Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu ứng dụng quy trình công nghệ sản xuất văcxin bại liệt bất hoạt từ chủ...

Tài liệu Nghiên cứu ứng dụng quy trình công nghệ sản xuất văcxin bại liệt bất hoạt từ chủng sabin

.PDF
126
194
148

Mô tả:

BKHCN-BYT TTKHSXVXSB BKHCN-BYT TTKHSXVXSB BKHCN-BYT TTKHSXVXSB Bé Khoa häc c«ng nghÖ – bé y tÕ Trung t©m KHSX V¨cxin Sabin 135 Lß ®óc – Hµ néi B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt §Ò tµi Nghiªn cøu øng dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin M· sè : KC.10-24 GS.TSKH NguyÔn V¨n MÉn 5857 05/6/2006 Hµ néi – 12/2005 B¶n quyÒn 2005 thuéc TTKHSXVXSB §¬n xin sao chÐp toµn bé hoÆc tõng phÇn tµi liÖu nµy ph¶i göi ®Õn Gi¸m ®èc TTKHSXVXSB trõ tr−êng hîp sö dông víi môc ®Ých nghiªn cøu. Bé Khoa häc c«ng nghÖ – bé y tÕ Trung t©m KHSX v¨cxin Sabin 135 Lß ®óc – Hµ néi B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt ®Ò tµi Nghiªn cøu øng dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin M· sè : KC.10-24 GS.TSKH NguyÔn V¨n MÉn Hµ néi – 12/2005 B¶n th¶o viÕt xong 11/2005 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc, m· sè KC.10-24 §Ò tµI nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ nhµ n−íc KC10-24 Nghiªn cøu øng dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin Cè vÊn Khoa häc: GS.TSKH. Hoµng Thñy Nguyªn Chñ nhiÖm ®Ò tµi : GS.TSKH. NguyÔn V¨n MÉn C¸c c¸n bé tham gia: 1. TS NguyÔn ThÞ Quú 2. TS NguyÔn §¨ng HiÒn 3. PGS.TS Lª ThÞ Lu©n 4. Ths Cao Xu©n ThÞnh 5. Cn §Æng Mai Dung 6. Cn D−¬ng ThÞ Nga 7. Cn NguyÔn Thanh Thuû 8. Cn NguyÔn H¶i Thanh C¬ quan thùc hiÖn: Trung t©m Khoa häc S¶n xuÊt V¨cxin Sabin Ch÷ viÕt t¾t b¶ng c¸c kÝ hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t ARN AxÝt Ribonucleic ATCC American Type Correction Centre BH BÊt ho¹t BSA Bovin Serum Albumin BT Bµo thai CCID50 Cell culture infective dose (liÒu g©y nhiÔm 50% nu«i tÕ bµo) CDC Dd Dung dÞch DMEM Dubeco Minimum Essencial Medium Du Antigen-D unit (®¬n vÞ kh¸ng nguyªn D) §¦MD §¸p øng miÔn dÞch §¦KT §¸p øng kh¸ng thÓ EDTA Ethylene Diamine Tetraacetic Acid Hep2C Human Laryngocacinoma cincinati (tÕ bµo ung th− thanh qu¶n ng−êi) HIV Human HRP Horseradish peroxidase HV§T HiÓn vi ®iÖn tö IgG Immuno globulin G (globulin miÔn dÞch G) IgM Immuno globulin M (globulin miÔn dÞch M) IgA Immuno globulin A (globulin miÔn dÞch A) IPV Inactivated Polio Vaccine (V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t-V¨cxin B¹i liÖt chÕt) IPVK V¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t s¶n xuÊt tõ tÕ bµo thËn khØ IPVkBT V¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t s¶n xuÊt tõ tÕ bµo thËn khØ bµo thai IPVV V¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t s¶n xuÊt tõ tÕ bµo Vero JEM JVKT Japan Verver Kidney Tissue kDa Kilo Dalton KHT Kh¸ng huyÕt thanh KHV§T KÝnh hiÓn vi ®iÖn tö KTT KhØ tr−ëng thµnh LHE Lactabumin Hydrolysate Eagle (trong ®Öm Hanks) Ch÷ viÕt t¾t LH3E Lactabumin Hydrolysate Eagle (trong ®Öm Earle) LMC LiÖt mÒm cÊp M0 Tr−íc tiªm liÒu 1 M1 Sau tiªm liÒu 1 M2 Sau tiªm liÒu 2 M3 Sau tiªm liÒu 3 M199 M«i tr−êng 199 MEF MEM Minimum Essencial Medium MGCB MWCB Master Working Cell Bank (Ng©n hµng tÕ bµo gièng) MWCO OPV Oral Polio Vaccine (V¾c xin B¹i liÖt uèng) P0 TÕ bµo tiªn ph¸t P1 TÕ bµo tiªn ph¸t t¸ch lÇn 1 P2 TÕ bµo tiªn ph¸t t¸ch lÇn 1 PARKER M«i tr−êng 199 PB Phosphate Buffer PBF PJRI Polio Japan Research Institute POLIOVAC Trung t©m Khoa häc S¶n xuÊt V¨cxin Sabin PVDF Polyvinyl-idene-difluoride RD TÕ bµo ung th− phæi ë ng−êi SIV Simian Immunodeficieny Virus (Virut g©y suy gi¶m miÔn dÞch khØ) S-IPV Sabin - Inactivated Polio Vaccine SL Siªu läc SLT Siªu ly t©m SSL Sau siªu läc SV40 Simian virus 40 TB TÕ bµo TBH Tr−íc bÊt ho¹t TBS 1X Tris-HCl buffed solution 1 lÇn TCMR Tiªm chñng më réng Ch÷ viÕt t¾t TCTQ Tiªm chñng toµn quèc TCYTTG Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi TKTF TÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t TTKHSXVXSB Trung t©m KHSX v¨cxin Sabin TSL Tr−íc siªu läc VERO The kidney cells of an African Green Monkey (TÕ bµo thËn khØ xanh ch©u phi) VLDT VËt liÖu di truyÒn VRBL Virót B¹i liÖt WHO World Health Organization (Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi) Môc lôc Môc lôc Trang Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t Môc lôc §Æt vÊn ®Ò ............................................................................................................................ 1 Ch−¬ng 1 : Tæng quan .......................................................................................................... 3 1.1 Virut B¹i liÖt .................................................................................................................... 3 1.1.1 Ph©n lo¹i virut .............................................................................................................. 3 1.1.2 H×nh th¸i häc ................................................................................................................ 3 1.1.3 Thµnh phÇn ho¸ häc cña virut B¹i liÖt .......................................................................... 3 1.1.4 TÝnh chÊt miÔn dÞch häc ............................................................................................... 4 1.1.5 Sù nh©n lªn cña virut b¹i liÖt trong tÕ bµo c¶m thô ...................................................... 4 1.2 T×nh h×nh B¹i liÖt ë ViÖt nam .......................................................................................... 7 1.3 V¨cxin phßng bÖnh B¹i liÖt ............................................................................................. 7 1.3.1 LÞch sö cña v¨cxin B¹i liÖt ........................................................................................... 8 1.3.2 S¶n xuÊt v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t .................................................................................. 9 1.3.3 Kh¶ n¨ng b¶o vÖ cña v¨cxin IPV ............................................................................... 10 1.3.3.1 So s¸nh gi÷a 2 lo¹i v¨cxin OPV vµ IPV .................................................................. 11 1.3.3.2 Thanh to¸n B¹i liÖt ë ViÖt nam ................................................................................ 12 1.3.3.3 VÊn ®Ò sö dông v¨cxin sau khi ®· thanh to¸n B¹i liÖt ............................................. 12 1.3.3.4 VÊn ®Ò nghiªn cøu s¶n xuÊt v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t cña NhËt b¶n ........................ 13 1.3.3.5 ViÖc sö dông IPV vµ OPV ë Mü ............................................................................. 14 1.4 ChiÕn l−îc sö dông v¨cxin IPV trªn thÕ giíi – liÒu dïng khuyÕn c¸o .......................... 15 Ch−¬ng 2 : VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................... 18 2.1 VËt liÖu vµ nghiªn cøu s¶n xuÊt .................................................................................... 18 2.1.1 Chñng virut ................................................................................................................. 18 2.1.2 TÕ bµo ......................................................................................................................... 18 2.1.2.1 TÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t vµ thø ph¸t ...................................................................... 18 2.1.2.2 TÕ bµo th−êng trùc Vero .......................................................................................... 19 2.1.3 C¸c lo¹i m«i tr−êng .................................................................................................... 20 2.1.4 G©y nhiÔm virut .......................................................................................................... 20 2.1.5 Qu¸ tr×nh c« ®Æc vµ tinh chÕ kh¸ng nguyªn ............................................................... 21 2.1.5.1 Qu¸ tr×nh c« ®Æc vµ tinh chÕ kh¸ng nguyªn b»ng siªu läc ...................................... 21 2.1.5.2 Qu¸ tr×nh c« ®Æc vµ tinh chÕ kh¸ng nguyªn b»ng siªu ly t©m ................................. 22 2.1.5.3 Tinh chÕ ................................................................................................................... 23 2.1.5.4 KiÓm tra v¨cxin tinh chÕ qua c¸c giai ®o¹n ............................................................ 24 2.1.6 BÊt ho¹t virut týp 1, týp 2 vµ 3 ................................................................................... 25 Môc lôc 2.1.7 Pha v¨cxin .................................................................................................................. 25 2.1.8 S¬ ®å tãm t¾t ............................................................................................................... 26 2.2 VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm tra chÊt l−îng v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ........... 28 2.2.1 §èi t−îng nghiªn cøu ................................................................................................. 28 2.2.1.1 V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t b¸n thµnh phÈm ................................................................ 28 2.2.1.2 V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t thµnh phÈm ....................................................................... 28 2.2.2 VËt liÖu vµ dông cô ..................................................................................................... 28 2.2.3 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................................ 30 2.2.3.1 KhØ s¹ch vµ sè liÖu tÕ bµo Vero dïng cho s¶n xuÊt ................................................. 30 2.2.3.2 X¸c ®Þnh hiÖu gi¸ v¨cxin ®¬n gi¸ qua c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ................................. 30 2.2.3.3 X¸c ®Þnh týp virut cña v¨cxin ®¬n týp b»ng thö nghiÖm nhËn d¹ng ....................... 31 2.2.3.4 KiÓm tra an toµn ®Æc hiÖu cña v¨cxin ®¬n týp trªn sóc vËt thö nghiÖm .................. 32 2.2.3.5 X¸c ®Þnh quy tr×nh bÊt ho¹t virut B¹i liÖt ................................................................ 33 2.2.3.6 KiÓm tra protein ®Æc hiÖu cña virut B¹i liÖt ............................................................. 