C¸c nhµ chÈn ®o¸n h×nh ¶nh cÇn quan t©m s©u h¬n vÒ
chÈn ®o¸n møc x©m lÊn cña ung th trùc trµng.
Di c¨n h¹ch cña ung th trùc trµng qua chôp CT
Di c¨n h¹ch lµ mét yÕu tè quan träng trong x©y
dùng ph¸c ®å ®iÒu trÞ vµ tiªn lîng bÖnh. Do ®ã viÖc
ph¸c hiÖn di c¨n h¹ch lµ vÊn ®Ò lu«n ®îc quan t©m.
§Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ di c¨n h¹ch chóng t«i ®· tiÕn hµnh
phÉu tÝch tÊt c¶ c¸c bÖnh phÈm u, h¹ch. BÖnh phÈm
®îc phÉu tÝch, ®o kÝch thíc, quan s¸t ®¹i thÓ vµ vi
thÓ, trong ®ã 50 ca cã h¹ch d¬ng tÝnh, cßn l¹i 145 ca
h¹ch ©m tÝnh. Qua phÉu tÝch chóng t«i nhËn thÊy tÊt
c¶ nh÷ng h¹ch d¬ng tÝnh ®Òu cã h×nh bÇu dôc, kÝch
thíc =1cm, mËt ®é ch¾c, vá dµy kh«ng ®ång nhÊt.
H×nh ¶nh CT còng chØ ra nh÷ng h¹ch di c¨n lµ nh÷ng
h¹ch cã vá t¨ng tÝn hiÖu vµ kh«ng ®ång nhÊt, kÕt qu¶
nµy còng phï hîp víi nghiªn cøu cña NguyÔn Thanh
T©m. TiÕn hµnh ®èi chiÕu di c¨n h¹ch qua chôp CT
víi gi¶i phÉu bÖnh cho thÊy gi¸ trÞ cña ph¬ng ph¸p
chÈn ®o¸n víi ®é nh¹y = 53,4%, ®é ®Æc hiÖu =
90,9%, ®é chÝnh x¸c = 76,9%.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng t¬ng
®¬ng víi nhiÒu nghiªn cøu kh¸c.
B¶ng 6: Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n h¹ch qua chôp CT Scan
theo mét sè nghiªn cøu
Hundt W. vµ céng sù (1999)
Theo Netri vµ céng sù (1998)
§ç Do·n ThuËn vµ céng sù (2000)
Nghiªn cøu nµy (2010)
n
37
16
195
§é chÝnh x¸c (%)
84,3
77,0
62,5
76,9
KÕT LUËN
KÕt qu¶ cña chôp CT Scan tiÓu khung trªn c¸c
bÖnh nh©n ung th trùc trµng cho thÊy: 44,6% khèi u
cßn khu tró, 55,4% u x©m lÊn tæ chøc xung quanh,
25,6% cã h¹ch tiÓu khung, 74,4% kh«ng thÊy h¹ch.
Gi¸ trÞ chôp CT Scan trong ®¸nh gi¸ møc x©m lÊn cña
ung th trùc trµng víi ®é nh¹y 82,7%, ®é ®Æc hiÖu
80,0%, ®é chÝnh x¸c 81,5%. Chôp CT Scan cho phÐp
chÈn ®o¸n di c¨n h¹ch tiÓu khung víi ®é nh¹y 53,4
%, ®é ®Æc hiÖu 90,9%, ®é chÝnh x¸c 76,9%.
TµI LIÖU THAM KH¶O
1. Ph¹m Hoµng Anh, NguyÔn ThÞ H¹nh, TrÇn Hång
Trêng (2002), “T×nh h×nh bÖnh ung th ë Hµ Néi 1996 –
1999”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh; sè 431, tr 4 - 11.
2. NguyÔn V¨n HiÕu (2003), “KÕt qu¶ ®iÒu trÞ phÉu
thuËt cña 205 bÖnh nh©n ung th trùc trµng t¹i bÖnh viÖn
K tõ 1994- 2000”, Héi th¶o chuyªn ®Ò bÖnh hËu m«n
trùc trµng, TP. Hå ChÝ Minh, tr 191 - 199.
3. NguyÔn V¨n HiÕu, §oµn H÷u NghÞ (2000), “§¸nh
gi¸ kÕt qu¶ phÉu thuËt 103 trêng hîp ung th trùc trµng
gÆp t¹i bÖnhviÖn K Hµ Néi 1997-1998”, T¹p chÝ th«ng tin
y dîc, Sè 8, tr 100 – 104.
4. Bianchi PP, Ceriani C, Rottoli M, Torzilli G,
Pompili G, Malesci A, Ferraroni M, Montorsi M (2005),
“Endoscopic Ultrasonography and Magnetic Resonance
in Preoperative Staging of Rectal Cancer: Comparison
With Histologic Findings”. J Gastrointest Surg ; 1,9 (9),
pp: 1222- 1228.
5. Cohen A.M., Shank B., Friedman M.A (1989),
Colorectal cancer, Cancer: Principles and Practice of
Oncology, 3 rd Edition, J. B. Lippincott Company, pp
895 – 964.
6. Shandra Bipat, MSc. Afina S. Glas, MD, PhD.
Frederik J. M. Slors, MD, PhD. Aeilko H. Zwinderman,
PhD. Patrick M. M. Bossuyt PhD. Jaap Stoker, MD, PhD
(2004), “Rectal Cancer: Local Staging and Assessment
of Lymph Node Involvement with Endoluminal US, CT,
and MR Imaging—A Meta-Analysis”, Radiology; 232, pp
773- 783.
