng, ®¬n gi¶n ®Ó
s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt tho¶ m·n nhu cÇu cña b¶n th©n.Ngµy nay, S¶n
xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng chi tiÕt, hîp
t¸c ngµy cµng chÆt chÏ, nh÷ng tiÕn bé KHCN ®-îc ¸p dông vµo s¶n xuÊt lµm
thay ®æi tÝnh chÊt cña lao ®éng tõ lao ®éng thñ c«ng sang lao ®éng c¬ khÝ vµ
trÝ tuÖ.
§èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh- chóng ta, d©n sè ®«ng nguån lùc
dåi dµo. NÕu biÕt khai th¸c chóng mét c¸ch hiÖu qu¶ sÏ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t
triÓn nhanh chãng.V× vËy h¬n ai hÕt ®¶ng vµ nhµ n-íc ta hiÓu ®-îc nguån
lùc quan träng nhÊt ®Ó ph¸t tiÓn ®Êt n-íc ®ã chÝnh lµ con ng-êi. NÕu nhtr-íc ®©y con ng-êi ViÖt nam ®-îc biÕt ®Õn víi ý chÝ quËt cõ¬ng, sù th«ng
minh, dòng c¶m, th× ngµy nay chóng ta ®-îc biÕt ®Õn nh- mét d©n téc nghÌo
khæ, kÐm ph¸t triÓn.Nh- vËy ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ th× chØ cã
cÇn cï th«i thi ch-a ®ñ. Do ®ã, con ng-êi ViÖt Nam hay ®óng h¬n lµ nguån
cÇn ph¶i häc hái thËt nhiÒu ®Ó tiÕp thu kiÕn thøc, v¨n minh nh©n lo¹i .
Nh÷ng lÜnh vùc mµ chung ta ch-a cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn, hay tiÕp cËn nh-ng
cßn h¹n chÕ nh-: c«ng nghÖ tin häc, c«ng nghÖ sinh häc…§Ó lµm d-îc ®iÒu
®ã nguån nh©n lùc ViÖt Nam cÇn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn g×, yÕu tè
g×, phÈm chÊt g× ®ã cung chÝnh lµ ®Ò tµi mµ t«i nghiªn cøu. Nguån nh©n lùc
ViÖt Nam: Lîi thÕ, th¸ch thøc vµ xu h-íng ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh héi
nhËp kinh tÕ.
KÕt cÊu cña ®Ò ¸n bao gåm c¸c phÇn:
1
Ch-¬ng I: LÝ luËn cã b¶n vÒ nguån nh©n lùc vµ qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ
Ch-¬ng II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ nguån nh©n lùc Viªt Nam trong
tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Ch-¬ng III: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt Nam trong tiÕn
tr×nh tham gia héi nhËp.
2
Ch-¬ng I
Lý luËn c¬ b¶n vÒ nguån nh©n lùc vµ tiÕn tr×nh
héi nhËp kinh tÕ
I- nguån nh©n lùc
1) Kh¸i niÖm nguån nh©n lùc (NNL) vµ vai trß ph¸t triÓn NNL
a) Kh¸i niÖm
Cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ NNL:
Nguån
nh©n lùc lµ nguån lùc vÒ con ng-êi vµ ®-îc nghiªn cøu d-íi nhiÒu
khÝa c¹nh. Tr-íc hÕt víi t- c¸ch lµ nguån cung cÊp søc lao ®éng cho x· héi
bao gåm toµn bé d©n c- cã c¬ thÓ ph¸t triÓn b×nh th-êng.
nnl
®-îc hiÓu víi t- c¸ch lµ tæng thÓ c¸c c¸ nh©n, nh÷ng con ng-êi cô
thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ vËt chÊt vµ tinh
thÇn ®-îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.Víi c¸ch hiÓu nµy NNL bao gåm
ng-êi b¾t ®Çu b-íc vµo ®é tuæi lao ®éng trë lªn .
NNL víi t- c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi lµ kh¶
n¨ng lao ®éng cña x· héi ®-îc hiÓu theo nghÜa hÑp h¬n, bao gåm nhãm d©n
c- trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. C¸ch hiÓu nµy NNL t-¬ng
®-¬ng víi nguån lao ®éng.
C¸c c¸ch hiÓu nµy chØ kh¸c nhau vÒ viÖc x¸c ®Þnh quy m« NNL, song ®Òu
nhÊt trÝ víi nhau ®ã lµ NNL nãi lªn kh¶ n¨ng lao ®éng cña x· héi.
Ph¸t triÓn NNL ViÖt Nam lµ t¹o ra sù thay ®æi vÒ mÆt chÊt l-îng cña NNL
c¸c mÆt thÕ lùc, trÝ lùc, chuyªn m«n khoa häc-kü thuËt, phÈm chÊt vµ nh©n
c¸ch ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cao cña nÒn kinh tÕ, v¨n ho¸- x· héi trong
bèi c¶nh c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ xu h-íng ph¸t triÓn
cña thÕ giíi.
b) Vai trß cña ph¸t triÓn NNL ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi
3
Khai th¸c tiÒm n¨ng trÝ tuÖ, ph¸t huy s¸ng t¹o cña con ng-êi trë thµnh
cÇn thiÕt vµ chñ yÕu ®èi víi ph¸t triÓn kt-xh. Tr-íc ®©y nguån lao ®éng
(NL§) nhiÒu vµ rÎ ®-îc coi lµ thÕ m¹nh hµng ®Çu vÒ nh©n lùc th× ngµy nay,
yÕu tè chÊt l-îng ngµy cµng ®-îc nhÊn m¹nhvµ quan t©m. Tri thøc trë thµnh
thÕ m¹nh mòi nhän ®èi víi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. C¹nh tranh lµnh m¹nh
trong khoa häc- kÜ thuËt nãi riªng vµ trong kinh tÕ thÞ tr-êng nãi chung, suy
cho cïng lµ c¹nh tranh vÒ tµi n¨ng trÝ tuÖ cña c¸c nh©n tµi, kÜ thuËt c«ng
nghÖ tiªn tiÕn vµ th«ng tin lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ.