33 2.2.3.7 Ph−¬ng ph¸p tÝnh ®¬n vÞ kh¸ng nguyªn D .............................................................. 36 2.2.3.8 KiÓm tra tÝnh v« trïng cña v¨cxin ®¬n gi¸ vµ v¨cxin thµnh phÈm .......................... 37 2.2.3.9 X¸c ®Þnh hµm l−îng Formaldehyde/liÒu cña v¨cxin BTP vµ TP ............................. 37 2.2.3.10 X¸c ®Þnh hµm l−îng protein/liÒu cña v¨cxin BTP vµ TP ....................................... 38 2.2.3.11 KiÓm tra ®¸p øng miÔn dÞch trªn khØ ..................................................................... 39 Ch−¬ng 3 : KÕt qu¶ vµ bµn luËn ......................................................................................... 42 3.1 X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt v¾c xin b¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ......... 42 3.1.1 T¸ch tÕ bµo thËn khØ tr−ëng thµnh b»ng ph−¬ng ph¸p truyÒn dÞch trypsin - versen .............42 3.1.2 Nu«i tÕ bµo thËn khØ vµ Vero ...................................................................................... 43 3.1.3 G©y nhiÔm virut .......................................................................................................... 44 3.1.4 C« ®Æc hçn dÞch v¨cxin ®¬n type b»ng siªu läc .......................................................... 49 3.1.5 C« ®Æc tinh chÕ kh¸ng nguyªn b»ng siªu ly t©m ........................................................ 52 3.1.6 Tinh chÕ....................................................................................................................... 55 3.1.7 BÊt ho¹t kh¸ng nguyªn ............................................................................................... 60 3.1.8 Pha v¨cxin thµnh phÈm ............................................................................................... 63 3.2 KÕt qu¶ kiÓm tra chÊt l−îng v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ................................... 64 3.2.1KiÓm tra khØ s¹ch vµ sè liÖu vÒ tÕ bµo Vero dïng cho s¶n xuÊt IPV ........................... 64 3.2.1.1 KiÓm tra khØ tr−íc khi dïng cho s¶n xuÊt ............................................................... 64 3.2.1.2 NhËt ký tÕ bµo vero dïng cho s¶n xuÊt ................................................................... 64 3.2.1.3 NhËn xÐt .................................................................................................................. 64 3.2.2 HiÖu gi¸ cña v¨cxin ®¬n týp qua c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ............................................ 64 3.2.3 X¸c ®Þnh týp cña v¨cxin ®¬n týp b»ng thö nghiÖm nhËn d¹ng .................................. 67 3.2.4 KiÓm tra an toµn ®Æc hiÖu cña v¨cxin ®¬n týp trªn sóc vËt thö nghiÖm ..................... 68 3.2.5 KiÓm tra ®é sèng cña virut tr−íc vµ trong qu¸ tr×nh bÊt ho¹t ..................................... 68 Môc lôc 3.2.6 Protein ®Æc hiÖu cña virut B¹i liÖt .............................................................................. 70 3.2.7 TÝnh v« trïng cña v¨cxin ®¬n gi¸ vµ v¨cxin thµnh phÈm ........................................... 72 3.2.8 KÕt qu¶ ®¸p øng miÔn dÞch trªn khØ ........................................................................... 73 3.2.9 Hµm l−îng Formaldehyde cña v¨cxin thµnh phÈm .................................................... 81 3.2.10 Hµm l−îng protein cña v¨cxin thµnh phÈm .............................................................. 82 Ch−¬ng 4 : KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ .......................................................................................... 83 4.1 X©y dùng c«ng nghÖ s¶n xuÊt v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ......................... 83 4.2 X©y dùng quy tr×nh kiÓm ®Þnh v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ........................ 84 4.3 X©y dùng c«ng thøc pha v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ................................. 85 4.4 X©y dùng tiªu chuÈn chÊt l−îng cho v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin ............... 85 4.5 KÕt qu¶ .......................................................................................................................... 86 Tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................................................... 88 Phô lôc ..................................................................................................................................... Môc lôc Danh môc c¸c b¶ng trong b¸o c¸o Trang B¶ng 1 : Tû lÖ trÎ 0 – 4 tuæi m¾c b¹i liªn quan ®Õn sè liÒu v¨cxin tiªm ............................. 10 B¶ng 2 : Kh¸ng thÓ trung hoµ ®−îc t¹o ra ë trÎ em t×nh nguyÖn cã ph¶n øng d− huyÕt thanh ©m tÝnh ®−îc tiªm phßng ....................................................................................... 14 B¶ng 3 : C«ng thøc pha dung dÞch Formaldehyde chuÈn .................................................... 38 B¶ng 4 : Pha lo·ng mÉu thö 10 lÇn ...................................................................................... 38 B¶ng 5 : M«i tr−êng sinh tr−ëng vµ m«i tr−êng duy tr× cña c¸c lo¹i tÕ bµo ........................ 43 B¶ng 6 : HiÖu gi¸ 13 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 1 s¶n xuÊt trªn TB thËn KTT ........................ 44 B¶ng 7 : HiÖu gi¸ 18 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 1 s¶n xuÊt trªn TB thËn khØ bµo thai ............. 44 B¶ng 8 : HiÖu gi¸ 7 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 1 s¶n xuÊt trªn tÕ bµo Vero ............................. 45 B¶ng 9 : HiÖu gi¸ 13 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 2 s¶n xuÊt trªn TB thËn KTT ........................ 46 B¶ng 10 : HiÖu gi¸ 12 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 2 s¶n xuÊt trªn TB thËn khØ bµo thai ........... 46 B¶ng 11 : HiÖu gi¸ 11 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 2 s¶n xuÊt trªn tÕ bµo Vero ......................... 47 B¶ng 12 : HiÖu gi¸ 7 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 3 s¶n xuÊt trªn TB thËn KTT ........................ 47 B¶ng 13 : HiÖu gi¸ 5 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 3 s¶n xuÊt trªn TB thËn khØ bµo thai ............. 48 B¶ng 14 : HiÖu gi¸ 11 lo¹t v¨cxin b¹i liÖt typ 3 s¶n xuÊt trªn tÕ bµo Vero ......................... 48 B¶ng 15 : HiÖu gi¸ v¨cxin b¹i liÖt 3 typ 1, 2, 3 s¶n xuÊt trªn 3 lo¹i tÕ bµo ......................... 48 B¶ng 16 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 1 sau siªu läc ...................................................................... 50 B¶ng 17 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 2 sau siªu läc ...................................................................... 50 B¶ng 18 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 3 sau siªu läc ...................................................................... 51 B¶ng 19 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 1 sau siªu ly t©m ................................................................. 52 B¶ng 20 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 2 sau siªu ly t©m ................................................................. 53 B¶ng 21 : HiÖu gi¸ v¨cxin typ 3 sau siªu ly t©m ................................................................. 54 B¶ng 22 : HiÖu gi¸ 3 typ trªn c¸c lo¹i tÕ bµo qua c¸c b−íc tiÕn hµnh ................................. 56 B¶ng 23 : Hµm l−îng protein toµn phÇn qua c¸c c«ng ®o¹n so víi thÓ tÝch c« ®Æc ............ 57 B¶ng 24 : HiÖu gi¸, sè l−îng ®Õn s¶n phÈm cuèi cïng cña typ 1, typ 2 vµ typ 3 ................ 61 B¶ng 25 : KiÓm tra khØ s¹ch cho s¶n xuÊt IPV 3 typ ........................................................... 64 B¶ng 26 : L« tÕ bµo Vero dïng cho s¶n xuÊt ...................................................................... 64 B¶ng 27 : HiÖu gi¸ v¨cxin b¸n thµnh phÈm typ 1 trªn tÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t vµ Vero ... 65 B¶ng 28 : HiÖu gi¸ v¨cxin b¸n thµnh phÈm typ 2 trªn tÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t vµ Vero ... 66 B¶ng 29 : HiÖu gi¸ v¨cxin b¸n thµnh phÈm typ 3 trªn tÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t vµ Vero ... 67 B¶ng 30 : KÕt qu¶ ®Þnh typ virut ......................................................................................... 68 B¶ng 31 : KÕt qu¶ kiÓm tra an toµn ®Æc hiÖu trªn ®éng vËt nhá .......................................... 68 B¶ng 32 : KÕt qu¶ kiÓm tra ®é sèng cña virut typ 1 tr−íc vµ trong qu¸ tr×nh bÊt ho¹t ....... 69 B¶ng 33 : KÕt qu¶ kiÓm tra ®é sèng cña virut typ 2 tr−íc vµ trong qu¸ tr×nh bÊt ho¹t ....... 69 B¶ng 34 : KÕt qu¶ kiÓm tra ®é sèng cña virut typ 3 tr−íc vµ trong qu¸ tr×nh bÊt ho¹t ....... 70 Môc lôc B¶ng 35 : KÕt qu¶ v« trïng cña v¨cxin ®¬n gi¸ ................................................................... 72 B¶ng 36 : KÕt qu¶ v« cña v¨cxin thµnh phÈm ..................................................................... 72 B¶ng 37 : KÕt qu¶ theo dâi l©m sµng khØ tiªm v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t ®−îc s¶n xuÊt trªn tÕ bµo thËn khØ Macaca mulatta (IPV0105)............................................................. 73 B¶ng 38 : KÕt qu¶ theo dâi l©m sµng khØ tiªm v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t ®−îc s¶n xuÊt trªn tÕ bµo Vero (IPV0205) ........................................................................................... 74 B¶ng 39 : KÕt qu¶ theo dâi l©m sµng khØ tiªm mÉu ®èi chøng (Imovax Polio) .................. 75 B¶ng 40 : KÕt qu¶ theo dâi khØ tiªm v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t pha theo c«ng thøc NhËt b¶n míi (IPV0305) .................................................................................................... 76 B¶ng 41 : HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung hoµ typ 1 trªn khØ sau tiªm v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t tam liªn theo c«ng thøc cña NhËt b¶n ....................................................................... 76 B¶ng 42 : HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung hoµ typ 2 trªn khØ khi tiªm v¨cxin IPVs theo c«ng thøc cña NhËt b¶n tr−íc ®©y ë c¸c nång ®é kh¸c nhau .............................................. 77 B¶ng 43 : HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung hoµ typ 3 trªn khØ khi tiªm v¨cxin IPVs theo c«ng thøc cña NhËt b¶n tr−íc ®©y ë c¸c nång ®é kh¸c nhau .............................................. 78 B¶ng 44 : HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung hoµ b¹i liÖt trªn khØ khi tiªm v¨cxin IPVs theo c«ng thøc (3 Du typ 1 : 100 Du typ 2 : 100 Du typ 3) cña NhËt b¶n .......................... 79 B¶ng 45 : KÕt qu¶ ®Þnh l−îng Formaldehyde cña v¨cxin thµnh phÈm ................................ 81 B¶ng 46 : KÕt qu¶ ®Þnh l−îng protein cña v¨cxin thµnh phÈm ........................................... 82 B¶ng 47 : Mét sè kÕt qu¶ kiÓm ®Þnh v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t s¶n xuÊt tõ chñng gi¶m ®éc lùc Sabin ................................................................................................................... 82 Môc lôc Danh môc c¸c h×nh, ¶nh trong b¸o c¸o Trang H×nh 1 : S¬ ®å cÊu tróc gen cña virut b¹i liÖt ........................................................................ 4 H×nh 2 : CÊu tróc gen cña virut b¹i liÖt vµ c¸c s¶n phÈm cña chóng ..................................... 6 ¶nh 1 : §µn khØ nu«i t¹i ®¶o RÒu – Qu¶ng Ninh ................................................................ 18 ¶nh 2 : HÖ thèng siªu läc .................................................................................................... 22 ¶nh 3 : M¸y siªu ly t©m ...................................................................................................... 23 ¶nh 4 : Cét tinh chÕ ............................................................................................................ 24 ¶nh 6a : Khu nu«i khØ tiªm ®¸p øng miÔn dÞch .................................................................. 41 ¶nh 6b : LÊy m¸u khØ tiªm ®¸p øng miÔn dÞch ................................................................... 41 ¶nh 7 : §iÖn di c¸c lo¹t v¨cxin typ 1 sau siªu ly t©m ......................................................... 53 ¶nh 8 : §iÖn di c¸c lo¹t v¨cxin typ 2 sau siªu ly t©m ......................................................... 54 ¶nh 9 : §iÖn di c¸c lo¹t v¨cxin typ 3 sau siªu ly t©m ......................................................... 55 ¶nh 10 : T¸ch rêi virut sau siªu ly t©m ............................................................................... 55 ¶nh 11 : Bá cÆn sau siªu ly t©m .......................................................................................... 55 ¶nh 12 : §iÖn di tinh chÕ c¸c giai ®o¹n .............................................................................. 58 ¶nh 13a : H×nh ¶nh KHV§T typ III sau siªu läc ............................................................... 59 ¶nh 13b : H×nh ¶nh KHV§T typ III sau siªu ly t©m .......................................................... 59 ¶nh 13c : H×nh ¶nh KHV§T typ III sau tinh chÕ ............................................................... 59 ¶nh 14a : H×nh ¶nh HV§T virut v¨cxin typ 1 sau bÊt ho¹t ................................................ 62 ¶nh 14b : H×nh ¶nh HV§T virut v¨cxin typ 2 sau bÊt ho¹t ................................................ 62 ¶nh 14c : H×nh ¶nh HV§T virut v¨cxin typ 3 sau bÊt ho¹t ................................................. 63 ¶nh 15 : Protein ®Æc hiÖu cña v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t s¶n xuÊt trªn tÕ bµo thËn khØ (IPVK), Vero (IPVV), v¨cxin chuÈn Imovax) b»ng ph−¬ng ph¸p Western Blot ............................... 70 ¶nh 16a : Sau tinh chÕ týp 1 ............................................................................................... 71 ¶nh 16b : MiÔn dÞch HV§T g¾n vµng typ 1 ....................................................................... 71 ¶nh 17a : Sau tinh chÕ týp 2 ............................................................................................... 71 ¶nh 17b : MiÔn dÞch HV§T g¾n vµng typ 2 ....................................................................... 71 ¶nh 18a : Sau tinh chÕ týp 3 ............................................................................................... 72 ¶nh 18b : MiÔn dÞch HV§T g¾n vµng typ 3 ....................................................................... 72 ®Æt vÊn ®Ò BÖnh b¹i liÖt do viru Polio lµ mét bÖnh nhiÔm khuÈn cÊp tÝnh rÊt nguy hiÓm ®èi trÎ em. BÖnh cã thÓ g©y hËu qu¶ liÖt c¬ vËn ®éng vµ ®Ó l¹i di chøng liÖt suèt ®êi, ®Æc biÖt nghiªm träng nÕu nh− g©y liÖt h« hÊp cã thÓ ®e däa tíi tÝnh m¹ng. §Ó ng¨n chÆn bÖnh b¹i liÖt, biÖn ph¸p dù phßng ®Æc hiÖu lµ sö dông v¨cxin b¹i liÖt. Cã 2 lo¹i v¨cxin phßng bÖnh b¹i liÖt lµ v¨cxin bÊt ho¹t cña Salk (IPV) vµ v¨cxin uèng gi¶m ®éc lùc cña Sabin (OPV). V¨cxin Sabin kÝch thÝch c¬ thÓ t¹o nªn miÔn dÞch t¹i chç vµ miÔn dÞch dÞch thÓ. Tuy nhiªn, dïng v¨cxin Sabin cã nh−îc ®iÓm lµ chñng Sabin ®−îc t¹o ra tõ chñng hoang d¹i lµm gi¶m ®éc lùc nªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tù nhiªn, virut Sabin cã thÓ g©y ®ét biÕn vµ cã xu h−íng trë vÒ céi nguån cña nã, cã ®éc lùc ®Æc biÖt lµ typ 3. V¨cxin IPV chØ g©y miÔn dÞch dÞch thÓ, ng¨n ngõa virut x©m nhËp vµo hÖ thÇn kinh trung −¬ng. V¨cxin nµy virut b¹i liÖt ®· bÞ bÊt ho¹t nªn cã thÓ phèi hîp víi OPV ®Ó phßng bÖnh b¹i liÖt. Trong qu¸ tr×nh thanh to¸n bÖnh b¹i liÖt viÖc sö dông v¨cxin sèng gi¶m ®éc lùc cña Sabin lµ thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt. §Õn nay, ViÖt Nam mÆc dï bÖnh b¹i liÖt ®· ®−îc thanh to¸n tõ n¨m 2000 song vÉn cÇn thiÕt cho trÎ míi sinh uèng phßng bÖnh b¹i liÖt b»ng v¨cxin OPV. Dù kiÕn cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi ®Õn n¨m 2005 sÏ thanh to¸n bÖnh b¹i liÖt trªn ph¹m vi toµn cÇu, nh−ng trªn thùc tÕ ch−a thÓ thùc hiÖn ®−îc. N¨m 2001, 3 khu vùc ®· ®−îc c«ng nhËn thanh to¸n b¹i liÖt bao gåm : Trung Mü, T©y Th¸i b×nh d−¬ng vµ Ch©u ¢u, cßn c¸c vïng kh¸c vÉn ch−a thanh to¸n ®−îc bÖnh b¹i liÖt : T©y ¸, §«ng nam ¸, Trung ®«ng, Nam phi… Do ®ã dÞch b¹i liÖt cã thÓ lan trµn sang c¸c n−íc ®· thanh to¸n bÖnh b¹i liÖt. Indonexia lµ n−íc ®· thanh to¸n ®−îc bÖnh b¹i liÖt n¨m 2000 nh−ng do virut b¹i liÖt hoang d¹i tõ trung Phi x©m nhËp vµo ®· g©y ra nh−ng ca b¹i liÖt míi, lan trµn thµnh vô dÞch nhá, cã tíi h¬n 300 ca m¾c b¹i liÖt do virut hoang d¹i vµ h¬n 40 tr−êng hîp cã liªn quan ®Õn virut v¨cxin. Nh− vËy ®Ó b¶o vÖ thµnh qu¶ thanh to¸n bÖnh b¹i liÖt lµ v« cïng khã kh¨n. Tr−íc t×nh h×nh ®ã Tæ Chøc Y TÕ ThÕ giíi khuyÕn c¸o tõ nay ®Õn 2010 tÊt c¶ c¸c n−íc vÉn sö dông v¨cxin b¹i liÖt cho trÎ em nh− v¨cxin b¹i liÖt sèng gi¶m ®éc lùc (OPV) hoÆc v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t (IPV), nh−ng sau 2010 chØ sö dông v¨cxin IPV ®Ó phßng bÖnh b¹i liÖt do chñng hoang d¹i hoÆc b¹i liÖt liªn quan ®Õn v¨cxin. T¹i n−íc ta, sö dông IPV nhËp ngo¹i cho trÎ em <1 tuæi th× thËt khã kh¨n v× kinh phÝ sÏ lªn ®Õn 350 tû ®ång cho 5 triÖu liÒu v¨cxin. §iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm cña Trung T©m (còng nh− nhiÒu c¬ së nghiªn cøu ë ViÖt Nam) kh«ng thÓ dïng chñng virut b¹i liÖt 1 hoang d¹i ®Ó s¶n xuÊt v× trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm virut hoang d¹i cã thÓ theo ®−êng th¶i ra ngoµi, nguy c¬ g©y nªn dÞch b¹i liÖt. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh ®ã, Trung t©m Khoa häc S¶n xuÊt v¨cxin Sabin ®Þnh h−íng nghiªn cøu s¶n xuÊt v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t dïng chñng gi¶m ®éc lùc cña Sabin theo c«ng nghÖ cña NhËt B¶n ®Ó phôc vô cho trÎ em cña ViÖt Nam, víi ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc “Nghiªn cøu øng dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt V¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t tõ chñng Sabin” m∙ sè KC-10-24. Víi môc tiªu cña ®Ò tµi : 1. S¶n xuÊt ®−îc v¨cxin b¹i liÖt bÊt ho¹t trªn tÕ bµo thËn khØ vµ trªn tÕ bµo vero 2. §¸nh gi¸ tÝnh an toµn vµ hiÖu lùc cña v¨cxin nµy trong phßng thÝ nghiÖm theo tiªu chuÈn ViÖt Nam vµ tiªu chuÈn cña TCYTTG. 2 Ch−¬ng 1 Ch−¬ng I Tæng quan 1.1 Virut b¹i liÖt Virut B¹i liÖt (VRBL) ®−îc Landsteiner vµ Popper ph¸t hiÖn n¨m 1909 sau khi tiªm dÞch tuû sèng cña mét trÎ bÞ chÕt v× b¹i liÖt vµo n·o khØ [5,8]. 1.1.1 Ph©n lo¹i virut Virut B¹i liÖt cã tªn lµ virut Polio. Lµ thµnh viªn cña nhãm virut ®−êng ruét, hä Picornaviridae [4,73,106]. Bao gåm 3 typ kh¸ng nguyªn [134]. Typ 1: tªn gäi lµ Brunhilde víi c¸c chñng ®¹i diÖn lµ Mahoney (Mü) vµ 1942 (ViÖn Pasteur Paris). Typ 2: chñng gèc lµ Lansing víi c¸c chñng ®¹i diÖn lµ MEF vµ 1523 (ViÖn Pasteur Paris). Typ 3: chñng gèc lµ Leon víi c¸c chñng ®¹i diÖn lµ Saukett vµ 1226 (ViÖn Pasteur Paris) (5,73). Typ 1 lµ nguyªn nh©n chÝnh cña c¸c vô dÞch lín chiÕm 80-90%. Trong khi ®ã typ 2 vµ 3 gÆp Ýt h¬n tuú theo tõng n−íc vµ tõng vïng ®Þa lý kh¸c nhau. 1.1.2 H×nh th¸i häc VRBL cã h×nh cÇu cÊu tróc 20 mÆt (104), ®−êng kÝnh kho¶ng 30nm, kh«ng vá, träng l−îng ph©n tö 6,8 x 106 dalton. Tû träng cña virut lµ 1,34 g/cm3 trong caseum chloride. Bao bäc xung quanh lâi ARN lµ mét vá capsit. Capsit bao gåm 60 tiÓu ®¬n vÞ (Capsome) gièng hÖt nhau xÕp ®èi xøng, mçi tiÓu ®¬n vÞ ®−îc cÊu t¹o bëi mét trong 4 chuçi polypeptit lµ VP1, VP2, VP3 vµ VP4 [104,137]. B»ng ph−¬ng ph¸p hiÓn vi ®iÖn tö vµ siªu cÊu tróc ng−êi ta biÕt chi tiÕt vÒ cÊu tróc cña h¹t virut hoµn chØnh. 1.1.3 Thµnh phÇn ho¸ häc cña virut AxÝt nucleic : Lµ ARN mét sîi d−¬ng, cã chiÒu dµi 2,4 µm, träng l−îng ph©n tö 2,5 × 106 dalton cuén l¹i vµ n»m gän trong vá capsit [5,46,64]. §Çu 5' cã mét ®o¹n polypeptÝt gäi ®−îc lµ VPg gåm 11 axit amin g¾n vµo vµ ®Çu 3' cã mét ®u«i Poly A. Genom chøa kho¶ng 7.450 baz¬ kh«ng kÓ ®u«i PolyA [104]. §Çu 5' cã kho¶ng 740 baz¬ chiÕm 10% VLDT vµ ®Çu 3' cã kho¶ng 70 baz¬ chiÕm 1% VLDT lµ c¸c ®o¹n kh«ng phiªn dÞch. 3 Ch−¬ng 1 Khung ®äc më ®−îc chia lµm 3 vïng chiÕm 89 % VLDT. §©y lµ trung t©m di truyÒn cña virut. Cßn ®Çu 5' cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn ®éc lùc thÇn kinh vµ tÝnh æn ®Þnh cña virut [32,33,34,52,104]. Kho¶ng 7.500 baz¬ Vïng phiªn dÞch VPg Vïng 1 Vïng 2 Vïng kh«ng phiªn dÞch ®Çu 5’ Poly A Vïng 3 Vïng kh«ng phiªn dÞch ®Çu 3’ H×nh 1: S¬ ®å cÊu tróc gen cña virut B¹i liÖt 1.1.4 TÝnh chÊt miÔn dÞch häc MiÔn dÞch thô ®éng ®−îc truyÒn tõ mÑ sang con. Kh¸ng thÓ nµy chØ xuÊt hiÖn ë trÎ s¬ sinh sau ®ã gi¶m dÇn vµ biÕn mÊt khi trÎ ®−îc 6 th¸ng tuæi [138]. MiÔn dÞch chñ ®éng lµ sù §¦MD khi c¬ thÓ bÞ nhiÔm virut tù nhiªn hay do dïng v¨cxin. §©y lµ lo¹i miÔn dÞch quan träng mµ loµi ng−êi ®· biÕt øng dông ®Ó phßng bÖnh b»ng c¸ch dïng v¨cxin. Khi c¬ thÓ bÞ nhiÔm VRBL hoÆc dïng v¨cxin, c¬ thÓ sÏ t¹o ra MD ®Æc hiÖu chèng l¹i VRBL. Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu chñ yÕu lµ miÔn dÞch dÞch thÓ (18,54) bao gåm IgM, IgG vµ IgA. Nh÷ng ng−êi bÞ thiÕu hôt miÔn dÞch khi bÞ nhiÔm VRBL kÓ c¶ virut v¨cxin Sabin ®Òu cã nguy c¬ m¾c bÖnh B¹i liÖt [11]. ChÝnh v× vËy mµ v¨cxin Sabin bÞ chèng chØ ®Þnh ®èi víi nh÷ng ng−êi nµy. Cßn ®èi víi v¨cxin IPV cã thÓ dïng ®−îc khi ng−êi ®ã cã nguy c¬ m¾c bÖnh cao. Mét sè yÕu tè lµm gi¶m kh¶ n¨ng miÔn dÞch t¹i chç nh− nh÷ng ng−êi c¾t bá tuyÕn gi¸p vµ tuyÕn h¹nh nh©n [11]. ë trong mét sè vô dÞch ng−êi ta thÊy trÎ em d−íi 5 tuæi, phô n÷ cã thai, trÎ suy dinh d−ìng cã tû lÖ m¾c bÖnh cao h¬n [19,137]. 1.1.5 Sù nh©n lªn cña VRBL trong tÕ bµo c¶m thô VRBL còng gièng nh− c¸c virut kh¸c, nã b¾t buéc ph¶i nh©n lªn trong tÕ bµo c¶m thô. Dùa vµo tÝnh chÊt nµy mµ ng−êi ta ®· ph©n lËp vµ nghiªn cøu s©u ®−îc vÒ virut vµ s¶n xuÊt v¨cxin. Sù nh©n lªn cña VRBL ®· ®−îc biÕt tõ n¨m 1913. Dùa vµo tÝnh −a thÇn kinh cao cña 4 Ch−¬ng 1 VRBL ng−êi ta ®· dïng m« n·o vµ tuû sèng ®Ó nu«i cÊy virut. N¨m 1949, lÇn ®Çu tiªn Enders ®· thµnh c«ng trong viÖc nu«i cÊy VRBL trªn tÕ bµo m« cña ®éng vËt cã vó trong phßng thÝ nghiÖm [19,123]. TiÕp sau ®ã «ng ®· kh¼ng ®Þnh VRBL cã kh¶ n¨ng nhËy c¶m víi nu«i cÊy tÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t. §©y lµ mét ph¸t hiÖn quan träng t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc s¶n xuÊt v¨cxin phßng B¹i liÖt kÓ c¶ OPV vµ IPV. Ngµy nay nhiÒu nhµ s¶n xuÊt v¨cxin B¹i liÖt trªn thÕ giíi vÉn cßn sö dông tÕ bµo nµy. Ngoµi tÕ bµo thËn khØ tiªn ph¸t VRBL cßn nhËy c¶m víi mét sè dßng tÕ bµo th−êng trùc kh¸c nh− HEp-2 cã nguån gèc tõ tÕ bµo ung th− biÓu m« ng−êi, RD cã nguån gèc tõ tÕ bµo ung th− phæi cña ng−êi, tÕ bµo Vero cã nguån gèc tõ thËn khØ xanh Phi Ch©u. Nh÷ng dßng tÕ bµo nµy ®−îc sö dông réng r·i trong c¸c phßng thÝ nghiÖm vÒ B¹i liÖt [137]. Qu¸ tr×nh nh©n lªn cña VRBL trong tÕ bµo Gièng nh− c¸c virut ®−êng ruét kh¸c, VRBL chøa vËt liÖu di truyÒn (lâi) lµ ARN mét sîi d−¬ng. Qu¸ tr×nh nh©n lªn cña chóng cã mét sè ®iÓm kh¸c víi c¸c lo¹i virut kh¸c nh− b¶n th©n ARN cña virut khi vµo trong tÕ bµo sÏ ho¹t ®éng nh− ARN th«ng tin (mARN). Qu¸ tr×nh nµy bao gåm 5 giai ®o¹n: (a) giai ®o¹n hÊp phô vµ x©m nhËp, (b) giai ®o¹n cëi ¸o hay huû bá vá capsit, (c) giai ®o¹n tæng hîp ARN vµ c¸c protein virut, (d) giai ®o¹n l¾p r¸p vµ (e) giai ®o¹n gi¶i phãng virut. Toµn bé qu¸ tr×nh nh©n lªn cña VRBL ®−îc thùc hiÖn ë trong bµo t−¬ng cña tÕ bµo [5]. (a) Giai ®o¹n hÊp phô vµ x©m nhËp: VRBL b¸m vµo c¸c thô thÓ ®Æc biÖt trªn bÒ mÆt cña tÕ bµo c¶m thô. Sau ®ã chóng x©m nhËp vµo bªn trong tÕ bµo b»ng c¬ chÕ thùc bµo. B¶n chÊt c¸c thô thÓ cña VRBL trªn bÒ mÆt tÕ bµo chñ lµ lipo-protein [126]. Trong s¶n xuÊt v¨cxin B¹i liÖt còng nh− trong qu¸ tr×nh ph©n lËp VRBL giai ®o¹n hÊp phô virut lµ rÊt quan träng. Vµ chÊt l−îng tÕ bµo nu«i cÊy còng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng vµ møc ®é hÊp phô cña virut lªn bÒ mÆt tÕ bµo. (b) Giai ®o¹n cëi ¸o: giai ®o¹n nµy x¶y ra ngay sau khi virut x©m nhËp vµo bµo t−¬ng tÕ bµo. ViÖc th¸o bá vá capxit ®−îc thùc hiÖn d−íi sù tham gia cña men proteaza cña tÕ bµo. ARN ®−îc gi¶i phãng ra sÏ lµm khu«n mÉu ®Ó tæng hîp c¸c thµnh phÇn cña h¹t virut míi. (c) Giai ®o¹n tæng hîp c¸c thµnh phÇn cña virut: Sau khi tho¸t vá, ARN tån t¹i tù do trong bµo t−¬ng cña tÕ bµo. Chóng ho¹t ®éng nh− mét mARN vµ tæng hîp nªn mét polyprotein cã träng l−îng ph©n tö 220 kDal d−íi t¸c ®éng cña men ARN-polymeraza cã 5 Ch−¬ng 1 s½n trong tÕ bµo. Tõ polyprotein nµy t¸ch ra thµnh c¸c protein trung gian P1, P2, P3. Tõ protein P1 sÏ tæng hîp nªn c¸c protein cÊu tróc cña virut nh− VP1, VP2, VP3, VP4. Protein P2 sÏ tæng hîp nªn protein 2A (men proteaza), 2B, 2C. Protein P3 sÏ tæng hîp nªn protein 3A, 3C (men proteaza), VPg vµ men polymeraza. (H×nh3) Tæng hîp ARN: ARN (+) cña virut ®−îc dïng lµm khu«n mÉu ®Ó tæng hîp nªn ARN sîi (-). TiÕp theo chóng lÊy ARN (-) nµy lµm khu«n mÉu ®Ó tæng hîp nªn c¸c sîi ARN (+) míi cña virut. Qu¸ tr×nh sao chÐp nµy ®−îc thùc hiÖn tõ ®Çu 3' d−íi t¸c ®éng cña men sao chÐp ARN. Kho¶ng 7.500 baz¬ VPg Vïng phiªn dÞch Vïng 1 Vïng 2 Poly A Vïng 3 Vïng kh«ng phiªn dÞch ®Çu 3' Vïng kh«ng phiªn dÞch ®Çu 5' Polyprotein (220 kDal.) P1 VP4 VP2 VP3 VP1 P2 P3 2A 2B 2C Protease VPg 3A 3C 3D Polymerase H×nh 2: CÊu tróc gen cña VRBL vµ c¸c s¶n phÈm cña chóng [106] (d) Giai ®o¹n l¾p r¸p C¸c sîi ARN (+) míi ®−îc tæng hîp sÏ g¾n víi VPg vµ ®−îc bao bäc bëi vá capsit ®Ó t¹o thµnh h¹t virut míi. §Çu tiªn VP4 ®−îc liªn kÕt víi ARN ë ®Çu 5'. C¸c protein kh¸c VP1, VP2, VP3 tËp hîp l¹i thµnh c¸c capsomer. C¸c capsomer nµy tËp hîp l¹i thµnh mét vá capsit vµ bao bäc lÊy ARN ®Ó h×nh thµnh nªn h¹t virut míi. C¸c h¹t virut míi ®−îc l¾p r¸p hoµn chØnh sÏ tËp trung t¹i