NGHI£N CøU L¢M SµNG, Tû LÖ C¸C TYP M¤ BÖNH HäC UNG TH¦ SµNG HµM
NguyÔn Nh ¦íc - Trêng Cao ®¼ng Y Hµ Néi
Tãm t¾t
Nghiªn cøu l©m sµng vµ typ m« bÖnh häc cña 30
trêng hîp UTSH, kÕt qu¶ nh sau: Nhãm tuæi 41-60
chiÕm tû lÖ cao nhÊt (46,6%), tû lÖ nam/n÷ lµ 2,75/1.
Nhãm bÖnh nh©n ®Õn kh¸m ph¸t hiÖn bÖnh khi ph¸t
hiÖn triÖu chøng ®Çu tiªn sau 6 th¸ng chiÕm tû lÖ cao
nhÊt (46,6%). Sè bÖnh nh©n cã tiÒn sö viªm ®a xoang
m¹n tÝnh chiÕm 60%. Cã 63,3% bÖnh nh©n ng¹t t¾c
mòi cïng bªn u, 20% bÖnh nh©n cã ch¶y m¸u mòi,
5% mÊt ngöi vµ 20% ®au nhøc vïng mòi m¸. Sè bÖnh
nh©n cã biÓu hiÖn ®Çy r·nh mòi m¸ chiÕm tû lÖ cao
nhÊt (46,7%). Cã 86,7% bÖnh nh©n cã biÓu hiÖn triÖu
chøng thÇn kinh, trong ®ã biÓu hiÖn ®au nöa ®Çu gÆp
nhiÒu nhÊt (46,7%). C¸c biÓu hiÖn vÒ m¾t Ýt gÆp (chØ
36,6,%), biÓu hiÖn chÝnh lµ ch¶y níc m¾t (13,3%). 5
typ m« bÖnh häc ®· t×m thÊy, trong ®ã ung th v¶y
chiÕm tû lÖ cao nhÊt víi 73,3%, c¸c typ ung th biÓu
m« kh¸c Ýt gÆp.
Y häc thùc hµnh (728) - sè 7/2010
Summary
Clinical Research and the type of histopathology
of 30 cases paranasal sinus cancer , the results are
as follows: 41-60 age group the highest proportion
(46.6%), the percentage of male / female is 2.7 / 1.
Group of patients to detect disease when medical
examination to detect the first symptoms after 6
months the highest proportion (46.6%).Number of
patients with a history of chronic sinus inflammation
have 60%. There are 63.3% of patients with nasal
congestion choking the tumor, 20% of patients with
nasal bleeding, 5% and 20% loss of smell nose cheek
pain region. Some patients show a nose full of
grooves that occupy the highest percentage (46.7%).
There are 86.7% of patients with neurological
symptoms, which manifested the most experience
with migraine (46.7%).The rare expression of the
eyes (only 36.6,%), expression is watery eyes
(13.3%). 5 typ histopathology was found, in which the
cancers with the highest proportion of 73.3%, the
other type carcinoma is less common.
25
§Æt vÊn ®Ò
Ung th sµng hµm (UTSH) lµ ung th (UT) xuÊt
ph¸t tõ xoang sµng, xoang hµm, x¬ng khÈu c¸i vµ
lan ra l©n cËn. U thêng xuÊt ph¸t tõ mét trong ba
tÇng: tÇng sµng, tÇng hµm, tÇng khÈu c¸i. UTSH
chiÕm mét tû lÖ kh¸ cao trong UT ®Çu mÆt cæ. ë ViÖt
Nam, UTSH ®øng thø ba sau UT vßm mòi häng vµ
UT h¹ häng thanh qu¶n [3]. ë c¸c níc ¢u - Mü,
UTSH còng kh«ng ph¶i lµ ung th hiÕm gÆp [8]. Theo
Acheson ë Anh, UTSH chiÕm 0,4% - 8% tæng sè c¸c
UT ®êng h« hÊp trªn. Do ®Æc ®iÓm vÒ cÊu tróc vµ vÞ
trÝ gi¶i phÉu cña vïng nµy phøc t¹p, ë s©u nªn c¸c
triÖu chøng l©m sµng thêng kÝn ®¸o, bÖnh tiÕn triÓn
chËm, kh«ng cã h¹ch hoÆc h¹ch di c¨n xuÊt hiÖn
muén, Ýt di c¨n xa nªn viÖc chÈn ®o¸n sím thêng
gÆp khã kh¨n, dÔ bÞ bá qua hay nhÇm lÉn vµ v× vËy
khi ®· ®îc kh¸m, chÈn ®o¸n th× u thêng ®· lan réng
ë khèi sµng hµm hèc mòi. ChÈn ®o¸n UTSH chñ yÕu
dùa trªn l©m sµng, c¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh
¶nh vµ chÈn ®o¸n m« bÖnh häc. C¸c nghiªn cøu vÒ
UTSH ë ViÖt Nam cha nhiÒu, ®Æc biÖt cßn rÊt Ýt c¸c
nghiªn cøu t×m hiÓu ®èi chiÕu gi÷a l©m sµng - chÈn
®o¸n h×nh ¶nh vµ m« bÖnh häc. ChÝnh v× vËy chóng
t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi víi môc tiªu:
- M« t¶ mét sè ®Æc ®iÓm l©m sµng, tû lÖ c¸c
typ m« bÖnh häc cña ung th biÓu m« sµng hµm.
§èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
1. §èi tîng nghiªn cøu.
Gåm 30 trêng hîp ®· ®îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh
lµ UT sµng hµm, cã hå s¬ bÖnh ¸n lu tr÷ vµ ®iÒu trÞ
t¹i bÖnh viÖn TMH T¦, bÖnh viÖn K Hµ Néi tõ th¸ng
1/2008 ®Õn th¸ng 12/2009.