MÆt kh¸c con ng-êi víi kh¶ n¨ng cña m×nh t¸c trùc tiÕp ®éng lªn c«ng
cô lao ®éng vµ ®èi t-îng lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt nh»m tho¶
m·n nhu cÇu c¸ nh©n. Cïng víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, søc m¹nh vµ kÜ n¨ng lao
®éng cña con ng-êi t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ t- duy trÝ tuÖ cña con ng-êi kh«ng
ngõng ph¸t triÓn, hµm l-îng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy cµng cao, s¶n phÈm lµm ra
ngµy cµng chøa hµm l-îng chÊt x¸m nhiÕu h¬n. Sù ph¸t triÓn nµy ®· lµm
thay ®æi tÝnh chÊt lao ®éng tõ thñ c«ng sang lao ®éng c¬ khÝ, m¸y mãc hiÖn
®¹i.
Ngµy nay, tr-íc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ song vai
trß lao ®éng cña con ng-êi vÉn kh«ng hÒ gi¶m sót, mµ tr¸i l¹i mäi ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi con ng-êi bëi con ng-êi s¸ng t¹o, ph¸t minh ra
m¸y mãc thݪt bÞ hiÖn ®¹i ®ã. MÆt kh¸c thùc tÕ ®· chøng minh r»ng, sù giµu
cã vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®-îc gi¶i thÝch bëi sù ®ãng
gãp phÇn lín lµ do sù ®ãng gãp cña lùc l-îng lao ®éng ( tr×nh ®é, søc khoÎ,
giíi tÝnh), trong khi ®ã c¸c yÕu tè nguån vèn, tµi nguyªn chØ ®ãng vai trß
phÇn nhá,bíi nÕu c¸c yÕu nµy chØ ®-îc khai th¸c vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶
khi cã sù t¸c ®éng cña con ng-êi. Do ®ã, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh con ng-êi lµ
trung t©m ph¸t trتn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, th-íc ®o cña sù ph¸t triÓn x·
héi.
N¨m 1998 ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò PTNNL, UNESCO ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i coi
gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ yÕu tè then chèt, PTNNL lµ néi dung quan träng hµng
4
®Çu cña chiÕn l-îc ph¸t triÓn KT-XH ®Êt n-íc. Nã ®-îc coi lµ tµi nguyªn c¬
b¶n vµ quan träng nhÊt cña mçi quèc gia bëi tÊt c¶ nh÷ng thay ®æi trong s¶n
xuÊt, dÞch vô, qu¶n lÝ, ®êi sèng ®Òu dùa trªn c¬ së c¸ch m¹ng KH-CN hiÖn
®¹i nªn ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn NNL, ®ång thêi t¹o ra NNL cã tr×nh ®é cao
n¾m ®-îc KH-CN míi ®-a vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Quèc gia nµo kh«ng
chó träng ph¸t triÓn NNL th× sÏ tôt hËu vÒ kinh tÕ ngµy cµng xa ®èi víi c¸c
n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, ph¸t triÓn NNL ®ãng vai trß v« cïng
quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc v× nã quyÕt ®Þnh sù giÇu
cã, h-ng thÞch cña mét quèc gia.
2) C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ NNL
a) ChØ tiªu vÕ sè l-îng NNL.
Quy m« NNL: §ù¬c hiÓu lµ tæng sè ng-êi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶
n¨ng lao ®éng ®-îc x¸c ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
Quy m« NNL ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. Nã phô thuéc vµo
quy m« d©n sè vµ tèc ®é t¨ng d©n sè. Quy m« vµ tèc ®é t¨ng d©n sè cµng lín
th× quy m« vµ tèc ®é t¨ng NNL lín vµ ng-îc l¹i.
Tèc ®é t¨ng NNL: T¹i mét thêi k× lµ sù chªnh lÖch vÒ quy m« NNL ë thêi
®iÓm ®Çu vµ thêi ®iÓm cuèi cña thêi k×, tÝnh b»ng phÇn tr¨m so víi NNL ë
thêi k× ®Çu vµ th-êng ®-îc quy vÒ mét n¨m.
Nh- ®· nãi ë trªn tèc ®é NNL phô thuéc vµo tèc ®é t¨ng d©n sè, tèc ®é t¨ng
d©n sè cao th× tèc ®é t¨ng NNL cao vµ ng-îc l¹i.
C¬
cÊu NNL: C¬ cÊu NNL lµ sù ph©n chia toµn bé NNL thµnh c¸c bé phËn
kh¸c nhau theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau t¹o nªn c¬ cÊu NNL, c¸c ®Æc tr-ng
chñ yÕu ®Ó ph©n chia lµ: ®é tuæi, giíi tÝnh, t«n gi¸o, vïng, tr×nh ®é v¨n ho¸…
b) ChÊt l-îng NNL.
Kh¸i niÖm:
ChÊt l-îng NNL lµ tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh cña nguån lùc thÓ hiÖn mèi quan
hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn b¶n chÊt bªn trong cña NNL.
ChÊt l-îng NNL kh«ng nh÷ng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kÝnh
tÕ, mµ cßn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ mÆt ®êi sèng x· héi, bëi
5
lÏ chÊt l-îng NNL sÏ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ h¬n thóc ®Èy kinh tÕ, v¨n
ho¸, x· héi ph¸t triÓn.
ChÊt l-îng NNL ®-îc thÓ hiÖn qua c¸c tiªu chÝ:
ChØ
tiªu ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng søc khoÎ d©n c-.
Søc khoÎ lµ tr¹ng th¸i tho¶i m¸i vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi chø kh«ng
ph¶i ®¬n thuÇn lµ kh«ng cã bÖnh tËt. Søc khoÎ lµ tæng hoµ nhiÒu yÕu tè bªn
trong vµ bªn ngoµi, thÓ chÊt vµ tinh thÇn cã nhiÒu chØ tiªu biÓu hiÖn vÒ tr¹ng
th¸i søc khoÎ nh-: chiÒu cao, c©n nÆng, vßng ngùc, m¾t, mòi , tai, häng.
ChØ tiªu biÓu hiÖn tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng-êi lao ®éng .
Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng-êi lao ®éng lµ sù hiÓu biÕt cña ng-êi lao ®éng vÒ
kiÕn thøc phæ th«ng, tù nhiªn, x· héi.Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, tr×nh ®é
v¨n ho¸ cña d©n sè biÓu hiÖn b»ng d©n trÝ cña quèc gia ®ã. Nã ®-îc thÓ hiÖn
th«ng qua c¸c tû lÖ nh-:
_Sè l-îng ng-êi biÕt ch÷ vµ ch-a biÕt ch÷.
_Sè l-îng ng-êi cã tr×nh ®é tiÓu häc.
_Sè ng-êi cã tr×nh ®é phæ th«ng c¬ së.
_Sè ng-êi cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc.
_Sè ng-êi cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc.
Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña nguån nh©n lùc ph¶n ¸nh chÊt l-îng nguån nh©n lùc
vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Tr×nh ®é v¨n
ho¸ cao t¹o kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ vËn dông nhanh chãng nh÷ng tiÕn bé khoa
häc vµo thùc tiÔn.
ChØ
tiªu biÓu hiÖn tr×nh ®é chuyªn m«n kÜ thuËt cña ng-êi lao ®éng.
Lµ sù hiÓu biÕt, kh¶ n¨ng thùc hµnh vÒ chuyªn m«n nµo ®ã, nã bتu hiÖn
tr×nh ®é ®-îc ®µo t¹o t¹i c¸c tr-êng trung häc chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng, ®¹i
häc vµ sau ®¹i häc, cã kh¶ n¨ng chØ ®¹o qu¶n lÝ mét c«ng viÖc thuéc mét
chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. Chuyªn m«n NNL ®o b»ng:
_TØ lÖ c¸n bé trung cÊp.
_TØ lÖ c¸n bé cao ®¼ng ®¹i häc.
_TØ lÖ c¸n bé trªn ®¹i häc.
6
Tr×nh ®é kÜ thuËt cña ng-êi lao th-êng dïng ®Ó chØ tr×nh ®é ®-îc ®µo t¹o ë
c¸c tr-êng kÜ thuËt, ®-îc trang bÞ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh, nh÷ng kh¶ n¨ng thùc
hµnh c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Nã ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua chØ tiªu:
_Sè ng-êi lao ®éng ®-îc ®µo t¹o vµ lao ®éng phæ th«ng.
_Sè ng-êi cã b»ng kÜ thuËt vµ kh«ng cã b»ng.
_Tr×nh ®é tay nghÒ theo bËc thî.
Tr×nh ®é chuyªn vµ kÜ thuËt th-¬ng ®-îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau th«ng
qua chØ tiªu sè lao ®éng ®-îc ®µo t¹o vµ kh«ng ®-îc ®µo t¹o trong tõng tËp
thÓ NNL.
ChÊt
l-îng NNL thÓ hiÖn th«ng qua chØ sè ph¸t triÓn con ng-êi (HDI).
ChØ sè nµy tÝnh bëi ba chØ tiªu chñ yÕu.
_Tuæi thä b×nh qu©n.
_Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi (GDP/ng-êi)
_Tr×nh
®é häc vÊn (tØ lÖ biÕt ch÷ vµ sè n¨m ®i häc trung b×nh d©n c-).
Ngoµi
c¸c chØ tiªu trªn cßn cã mét sè chi tiªu kh¸c nh-: truyÒn thèng d©n
téc, b¶o vÖ tæ quèc, truyÒn thèng v¨n ho¸ v¨n minh d©n téc, phong tôc tËp
qu¸n , lèi sèng…
§©y lµ c¸c chØ tiªu nhÊn m¹nh ®Õn ý chÝ tinh thÇn cña ng-êi lao ®éng.
II) Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (HNktqt) lµ g× ?
1)Kh¸i niÖm
HN lµ lµ viÖc c¸c n-íc ®i t×m kiÕm mét ®iÒu kiÖn nµo ®ã mµ hä cã thÓ
thèng nhÊt ®-îc víi nhau, kÓ c¶ dµnh cho nhau nh÷ng -u ®·i t¹o ra nh÷ng
®iÒu hiÖn c©n b»ng, cã ®i cã l¹i trong quan hÖ hîp t¸c víi nhau nh»m khai
th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng cña nhau phôc vô cho nhu cÇu cña m×nh.
Nh- vËy HNKTQT: lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ vÒ kinh tÕ vµ khoa häc c«ng
nghÖ cã liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi diÔn
ra gi÷a c¸c quèc gia còng nh- gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc
tÕ.
2)B¶n chÊt cña kinh tÕ quèc tÕ
7
B¶n chÊt cña kinh tÕ quèc tÕ lµ c¸c n-íc më cöa thÞ tr-êng cho nhau c¶ vÒ
th-¬ng m¹i hµng ho¸, th-¬ng m¹i dÞch vô vµ ®Çu t-, sù chuyÓn dÞch lao ®éng
gi÷a c¸c n-íc.
ViÖc më cöa thÞ tr-êng th-¬ng m¹i hµng ho¸ th«ng qua viÖc b·i bá c¸c biÖn
ph¸p thuÕ quan- gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ, vµ phi thuÕ quan nh-: GiÊy phÐp, rµo
c¶n kÜ thuËt, chèng trî cÊp, chèng b¸n ph¸ gi¸…
3) ¦u ®iÓm nh-îc ®iÓm cña HNKTQT
a)¦u ®iÓm
_Më cöa, HNKTQT gióp më réng thÞ tr-êng s¶n xuÊt, thÞ tr-êng xuÊt khÈu
hµng ho¸, dÞch vô, t¨ng søc thu hót ®Çu t-, vµ chuyÓn giao kÜ thuËt, c«ng
nghÖ gi÷a c¸c n-íc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn, khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cã hiÖu qu¶ vµ sö
dông chóng hîp lÝ h¬n, më réng c¬ héi quan hÖ, häc tËp tiÕp thu kinh
nghiÖm qu¶n lÝ tiªn tiÕn, n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
HNKTQT gióp c¸c n-íc ®i sau tËn dông ®-îc nh÷ng tiÕn bé KHKT mµ
kh«ng qu¸ tèn kÐm th«ng qua viÖc ®i t¾t ®ãn ®Çu thµnh tùu cña c¸c n-íc ®i
tr-íc. Nhê ®ã mµ hä rót ng¾n ®-îc thêi gian, tiÕt kiÖm ®-îc nguån lùc vÒ c¶
vËt chÊt còng nh- tinh thÇn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
Nhê cã HN mµ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra s©u s¾c h¬n, cã hiÖu
qu¶ h¬n. Nã kh«ng chØ diÔn ra trong tõng quèc gia mµ cßn diÔn ra trªn toµn
thÕ giíi. V× vËy n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, lao ®éng , g¾n chÆt mèi liªn hÖ
gi÷a c¸c n-íc.