bµo t−¬ng cña tÕ bµo t¹o 6 Ch−¬ng 1 thµnh c¸c tinh thÓ virut mµ d−íi d¹ng tiÓu thÓ trong bµo t−¬ng tÕ bµo khi ta nhuém vµ soi trªn kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. C¸c tiÓu thÓ nµy ®Èy lÖch nh©n tÕ bµo vÒ mét phÝa s¸t víi mµng tÕ bµo. (e) Giai ®o¹n gi¶i phãng virut: VRBL ®−îc gi¶i phãng ra ngoµi nhê qu¸ tr×nh tÕ bµo tho¸i hãa vµ mµng tÕ bµo bÞ ph¸ vì ®Ó toµn bé sè virut ®−îc gi¶i phãng ra ngoµi. Ng−êi ta tÝnh r»ng mçi chu kú nh©n lªn cña virut kÐo dµi kho¶ng 6 giê. Sè l−îng virut ®−îc t¹o ra trong 1 tÕ bµo ®¹t kho¶ng 100.000 h¹t. 1.2 T×nh h×nh bÖnh B¹i liÖt ë ViÖt Nam V¨cxin B¹i liÖt uèng (OPV) ®−îc ®−a vµo sö dông tõ n¨m cuèi cña thËp niªn 50. Nã ®· lµm gi¶m h¼n sè ng−êi m¾c bÖnh hµng n¨m vµ ng¨n chÆn hÇu hÕt c¸c vô dÞch lín x¶y ra. ë ViÖt Nam bÖnh B¹i liÖt ®· xuÊt hiÖn tõ l©u vµ ®· hoµnh hµnh nhiÒu n¨m trong toµn quèc. N¨m 1952 vô dÞch B¹i liÖt lín ®Çu tiªn ®−îc ph¸t hiÖn ë Hµ Néi cã kho¶ng 1500 ng−êi m¾c. Trong 3 n¨m liªn tôc 1957, 1958, 1959 ®· x¶y ra 3 vô dÞch lín ë Hµ Néi vµ MiÒn b¾c ViÖt Nam víi hµng ngµn ng−êi m¾c trong ®ã 80-90% lµ trÎ < 3tuæi. Vô dÞch n¨m 1959 víi tû lÖ m¾c trªn toµn miÒn b¾c lµ 44,99/100.000 d©n, cßn riªng Hµ néi tû lÖ m¾c lµ 226/100.000 d©n [9,12]. V¨cxin B¹i liÖt (Sabin) ®−îc sö dông ®Çu tiªn ë MiÒn B¾c tõ th¸ng 12 n¨m 1959 do Liªn X« cung cÊp víi sè l−îng Ýt. Tõ cuèi n¨m 1961 ®Çu n¨m 1962 b¾t ®Çu dïng v¨cxin Sabin do ViÖt Nam s¶n xuÊt vµ dïng liªn tôc cho ®Õn ngµy nay. KÕt qu¶ sè vô dÞch lín kh«ng x¶y ra n÷a. ChØ cßn nh÷ng tr−êng hîp m¾c bÖnh lÎ tÎ. N¨m 1961 víi 529 ca chiÕm tû lÖ 3,9/100.000 d©n . §Õn n¨m 1965 sè m¾c chØ cßn 0,66/100.000 d©n gi¶m 70 lÇn [16]. Sau khi gi¶i phãng miÒn nam thèng nhÊt ®Êt n−íc n¨m 1975 bÖnh B¹i liÖt xuÊt hiÖn ë nhiÒu n¬i trong c¶ n−íc nhÊt lµ c¸c tØnh phÝa Nam [11]. N¨m 1981 ViÖt Nam tiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh TCMR cho trÎ d−íi 1 tuæi. §Õn n¨m 1986 ch−¬ng tr×nh ®−îc më réng trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Ch−¬ng tr×nh uèng v¨cxin phßng B¹i liÖt ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao. Trong nh÷ng n¨m 80 ®¹t 87% vµ trong nh÷ng n¨m 90 ®¹t trªn 90%. KÓ tõ n¨m 1993 hµng n¨m cßn tæ chøc 2 ®ît nh÷ng ngµy tiªm chñng toµn quèc cho trÎ d−íi 5 tuæi uèng 2 liÒu v¨cxin B¹i liÖt ®¹t trªn 99%. Do ®ã t×nh h×nh m¾c bÖnh B¹i liÖt gi¶m ®i râ rÖt. N¨m 1993, n¨m b¾t ®Çu chiÕn dÞch nh÷ng ngµy TCTQ cã 152 ca B¹i liÖt trong toµn quèc. N¨m 1994 cßn 31 ca. N¨m 1995 cßn 12 ca, ®Õn 1996 chØ cßn 2 ca vµ n¨m 1997 chØ cßn 1 ca. Tõ ®ã ®Õn nay kh«ng cßn ca B¹i liÖt do virut hoang d¹i nµo ®−îc ph¸t hiÖn. 1.3 V¨cxin phßng bÖnh B¹i liÖt 7 Ch−¬ng 1 1.3.1 LÞch sö cña v¨cxin B¹i liÖt HiÖn nay trªn thÞ tr−êng cã 2 lo¹i v¨cxin B¹i liÖt: - V¨cxin chÕt (cßn ®−îc gäi lµ v¨cxin B¹i liÖt bÊt ho¹t): ®−îc lµm tõ nh÷ng h¹t virut ®· bÞ bÊt ho¹t kh«ng cã kh¶ n¨ng g©y nhiÔm trïng. - V¨cxin sèng gi¶m ®éc lùc: ®−îc lµm tõ nh÷ng h¹t virut cßn kh¶ n¨ng g©y nhiÔm nh−ng ®· ®−îc lµm gi¶m ®éc lùc ®Õn møc kh«ng cßn kh¶ n¨ng g©y liÖt n÷a. * Tr−íc n¨m 1955 Nh÷ng th«ng b¸o sím nhÊt vÒ sù g©y ®−îc miÔn dÞch cho ng−êi ®èi víi bÖnh B¹i liÖt lµ cña Brodie vµ Park n¨m 1936 vµ Kolmer -1936. Nh÷ng t¸c gi¶ nµy ®· dïng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ®Ó bÊt ho¹t hçn dÞch virut thu ®−îc sau khi g©y nhiÔm virut vµo hÖ thèng thÇn kinh trung −¬ng cña khØ [28,68]. Vµo thêi gian ®ã kh¶ n¨ng kiÓm tra vÒ tÝnh an toµn cña v¨cxin ch−a ®−îc tèt do ®ã v¨cxin cßn g©y ra nhiÒu tai biÕn. H¬n mét thËp kû sau, vµo n¨m 1948 Morgan ®· chøng minh r»ng hçn dÞch virut B¹i liÖt typ 2 ®−îc bÊt ho¹t b»ng Formaldehyde cã kh¶ n¨ng g©y ®¸p øng miÔn dÞch trªn khØ. Còng theo ph−¬ng ph¸p ®ã ng−êi ta ®· thùc hiÖn ®èi víi virut typ 1 [86]. Nghiªn cøu trªn chuét ®· kh¼ng ®Þnh r»ng virut bÊt ho¹t typ 2 g©y ®−îc ®¸p øng miÔn dÞch trªn loµi gÆm nhÊm [71]. N¨m 1952 tiÕn hµnh thö nghiÖm trªn ®−êi −¬i vµ 6 ng−êi t×nh nguyÖn cho thÊy kh¸ng thÓ tån t¹i trªn 6 th¸ng (60). Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy cho thÊy virut bÊt ho¹t b»ng Formalin cã kh¶ n¨ng g©y ®¸p øng miÔn dÞch b¶o vÖ c¬ thÓ khái bÞ bÖnh B¹i liÖt. Mét ph¸t hiÖn r»ng virut B¹i liÖt cã kh¶ n¨ng nh©n lªn trªn c¸c nu«i cÊy tÕ bµo m« thÇn kinh cña ng−êi vµ khØ [47,122]. Sau ®ã ng−êi ta biÕt ®−îc r»ng virut B¹i liÖt cã kh¶ n¨ng nh©n lªn trªn nu«i cÊy tÕ bµo thËn khØ [113]. Hçn dÞch virut nµy ®−îc bÊt ho¹t b»ng Formalin vµ cã kh¶ n¨ng g©y ®¸p øng miÔn dÞch. HiÖu lùc b¶o vÖ cña c¶ 3 typ v¨cxin bÊt ho¹t b»ng formalin ®· ®−îc chøng minh qua mét thö nghiÖm lín trªn thùc ®Þa cña Thomas Francis n¨m 1954 [49,50,118]. KÕt qu¶ cña thö nghiÖm nµy cho thÊy v¨cxin cã hiÖu lùc b¶o vÖ ®¹t 80-90% trong ®ã typ 1 lµ 60-70%, typ 2 vµ 3 lµ 90 vµ trªn 90%. Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c typ vµ hiÖu lùc thÊp h¬n so víi dù kiÕn lµ do sù cã mÆt cña Merthiolate (Thimerosal), mét chÊt dïng lµm chÊt b¶o qu¶n. Trong ®ã hµm l−îng cña chÊt nµy trong typ 1 lín h¬n typ 2 vµ 3 [118]. VÊn ®Ò nµy ®−îc chøng minh mét c¸ch râ rµng khi ng−êi ta thay thÕ Merthiolate b»ng chÊt kh¸c. * Sau n¨m 1955 8
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan