Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu xác định và thực hiện mục tiêu dạy học các kiến thức kính núp, kính h...

Tài liệu Nghiên cứu xác định và thực hiện mục tiêu dạy học các kiến thức kính núp, kính hiểm vi, kính thiên văn trong chương mắt. các dụng cụ quang vật lý 11 thpt

.PDF
113
31
65

Mô tả:

1 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc s ph¹m hµ néi 2 D¬ng c«ng trô Nghiªn cøu x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn môc tiªu d¹y häc c¸c kiÕn thøc “kÝnh lóp, kÝnh hiÓn vi, kÝnh thiªn v¨n” trong ch¬ng “m¾t. c¸c dông cô quang” vËt lÝ 11- thpt luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc gi¸o dôc Hµ Néi, 2009 2 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc s ph¹m hµ néi 2 D¬ng c«ng trô Nghiªn cøu x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn môc tiªu d¹y häc c¸c kiÕn thøc “kÝnh lóp, kÝnh hiÓn vi, kÝnh thiªn v¨n” trong ch¬ng “m¾t. c¸c dông cô quang” vËt lÝ 11- thpt Chuyªn ngµnh: Lý luËn vµ Ph¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n VËt LÝ M· sè: 60 14 10 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc gi¸o dôc Ngêi híng dÉn khoa häc: GS-TS. Ph¹m H÷u Tßng Hµ Néi, 2009 Lêi c¶m ¬n 3 Víi t×nh c¶m ch©n thµnh, t¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi: C¸c thÇy c« trong tæ bé m«n ph­¬ng ph¸p, c¸c thÇy c« trong khoa VËt lÝ tr­êng §¹i häc S­ ph¹m Hµ Néi 1, tr­êng §¹i häc S­ ph¹m Hµ Néi 2 vµ Phßng sau §¹i häc tr­êng §¹i häc S­ ph¹m Hµ Néi 2 ®· tËn t×nh gi¶ng d¹y, t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh kho¸ häc. T¸c gi¶ còng xin göi lêi c¶m ¬n tíi: Ban Gi¸m ®èc, chuyªn viªn Phßng gi¸o dôc trung häc, c¸c phßng ban chøc n¨ng Së GD & §T B¾c Giang vµ Ban gi¸m hiÖu tr­êng THPT S¬n §éng sè 2 ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh luËn v¨n nµy. §Æc biÖt, t¸c gi¶ xin göi lêi c¶m ¬n vµ bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy h­íng dÉn khoa häc GS - TS. Ph¹m H÷u Tßng ®· tËn t×nh chØ dÉn, gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh luËn v¨n khoa häc nµy. Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ ph¹m vi nghiªn cøu cã h¹n, luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt, t¸c gi¶ kÝnh mong nhËn ®­îc sù c¶m th«ng vµ nh÷ng chØ dÉn quý b¸u ®Ó luËn v¨n hoµn thiÖn h¬n. T¸c gi¶ xin tr©n träng c¶m ¬n! Hµ Néi, th¸ng 9 n¨m 2009 T¸c gi¶ D­¬ng C«ng Trô Lêi cam ®oan 4 T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c kÕt qu¶ vµ sè liÖu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch­a tõng ®­îc ai c«ng bè Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi Con ng­êi lµ ®éng lùc c¬ b¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n coi träng viÖc ph¸t triÓn con ng­êi, coi con ng­êi lµ nguån lùc hµng ®Çu cña ®Êt n­íc. LÞch sö ph¸t triÓn cña loµi ng­êi g¾n liÒn víi gi¸o dôc, gi¸o dôc lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña x· héi loµi ng­êi. Ngµy nay, tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu nhËn thøc gi¸o dôc lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, ®Ó thùc hiÖn nh©n quyÒn, d©n chñ, trÝ tuÖ, hîp t¸c, b×nh ®¼ng vµ t«n träng lÉn nhau. Gi¸o dôc lµ ch×a kho¸ dÉn tíi t­¬ng lai cho mét cuéc sèng, mét thÕ giíi tèt ®Ñp h¬n. Con ng­êi ®­îc gi¸o dôc vµ tù gi¸o dôc ®­îc coi lµ nh©n tè quan träng nhÊt “võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. B­íc vµo thÕ kØ XXI loµi ng­êi ®· vµ ®ang chuyÓn sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi víi sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña khoa häc - kÜ thuËt. NÒn kinh tÕ tri thøc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh nh­ vò b·o ®· vµ ®ang ®Æt ra th¸ch thøc lín lao ®èi víi mçi d©n téc vµ mçi quèc gia. Tr­íc t×nh h×nh ®ã ®ái hái ngµnh gi¸o dôc ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ, s©u s¾c vµ toµn diÖn nh»m t¹o ra nh÷ng con ng­êi cã ®ñ kiÕn thøc, n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt lµm chñ ®Êt n­íc. §iÒu 35 cña HiÕn ph¸p n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam quy ®Þnh “Gi¸o dôc - §µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu” vµ ®Ó kh¼ng ®Þnh nhiÖm vô cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, NghÞ quyÕt lÇn thø hai cña Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· chØ râ: “Gi¸o dôc vµ §µo t¹o hiÖn nay ph¶i cã b­íc 5 chuyÓn nhanh chãng c¶ vÒ chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o, vÒ sè l­îng vµ quy m« ®µo t¹o, nhÊt lµ chÊt l­îng d¹y häc trong c¸c nhµ tr­êng, nh»m nhanh chãng ®­a gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®¸p øng yªu cÇu míi cña ®Êt n­íc. Thùc hiÖn n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi, phôc vô cho sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc”. Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VIII chØ râ: “§æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë tÊt c¶ c¸c cÊp, bËc häc, ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i ®Ó båi d­ìng cho häc sinh n¨ng lùc t­ duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò” vµ “®æi míi m¹nh mÏ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t­ duy s¸ng t¹o cña ng­êi häc”. LuËt Gi¸o dôc còng nªu râ: “Môc tiªu gi¸o dôc phæ th«ng lµ gióp häc sinh ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ ®¹o ®øc, trÝ tuÖ, thÓ chÊt thÈm mÜ, c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n, ph¸t triÓn n¨ng lùc c¸ nh©n, tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o, h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa...’’. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 2001 - 2010 cña ®Êt n­íc ®· ®Ò ra nhiÖm vô “khÈn tr­¬ng biªn so¹n vµ ®­a vµo sö dông æn ®Þnh trong c¶ n­íc bé ch­¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn míi”. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, Nhµ n­íc, ngµnh gi¸o dôc ®· kh«ng ngõng ®æi míi c¶i c¸ch néi dung, ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o ®­a ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nh»m båi d­ìng cho häc sinh t­ duy s¸ng t¹o vµ n¨ng lùc tÝch cùc s¸ng t¹o, tù chñ, t×m tßi x©y dùng vµ chiÕm lÜnh tri thøc”. HiÖn nay, ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa VËt lÝ bËc THPT ®· ®­îc biªn so¹n vµ ®­a vµo gi¶ng d¹y ®¹i trµ trªn c¶ n­íc tõ n¨m häc 2006 – 2007. Nghiªn cøu néi dung s¸ch gi¸o khoa míi, ®ång thêi ®i s©u vµo nghiªn cøu viÖc x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn môc tiªu d¹y häc ë tr­êng phæ th«ng, chóng t«i nhËn thÊy r»ng: Môc tiªu häc tËp theo chuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng lµ môc tiªu kÕt qu¶ häc, ®ã còng lµ môc tiªu tèi thiÓu mµ sau qu¸ tr×nh häc häc sinh ph¶i ®¹t 6 ®­îc. NÕu d¹y häc chØ nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu nµy th× kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®æi míi lµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o cña häc sinh. V× vËy, khi thùc hiÖn gi¶ng d¹y gi¸o viªn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh l¹i môc tiªu theo yªu cÇu ®æi míi d¹y häc. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy th× khi x¸c ®Þnh môc tiªu d¹y häc ph¶i x¸c ®Þnh c¶ môc tiªu qu¸ tr×nh häc vµ môc tiªu kÕt qu¶ häc. Bëi chØ cã môc tiªu qu¸ tr×nh häc míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu rÌn luyÖn tÝnh tÝch cùc, tù chñ vµ s¸ng t¹o cña häc sinh. Víi mong muèn gãp phÇn nhá bÐ vµo viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ d¹y vµ häc VËt lÝ ë tr­êng THPT chóng t«i chän vÊn ®Ò: Nghiªn cøu x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn môc tiªu d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11- THPT lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu - X¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu d¹y häc theo yªu cÇu ®æi míi ®èi víi c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT. - X©y dùng tiÕn tr×nh d¹y häc thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu nãi trªn. 3. §èi t­îng nghiªn cøu - Néi dung c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT - Môc tiªu d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT. - C¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc cña gi¸o viªn vµ häc sinh theo tiÕn tr×nh d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “ M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc ViÖc x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu d¹y häc phï hîp víi s¬ ®å tiÕn tr×nh khoa 7 häc x©y dùng kiÕn thøc cïng víi viÖc ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó t¹o ®­îc t×nh