b)Nh-îc ®iÓm
Khi tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ chÝnh phñ ph¶i dì bá c¸c biÖn ph¸p thuÕ
quan- gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ vµ phi thuÕ quan nh-: giÊy phÐp, c¸c rµo c¶n kÜ
thuËt… VÝ dô c¸c n-íc trong khu«n khæ AFTA ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ
xuèng møc 0-5% theo lé tr×nh nhÊt ®Þnh, trong khu«n khæ WTO c¸c n-íc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ph¶i gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu hµng c«ng nghiÖp
xuèng cßn 3.4%, n«ng s¶n xuèng cßn 6%, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®-îc
8
duy tr× víi thuÕ xuÊt ë møc 12.3% vµ 10%. §iÒu nµy lµm nhµ n-íc gi¶m
thu ng©n s¸ch tõ thuÕ, hµng ho¸ nhËp khÈu gi¸ rÎ x©m nhËp vµo trong n-íc
liªn tôc gia t¨ng, t×nh tr¹ng nµy g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong
n-íc( c«ng nghÖ l¹c hËu, vèn Ýt…), kh«ng cßn ®-îc sù b¶o hé cña nhµ n-íc
nªn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®-îc hµng ho¸ nhËp khÈu tõ bªn ngoµi. Lµm cho
hä cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n, t¨ng t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp.
Khi héi nhËp kinh tÕ c¸c n-íc cã c¬ héi nhËn ®-îc nguån vèn tµi trî,
®Çu t- cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, chÝnh phñ tõ c¸c n-íc kh¸c song bªn c¹nh
®ã ®iªu nµy th-êng ®i kÌm víi c¸c ®iÒu kiÖn vÕ chÝnh trÞ. §iÒu nµy dÉn ®Õn
sù phô thuéc vÕ chÝnh trÞ dÉn ®Õn phô thuéc vÒ kinh tÕ ®iÒu nµy cã thÓ v«
t×nh dÉn ®Õn c¶n trë ph¸t triÓn kinh tÕ.
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ nÕu nhµ n-íc kh«ng cã chÝnh s¸ch qu¶n
lÝ tèt th× cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng g©y « nhiÔm m«i tr-êng trÇm träng, khai
th¸c tµi nguyªn mét c¸ch trµn lan, t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi nh-: ma tuý, m¹i
d©m…
III) Mèi quan hÖ gi÷a NNL vµ HNKTQT
1) NNL t¸c ®éng ®Õn tiÕn tr×nh HNKTQT
Héi nhËp kinh tÕ ®ßi hái mçi tæ chøc vµ quèc gia ph¶i cã ®Çy ®ñ tiÒm lùc
vÒ tµi chÝnh, khoa häc c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ yÕu tè NNL cÇn ®-îc coi träng.
Nã lµ nh©n tè cèt lâi, chñ ®¹o, quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña mçi quèc gia
khi tham ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. ThËt vËy mét tæ chøc chØ ®ñ kh¶ n¨ng
c¹nh tranh hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng khi hä cã mét ®éi ngò nh©n lùc kÜ thuËt
cao, lµnh nghÒ,… ®iÒu nµy lµm cho s¶n phÈm cña hä cã lîi thÕ h¬n so víi c¸c
tæ chøc kh¸c nh-: gi¸ rÎ, chÊt l-îng cao… tõ ®ã cã ®ù¬c uy tÝn víi kh¸ch
hµng, lµm cho tæ chøc thuËn lîi h¬n trong qu¸ tr×nh héi nhËp v× ®· cã chç
®øng trªn thÞ tr-êng. Nh- vËy cã thÓ nãi NNL lµ nh©n tè thóc ®Èy HNKT
9
diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, nhanh chãng h¬n gióp tæ chøc ph¸t huy ®-îc lîi thÕ
c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
MÆt kh¸c nÕu NNL kÐm, chÊt l-îng chuyªn m«n tay nghÒ kÐm sÏ k×m
h·m kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña tæ chøc, kh«ng c¹nh tranh ®-¬c hµng ho¸ cña ®èi
thñ, tõ ®ã hµng ho¸ s¶n phÈm cña tæ chøc, doanh nghiÖp nµy kh«ng thÓ th©m
nhËp ®-îc thÞ tr-êng kh¸c, dÉn ®Õn h¹n chÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña tæ
chøc.
2)HNKT t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn NNL
Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lao ®éng
gi¶n ®¬n ngµy cµng gi¶m ý nghÜa trong s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh mang tÝnh
toµn cÇu, tr¸i l¹i n¨ng lùc vµ t- chÊt cña con ng-êi biÕn nh÷ng c¬ h«Þ do m«i
tr-êng mang l¹i thµnh nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt thiÕt thùc, tiÕn kÞp c¸c
n-íc ®i tr-íc.
Héi nhËp ngµy cµng ph¸t triÓn, c¸c thÞ tr-êng ngµy cµng ®-îc më réng,
th-¬ng m¹i ngµy cµng tù do th× søc Ðp vÒ tÝnh c¹nh tranh ngµy cµng cao ®èi
víi mçi nÒn kinh tÕ, mçi doanh nghiÖp thËm chÝ lµ mçi c¸ nh©n. Tr-íc ®©y
gÝa nh©n c«ng rÎ lµ lîi thÕ cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt
Nam ®Ó thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ xuÊt khÈu lao ®éng. Nh-ng hiÖn
nay lîi thÕ nµy ®· vµ ®ang ngµy cµng gi¶m ý nghÜa bëi hiÖn t¹i kh¶ n¨ng tiÕp
cËn ®èi víi c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c doanh nghiÖp
lµ gÇn nh- nhau, yÕu tè t¹o nªn søc c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp, mçi
nÒn kinh tÕ n»m ë yÕu tè qu¶n lÝ vµ chÊt l-îng nguån nh©n lùc.
Ngoµi ra yÕu tè nguån lao ®éng rÎ chØ cã ý nghÜa ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ
sö dông nhiÒu lao ®éng nh-: dÖt may, giÇy dÐp, chÕ biÕn n«ng l©m thuû
s¶n…. chø kh«ng hÒ cã lîi trong c¸c ngµnh sö dông c«ng nghÖ cao hoÆc
ngµnh sö dông nhiÒu vèn. Bëi vËy, viÖc kh«ng ngõng n©ng cao tÝnh c¹nh
tranh cña NNL ®ang trë thµnh cuéc ch¹y ®ua gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c
nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi héi nhËp ®ang t¹o ra yªu cÇu, ®éng lùc vµ ®iÒu kiÖn
®Ó ph¸t triÓn NNL. ViÖc n©ng cao tay nghÒ, ®µo t¹o chuyªn m«n kÜ thuËt cho
NNL trë thµnh th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn NNL.