1.1. Tiªu chuÈn chän ®èi tîng nghiªn cøu
- TÊt c¶ 30 trêng hîp ®Òu ®îc chÈn ®o¸n lµ ung
th biÓu m« sµng hµm qua kh¸m bÖnh ph¸t hiÖn c¸c
triÖu chøng l©m sµng, chôp phim XQ, CT Scan vµ
chÈn ®o¸n MBH.
- BÖnh ¸n ®îc lu tr÷ ®Çy ®ñ c¸c phÇn hµnh
chÝnh, lý do vµo viÖn.
- Cã ®Çy ®ñ c¸c triÖu chøng l©m sµng, cËn l©m
sµng, CT Scan.
- Cã bloc nÕn chøa bÖnh phÈm sinh thiÕt phôc vô
c¾t nhuém l¹i vµ ®Ó nhuém hãa m« miÔn dÞch.
1.2. Tiªu chuÈn lo¹i trõ
- Nh÷ng trêng hîp bÖnh ®iÒu trÞ do t¸i ph¸t, tríc
khi phÉu thuËt ®· x¹ trÞ hoÆc hãa trÞ, c¸c trêng hîp
ung th kh«ng biÓu m«.
- Nh÷ng trêng hîp thiÕu th«ng tin vÒ l©m sµng,
XQ, CT Scan.
- Nh÷ng trêng hîp kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh chÝnh
x¸c typ ung th trªn chÈn ®o¸n m« bÖnh häc.
- Nh÷ng trêng hîp m¶nh bÖnh phÈm sinh thiÕt
cßn l¹i qu¸ nhá, kh«ng ®¸p øng yªu cÇu nghiªn cøu
m« bÖnh häc.
2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. ThiÕt kÕ nghiªn cøu
- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang.
- Chän mÉu toµn bé
26
2.2. C¸c th«ng sè nghiªn cøu
- Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ dÞch tÔ (Tuæi, giíi, nghÒ
nghiÖp, tiÒn sö bÖnh)
- §Æc ®iÓm l©m sµng, bao gåm: C¸c triÖu chøng
mòi xoang, r¨ng hµm mÆt, m¾t, triÖu chøng vÒ thÇn
kinh,h¹ch di c¨n vµ c¸c biÓu hiÖn di c¨n xa.
- Nghiªn cøu m« bÖnh häc
+ BÖnh phÈm sinh thiÕt tríc hoÆc sau mæ ®îc
cè ®Þnh b»ng dung dÞch formol trung tÝnh 10%, nhuém
m« b»ng ph¬ng ph¸p nhuém Hematoxylin- Eosin
(HE) vµ PAS (Periodic Acid Schiff) t¹i khoa GPB
BÖnh viÖn TMH T¦ vµ Khoa Gi¶i phÉu bÖnh- BÖnh
viÖn K Hµ Néi.
+ §Þnh typ MBH c¸c ung th theo ph©n lo¹i m«
häc cña TCYTTG n¨m 2005.
- §èi chiÕu typ m« bÖnh häc víi di c¨n h¹ch.
3. Xö lý sè liÖu
- NhËp sè liÖu b»ng m¸y vi tÝnh vµ xö lý sè liÖu
b»ng ch¬ng tr×nh SPSS 15.0. So s¸nh kÕt qu¶
nghiªn cøu víi mét sè t¸c gi¶ trong vµ ngoµi níc.
KÕt qu¶ nghiªn cøu
1. Ph©n bè bÖnh nh©n theo nhãm tuæi vµ giíi.
- Trong 30 bÖnh nh©n nghiªn cøu, chóng t«i gÆp
bÖnh nh©n Ýt tuæi nhÊt lµ 16, nhiÒu tuæi nhÊt lµ 70 tuæi.
Trong sè 4 nhãm tuæi, nhãm tuæi tõ 41-60 chiÕm tû lÖ
cao nhÊt víi 46,6%, tiÕp ®Õn lµ nhãm tuæi >60 víi
26,7% vµ nhãm tuæi <20 cã tû lÖ thÊp nhÊt víi 3,33%.
Sù kh¸c biÖt gi÷a nhãm tuæi <20 víi hai nhãm tuæi
trªn cã ý nghÜa víi p= 0,001.
- Tû lÖ nam/n÷ lµ 2,75/1. Ph©n bè bÖnh nh©n theo
tuæi vµ giíi ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.1. díi ®©y.
B¶ng 1. Ph©n bè bÖnh nh©n theo nhãm tuæi vµ giíi
Tuæi
<20
Giíi
SL %
Nam 1 3,33
N÷
0
0,0
Tæng 1 3,33
20- 40
41- 60
SL
%
SL
%
6
20,0 10 33,3
1
3,33
4 13,3
7 23,33 14 46,6
SL
5
3
8
>60
%
16,7
10,0
26,7
Tæng
22
8
30
3.2. Ph©n bè bÖnh nh©n theo thêi gian xuÊt hiÖn
triÖu chøng l©m sµng ®Çu tiªn ®Õn lóc vµo viÖn
- Nhãm bÖnh nh©n ®Õn kh¸m ph¸t hiÖn bÖnh sau
khi ph¸t hiÖn triÖu chøng ®Çu tiªn tríc 6 th¸ng chiÕm
16,7%, sau 6 th¸ng chiÕm tû lÖ cao nhÊt (46,6%), sè
cã triÖu chøng >3 n¨m chØ cã 6,7%. Ph©n bè bÖnh
nh©n theo thêi gian kÓ tõ khi cã triÖu chøng ®Çu tiªn
®Õn khi vµo kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn ®îc thÓ
hiÖn ë b¶ng 2.
B¶ng 2. Thêi gian xuÊt hiÖn triÖu chøng l©m sµng
®Çu tiªn ®Õn lóc vµo viÖn
Sè th¸ng < 6 th¸ng 6th -1n¨m
Sè lîng
5
14
Tû lÖ %
16,7
46,6
1- 3n¨m
9
30,0
>3n¨m
2
6,7
Tæng sè
30
100%
3. Ph©n bè bÖnh nh©n theo tiÒn sö m¾c bÖnh
mòi xoang
- Trong nghiªn cøu nµy, sè bÖnh nh©n cã tiÒn sö
viªm ®a xoang m¹n tÝnh ®· ®îc ®iÒu trÞ ë tuyÕn díi,
tríc lóc vµo viÖn lµ 18 trêng hîp chiÕm 60%, trong
®ã ®· ®îc phÉu thuËt chiÕm 26,7%. Ph©n bè bÖnh
nh©n theo tiÒn sö m¾c bÖnh mòi xoang ®îc thÓ hiÖn
ë b¶ng 3 díi ®©y.
Y häc thùc hµnh (728) - sè 7/2010
B¶ng 3. Ph©n bè bÖnh nh©n theo tiÒn sö m¾c
bÖnh mòi xoang
TiÒn sö
SL
Tû lÖ %
Viªm ®a xoang m¹n tÝnh
§· phÉu thuËt Kh«ng phÉu thuËt
8
10
26,7
33,3
Kh«ng tiÒn sö
bÖnh mòi xoang
12
40,0
4. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng c¬ n¨ng
- Cã 63,3% bÖnh nh©n ng¹t t¾c mòi cïng bªn u,
chØ 20% cã ng¹t t¾c mòi hai bªn. Cã 20% bÖnh nh©n
cã ch¶y m¸u mòi, 5% mÊt ngöi vµ 20% ®au nhøc
vïng mòi m¸. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng c¬
n¨ng thÓ hiÖn ë b¶ng 4.
B¶ng 4. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng c¬ n¨ng
TriÖu chøng
Sè lîng
Tû lÖ %
Ng¹t t¾c mòi
Cïng bªn u
C¶ 2 bªn
19
6
63,3
20,0
Cã m¸u
8
26,7
Ch¶y mòi
Kh«ng cã m¸u Ch¶y mòi ®¬n thuÇn
6
12
20,0
40,0
5. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng biÕn
d¹ng vïng mÆt vµ vÞ trÝ tæn th¬ng
- Sè bÖnh nh©n cã biÓu hiÖn ®Çy r·nh mòi m¸
chiÕm tû lÖ cao nhÊt (46,7%), Ýt gÆp lµ c¸c biÓu hiÖn
hµm Õch sïi phång vµ ®Èy phång mµn hÇu (cïng
3,33%).
- Tæn th¬ng gÆp ë c¶ khe trªn, khe díi vµ toµn
bé hèc mòi, trong ®ã biÓu hiÖn ë toµn bé hèc mòi
chiÕm tû lÖ cao nhÊt víi 70%.
- Ph©n bè bÖnh nh©n theo biÓu hiÖn vïng mÆt vµ
vÞ trÝ tæn th¬ng thÓ hiÖn ë b¶ng 3.5.
B¶ng 5. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng vïng
mÆt vµ vÞ trÝ tæn th¬ng
TriÖu chøng
Sè
lîng
Tû lÖ
%
§Çy r·nh mòi m¸
14
46,7
Sng nÒ nöa mÆt
Phång gãc trong
hèc m¾t
BiÕn d¹ng rÔ mòi
R·nh lîi m«i
phång
Hµm Õch sïi
phång
§Èy phång mµn
hÇu
9
30,0
5
16,7
3
10,0
3
10,0
1
3,3
1
3,3
VÞ trÝ tæn th¬ng
VÞ trÝ
Sè
lîng
Tû lÖ
%
Khe
trªn
1
3,3
Khe
gi÷a
8
26,7
Toµn
bé hèc
mòi
21
70,0
6. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng thÇn
kinh, m¾t vµ di c¨n.
- Cã 86,7% bÖnh nh©n cã biÓu hiÖn triÖu chøng
thÇn kinh, trong ®ã biÓu hiÖn ®au nöa ®Çu gÆp nhiÒu
nhÊt (46,7%), Ýt gÆp nhÊt lµ biÓu hiÖn liÖt d©y TK II,IV
vµ V.
- C¸c biÓu hiÖn vÒ m¾t Ýt gÆp (chØ 36,6,%), trong
®ã c¸c biÓu hiÖn chÝnh lµ ch¶y níc m¾t (13,3%), ®au
hèc m¾t vµ gi¶m thÞ lùc (cïng 10%).
- Chóng t«i chØ gÆp 3 bÖnh nh©n cã di c¨n h¹ch vµ
®Òu lµ h¹ch d·y c¶nh (10%), kh«ng cã bÖnh nh©n di
c¨n xa.
Y häc thùc hµnh (728) - sè 7/2010
§au nhøc vïng
m¸ sèng mòi
6
20,0
MÊt ngöi
5
16,7
Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng thÇn kinh vµ
m¾t thÓ hiÖn ë b¶ng 3.6.
B¶ng 6. Ph©n bè bÖnh nh©n theo triÖu chøng thÇn
kinh vµ m¾t
TriÖu chøng thÇn kinh
TriÖu chøng
SL
%
§au nöa ®Çu
§au vïng
th¸i d¬ng
Tª b× nöa
mÆt
LiÖt d©y TK
3, 4, 5
Tæng
TriÖu chøng m¾t
TriÖu chøng
SL
%
Ch¶y níc
4
13,3
m¾t
§au hèc
3
10,0
m¾t
14
46,7
6
20,0
4
13,3
Gi¶m thÞ lùc
3
10,0
2
6,7
Nh×n ®«i
1
3,3
26
86,7
Tæng
11
36,6
7. Ph©n bè bÖnh nh©n theo typ m« bÖnh häc
vµ di c¨n h¹ch
- Trong 30 bÖnh nh©n UT, chóng t«i t×m thÊy 5 typ
m« bÖnh häc, trong ®ã ung th v¶y chiÕm tû lÖ cao
nhÊt víi 73,3%, ung th tuyÕn v¶y chØ cã 1 trêng hîp.
- Trong 3 trêng hîp di c¨n h¹ch, cã 2 trêng hîp
ung th kh«ng biÖt hãa, 1 trêng hîp ung th v¶y.
Ph©n bè typ m« bÖnh häc vµ di c¨n h¹ch thÓ hiÖn ë
b¶ng 7.
B¶ng 7. Ph©n bè bÖnh nh©n theo typ m« bÖnh häc
vµ di c¨n h¹ch
Typ m« bÖnh häc
9
9
4
4
1
Tû lÖ
%
30,0
30,0
13,3
13,3
3,3
1
3,3
2
6,7
SL
Typ nhó
Ung th
biÓu m«
Typ d¹ng ®¸y
v¶y
Typ tÕ bµo h×nh thoi
Ung th biÓu m« kh«ng biÖt hãa
Ung th biÓu m« tuyÕn v¶y
Ung th
Ung th biÓu m«
typ
d¹ng tuyÕn nang
tuyÕn
Ung th biÓu m« tÕ
níc bät
bµo s¸ng cæ ®iÓn
Di c¨n h¹ch
Tû lÖ
SL
%
1
3,3
2
6,7
27
Bµn luËn
1. VÒ ph©n bè bÖnh nh©n theo tuæi vµ giíi.
Trong nghiªn cøu chóng t«i thÊy tØ lÖ ung th sµng
hµm gÆp ë c¶ hai giíi, trong ®ã nam giíi chiÕm
73,3%, n÷ giíi chiÕm 27,7%, tû lÖ nam/n÷ lµ 2,75/1.
Sù kh¸c biÖt gi÷a hai giíi lµ cã ý nghÜa. TØ lÖ nµy còng
t¬ng tù víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lª V¨n BÝch,
Ph¹m Kh¸nh Hoµ vµ NguyÔn M¹nh Cêng, tû lÖ bÖnh
nh©n nam lµ 55,7% [1,2,3]; cßn theo NguyÔn C«ng
Thµnh vµ Ng« Ngäc LiÔn, tû lÖ bÖnh nh©n nam lÇn
lît lµ 62,5% vµ 67% [3,4]. Theo TrÇn ThÞ Hîp, tû lÖ
nam/n÷ lµ 2/1. Theo Benninger, tû lÖ nam/n÷ lµ 1,4/1
[3]. Tû lÖ m¾c bÖnh cao ë nam giíi cã lÏ liªn quan tíi
c¸c yÕu tè nguy c¬: Tû lÖ nam giíi hót thuèc l¸ cao
h¬n n÷, nam giíi còng thêng tiÕp xóc nhiÒu h¬n víi
c¸c yÕu tè « nhiÔm m«i trêng (NhiÒu bÖnh nh©n lµ
c«ng nh©n m¹ kim lo¹i, thî hµn cã ph¬i nhiÔm víi
niken, crom; mét sè bÖnh nh©n nam cã tiÕp xóc hãa
chÊt (isopropyl sulfate vµ dichloroethyl sulfide), tû lÖ
viªm nhiÔm m¹n tÝnh vïng mòi häng cao h¬n...Trong
nghiªn cøu nµy, UTSH cã thÓ gÆp ë nhiÒu løa tuæi,
bÖnh nh©n Ýt tuæi nhÊt lµ 16 tuæi vµ bÖnh nh©n cao
tuæi nhÊt lµ 70 tuæi. Trong sè 4 nhãm tuæi, nhãm tuæi
tõ 41-60 chiÕm tû lÖ cao nhÊt víi 46,6%, tiÕp ®Õn lµ
nhãm tuæi >60 víi 26,7% vµ nhãm tuæi <20 cã tû lÖ
thÊp nhÊt víi 3,33%. Sù kh¸c biÖt gi÷a nhãm tuæi <20
víi hai nhãm tuæi trªn cã ý nghÜa víi p=0,001. KÕt
qu¶ cña chóng t«i t¬ng tù nh kÕt qu¶ nghiªn cøu
cña NguyÔn M¹nh Cêng, TrÇn ThÞ Hîp (nhãm tuæi
41-60 chiÕm 74%) [2], cßn theo Ng« Ngäc LiÔn [3],
nhãm tuæi 41-60 chiÕm 75,5%. Tû lÖ UTSH cao dÇn
theo tuæi cã lÏ mét phÇn do sù tÝch lòy cña c¸c yÕu tè
g©y ung th (c¸c oncogen), sù suy gi¶m kh¶ n¨ng
söa ch÷a c¸c bÊt thêng di truyÒn ë c¸c tÕ bµo, sù
suy gi¶m miÔn dÞch theo tuæi vµ c¶ c¸c tæn th¬ng
mòi häng m¹n tÝnh dÉn tíi sù tÝch lòy c¸c s¶n phÈm
cña ph¶n øng viªm vµ tõ ®ã g©y ra c¸c tæn th¬ng m«
kh«ng håi phôc (tæn th¬ng viªm g©y ph¸ hñy dÉn
®Õn sù t¸i t¹o, t¨ng sinh tÕ bµo ®Î bï ®¾p råi l¹i bÞ
ph¸ hñy vµ l¹i tiÕp tôc t¨ng sinh ®Ó hµn g¾n. Vßng
xo¸y nµy kÐo dµi sÏ dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi lo¹n s¶n
c¸c møc ®é ®Ó tõ ®ã trë thµnh ung th).
2. VÒ tiÒn sö bÖnh tai mòi häng, thêi gian tõ
khi cã triÖu chøng ®Õn khi ®iÒu trÞ.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy sè
bÖnh nh©n cã tiÒn sö viªm ®a xoang m¹n tÝnh ®·
®îc ®iÒu trÞ ë tuyÕn díi, tríc lóc vµo viÖn lµ 18
trêng hîp chiÕm 60%, trong ®ã ®· ®îc phÉu thuËt
chiÕm 26,7%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i
t¬ng tù nh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶
trong níc. Theo Ng« Ngäc LiÔn vµ CS [3], tû lÖ bÖnh
nh©n UTSH cã tiÒn sö bÖnh lý mòi xoang lµ 31%, cña
NguyÔn C«ng Thµnh [4] lµ 26%. Cßn theo Bourjat P
tû lÖ bÖnh nh©n UTSH cã viªm xoang m¹n tÝnh 15%.
HiÖn nay ngêi ta cha thÓ x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n c¸c
nguyªn nh©n g©y UTSH song c¸c yÕu tè: viªm nhiÔm
mòi xoang m¹n tÝnh, u nhó ®¶o ngîc, c¸c yÕu tè liªn
quan nghÒ nghiÖp, « nhiÔm m«i trêng, c¸c thãi
28
quen xÊu trong ¨n uèng, sinh ho¹t vµ yÕu tè vÒ gen...
®îc coi lµ c¸c yÕu tè nguy c¬ cao. V× vËy, theo
chóng t«i cÇn kh¸m kü, sinh thiÕt vïng tæn th¬ng
nÕu nghi ngê ë c¸c bÖnh nh©n cã bÖnh lý mòi xoang
m¹n tÝnh ®Ó kh«ng bá sãt c¸c trêng hîp UTSH ë giai
®o¹n sím. Trong nghiªn cøu nµy, nhãm bÖnh nh©n
®Õn kh¸m ph¸t hiÖn bÖnh sím sau khi ph¸t hiÖn triÖu
chøng ®Çu tiªn tríc 6 th¸ng chiÕm 16,7%, sau 6
th¸ng chiÕm tû lÖ cao nhÊt (46,6%). C¸c nghiªn cøu
®Òu cho r»ng c¸c triÖu chøng cña ung th sµng hµm
ë giai ®o¹n sím thêng kh«ng ®Æc hiÖu, gièng víi c¸c
bÖnh lý mòi xoang th«ng thßng. HÇu hÕt ngêi bÖnh
®Òu cho r»ng nh÷ng triÖu chøng xuÊt hiÖn thêi gian
®Çu tiªn lµ kh«ng quan träng, hä thêng tù ®iÒu trÞ
b»ng kh¸ng sinh, chèng viªm, gi¶m tiÕt dÞch, thuèc
nam … Trªn thùc tÕ, nh÷ng dÊu hiÖu cña ung th
sµng hµm cã thÓ cã lóc gi¶m, lóc t¨ng lªn nhng
kh«ng ¶nh hëng qu¸ râ rÖt tíi søc kháe vµ cha cã
biÓu hiÖn rÇm ré ®e däa tÝnh m¹ng nªn ngêi bÖnh
ng¹i ®i kh¸m. HÇu hÕt bÖnh nh©n vµo viÖn ®iÒu trÞ khi
thÊy dÊu hiÖu bÖnh kÐo dµi, ®iÒu trÞ kh«ng khái vµ cã
xu híng nÆng dÇn nªn khi ®ã bÖnh ®· ë giai ®o¹n
muén.
3. VÒ triÖu chøng l©m sµng.
Trong c¸c triÖu chøng l©m sµng cña UTSH, triÖu
chøng mòi xoang lµ hay gÆp nhÊt. DÊu hiÖn sím vµ
®Çu tiªn lµ ng¹t t¾c mòi. Ng¹t t¾c mòi mét bªn, t¨ng
dÇn chiÕm 63,3%, sè ng¹t t¾c mòi hai bªn chiÕm
20%. Nh vËy, sè bÖnh nh©n ng¹t t¾c mòi chiÕm tíi
83,3%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng t¬ng
tù nh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ trong
níc kh¸c. Theo NguyÔn C«ng Thµnh [4], tû lÖ ng¹t
t¾c mòi lµ 94,3%, cßn theo Vò C«ng Trùc lµ 88,5%
[5]. DÊu hiÖu ng¹t t¾c mòi cã thÓ ®îc coi lµ triÖu
chøng cña UTSH vµ v× vËy, khi xuÊt hiÖn dÊu hiÖu
nµy kÐo dµi, ®iÒu trÞ kh«ng ®ì cÇn kiÓm tra hoÆc sinh
thiÕt vïng tæn th¬ng nghi ngê. Tû lÖ ch¶y mòi còng
kh¸ cao (86,7%), trong ®ã ch¶y mòi cã m¸u chØ chiÕm
26,7%. MÆc dï dÊu hiÖu ch¶y m¸u mòi rÊt gîi bÖnh
song tû lÖ l¹i thÊp. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn
Gusatve Roussy, th× tû lÖ ch¶y mòi cña chóng t«i cao
h¬n nhiÒu (86,7% so víi 41,1%) [8]. DÊu hiÖu mÊt
ngöi chiÕm tû lÖ thÊp (16,7%) vµ thêng muén, së dÜ
nh vËy lµ mÊt ngöi chØ xuÊt hiÖn khi u to, che lÊp
toµn bé hèc mòi hai bªn. Gièng nh mÊt ngöi, dÊu
hiÖu ®au còng xuÊt hiÖn kh¸ muén vµ kh«ng nhiÒu
(20%). Nh÷ng trêng hîp nµy thêng ®au ©m Ø, liªn
tôc vµ cã tÝnh lan táa. Chóng t«i ph¸t hiÖn thÊy cã
60% bÖnh nh©n bÞ biÕn d¹ng vïng mÆt, mét bÖnh
nh©n cã thÓ cã tõ hai ®Õn ba biÓu hiÖn triÖu chøng.