huèng vÊn ®Ò vµ sö dông kiÓu ®Þnh h­íng kh¸i qu¸t ch­¬ng tr×nh ho¸ ho¹t ®éng häc lµ c¬ së ®Ó ®Ò xuÊt ®­îc tiÕn tr×nh d¹y häc theo h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o cña häc sinh trong qu¸ tr×nh tham gia t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chiÕm lÜnh tri thøc. 5. NhiÖm vô nghiªn cøu §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®Ò ra, ®Ò tµi cã nh÷ng nhiÖm vô chÝnh sau ®©y: - Nghiªn cøu c¸c quan ®iÓm hiÖn ®¹i vÒ d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - Nghiªn cøu t­ t­ëng chØ ®¹o, môc tiªu ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi. - Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu khoa häc vÒ ch­¬ng "M¾t. C¸c dông cô quang" VËt lÝ 11- THPT. - Nghiªn cøu c¸ch x¸c ®Þnh môc tiªu qu¸ tr×nh häc. - Nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña viÖc thiÕt kÕ tiÕn tr×nh d¹y häc, tæ chøc c¸c t×nh huèng häc tËp vµ ®Þnh h­íng ho¹t ®éng häc tËp nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - So¹n th¶o môc tiªu qu¸ tr×nh häc cña c¸c kiÕn thøc ch­¬ng "M¾t. C¸c dông cô quang" VËt lÝ 11 - THPT ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc c¸c kiÕn thøc ch­¬ng "M¾t. C¸c dông cô quang" VËt lÝ 11 - THPT ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - TiÕn hµnh thùc nghiÖm s­ ph¹m theo môc tiªu ®· so¹n th¶o ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña nã trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. 6. Ph¹m vi nghiªn cøu - X©y dùng tiÕn tr×nh d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT. - C¸c ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß khi x©y dùng kiÕn thøc ch­¬ng "M¾t. 8 C¸c dông cô quang" VËt lÝ 11 - THPT ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - §èi t­îng thùc nghiÖm s­ ph¹m: Häc sinh líp 11 - THPT. 7. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nªu trªn chóng t«i sÏ sö dông phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn ®Ó n¾m ®­îc nh÷ng quan ®iÓm lý luËn vÒ d¹y häc hiÖn ®¹i trong viÖc tæ chøc c¸c t×nh huèng häc tËp theo h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o cña häc sinh, l«i cuèn häc sinh tham gia vµo tiÕn tr×nh t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong viÖc chiÕm lÜnh tri thøc. - Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra th¨m dß (tiÕp xóc, trao ®æi víi gi¸o viªn vµ häc sinh). - Ph­¬ng ph¸p quan s¸t (dù giê). - Thùc nghiÖm s­ ph¹m ë tr­êng phæ th«ng theo tiÕn tr×nh d¹y häc ®· so¹n th¶o, ghi l¹i h×nh ¶nh d¹y häc ë trªn líp qua b¨ng h×nh ®Ó nghiªn cøu ho¹t ®éng d¹y c¸c kiÕn thøc cô thÓ. - Ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc. 8. §ãng gãp cña luËn v¨n - Nghiªn cøu vµ lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - Ph©n tÝch ®­îc cÊu tróc néi dung vµ tiÕn tr×nh x©y dùng m¹ch kiÕn thøc ch­¬ng "M¾t. C¸c dông cô quang" VËt lÝ 11 - THPT. - Nghiªn cøu, x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. - ThiÕt kÕ ®­îc tiÕn tr×nh d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang” VËt lÝ 11 - THPT theo môc tiªu d¹y häc ®· x¸c ®Þnh. 9 - TiÕn hµnh thùc nghiªm s­ ph¹m vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm s­ ph¹m c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" theo tiÕn tr×nh ®· thiÕt kÕ. 9. CÊu tróc cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc. LuËn v¨n ®­îc tr×nh bµy ë ba ch­¬ng: Ch­¬ng 1: C¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi Ch­¬ng 2: Ph©n tÝch néi dung, thiÕt kÕ môc tiªu vµ ho¹t ®éng d¹y häc c¸c kiÕn thøc "KÝnh lóp, KÝnh hiÓn vi, KÝnh thiªn v¨n" trong ch­¬ng “M¾t. C¸c dông cô quang”VËt lÝ 11 - THPT Ch­¬ng 3: Thùc nghiÖm s­ ph¹m 10 Ch­¬ng 1 C¥ Së LÝ LUËN CñA §Ò TµI §· tõ nöa thÕ kØ qua vµ nhÊt lµ ngµy nay, khoa häc gi¸o dôc trªn thÕ giíi coi träng nh÷ng nghiªn cøu ®æi míi d¹y häc ë tr­êng phæ th«ng theo h­íng ®¶m b¶o ®­îc sù ph¸t triÓn n¨ng lùc s¸ng t¹o cña häc sinh, båi d­ìng t­ duy khoa häc, n¨ng lùc tù t×m tßi chiÕm lÜnh tri thøc, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÝch øng ®­îc víi cuéc sèng, víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tri thøc. Ph­¬ng ph¸p ®æi míi nµy ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch ®Ó nhËn râ nh÷ng nh­îc ®iÓm, h¹n chÕ c¨n b¶n cña thùc tr¹ng d¹y häc vµ chØ ra ®­îc nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ ®ã vµ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu mong muèn. Qua viÖc nghiªn cøu c¬ së lÝ luËn cña viÖc d¹y häc theo yªu cÇu ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o trong viÖc chiÕm lÜnh tri thøc, båi d­ìng t­ duy khoa häc - kÜ thuËt vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña HS, cïng víi kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, båi d­ìng nghiªn cøu khoa häc cña m×nh Gi¸o s­ - TiÕn sÜ Ph¹m H÷u Tßng ®· ®­a ra nh÷ng c¬ së lý luËn cho viÖc nghiªn cøu x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn môc tiªu d¹y häc tri thøc cô thÓ nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù chñ chiÕm lÜnh tri thøc, båi d­ìng t­ duy khoa häc – kÜ thuËt vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Néi dung cña c¬ së lý luËn ®ã ®­îc tr×nh bµy nh­ sau: 1.1. X¸c ®Þnh môc tiªu d¹y häc tri thøc cô thÓ 1.1.1. TÇm quan träng cña c¸c môc tiªu d¹y häc 11 ViÖc x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu d¹y häc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt nh»m: - Cã ®­îc ph­¬ng h­íng, tiªu chÝ ®Ó quyÕt ®Þnh vÒ néi dung, ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng tiÖn d¹y häc. - Cã ®­îc ý t­ëng râ rµng vÒ c¸i cÇn kiÓm tra ®¸nh gi¸ khi kÕt thóc mçi m«n häc, häc phÇn hay trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y tõng kiÕn thøc cô thÓ. - Th«ng b¸o cho ng­êi häc biÕt nh÷ng c¸i mong ®îi ë ®Çu ra cña sù häc lµ g×? §iÒu nµy gióp hä tù tæ chøc c«ng viÖc häc tËp cña m×nh. - Cã ®­îc ý t­ëng râ rµng vÒ c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é cÇn cã cña GV. 1.1.2. Kh¸i niÖm môc tiªu thao t¸c KiÓu d¹y häc truyÒn thèng lµ kiÓu d¹y häc mµ trung t©m chó ý cña gi¸o viªn lµ sù tr×nh diÔn, gi¶ng gi¶i cña m×nh víi häc sinh vÒ c¸c kiÕn thøc mµ gi¸o viªn cÇn d¹y vµ häc sinh cÇn häc, nghÜa lµ trung t©m chó ý lµ néi dung. Sù tr×nh bµy néi dung dï tèt ®Õn møc nµo th× còng kh«ng ph¶i lµ sù x¸c ®Þnh mét c¸ch cô thÓ kÕt qu¶ mong ®îi mµ sù d¹y mang l¹i ë ng­êi häc lµ g×: ng­êi häc ®¹t ®­îc kh¶ n¨ng g× trong hoÆc sau khi häc. Do ®ã, kh«ng cã c¨n cø x¸c ®¸ng ®Ó x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp vµ kh«ng cã tiªu chÝ râ rµng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ d¹y häc, ®¸nh gi¸ kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña ng­êi häc. §ã lµ mét nh­îc ®iÓm c¬ b¶n cña kiÓu d¹y häc truyÒn thèng, nã h¹n chÕ chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc. §Ó t×m c¸ch kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nªu trªn, tõ thùc tiÔn d¹y häc vµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc s­ ph¹m, trªn thÕ giíi, trong mÊy thËp kû nay ®· h×nh thµnh quan niÖm vÒ kiÓu d¹y häc mµ trung t©m chó ý lµ nh÷ng kh¶ n¨ng mµ ng­êi häc cÇn ®¹t ®­îc trong vµ sau khi häc. Chóng lµ kÕt qu¶ mµ sù d¹y mang l¹i ë ng­êi häc vµ ®­îc gäi lµ nh÷ng môc tiªu thao t¸c. V× nh÷ng môc tiªu nµy m« t¶ hµnh vi cô thÓ quan s¸t ®­îc cña ng­êi häc, lµ kÕt qu¶ cña thao t¸c mµ ng­êi häc ph¶i cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc. NÕu chó träng c¸c môc tiªu thao t¸c th× khi chuÈn bÞ d¹y häc mét néi dung cô thÓ nµo ®ã, ®ßi hái ph¶i tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: 12 * D¹y c¸i g×? * Ng­êi häc ph¶i biÕt g× hoÆc biÕt lµm g× tr­íc, trong vµ sau khi häc? * Thùc tÕ ng­êi häc biÕt g×? * D¹y thÕ nµo? Tr¶ lêi c©u hái thø nhÊt ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh néi dung cô thÓ Tr¶ lêi c©u hái thø hai ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu thao t¸c Tr¶ lêi c©u hái thø ba ®ßi hái kiÓm tra ®¸nh gi¸ nh÷ng kh¶ n¨ng mµ ng­êi häc ®· cã tr­íc khi häc vµ nh÷ng kh¶ n¨ng mµ ng­êi häc ®¹t ®­îc trong vµ sau khi häc Tr¶ lêi c©u hái thø t­ ®ßi hái ph¶i lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p vµ kÜ thuËt thÝch hîp 1.1.3. Ph©n biÖt c¸c lo¹i môc tiªu thao t¸c Trong d¹y häc ng­êi ta cßn ph¶i ph©n biÖt ba nhãm môc tiªu thao t¸c: a. Lo¹i môc tiªu “n¾m v÷ng c¸c hµnh vi mong muèn” §ã lµ nh÷ng môc tiªu liªn quan ®Õn mét lÜnh vùc cã thÓ dÔ dµng v¹ch râ ranh giíi, cã thÓ m« t¶ hµnh vi mong ®îi mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ triÖt ®Ó. Ng­êi häc cÇn thùc hiÖn ®­îc nh÷ng hµnh vi ®· x¸c ®Þnh. b. Lo¹i môc tiªu “chuyÓn t¶i ¸p dông c¸c hµnh vi ®· cã” Nãi vÒ viÖc sö dông c¸c kiÕn thøc kÜ n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt mét bµi to¸n míi, kh«ng ph¶i lµ t¸i t¹o mµ lµ ¸p dông kiÕn thøc, cã mét ®¸p sè chung nh­ng cã thÓ cã nhiÒu c¸ch gi¶i. Ng­êi ta kh«ng thÓ nãi tr­íc tÊt c¶ mäi tr­êng hîp. Ng­êi häc cÇn chuyÓn t¶i ¸p dông ®­îc c¸c hµnh vi ®· cã cña m×nh vµo t×nh huèng ®Æt ra. c. Lo¹i môc tiªu “biÓu lé hµnh vi thÝch øng” Kh«ng nhÊn m¹nh vµo s¶n phÈm lµ c¸i mµ kh«ng thÓ thÊy tr­íc vµ do ®ã kh«ng thÓ m« t¶ tr­íc ®­îc, nh­ng nhÊn m¹nh vµo t×nh huèng lµm n¶y sinh hµnh vi. Nã cã tÝnh chÊt khªu gîi nhiÒu h¬n lµ quy ®Þnh, kh«ng ph¶i ng­êi ta t×m kiÕm sù thèng nhÊt mµ ®óng h¬n lµ sù ®a d¹ng cña c¸c hµnh vi. Ng­êi häc cÇn biÓu lé hµnh vi øng ®¸p míi cña m×nh víi t×nh huèng ®Æt ra. 13 1.1.4. Ph©n biÖt bèn tr×nh ®é cña môc tiªu nhËn thøc a. Tr×nh ®é nhËn biÕt, t¸i hiÖn, t¸i t¹o Tr×nh ®é nµy thÓ hiÖn ë kh¼ n¨ng nhËn ra ®­îc, nhí l¹i ®­îc, ph¸t ng«n l¹i ®óng víi sù tr×nh bµy kiÕn thøc ®· cã; thùc hiÖn lÆp l¹i ®­îc ®óng mét c¸ch thøc ho¹t ®éng cô thÓ ®· cã; gi¶i ®¸p ®­îc c©u hái thuéc d¹ng “A lµ g×? ThÕ nµo”; “Thùc hiÖn A thÕ nµo?” b. Tr×nh ®é hiÓu, ¸p dông (gi¶i quyÕt ®­îc t×nh huèng t­¬ng tù nh­ t×nh huèng ®· biÕt) Tr×nh ®é nµy thÓ hiÖn ë kh¼ n¨ng gi¶i thÝch, minh ho¹ ®­îc nghÜa cña kiÕn thøc, ¸p dông ®­îc kiÕn thøc ®· nhí l¹i, hoÆc ®· ®­îc gîi ra ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc t×nh huèng t­¬ng tù víi t×nh huèng ®· biÕt, theo cïng mét mÉu nh­ t×nh huèng ®· biÕt; gi¶i ®¸p ®­îc c©u hái thuéc d¹ng: “A gióp gi¶i quyÕt X nh­ thÕ nµo?”. c. Tr×nh ®é vËn dông linh ho¹t (gi¶i quyÕt ®­îc t×nh huèng cã biÕn ®æi so víi t×nh huèng ®· biÕt) Tr×nh ®é nµy thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng lùa chän, ¸p dông tri thøc trong t×nh huèng cã biÕn ®æi so víi t×nh huèng ®· biÕt, nhËn ra r»ng cã thÓ gi¶i quyÕt t×nh huèng ®· cho b»ng c¸ch vËn dông phèi hîp c¸c c¸ch gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng theo c¸c mÉu ®· biÕt; gi¶i ®¸p ®­îc ®­îc c©u hái thuéc d¹ng: “(C¸c) A nµo gióp gi¶i quyÕt X vµ gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo?”. d. Tr×nh ®é s¸ng t¹o (®Ò xuÊt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng theo mÉu s½n cã) Tr×nh ®é nµy thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ph¸t biÓu vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò theo c¸ch riªng cña m×nh b»ng c¸ch lùa chän, ®Ò xuÊt vµ ¸p dông kiÕn thøc ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò kh«ng theo c¸c mÉu ®· cã s½n; ®Ò ra vµ gi¶i ®¸p ®­îc c©u hái thuéc d¹ng: “Cã vÊn ®Ò g×?”; “§Ò xuÊt ý kiÕn riªng, c¸ch gi¶i quyÕt riªng thÕ nµo?”. 1.2. C¸c luËn ®iÓm ph­¬ng ph¸p luËn chØ ®¹o ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc theo môc tiªu ®æi míi nh»m 14 ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc, tù chñ s¸ng t¹o vµ t­ duy khoa häc cña häc sinh D¹y häc lµ m«n khoa häc ë nhµ tr­êng kh«ng chØ ®¬n thuÇn nh»m mét môc tiªu duy nhÊt lµ gióp häc sinh cã ®­îc mét sè kiÕn thøc cô thÓ nµo ®ã. §iÒu quan träng h¬n lµ trong qu¸ tr×nh d¹y häc c¸c tri thøc cô thÓ ®ã rÌn luyÖn cho häc sinh tiÒm lùc ®Ó khi ra tr­êng hä cã thÓ tiÕp tôc tù häc tËp, cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng cña ho¹t ®éng thùc tiÔn kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Còng chØ trong ®iÒu kiÖn d¹y häc nh­ vËy míi ®¶m b¶o nh÷ng kiÕn thøc häc sinh ®· häc ®­îc lµ nh÷ng kiÕn thøc thùc sù cã chÊt l­îng s©u s¾c, v÷ng ch¾c, vËn dông ®­îc. ViÖc qu¸n triÖt quan ®iÓm trªn ®©y vÒ môc tiªu d¹y häc c¸c m«n khoa häc, cïng víi viÖc qu¸n triÖt quan ®iÓm ho¹t ®éng vÒ b¶n chÊt cña häc vµ cña d¹y vµ quan ®iÓm hiÖn ®¹i cña ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc, dÉn tíi viÖc x¸c lËp mét hÖ thèng c¸c luËn ®iÓm quan träng lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu thùc nghiÖm d¹y häc vÒ “chiÕn l­îc d¹y häc ph¸t triÓn ho¹t ®éng tù chñ chiÕm lÜnh tri thøc, båi d­ìng t­ duy khoa häc – kü thuËt vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò”. §ã lµ s¸u luËn ®iÓm c¬ b¶n d­íi ®©y, ®­îc coi nh­ s¸u nguyªn t¾c chØ ®¹o ho¹t ®éng d¹y. 1.2.1. VÒ vai trß quan träng cña sù d¹y lµ thùc hiÖn ®­îc viÖc tæ chøc, kiÓm tra, ®Þnh h­íng h÷u hiÖu