10
Bªn c¹nh ®ã héi nhËp còng ®· cã mét sè t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc n©ng
cao chÊt l-îng lao ®éng ViÖt Nam cô thÓ lµ:
Thø nhÊt: HNKTQT kÝch thÝch sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häcc«ng nghÖ ®ßi hái ng-êi lao ®éng ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é cho
theo kÞp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thø hai: §èi víi lao ®éng ®ang lµm viÖc tai c¸c doanh nghiÖp cã ph-¬ng
ph¸p vµ qu¶n lÝ tiªn tiÕn trong vµ ngoµi n-íc, qua qu¸ tr×nh lµm viÖc hä ®·
häc tËp tiÕp thu ®-îc tay nghÒ n¨ng lùc qu¶n lÝ vµ t¸c phong lµm viÖc.
Qu¸ tr×nh nµy còng lµm béc lé h¹n chÕ cña lùc l-îng lao ®éng ViÖt Nam.
C¶ n-íc ®ang ph¶i chøng kiÕn mét nghÞch lÝ lµ trong khi ta thõa lao ®éng
trªn thÞ tr-êng th× vÉn thiÕu côc bé ®èi víi mèt sè ngµnh ®ang cã nhu cÇu
cao, t¹i mét sè khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr-êng lao
®éng n-íc ngoµi. Søc c¹nh tranh yÕu cña NNL ViÖt Nam kh«ng chØ thÓ hiÖn
ë tr×nh ®é chuyªn m«n, thiÕu ngo¹i ng÷ mµ cßn ë tinh thÇn chÊp hµnh kØ
luËt, hiÓu biÕt ph¸p luËt cßn h¹n chÕ, v¨n ho¸ øng xö trong c«ng viÖc ch-a
thÝch nghi ®-îc víi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. §ã còng lµ th¸ch thøc lín víi ViÖt
Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp.
3)V× sao ph¶i HNKTQT
Lý do cña HN cã c¶ nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan.
VÒ mÆt chñ quan vÒ mÆt chñ quan th× nhê c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ
n-íc ta ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi mét
c¸ch c¬ b¶n: nÕu nh- trong nh÷ng n¨m 70-80 cña thÕ kû 20 hÇu nh- c¸i g×
còng khan hiÕm, th× ngµy nay nÒn kinh tÕ ®· ®¸p øng ®-îc c¸c nhu cÇu thiÕt
yÕu cña nh©n d©n, vµ nhiÒu m¨t hµng tû suÊt kh¸ cao. T×nh h×nh ®ã ph¶i ®Èy
m¹nh tiªu thô th× míi t¸i s¶n xuÊt më réng ®-îc. Hay nãi c¸ch kh¸c nh©n tè
®Çu ra cã ý nghÜa rÊt quan träng, trong nhiÒu tr-êng hîp thËm chÝ cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh. Ngoµi quan t©m kÝch cÇu trong n-íc th× xuÊt khÈu lµ kh«ng thÓ
thiÕu ®-îc. Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï kh¶ n¨ng tÝch luü cña nÒn kinh tÕ trong
n-íc ngµy cµng cao, tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt, qu¶n lÝ cµng ®-îc n©ng cao,
11
song qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta vÉn cÇn tranh thñ
rÊt nhiÒu vèn, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, qu¶n lÝ kinh tÕ cña n-íc ngoµi.
Toµn bé nhu cÇu chñ quan trªn ®ßi hái n-íc ta ph¶i chñ ®éng héi nhËp nÒn
kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi v× lîi Ých cña chÝnh b¶n th©n m×nh.
VÒ mÆt kh¸ch quan, chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi mµ xu h-íng
toµn cÇu ho¸ ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng, gia t¨ng m¹nh mÏ quy m« vµ
ph¹m vi giao dÞch hµng ho¸, dÞch vô xuyªn quèc gia . Dßng vèn ®Çu t- lan
to¶ ra toµn cÇu, c«ng nghÖ kÜ thuËt truyÒn b¸ réng r·i, nhanh chãng. Côc
diÖn Êy võa t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng míi ®Ó më réng thÞ tr-êng, thu hót vèn,
c«ng nghÖ, võa t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc míi vÒ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa
vµ sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t. ChØ cã HNKTQT míi ®em ®Õn cho chóng ta c¬
héi nµy.
Ngµy nay víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ tiÕn bé cña KH-CN th× viÖc
PTNNL lµ sù cÇn thiÕt, quan träng ®èi víi sù HN víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Sù
tiÕn bé nµy ®· lµm cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi cã nh÷ng b-íc nh¶y khæng lå.
Cña c¶i vËt chÊt ®-îc t¹o ra, v¨n ho¸ dÞch vô ®-îc t¹o ra lín gÊp béi, giao
l-u trao ®æi khoa häc-kÜ thuËt, kinh tÕ-v¨n ho¸- x· héi diÔn ra v« cïng m¹nh
mÏ. V× vËy m« h×nh kinh tÕ ®ãng cöa, kh«ng giao l-u trao ®æi kinh tÕ thÕ
giíi, chØ dÉn ®Õn tù cung tù cÊp tr× trÖ vÉn khã kh¨n tõ ®ã g©y ra ¸ch t¾c lµm
cho kinh tÕ kh«ng t¨ng tr-ëng, ®êi sèng d©n c- gÆp nhiÒu khã kh¨n.
12
Ch-¬ng II
§¸nh gÝa thùc tr¹ng NNl viÖt nam
trong tiÕn trÝnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
I-thùc tr¹ng NNL
§Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Õn n¨m 2020 n-íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n-íc
c«ng nghiÖp víi 40% d©n sè thµnh thÞ, ViÖt Nam ®øng tr-íc hµng lo¹t c¬ héi
vµ th¸ch thøc ®èi víi viÖc sö dông, ®µo t¹o NNL. V× vËy ®Ó sö dông nguån
nh©n lùc mang l¹i hiÖu qu¶ tèi ®a, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ta cÇn t×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò sau cña NNL n-íc ta.
1)Quy m« c¬ cÊu NNL
a) Quy m« d©n sè ¶nh h-ëng ®Õn quy m« NNL
13
D©n sè lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh NNL. Quy m« NNL phô thuéc vµo quy m«
d©n sè. Quy m« d©n sè lín, tèc ®é t¨ng d©n sè nhanh sÏ b¸o hiÖu quy m« vµ
tèc ®é t¨ng tr-ëng nhanh NNL trong t-¬ng lai vµ ng-îc l¹i. Sù ¶nh h-ëng
cña d©n sè tíi NNL ph¶i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh bëi nã phô thuéc vµo sù
x¸c ®Þnh giíi h¹n cña ®é tuæi lao ®éng. Th«ng th-êng sau khi t¨ng d©n sè th×
ph¶i sau15, 16 n¨m sau NNL míi thay ®æi theo, ®ã lµ lóc løa tuæi nµy b¾t
®©u b-íc vµo ®é tuæi lao ®éng. Sù t¸c ®éng nµy ®-îc thÓ hiÖn nh- sau:
B¶ng:1 Quy m« d©n sè vµ quy m« NNL
(§¬n vÞ : triÖu)
N¨m
Quy m« d©n sè
Quy m« NNL
2001
78.68
39.49
2002
79.73
40.69
2003
80.90
42.13
2004
82.07
43.25
Nguån: _Thêi b¸o kinnh tÕ ViÖt Nam. (Kinh tÕ 2004-2005 ViÖt Nam& ThÐ giíi. Bµi:
Kinh tÕ- x· héi qua c¸c con sè thèng kª).
_ Con sè& sù kiªn sè 12 n¨m 2004. Bµi th©y g× qua ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm
01/07/2004
Nh- vËy qua b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy quy m« d©n sè vµ quy m« NNL
cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Quy m« d©n sè t¨ng th× quy m« NNL t¨ng.
N¨m 2001 d©n sè n-íc ta lµ 78.68 triÖu d©n th× trong ®ã cã tíi 39.49 triÖu
ng-êi tham gia lùc l-îng lao ®éng. N¨m 2002 d©n sè c¶ n-íc lµ 79.73 triÖu
d©n t¨ng 1,35% th× cã tíi 40.69 triÖu tham gia lùc l-îng lao ®éng t¨ng
3.04%. N¨m 2003 d©n sè c¶ n-íc lµ 80.90 triÖu d©n t¨ng 1.47% th× trong ®ã
cã ®Õn 42.13 triÖu lao ®éng t¨ng 3,53%. N¨m 2004 d©n sè c¶ n-íc lµ kho¶ng
82.1 triÖu ng-êi t¨ng 1.45% th× trong ®ã cã ®Õn 43.25 triÖu d©n sè tham gia
lùc l-îng lao ®éng, t¨ng 2.59%. Cã thÓ nhËn thÊy NNL n-íc ta n¨m sau ®Òu
t¨ng so víi c¸c n¨m tr-íc ®ã chØ cã duy nhÊt n¨m 2004 th× tèc ®é nay t¨ng
chËm h¬n. Nguyªn nh©n cña hiÖn t-îng t¨ng nay lµ do sù t¨ng d©n sè cña
14
c¸c n¨m tr-íc ®ã chËm h¬n, bëi d©n sè t¨ng xÏ kÐo theo NNL t¨ng theo. Ta
còng nhËn thÊy d©n sè cñ© n-íc ta n¨m 2004 t¨ng chËm h¬n so v¬Ý c¸c n¨m
tr-íc. §iÒu nµy nãi lªn ta ®· lµm t-¬ng ®èi tèt c«ng viÖc tuyªn truyÒn c«ng
t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Quy m« d©n sè vµ NNL n-íc ta t-¬ng ®èi lín ®ã,
lµ tiªm n¨ng mµ nhiÒu n-íc kh«ng thÓ cã, víi tèc ®é t¨ng nh- v©y th× nã cã
thÓ hoµn toµn ®¶m b¶o cho n-íc ta cã mét LLL§ dåi dµo, n¨ng ®éng d¶m
b¶o sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong t-¬ng lai. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cóng cã
nhiÒu bÊt lîi bëi tèc ®é t¨ng NNL qu¸ nhanh g©y ra søc Ðp vÒ viÖc lµm qu¸
lín cÇu lao ®éng, g©y nªn hiÖn t-¬ng mÊt c©n ®èi cung- cÇu vÒ lao ®éng, lµm
t¨ng tØ lÖ thÊt nghiÖp ¬ n-íc ta.
1)C¬ cÊu NNL
a)C¬ cÊu NNL theo tuæi
B¶ng 2: C¬ cÊu NNL theo tuæi
( §¬n vÞ: %)
§é tuæi
N¨m 2003
N¨m 2004
BiÕn §éng
C¶ n-íc
100
100
100
15-24
21.5
21.5
0
25-34
26.6
25.3
-1.3
35-44
27.4
27.1
-0.3
45-54
17.2
18.4
1.2
55 trë lªn
7.3
7.7
0.4
Nguån:Con sè& sù kiÖn s«11 n¨m 2004.
Bµi viÕt: ThÊy g× qua cuéc ®iÒu tra lao®éng viÖc lµm 01/07/2004. T¸c gi¶: Quang T¹i
C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu ta thÊy n-íc ta cã c¬ cÊu LLL§ trÎ. Sè l-îng
ng-êi trong ®é tuæi lao tõ 15-44 chiÕm 73.9% lùc l-îng lao ®éng cña c¶
n-íc, mÆc dï n¨m 2004 tØ lÖ nµy gi¶m 1.3% ë ®é tuæi 25-34 vµ 0.3% ë ®é
tu«Ø 35-44 song tØ lÖ nµy lµ kh«ng ®¸ng kª. Nguyªn nh©n cña sù gi¶m NNL
nµy lµ do thêi k× trø¬c ®ã chóng ta thùc hiÖn kh¸ tèt chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch
15
ho¸ gia ®×nh cua ®¶ng vµ Nhµ n-íc, tõ ®ã dÉn ®Õn d©n s« gi¶m, d©n sè gi¶m
kÐo theo NNL gi¶m.
C¬ cÊu NNL trÎ lµ ®iÓm thuËn lîi, -u thÕ ®èi víi n-íc ta khÝ tham gia héi
nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bëi hä cã ®ñ n»ng lùc, trÝ tuÖ tiÕp thu khoa häc
c«ng nghÖ míi, ki n¨ng t¸c phong lµm viÖc hiÖn ®¹i vµ cã c¬ héi ®-îc ®¹o
tao n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kÜ thuË, khi tham gia thÞ tr-êng lao ®éng
mµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr-êng lao ®éng quèc tÕ. Song ®«i khi còng gÆp nhiÒu khã
kh¨n v× NNL trÎ n-íc ta nhiÒu song l¹i thiÕu tr×nh ®é chuyªn m«n kÜ thuËt,
thiÕu kÜ n¨ng kÜ x¶o, thiÕu kinh nghiÖm mµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh lao ®éng
c«ng nghÖ cao l¹i cµng thiÕu trÇn träng.
16
b)C¬ cÊu NNL theo giíi tÝnh
So víi cïng thêi ®iÓm 1/7/2003 th× tØ lÖ nam giíi n¨m 2004 t¨ng 0.3%
chiÕm 51% LLL§ cña c¶ n-íc, tØ lÖ n÷ giíi n¨m 2004 gi¶m 0.3% chiÕm
49% LLL§ cña c¶ n-íc (n¨m 2003 lµ 49.3%). Ta nhËn th©y r»ng ®· cã sù
thay ®æi râ rµng trong c¬ cÊu giíi tÝnh NNL. NÕu nh- thêi gian tr-íc tØ lÖ
nam lao ®éng th-êng Ýt h¬n n÷ giíi th× trong thêi gian nµy nam tham gia
nhiÒu h¬n. Nguyªn nh©n trong thêi k× nµylµ do tØ lÖ sinh con trai nhiÒu h¬n tØ
lÖ sinh con g¸i nam, ®©y lµ do ¶nh h-ëng cña nh÷ng tµn d- phong kiÕn ®Ó l¹i
do th¸i ®é träng nam khinh n÷, ®Î con trai ®Ó nçi dâi t«ng ®-êng dÉn ®ªn tØ
lÖ nam lao ®éng cao h¬n.
Nh- vËy qua ph©n tÝch vÊn ®Ò trªn ta nhËn thÊy quy m« NNL n-íc ta lµ rÊt
lín, theo dù b¸o trong thêi gian tíi møc t¨ng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng t2006-2010 hµng n¨m sÏ t¨ng 1.092 triÖu lao ®éng tøc t¨ng trung b×nh hµng
n¨m lµ 2% n¨m, bªn c¹nh ®ã cßn cã hµng triÖu lao ®éng ng-êi giµ cao tuæi
song vÉn mong muèn ®-îc lµm viÖc. V× vËy mµ vÊn ®Ò ®µo t¹o n©ng cao chÊt
l-îng NNL cho ng-êi lao ®éng la vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ to lín ®èi víi
n-íc ta vµ cÇn cã sù quan t©m cñ toµn thÓ c¸c ban nghµnh, ®¶ng vµ nhµ
n-íc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi.
2) ChÊt l-îng NNL
NNViÖt Nam ®ù¬c ®¸nh gi¸ lµ cÇn cï chôi khã , th«ng minh s¸ng t¹o tiÕp
thu khoa häc-kÜ thuËt- c«ng nghÖ nhanh song bªn c¹nh ®ã còng cßn cã
nhiÒu h¹n chÕ th¸ch thøc mµ ta c©n quan t©m:
a) ThÓ lùc,thÓ tr¹ng NNL cßn nhiÒu h¹n chÕ .
ChiÒucao c©n nÆng dinh d-ìng: VÊn ®Ò triÓn chiÒu cao, c©n nÆng cho
ng-êi lao ®éng Viªt Nam ®ang ®¶ng vµ nhµ n-íc hÕt søc quan t©m. Tuy
nhiªn trong nhiÒu n¨m qua c¸c nhµ nghiªn cøu cho biªt r»ng thÓ lùc cña
thanh niªn tiÕn triÓn rÊt chËm. ChiÒu cao trung b×nh cña thanh thiÕu niªn
n-íc ta cuèi thËp kØ 80 lµ 161-162cm so víi 159 cm vµo thêi ®iÓm 1930.
Nh- vËy cã thÓ thÊy r»ng sau h¬n 50 n¨m chiÒu cao cña thanh niªn ViÖt nam
hÇu nh- lµ kh«ng thay ®æi trong khi ®ã ë c¸c n-íc ph¸t triÓn th× sau 10 n¨m
17
thanh niªn cao thªm 1cm vµ nÆng thªm h¬n 1kg, trong khi ®ã chiÒu cao
trung b×nh cña ng-êi lao ®éng lµ 1.50m nÆng 39kg, chØ sè nµy c¸c n-íc
trong khu vùc nh-: Philipin cao 15.3m nÆng 45.5kg, ngoµi khu vùc nh- NhËt
1.64m nÆng 53.3kg .MÆc dï lµ n-íc ®øng th- 2 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o,
cã 90% d©n sè biÕt ch÷ song ë n-íc ta cø 3 trÎ em d-íi 5 tuæi th× cã 1 bÐ bÞ
suy sinh d-ìng, tØ lÖ ng-êi lín suy sinh d-ìng lµ 28%, cø 3 bµ mÑ mang thai
th× cã mét bµ mÖ thiªu m¸u, ti lÖ bÐo ph× lµ 4.3%, bÖnh nghÒ nghiÖp 54%.
Nh- vËy cã thÓ nhËn th©y thÓ lùc vµ søc khoÎ NNL n-íc ta lµ r©t kÐm
diÒu nµy hoµn toµn bÊt lîi ®èi víi hä khi tham gia lao ®éng, ®Æc biÖt trong
qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp ®ßi hái vÒ lao ®éng ngµy cµng trë nªn kh¾t khe,
phøc t¹p. Søc khoÎ lµ c¸i quy nhÊt cña ng-êi lao ®éng. Kh«ng cã søc khoÎ
th× ta kh«ng thÓ lµm g× ®-îc. H¬n thÕ n÷a c«ng viÖc ngµy nay ®ßi hái cã
tinh chôi ®ùng cao, c¨ng th¼ng, nÆng nhäc. V× vËy thiÕu c¸c yÕu tè nµy
ng-êi lao ®éng ®· tù lo¹i m×nh ra khái LLL§ mµ cô thÓ h¬n n÷a lµ thÞ tr-êng
lao ®éng.
ChØ sè HDI:
Theo b¸o c¸o cña UNDP n¨m 2004 th× chØ sè HDI cña n-íc ta
trong nh÷ng n¨m qua nh- sau:
B¶ng3: ChØ sè HDI cña n-íc ta tõ n¨m 1999-2004
N¨m
1999
2000
2001
2002
2004
HDI
0.682
0.686
0.688
0.691
0.691
XÕp
101
109
112
112
112
Tæng c¸c n-íc
162
172
175
177
177
Nguån: B¸o c¸o chØ sè ph¸t triÓn con ng-êi cña UNDP n¨m 2004
Nh- v©y n¨m 2004 n-íc ta ®¹t HDI=0.691 trong ®ã thµnh phÇn tuæi thä lµ
0.733 chØ sè tri thøc 0.815, chØ sè thu nhËp 0.523. Theo sè liÖu nµy ta thÊy
HDI cña n-íc ta trrong nh÷ng n¨m qua t¨ng nh-ng kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m
18
1999 xÕp trªn 61 n-íc, n¨m 2000 xÕp trªn 64 n-íc, n¨m 2001 xÕp trªn 63
n-íc, n¨m 2002 vµ n¨m 2004 xÕp trªn 65 n-íc, cã thÓ nãi ®©y lµ con sè t¨ng
rÊt chËm so víi tiÒm lùc d©n sè n-íc ta. Tuy nhiªn nÕu dùa vµo ph-¬ng ph¸p
tÝnh cña LHQ th× thùc chÊt n¨m 2002 HDI cña n-íc ta lµ 0.709 xÕp thø
107/177 n-íc, xÕp trªn nhiÒu n-íc trong khu vùc ( t-¬ng ®ù¬ng víi U-d¬mª-kxi-tan, sau Xiri, trªn An-giª-ri , ®øng trªn 70 n-íc) ®©y cã thª coi lµ
niÒm tù hµo ®èi víi n-íc ta khi mµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®Êt n-íc cßn nhiÒu khã
kh¨n, thu nhËp thÊp. Nh- vËy ta ®· cã nh÷ng b-íc tiÕn nhÊt ®Þnh trong viÖc
ph¸t triÓn con ng-êi, tuy nhiªn trong thêi gian tíi cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a ®Ó
theo kÞp víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. CÇn chó träng c¸c ch-¬ng
tr×nh nghiªn cøu khoa häc nh»m n©ng cao tuæi thä, häc vÊn vµ thu nhËp cho
ng-êi d©n, ®ã lµ c¬ së ®Ó thay ®æi HDI.
b) C¬ cÊu NNL theo tr×nh ®é v¨n hoa Phæ th«ng
B¶ng 4: C¬ cÊu NNL theo tr×nh ®é v¨n hoa Phæ th«ng 1996-2003.
Tr×nh ®é
(§¬n vÞ %)
N¨m
1996
2002
2003
C¶ n-íc
100
100
100
Kh«ng biÕt ch÷
5.72
3.74
4.24
Ch-a tèt nghiÖp c©p I
20.72
15.8
15.48
Tèt nghiÖp cÊp I
27.7
31.71
31.51
Tèt nghiÖp cÊp II
32.08
30.46
30.40
Tèt nghiÖp cÊp III
13.78
18.29
18.37
Nguån: Bé lao ®éng TB & XH.Sè liÖu ®iÒu tra D©n sè-ViÖc lµm 1996-2003. N¨m 2004
Qua sè liÖu ®iÒu tra d©n sè trªn ta nhËn thÊy n¨m 1996 tØ lÖ ch-a biÕt ch÷
cña LLL§ chiÕm 5.72% tæng LLL§ th× ®Õn n¨m 2003 gi¶m xuèng cßn
4.24%, tØ lÖ ch-a tèt nghiÖp tiÓu häc 20.72% ®Õn n¨m 2003 gi¶m xuèng cßn
15.48%. Sè ng-êi tèt nghiÖp cÊp I vµ cÊp III t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m, trong
®ã sè ng-êi tèt nghiÖp cÊp III t¨ng nhanh h¬n c¶ vÒ quy m« vµ tèc ®é. N¨m
19
1996 tØ lÖ tèt nghiÖp cÊp III lµ 13.78% th× ®ªn n¨m 2003 t¨ng lªn 18.37% tøc
t¨ng lªn kho¶ng 4.59%. trong ®ã tØ lÖ tèt nghiÖp cÊp II cña LLL§ c¶ n-íc
gi¶m nhÑ tõ 32.08% n¨m 1996 xuèng cßn 30.40% n¨m 2003. Nh- vËy cã thÓ
thÊy c¬ cÊu LLL§ cña n-íc ta trong giai ®o¹n 1996-2003 chuyÓn dÞch theo
h-íng t¨ng lao ®«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng ®ång thêi gi¶m lao ®éng
kh«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸. Cã thÓ nãi ®©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng ®èi víi nÒn
kinh tÕ n-¬c ta trong giai ®o¹n hiªn nay, giai ®äan mµ nÒn kinh tÕ ®ang thiÕu
lao ®éng cã tr×nh ®é lµnh nghª, tay nghÒ cao. Tuy nhiªn cã ®iÒu ®ang cÇn
bµn tíi ®ã lµ LLL§ chñ yÕu tËp trung ¬ thµnh thÞ, cac khu c«ng nghiÖp, chÕ
xuÊt lín trong khi ®ã ë n«ng th«n n¬i tËp trung ®a sè lao ®éng n«ng nghiÖp
th× l¹i rÊt h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é. N¨m 2003 cã ®Õn 40.06% lao ®éng tèt nghiÖp
cÊp III tËp trung thµnh thÞ trong khi ®ã ë n«ng th«n lµ 11.43%. V× vËy, ®Ó
ph¸t triªn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc, cÇn ph¶i gi¶m bít chªnh lÖch
kinh tÕ gi÷a c¸c vung c©n ph¶i cã chÝnh s¸ch ph©n bæ NNL cã trinh ®é mét
c¸ch hîp lÝ h¬n, ®Æc biÖt lµ c¸c n¬i vïng s©u vïng xa cÇn cã chÝnh s¸ch thu
hót, khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n tham gia, trong ®ã
cÇn chó träng vÒ chÝnh s¸ch tiªn l-¬ng, tiÒn c«ng, c¸c chÕ ®é phóc lîi x· héi.
C¬ cÊu tr×nh ®é chuyªn m«n kÜ thuËt.
B¶ng 5: C¬ cÊu tr×nh ®é chuyªn m«n kÜ thuËt 1996-2003.
Tr×nh ®é chuyªn
m«n kÜ thuËt
(§¬n vÞ %)
N¨m
1996
2002
2003
C¶ n-íc
100
100
100
Kh«ng cã CMKT
89
81.27
78.85
Cã CMKT(s¬ cÊp, hoc nghÒ)
11
18.78
21.15
7.26
11.79
11.83
CMKT cã b»ng
Nguån: Bé lao ®éng TB & XH.Sè liÖu ®iÒu tra D©n sè-ViÖc lµm 1996-2003. N¨m 2004
20
- Xem thêm -