Trong sè c¸c biÓu hiÖn biÕn d¹ng vïng mÆt, chóng t«i
gÆp biÓu hiÖn ®Çy r·nh mòi m¸ lµ cao nhÊt (46,7%),
tiÕp ®Õn lµ sng nÒ nöa mÆt (30%); c¸c biÓu hiÖn
kh¸c Ýt gÆp. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i t¬ng
tù nh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ Ph¹m
Kh¸nh Hoµ vµ Vò C«ng Trùc [5]. C¸c triÖu chøng nµy
lµ b»ng chøng cho thÊy m« ung th ®· ph¸ huû c¸c
v¸ch x¬ng, x©m lÊn ra c¸c tæ chøc xung quanh g©y
Y häc thùc hµnh (728) - sè 7/2010
nªn c¸c triÖu chøng biÕn d¹ng vïng mÆt, v× vËy ®©y
®· lµ giai ®o¹n muén cña bÖnh. C¸c biÓu hiÖn vÒ
thÇn kinh chñ yÕu lµ dÊu hiÖu ®au nöa ®Çu, thêng
x¶y ra ë bªn cã u, ®au cã tÝnh chÊt ©m Ø lµ chñ yÕu.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i thÊp h¬n so víi
nghiªn cøu cña NguyÔn C«ng Thµnh 57,1%, Ng«
Ngäc LiÔn (46,7% so víi 57,1% vµ 56%) [3,4].C¸c
biÓu hiÖn ®au vïng th¸i d¬ng, tª b× nöa mÆt Ýt gÆp
(t¬ng øng 20% vµ 13,3%) vµ thÊp h¬n nhiÒu so víi
kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Badid (73%) [7]. C¸c biÓu
hiÖn vÒ m¾t còng Ýt gÆp. Th«ng thêng c¸c biÓu hiÖn
triÖu chøng sím vÒ m¾t lµ kh«ng ®Æc hiÖu: sng nÒ
bê mi díi, xung huyÕt kÕt m¹c m¾t, ®Èy phång gãc
trong hèc m¾t dÔ nhÇm víi c¸c bÖnh ë m¾t, bÖnh
nh©n còng thêng ®Õn kh¸m ë chuyªn khoa m¾t, sau
®iÒu trÞ kh«ng ®ì míi chuyÓn ®Õn chuyªn khoa Tai
Mòi Häng.
4. VÒ tû lÖ c¸c typ m« bÖnh häc.
Trong 30 trêng hîp UTSH, chóng t«i gÆp 4 typ,
trong ®ã typ ung th biÓu m« v¶y gÆp nhiÒu nhÊt
73,3%, tiÕp ®Õn lµ typ ung th biÓu m« kh«ng biÖt
hãa, Ýt gÆp nhÊt lµ typ ung th biÓu m« tuyÕn v¶y.
Riªng typ UTBMV, chóng t«i ®· t×m thÊy 3 díi typ:
Nhó, d¹ng ®¸y vµ díi typ tÕ bµo h×nh thoi. §èi chiÕu
víi ph©n lo¹i m« häc cña TCYTTG n¨m 2005, chóng
t«i kh«ng gÆp c¸c typ ung th biÓu m« tuyÕn, mét sè
thø typ cña ung th typ tuyÕn níc bät (UTBM nang,
UTBM d¹ng biÓu b× nhÇy, UTBM c¬ biÓu m«, UT c¬
biÓu m«, UTBM víi thµnh phÇn tuyÕn ®a h×nh vµ
UTBM tuyÕn ®a h×nh ®é ¸c tÝnh thÊp), chóng t«i còng
kh«ng gÆp trêng hîp u thÇn kinh néi tiÕt nµo [8]. Sù
kh«ng ®Çy ®ñ vÒ c¸c typ m« häc trong nghiªn cøu
nµy theo ph©n lo¹i cña TCYTTG kh«ng cã nghÜa lµ ë
ViÖt Nam kh«ng gÆp mµ cã lÏ do sè lîng bÖnh nh©n
nghiªn cøu cña chóng t«i Ýt (chØ cã 30 trêng hîp) nªn
chóng t«i kh«ng thÊy ®ñ c¸c typ. Tû lÖ UTBMV gÆp
nhiÒu nhÊt cho thÊy tÝnh phæ biÕn cña typ ung th nµy
vµ nã còng t¬ng ®¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña
mét sè t¸c gi¶ kh¸c ë trong vµ ngoµi níc ®· c«ng bè
nh cña Lª V¨n BÝch vµ Ph¹m Kh¸nh Hoµ, NguyÔn
C«ng Thµnh, Ng« Ngäc LiÔn, Perin, Guerrier [1, 4].
Tuy nhiªn, theo L. Barnes, tû lÖ UTBMV ë sµng hµm
chØ chiÕm kho¶ng 1% tæng sè c¸c ung th vµ chiÕm
kho¶ng 3% tæng sè c¸c ung th ®Çu cæ [dÉn theo 8].
§iÒu ®¸ng lu ý lµ, ung th biÓu m« v¶y ë c¸c ®Þnh vÞ
kh¸c trong c¬ thÓ (ë da, cæ tö cung, phÕ qu¶n, thùc
qu¶n…) thêng cã biÓu hiÖn cÇu sõng song trong tÊt
c¶ c¸c trêng hîp ung th biÓu m« v¶y ë nghiªn cøu
nµy ®Òu kh«ng thÊy trêng hîp nµo cã cÇu sõng mµ
chØ thÊy cã biÖt hãa sõng riªng lÎ ë tÕ bµo u. Nh vËy,
hÇu hÕt c¸c ung th v¶y nµy ®Òu thuéc nhãm biÖt hãa
võa hoÆc thÊp, kh«ng thÊy biÖt hãa cao. §©y cã thÓ lµ
mét kh¸c biÖt so víi ung th v¶y ë ®Þnh vÞ kh¸c vµ
còng lµ mét gîi ý ®iÒu trÞ bæ trî sau phÉu thuËt v× c¸c
ung th v¶y kÐm biÖt hãa thêng ®¸p øng tèt víi tia
Y häc thùc hµnh (728) - sè 7/2010
hoÆc hãa chÊt h¬n lo¹i biÖt hãa cao. Tû lÖ bÖnh nh©n
cã h¹ch di c¨n thÊp, chñ yÕu (2/3 trêng hîp) lµ c¸c
ung th biÓu m« kh«ng biÖt hãa, ®iÒu nµy lµ hîp lý v×
c¸c ung th biÓu m« kh«ng biÖt hãa cã ®é ¸c tÝnh cao
nªn thêng di c¨n sím.
KÕt luËn
Qua nghiªn cøu 30 trêng hîp UTSH vÒ l©m
sµng, tû lÖ typ m« bÖnh häc chóng t«i rót ra kÕt luËn
sau:
- Nhãm tuæi tõ 41-60 chiÕm tû lÖ cao nhÊt víi
46,6%, nam gÆp nhiÒu h¬n n÷, tû lÖ nam/n÷ lµ 2,75/1.
Nhãm bÖnh nh©n ®Õn kh¸m ph¸t hiÖn bÖnh sau khi
ph¸t hiÖn triÖu chøng ®Çu tiªn sau 6 th¸ng chiÕm tû lÖ
cao nhÊt (46,6%). Sè bÖnh nh©n cã tiÒn sö viªm ®a
xoang m¹n tÝnh chiÕm 60%, trong ®ã ®· ®îc phÉu
thuËt lµ 26,7%. Cã 63,3% bÖnh nh©n ng¹t t¾c mòi
cïng bªn u, 20% bÖnh nh©n cã ch¶y m¸u mòi, 5%
mÊt ngöi vµ 20% ®au nhøc vïng mòi m¸. Sè bÖnh
nh©n cã biÓu hiÖn ®Çy r·nh mòi m¸ chiÕm tû lÖ cao
nhÊt (46,7%). Cã 86,7% bÖnh nh©n cã biÓu hiÖn triÖu
chøng thÇn kinh, trong ®ã biÓu hiÖn ®au nöa ®Çu gÆp
nhiÒu nhÊt (46,7%). C¸c biÓu hiÖn vÒ m¾t Ýt gÆp (chØ
36,6,%), biÓu hiÖn chÝnh lµ ch¶y níc m¾t (13,3%).
- T×m thÊy 5 typ m« bÖnh häc, trong ®ã ung th
v¶y chiÕm tû lÖ cao nhÊt víi 73,3% vµ tÊt c¶ c¸c
trêng hîp nµy ®Òu kh«ng thÊy cÇu sõng. C¸c typ
ung th biÓu m« kh¸c Ýt gÆp.
TµI LIÖU THAM KH¶O
1. Lª V¨n BÝch, Ph¹m Kh¸nh Hßa (1969), "nghiªn
cøu trªn 60 u ¸c tinh sµng hµm gÆp t¹i khoa TMH bÖnh
viÖn B¹ch mai tõ 1960 -1968", Néi san TMH (sè 1- 2),
trang 73 - 79.
2- NguyÔn M¹nh Cêng (1978), "Nh÷ng biÓu hiÖn
l©m sµng, tæ chøc bÖnh häc, ®iÖn quang cña 52 trêng
hîp ung th biÓu m« khèi sµng hµm",
3. Ng« Ngäc LiÔn (2001): " T×nh h×nh ung th sµng
hµm t¹i ViÖn Tai Mòi Häng trong 15 n¨m 1986 - 2001",
T¹p chÝ Y häc thùc hµnh (sè 431), trang 299 - 305.
4. NguyÔn C«ng Thµnh (1991), "Mét sè nhËn xÐt vÒ
ung th sµng hµm t¹i ViÖn Tai Mòi Häng tõ 1986 1990", LuËn v¨n tèt nghiÖp b¸c sü néi tró bÖnh viÖn,
chuyªn ngµnh TMH, §¹i häc Y Hµ Néi.
5. Vò C«ng Trùc (1996), " Gãp phÇn t×m hiÓu dÞch tÔ
häc, chÈn do¸n ung th sµng hµm vµ mét sè t¸c nh©n
sinh bÖnh liªn quan", LuËn v¨n tèt nghiÖp Th¹c sü y häc,
chuyªn ngµnh TMH, §¹i häc Y Hµ Néi.
6. Bourguet J, Boudiniere J, Coll (1971): "273
observations de tumeus malignees Ðthmoido maxillaires", Ouest Medical, , No5, p 395 -398.
7. Badib A, Kurohara S.S, Shedd DP (1969): "
Treatment of the can cer of the paranasal sinuses"
Cancer. p 533-537.
8. World Health Organization Classification of
Tumours 2005: Pathology and Genetics of Head and
Neck Tumours. International Agency for Researchon on
Cancer- 2005.
29
- Xem thêm -
.PDF 
5 
216 
126 