ho¹t ®éng häc Sù häc nãi chung, lµ sù thÝch øng cña ng­êi häc víi nh÷ng t×nh huèng thÝch ®¸ng, lµm n¶y sinh vµ ph¸t triÓn ë ng­êi häc nh÷ng d¹ng ho¹t ®éng x¸c ®Þnh, ph¸t triÓn ë ng­êi häc nh÷ng n¨ng lùc thÓ chÊt, tinh thÇn vµ nh©n c¸ch c¸ nh©n. Nãi riªng, sù häc cã chÊt l­îng mét tri thøc khoa häc míi nµo ®ã ph¶i lµ sù thÝch øng cña ng­êi häc víi nh÷ng t×nh huèng häc tËp thÝch ®¸ng. ChÝnh qu¸ tr×nh thÝch øng nµy lµ ho¹t ®éng cña ng­êi häc x©y dùng nªn tri thøc míi víi tÝnh c¸ch lµ ph­¬ng tiÖn tèi ­u gi¶i quyÕt t×nh huèng míi. §ång 15 thêi ®ã lµ qu¸ tr×nh gãp phÇn lµm ph¸t triÓn c¸c n¨ng lùc nhËn thøc, thùc tiÔn vµ nh©n c¸ch cña ng­êi häc. Bëi vËy, mét vai trß quan träng cña gi¸o viªn trong d¹y häc m«n khoa häc lµ tæ chøc ®­îc nh÷ng t×nh huèng häc tËp vµ thùc hiÖn ®­îc sù kiÓm tra, ®Þnh h­íng, ho¹t ®éng h÷u hiÖu, cho phÐp gîi ra ë häc sinh ho¹t ®éng häc tËp tù chñ, tÝch cùc, dÉn tíi sù chiÕm lÜnh ®­îc tri thøc khoa häc, theo c¸ch tiÕp cËn hiÖn thùc t­¬ng tù nh­ c¸c nhµ khoa häc. 1.2.2. VÒ sù cÇn thiÕt tæ chøc t×nh huèng vÊn ®Ò trong d¹y häc Tri thøc khoa häc ®­îc x©y dùng khi nhµ khoa häc cã ®éng c¬ gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò, t×m lêi gi¶i ®¸p cho mét c©u hái ®Æt ra mµ viÖc t×m tßi lêi gi¶i ®¸p cho c©u hái ®ã chÝnh lµ ph¶i t×m tßi mét c¸i míi, chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc t¸i hiÖn, lÆp l¹i c¸c kiÕn thøc vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng quen thuéc cã s½n. Bëi vËy trong viÖc d¹y häc m«n khoa häc, gi¸o viªn cÇn tæ chøc ®­îc nh÷ng t×nh huèng vÊn ®Ò. §ã chÝnh lµ viÖc tæ chøc nh÷ng t×nh huèng trong ®ã cã xuÊt hiÖn vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt mµ häc sinh tù thÊy m×nh cã kh¶ n¨ng tham gia gi¶i quyÕt vµ do ®ã sÏ suy nghÜ vµ ®­a ra gi¶i ph¸p riªng cña m×nh, tù t×m tßi c¸ch gi¶i quyÕt thÝch hîp. ChÝnh trong ®iÒu kiÖn ®ã, víi sù gióp ®ì ®Þnh h­íng cña gi¸o viªn, häc sinh sÏ x©y dùng ®­îc cho m×nh nh÷ng tri thøc khoa häc s©u s¾c, v÷ng ch¾c vµ vËn dông ®­îc, ®ång thêi qua qu¸ tr×nh ®ã n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh sÏ ®­îc ph¸t triÓn. 1.2.3. VÒ sù cÇn thiÕt lËp ®­îc s¬ ®å biÓu ®¹t l«gÝc cña tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc ®èi víi tri thøc cÇn d¹y NhËn thøc thùc tÕ kh¸ch quan (nhËn thøc mét t×nh huèng vËt lý) lµ biÓu ®¹t nã b»ng mét m« h×nh hîp thøc (mét m« h×nh cã hiÖu lùc). Qu¸ tr×nh nhËn thøc khoa häc trong thùc tÕ kh¸ch quan, xÐt cho cïng lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng v« tËn cña viÖc x©y dùng m« h×nh, hîp thøc ho¸ m« h×nh vµ hoµn thiÖn 16 m« h×nh. TiÕn tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, x©y dùng tri thøc vËt lÝ lµ tiÕn tr×nh “tõ ®Ò xuÊt vÊn ®Ò nghiªn cøu suy ®o¸n gi¶i ph¸p, kh¶o s¸t lý thuyÕt / thùc nghiÖm, råi xem xÐt ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÊp nhËn ®­îc cña c¸c kÕt qu¶ t×m ®­îc, trªn c¬ së vËn dông chóng ®Ó gi¶i thÝch / tiªn ®o¸n c¸c sù kiÖn vµ xem xÐt sù phï hîp gi÷a lý thuyÕt vµ thùc nghiÖm” (chø kh«ng ph¶i chØ theo con ®­êng kinh nghiÖm c¶m tÝnh, trùc quan ghi nhËn quy n¹p chñ nghÜa). ViÖc vËn dông tri thøc míi vµo thùc tiÔn ®ång thêi còng lµ viÖc tiÕp tôc kiÓm tra ®Ó bæ sung ph¸t triÓn tri thøc khoa häc. Bëi vËy, trong d¹y häc, ho¹t ®éng nhËn thøc khoa häc cña häc sinh cÇn ®­îc ®Þnh h­íng phï hîp víi tiÕn tr×nh x©y dùng tri thøc nh­ thÕ. ViÖc nµy ®ßi hái sù ph©n tÝch s©u s¾c cÊu tróc néi dung tri thøc cÇn d¹y vµ x¸c lËp ®­îc s¬ ®å “tõ t×nh huèng xuÊt ph¸t thÕ nµo, n¶y sinh vÊn ®Ò g×; t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ ®i tíi kÕt qu¶ nh­ thÕ nµo”, mét c¸ch phï hîp víi tr×nh ®é häc sinh vµ xÐt trong qu¸ tr×nh x©y dùng, kiÓm tra, vËn dông tri thøc míi. Trong ®ã x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ nh÷ng c©u hái ®Þnh h­íng h÷u hiÖu cho hµnh ®éng t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, mét c¸ch phï hîp víi ph­¬ng ph¸p nhËn thøc khoa häc. 1.2.4. VÒ sù cÇn thiÕt sö dông nh÷ng quan niÖm vèn cã cña häc sinh trong viÖc tæ chøc t×nh huèng vµ ®Þnh h­íng hµnh ®éng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña häc sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng kiÕn thøc míi Tri thøc míi ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c tri thøc ®· cã vµ ®ång thêi cßn ph¶i ®èi chäi l¹i víi c¸c quan ®iÓm ®· cã nh­ng l¹i lµ trë lùc ®èi víi sù h×nh thµnh tri thøc míi. Tri thøc míi, víi ý nghÜa ®óng ®¾n cña nã, chØ cã thÓ thùc sù ®­îc x¸c lËp, hoµ nhËp vµo vèn hiÓu biÕt riªng cña häc sinh, khi mµ nã ®­îc x©y dùng trªn c¬ së tri thøc ®· cã cña häc sinh, ®ång thêi lµm biÕn ®æi vµ kh¾c phôc ®­îc c¸c quan ®iÓm cò, c¸ch hiÓu cò sai l¹c, tr¸i ng­îc víi nã. 17 Bëi vËy, trong d¹y häc cÇn nghiªn cøu c¸c quan niÖm hoÆc c¸ch hiÓu sai lÇm vèn cã cña häc sinh cã liªn quan tíi tri thøc cÇn x©y dùng. Chóng lµ chç dùa, ®ång thêi lµ trë lùc tÊt yÕu cÇn kh¾c phôc ®èi víi qu¸ tr×nh x©y dùng tri thøc míi cho häc sinh. CÇn sö dông c¸c quan niÖm vèn cã ®ã cña häc sinh vµo viÖc x©y ®ùng t×nh huèng vÊn ®Ò vµ ®Þnh h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch h÷u hiÖu sao cho t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn cho nh÷ng quan niÖm ®ã ®­îc häc sinh vËn dông, ®­îc thö th¸ch trong qu¸ tr×nh kiÓm tra hîp thøc ho¸, khiÕn cho ng­êi häc tù nhËn thÊy chç sai lÇm (kh«ng hîp thøc), thÊy cÇn thay ®æi quan niÖm, kh¾c phôc sai lÇm ®Ó x©y dùng tri thøc míi phï hîp. 1.2.5. VÒ sù cÇn thiÕt ph¸t huy t¸c dông cña sù trao ®æi vµ tranh luËn cña häc sinh trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc Sù x©y dùng tri thøc khoa häc lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh x· héi. NhËn thøc cña mçi c¸ nh©n, thµnh viªn x· héi, tiÕn triÓn trong sù t­¬ng t¸c x· héi vµ xung ®ét x· héi – nhËn thøc. Trong nghiªn cøu khoa häc, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc cã sù ®ãng gãp cña céng ®ång c¸c nhµ khoa häc. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña mçi c¸ nh©n nhµ khoa häc cã sù hç trî cña ng­êi kh¸c. KÕt qu¶ ®ã ®­îc tr×nh bµy, ®­îc th«ng b¸o vµ tr¶i qua tranh luËn ph¶n b¸c, b¶o vÖ trong céng ®ång khoa häc. Khi ®ã míi cã nh÷ng tri thøc khoa häc cã ®Çy ®ñ gi¸ trÞ. Sù häc tËp, x©y dùng tri thøc cña häc sinh sÏ ®­îc t¹o thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶ h¬n nhê trao ®æi vµ sù tranh luËn víi nh÷ng ng­êi ngang hµng. Trong ®iÒu kiÖn ®ã sÏ ph¸t huy ®­îc ¶nh h­ëng cña sù m«i giíi, hç trî cña nh÷ng ng­êi trong céng ®ång ®èi mçi c¸ nh©n qua vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt cña c¸ nh©n. 1.2.6. VÒ sù cÇn thiÕt tæ chøc tiÕn tr×nh d¹y häc pháng theo tiÕn tr×nh nghiªn cøu x©y dùng, b¶o vÖ tri thøc khoa häc 18 §Ó ph¸t huy tæng hîp c¸c nh©n tè t¸c ®éng: vai trß cña häc sinh trong sù tù chñ hµnh ®éng x©y dùng kiÕn thøc, vai trß cña gi¸o viªn trong viÖc tæ chøc t×nh huèng häc tËp vµ ®Þnh h­íng hµnh ®éng t×m tßi x©y dùng tri thøc cña häc sinh, vai trß t­¬ng t¸c cña x· héi (cña tËp thÓ häc sinh) ®èi víi qu¸ tr×nh nhËn thøc cña mçi c¸ nh©n häc sinh vµ ®ång thêi cho häc sinh tËp quen víi qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ c¸i míi trong nghiªn cøu khoa häc th× cÇn tæ chøc tiÕn tr×nh d¹y häc pháng theo tiÕn tr×nh x©y dùng, b¶o vÖ tri thøc míi trong nghiªn cøu khoa häc. Cã thÓ diÔn ®¹t th©u tãm, kh¸i qu¸t c¸c luËn ®iÓm ph­¬ng ph¸p luËn quan träng cña d¹y häc khoa häc b»ng c¸c kÕt luËn sau ®©y: a. Con ng­êi häc, h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n c¸ch n¨ng lùc cña m×nh trong ho¹t ®éng. Häc qua lµm, qua kh¾c phôc sai lÇm; häc qua giao tiÕp, tr×nh bµy ý kiÕn, t­ t­ëng quan ®iÓm cña m×nh víi ng­êi kh¸c; ®èi chiÕu ý kiÕn, t­ t­ëng quan ®iÓm cña m×nh víi ý kiÕn t­ t­ëng, quan ®iÓm cña ng­êi kh¸c víi thùc nghiÖm thùc tiÔn. V× vËy cÇn hiÓu b¶n chÊt cña d¹y häc lµ t¹o ®iÒu kiÖn gióp cho sù häc nh­ thÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. D¹y häc cÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng chøc n¨ng quan träng lµ tæ chøc, kiÓm tra, ®Þnh h­íng h÷u hiÖu ho¹t ®éng häc phï hîp víi môc tiªu d¹y häc. b. CÇn ®¶m b¶o sù c©n ®èi gi÷a d¹y tri thøc vµ kü n¨ng tiÕp cËn tri thøc. c. CÇn tæ chøc t×nh huèng häc tËp h÷u hiÖu, khªu gîi ®­îc ng­êi häc suy nghÜ tõ vèn kinh nghiÖm, hiÓu biÕt cña m×nh, ®ång thêi biÕt thu l­îm sö dông th«ng tin tõ nh÷ng nguån kh¸c nhau ®Ó tù ®­a ra ý kiÕn, gi¶i ph¸p cña m×nh cho vÊn ®Ò ®¹t ®­îc. d. Nªn khuyÕn khÝch trùc gi¸c s¸ng t¹o cña ng­êi häc. T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc tËp nghiªn cøu t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò phï hîp víi c¸ch tiÕp cËn khoa häc: ®Ò xuÊt vÊn ®Ò, suy ®o¸n ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p, thùc hiÖn gi¶i ph¸p, diÔn ®¹t kÕt luËn; ®¸nh gi¸ vËn dông kÕt qu¶. 19 e. CÇn tæ chøc ®­îc sù lµm viÖc hîp t¸c, trao ®æi ý kiÕn, khªu gîi ®­îc sù tranh luËn, ph¶n b¸c, b¶o vÖ ®­îc ý kiÕn trong tËp thÓ ng­êi häc. g. CÇn lËp ®­îc s¬ ®å m« pháng tiÕn tr×nh khoa häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, x©y dùng tri thøc cÇn d¹y phï hîp víi tr×nh ®é häc sinh. Theo ®ã suy nghÜ thiÕt kÕ môc tiªu d¹y häc cô thÓ vµ tiÕn tr×nh ho¹t ®éng d¹y häc thÝch hîp. KÕt luËn rót ra cho viÖc thiÕt kÕ ph­¬ng ¸n d¹y häc Tõ c¸c luËn ®iÓm ph­¬ng ph¸p luËn nªu trªn cã thÓ rót ra kÕt luËn kh¸i qu¸t chØ ®¹o viÖc nghiªn cøu thiÕt kÕ tiÕn tr×nh d¹y häc c¸c tri thøc cô thÓ nh­ sau: §Ó n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ d¹y häc: ®¶m b¶o cho häc sinh chiÕm lÜnh ®­îc kiÕn thøc, kÜ n¨ng; ®ång thêi båi d­ìng ®­îc t­ duy khoa häc, t­ duy s¸ng t¹o, ph¸t triÓn ë häc sinh hµnh ®éng tù chñ t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc khoa häc vµ tõ ®ã chuÈn bÞ tèt cho häc sinh cã thÓ thÝch øng ®­îc víi thùc tiÔn cuéc sèng kh«ng ngõng ph¸t triÓn th× ®ßi hái viÖc thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc theo quy tr×nh gåm c¸c b­íc sau: * ThiÕt lËp s¬ ®å biÓu ®¹t l«gÝc cña tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc ®èi víi tri thøc cÇn d¹y Tõ sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ kiÕn thøc cÇn d¹y, gi¸o viªn thiÕt lËp s¬ ®å biÓu ®¹t l«gÝc cña tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc, ®¸p øng ®­îc ®ßi hái ph­¬ng ph¸p luËn cña tiÕn tr×nh khoa häc x©y dùng tri thøc, ®ång thêi l¹i phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh. §ã lµ c¬ së quan träng lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ tæ chøc vµ ®Þnh h­íng kh¸i qu¸t hµnh ®éng tù chñ t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. *Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (t×nh huèng vÊn ®Ò) 20 Tæ chøc t×nh huèng häc tËp cã vÊn ®Ò thÓ hiÖn ë chç gi¸o viªn so¹n th¶o ®­îc nh÷ng nhiÖm vô tiÒm Èn vÊn ®Ò t­¬ng øng víi tri thøc cÇn d¹y ®Ó giao cho häc sinh. Sao cho nhiÖm vô ®ã ®­îc häc sinh h¨ng h¸i ®¶m nhËn theo suy nghÜ, gi¶i ph¸p cña m×nh. TÊt yÕu häc sinh sÏ gÆp khã kh¨n, ý thøc ®­îc vÊn ®Ò vµ khã kh¨n lµ võa søc nªn häc sinh cã thÓ tù chñ, tÝch cùc suy nghÜ t×m tßi ®Ó v­ît qua khã kh¨n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, t¹o ®éng c¬ thóc ®Èy ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch cùc cña häc sinh. * X¸c ®Þnh viÖc ®Þnh h­íng kh¸i qu¸t ch­¬ng tr×nh ho¸ hµnh ®éng nhËn thøc tù chñ tÝch cùc cña häc sinh vµ viÖc tæ chøc hîp lý ho¹t ®éng cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ häc sinh. Trªn c¬ së t×nh huèng häc tËp ®· ph¸c th¶o gi¸o viªn dù kiÕn kh¶ n¨ng ®¸p øng cã thÓ cã vµ nh÷ng khã kh¨n cã thÓ x¶y ra ë häc sinh ®Ó dù kiÕn tiÕn tr×nh ®Þnh h­íng hµnh ®éng cña häc sinh, b»ng c¸ch chuÈn bÞ nh÷ng c©u hái ®Ò xuÊt vÊn ®Ò cÇn bæ sung, nh÷ng gîi ý, nh÷ng ý kiÕn yªu cÇu häc sinh xem xÐt, th¶o luËn vµ chuÈn bÞ viÖc gi¸o viªn sÏ kh¸i qu¸t ho¸ tæng kÕt, chÝnh x¸c ho¸, bæ sung, thÓ chÕ ho¸ kiÕn thøc ë nh÷ng chæ cÇn thiÕt. Gi¸o viªn h×nh dung viÖc ®Þnh h­íng kh¸i qu¸t ch­¬ng tr×nh ho¸ hµnh ®éng, nhËn thøc tù chñ cña häc sinh xuÊt ph¸t tõ t×nh huèng cã vÊn ®Ò ®· dù th¶o vµ pháng theo s¬ ®å l«gÝc cña tiÕn tr×nh x©y dùng tri thøc ®· thiÕt lËp. §ång thêi h×nh dung viÖc tæ chøc hîp lý ho¹t ®éng cña c¸ nh©n vµ cña tËp thÓ häc sinh pháng theo tiÕn tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu x©y dùng vµ b¶o vÖ tri thøc míi trong céng ®ång khoa häc, ®Ó cã thÓ khai th¸c, ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ c¸c nh©n tè t¸c ®éng cã lîi cho sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc khoa häc cña häc sinh. Nh­ vËy th× viÖc thiÕt kÕ tiÕn tr×nh d¹y häc tri thøc cô thÓ ®ßi hái: Ph¶i thiÕt lËp ®­îc s¬ ®å l«gÝc tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc ®èi víi tri thøc cÇn d¹y, tæ chøc ®­îc t×nh huèng cã vÊn ®Ò vµ ch­¬ng tr×nh ho¸ sù ®Þnh h­íng häc sinh ®èi víi hµnh ®éng t×m tßi lùa chän kiÓm tra x©y dùng tri thøc cÇn häc.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan