Lêi c¶m ¬n
§Ó hoµn thµnh luËn v¨n cö nh©n khoa häc nµy t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp
®ì, chØ b¶o tËn t×nh cña TS. Ng« Th¸i Lan cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ
§éng vËt, sù quan t©m cña Ban chñ nhiÖm khoa Sinh – KTNN tr−êng §HSP
Hµ Néi 2.
§ång thêi t«i còng nhËn ®−îc sù gióp ®ì cña Uû ban nh©n d©n x· Hîp
Hoµ, huyÖn S¬n D−¬ng, tØnh Tuyªn Quang cïng nh©n d©n trong x·.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi, th¸ng 5 n¨m 2009
Sinh viªn
D−¬ng Trung Thµnh
1
Môc Lôc
§Ò môc
Trang
Më ®Çu………………...…………………………………………...………1
1. Lý do chän ®Ò tµi………………………………………………….………..1
2. Môc ®Ých nghiªn cøu……………………………………………….………1
Ch−¬ng 1. tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu…………………..…2
1. LÞch sö nghiªn cøu L−ìng c−, Bß s¸t………………………………………2
2. Tæng quan vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi ë khu vùc x· Hîp Hoµ ..............4
Ch−¬ng 2. thêi gian, mÉu vËt, ®èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu…………………………………………………………...……6
1. Thêi gian nghiªn cøu ……...……………………………………………….6
2. MÉu vËt, t− liÖu vµ ®èi t−îng nghiªn cøu…………………………………..6
3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu……………………………………………………..…6
4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu………………………………………...………….6
Ch−¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn…………………9
1. Danh s¸ch thµnh phÇn loµi L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp Hßa.………………9
2. C¸c loµi L−ìng c−, Bß s¸t quý hiÕm ë x· Hîp Hoµ…………...…………..14
3. §Æc ®iÓm h×nh th¸i mét sè loµi th−êng gÆp……………..………………...16
4. Sù ph©n bè cña c¸c loµi L−ìng c− vµ Bß s¸t ë x· Hîp Hoµ……………….26
5. Sù phong phó L−ìng c−- Bß s¸t ë x· hîp hoµ so víi c¸c khu vùc l©n
cËn…………………………………………. .. ……………………….……...27
6. Khãa ®Þnh lo¹i L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp Hoµ ®Õn hä…………………..28
7. T×nh h×nh khai th¸c L−ìng c− vµ Bß s¸t ë x· Hîp Hoµ…………………...30
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ……………………………………………….33
Tµi liÖu tham kh¶o…………………………………………………...35
2
Më §Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
Hîp Hßa lµ mét x· phÝa §«ng Nam huyÖn S¬n D−¬ng, tØnh Tuyªn
Quang. X· n»m ë phÝa T©y B¾c cña V−ên Quèc gia Tam §¶o, ngay d−íi ch©n
d·y nói Tam §¶o. N¬i ®©y cã sè l−îng c¸c loµi ®éng vËt kh¸ phong phó, ®Æc
biÖt lµ L−ìng c−, Bß s¸t.
L−ìng c−, Bß s¸t lµ nhãm ®éng vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Chóng ®−îc
dïng lµm thùc phÈm, thuèc ch÷a bÖnh, lµm c¶nh… Ngoµi ra trong tù nhiªn ,
c¸c loµi L−ìng c−, Bß s¸t cßn lµ thiªn ®Þch cña rÊt nhiÒu loµi s©u bä ph¸ h¹i
mïa mµng, kÓ c¶ mét sè loµi gÆm nhÊm g©y h¹i cho con ng−êi nh− chuét…
Chóng tham gia ®¾c lùc vµo viÖc gióp con ng−êi chèng s©u bÖnh, gãp phÇn
h¹n chÕ viÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt, lµm gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng.
Tuy nhiªn, viÖc nghiªn cøu khu hÖ L−ìng c−, Bß s¸t ë ViÖt Nam nh×n chung
míi chØ ®−îc thùc hiÖn ë c¸c khu b¶o tån, rõng quèc gia vµ ë mét sè tØnh trªn
diÖn réng vµ hiÖn nay ch−a cã tµi liÖu nµo nãi vÒ L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp
Hßa. V× c¸c lý do trªn chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “Nghiªn cøu thµnh phÇn
loµi L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp Hßa, huyÖn S¬n D−¬ng, tØnh Tuyªn
Quang” nh»m bæ sung thªm nh÷ng dÉn liÖu míi vÒ khu hÖ L−ìng c− vµ Bß
s¸t vïng T©y B¾c ViÖt Nam, ®ång thêi gãp phÇn vµo c«ng t¸c nghiªn cøu ®a
d¹ng sinh häc ViÖt Nam.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
- T×m hiÓu vÒ thµnh phÇn loµi L−ìng c−, Bß s¸t.
- M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i mét sè loµi L−ìng c−, Bß s¸t th−êng gÆp.
- Gãp phÇn bæ sung nh÷ng dÉn liÖu vÒ khu hÖ L−ìng c−, Bß s¸t ë vïng
T©y B¾c ViÖt Nam.
3
Ch−¬ng 1. tæng quan tμi liÖu nghiªn cøu
1. LÞch sö nghiªn cøu L−ìng c−, Bß s¸t.
L−ìng c−, Bß s¸t ë ViÖt Nam ®· ®−îc nghiªn cøu tõ cuèi thÕ kØ XIX.
Song thêi ®ã chñ yÕu lµ do c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi tiÕn hµnh nh−: Tirant
(1885), Boulenger (1903), Smith (1921, 1924, 1932)[24]. §¸ng chó ý nhÊt lµ
c«ng tr×nh nghiªn cøu L−ìng c−, Bß s¸t §«ng D−¬ng cña Bourret tõ 1934 –
1944 [44][45], trong ®ã cã n−íc ta. C«ng tr×nh nghiªn cøu cña «ng bao gåm:
* 1934 - 1941: C¸c th«ng b¸o vÒ L−ìng c−, Bß s¸t §«ng D−¬ng (tËp I).
* 1942: Khu hÖ Õch nh¸i §«ng D−¬ng vµ c¸c loµi rïa §«ng D−¬ng.
* 1943: Giíi thiÖu khãa ®Þnh läai th»n l»n §«ng D−¬ng.
Sau hßa b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c ViÖt Nam (1954) c¸c nghiªn cøu vÒ
thµnh phÇn loµi L−ìng c−, Bß s¸t míi ®−îc t¨ng c−êng bëi c¸c t¸c gi¶ ViÖt
Nam.
1970 - 1990: Cã thªm mét sè c«ng tr×nh: “KÕt qu¶ ®iÒu tra c¬ b¶n ®éng
vËt miÒn B¾c ViÖt Nam”, 1981 (phÇn L−ìng c−, Bß s¸t) cña c¸c t¸c gi¶ TrÇn
Kiªn, NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc ®· thèng kª ®−îc 159 loµi Bß s¸t, 69
loµi L−ìng c− [43];“TuyÓn tËp b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra thèng kª ®éng vËt ViÖt
Nam” (1985) cña ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt, ®· thèng kª ®−îc 260
loµi Bß s¸t, 90 loµi L−ìng c− [24]. Ngoµi ra, c¸c t¸c gi¶ cßn chØ ra sù ph©n bè
cña c¸c loµi theo c¸c sinh c¶nh.
1990 - 2002: lµ giai ®o¹n nghiªn cøu L−ìng c−, Bß s¸t ë n−íc ta ®−îc
t¨ng c−êng, ®Æc biÖt nhiÒu nhÊt lµ tõ 1995 trë l¹i ®©y. C¸c t¸c gi¶: §inh ThÞ
Ph−¬ng Anh, Hå Thu Cóc, Hoµng NguyÔn B×nh, Ng« §¾c Chøng, Lª Nguyªn
NgËt, Hoµng Xu©n Quang, NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Qu¶ng Tr−êng… §−a
ra danh s¸ch thµnh phÇn loµi L−ìng c−, Bß s¸t ë mét sè vïng: V−ên quèc gia
B¹ch M· cã 49 loµi L−ìng c−, Bß s¸t [26]; V−ên quèc gia Ba V× cã 62 loµi
thuéc 16 hä, 3 bé [21]; vïng nói Ngäc Linh (Kon Tum) cã 53 loµi thuéc 30
hä, 4 bé [18]; Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n (Phó Thä) cã 46 loµi thuéc
4
15 hä, 3 bé [19]; khu vùc H÷u Liªn (L¹ng S¬n) cã 48 loµi thuéc 15 hä, 4 bé
[27]; khu vùc nói Yªn Tö (Qu¶ng Ninh) cã 55 loµi thuéc 18 hä, 4 bé [41];
V−ên quèc gia BÕn En (Thanh Hãa) cã 85 loµi thuéc 16 hä, 5 bé [29]; Khu
b¶o tån thiªn nhiªn S¬n Trµ - §µ N½ng cã 34 loµi thuéc 19 hä, 3 bé [1]; khu
vùc nói Kon Ka Kinh (Gia Lai) cã 51 loµi thuéc 15 hä, 4 bé [30]; khu vùc ChÝ
Linh (H¶i D−¬ng) cã 87 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [7]; Khu b¶o tån thiªn nhiªn
Pï M¸t (NghÖ An) cã 71 loµi thuéc 21 hä, 4 bé [22]; Khu b¶o tån thiªn nhiªn
U Minh Th−îng (Kiªn Giang) cã 38 loµi thuéc 14 hä, 3 bé [32]; khu vùc ®Çm
Ao Ch©u (H¹ Hßa, Phó Thä) cã 54 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [8]; khu vùc A L−íi
(Thõa Thiªn - HuÕ) cã 76 loµi thuéc 20 hä, 4 bé [9]; khu vùc rõng Konpl«ng
(Kon Tum) cã 46 loµi thuéc 16 hä, 3 bé [42];…
Ngoµi nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ khu hÖ cßn cã nh÷ng c«ng tr×nh
nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i häc. Nh÷ng nghiªn cøu cña TrÇn
Kiªn vµ céng sù tËp trung nhiÒu vµo nu«i nh÷ng loµi cã ý nghÜa kinh tÕ ®Ó
nghiªn cøu sinh th¸i häc lµm c¬ së x©y dùng quy tr×nh nu«i vµ b¶o tån, cô thÓ:
* 1987- 1988- 1989: Hoµng NguyÔn B×nh cïng TrÇn Kiªn nghiªn cøu
vÒ c¸c ®Æc tÝnh sinh th¸i häc cña r¾n c¹p nong (Bungarus fasciatus) vµ c¹p nia
(Bungarus multicintus) [3][4].
* 1991- 1992: TrÇn Kiªn cïng Lª Nguyªn NgËt nghiªn cøu mét sè ®Æc
®iÓm sinh th¸i häc cña r¾n hæ mang non (Naja atra) trong ®iÒu kiÖn nu«i [12].
* 1993: TrÇn Kiªn, §inh ThÞ Ph−¬ng Anh nghiªn cøu sù sinh s¶n vµ
dinh d−ìng cña r¾n r¸o (Ptyas korros) nu«i trong lång [14].
* 1996- 1997: TrÇn Kiªn vµ NguyÔn Kim TiÕn cã ®Ò tµi: “C¬ së sinh
th¸i häc cña viÖc ch¨n nu«i Õch ®ång vµ t¾c kÌ” [16].
Ngoµi ra Hå Thu Cóc vµ Nikolai Orlov ®· nghiªn cøu 10 loµi thuéc
gièng Õch c©y (Rhacophorus). Trong ®ã ®· m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, tËp tÝnh
ho¹t ®éng cña mçi loµi [6]. Lª Nguyªn NgËt cã c«ng tr×nh nghiªn cøu bæ sung
5
mét sè tËp tÝnh cña c¸ cãc Tam §¶o (Paramesotriton deloustali) nu«i trong bÓ
kÝnh …
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®· ®−îc c«ng bè réng r·i, trë thµnh mèi
quan t©m cña nhiÒu ng−êi d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Song vÉn cßn Ýt t¸c
gi¶ nghiªn cøu vÒ L−ìng c−, Bß s¸t ë tõng vïng nhá cña c¸c ®Þa ph−¬ng.
2. Tæng quan vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi ë khu vùc x· Hîp Hßa
2.1. VÞ trÝ, diÖn tÝch vµ ranh giíi
X· Hîp Hßa lµ mét x· ë phÝa Nam cña huyÖn S¬n D−¬ng, c¸ch thÞ trÊn
S¬n D−¬ng 14 km, víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 3863,34 ha.
X· Hîp Hßa cã ranh giíi:
- PhÝa B¾c gi¸p x· Kh¸ng NhËt
- PhÝa Nam gi¸p x· ThiÖn KÕ
- PhÝa §«ng gi¸p d·y nói Tam §¶o
- PhÝa T©y gi¸p s«ng Phã §¸y
2.2. §Þa h×nh
X· Hîp Hßa ch¹y däc theo d·y nói Tam §¶o theo h−íng T©y B¾c §«ng Nam cã ®Þa h×nh chñ yÕu lµ ®åi nói cao.
2.3. §Æc ®iÓm khÝ hËu
Hîp Hßa mang ®Æc ®iÓm cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, chÞu ¶nh h−ëng
cña khÝ hËu B¾c ¸. §−îc chia hai mïa râ rÖt:
- Mïa nãng Èm m−a nhiÒu tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9.
- Mïa kh« l¹nh tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng3, cuèi mïa (th¸ng 2, 3) cã m−a
phïn nhiÒu.
2.3.1. NhiÖt ®é, ®é Èm
- NhiÖt ®é trung b×nh: 22 - 240C. Th¸ng mïa ®«ng trung b×nh lµ 160C;
th¸ng mïa hÌ trung b×nh lµ 280C. Tæng tÝch «n n¨m kho¶ng 8200 - 84000C.
- §é Èm kh«ng khÝ dao ®éng tõ 85 - 87%. Cã sù kh¸c biÖt râ rÖt theo
mïa.
6
2.3.2. L−îng m−a, n¾ng, giã
- L−îng m−a trung b×nh hµng n¨m tõ 1500 - 1800mm. Sè ngµy m−a
trung b×nh: 150 ngµy/n¨m. L−îng m−a cao nhÊt vµo th¸ng 7, 8 trªn
320mm/th¸ng; th¸ng 1, 2 cã l−îng m−a thÊp nhÊt: 16 - 25mm/th¸ng.
- Tæng sè giê n¾ng trung b×nh kho¶ng 1500 h/n¨m. Thêi gian n¾ng
nhiÒu tõ th¸ng 5 - 9 trung b×nh kho¶ng 170 - 190h/th¸ng; th¸ng 1 – 3 n¾ng Ýt,
kh¶ng 50 - 70h/ th¸ng.
- Giã mïa ®«ng h−íng giã lµ giã §«ng B¾c, giã mïa h¹ h−íng giã lµ
h−íng §«ng Nam. Tèc ®é giã trung b×nh 1m/s.
2.4. ChÕ ®é thñy v¨n
X· Hîp Hßa cã nhiÒu suèi nhá phÝa t©y lµ s«ng Phã §¸y cã l−u l−îng
n−íc lín. ChÕ ®é thñy v¨n ®−îc chia lµm hai mïa râ rÖt: Mïa lò lín th−êng
x¶y ra vµo th¸ng 8 vµ mïa kh« vµo th¸ng 12.
2.5. §Æc ®iÓm nh©n v¨n
D©n sè t¹i x· Hîp Hßa lµ 7064 ng−êi víi 1252 hé (2007). §a sè ng−êi
d©n lµm nghÒ n«ng nghiÖp. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ 625ha, chiÕm
16,18%, cßn l¹i lµ ®Êt c«ng nghiÖp vµ ®Êt kh¸c.
7
Ch−¬ng 2. thêi gian, mÉu vËt, ®èi t−îng vμ ph−¬ng
ph¸p nghiªn cøu
1. Thêi gian nghiªn cøu
Chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu tõ th¸ng 07/2008 ®Õn th¸ng 05/2009.
2. MÉu vËt, t− liÖu vµ ®èi t−îng nghiªn cøu
2.1. MÉu vËt
- Gåm c¸c mÉu L−ìng c− vµ Bß s¸t thu trong c¸c ®ît ®i thùc ®Þa.
2.2. T− liÖu
- NhËt ký quan s¸t thiªn nhiªn vµ pháng vÊn nh©n d©n ®Þa ph−¬ng trong
c¸c ®ît ®i kh¶o s¸t thùc ®Þa.
- C¸c t− liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi ë x· Hîp Hßa.
- C¸c tµi liÖu chuyªn kh¶o vÒ L−ìng c−, Bß s¸t ë ViÖt Nam vµ thÕ giíi.
2.3. §èi t−îng nghiªn cøu
- Líp L−ìng c− (Amphibia), ngµnh D©y sèng (Chordata), ph©n ngµnh
Cã x−¬ng sèng (Vertebrata).
- Líp Bß s¸t (Reptilia), ngµnh D©y sèng (Chordata), ph©n ngµnh Cã
x−¬ng sèng (Vertebrata).
3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu
X· Hîp Hoµ, huyÖn S¬n D−¬ng, tØnh Tuyªn Quang.
4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
4.1. Nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa
- Kh¶o s¸t c¸c yÕu tè m«i tr−êng ®Ó ph©n chia vµ m« t¶ sinh c¶nh; x¸c
®Þnh n¬i ë, ph©n bè cña L−ìng c−, Bß s¸t.
- MÉu vËt chñ yÕu ®−îc thu b»ng tay víi c¸c dông cô nh−: vît, gËy,
panh, cÆp. Sè Ýt mÉu ®−îc mua cña ng−êi ®i rõng. Mét sè loµi ®−îc ghi nhËn
qua viÖc ®iÒu tra c¸c di vËt cßn l−u gi÷ trong nhµ d©n ®Þa ph−¬ng nh−: da tr¨n,
k× ®µ, mai vµ yÕm rïa, r¾n ng©m trong b×nh r−îu lµm thuèc.
8
4.2. Nghiªn cøu trong phßng thÝ nghiÖm
- MÉu vËt nghiªn cøu ®−îc xö lý b»ng dung dÞch phoormon 10%, b¶o
qu¶n trong phoormon 4%.
- Toµn bé mÉu vËt ®Òu cã sè s−u tÇm, ®−îc l−u trong nhËt ký thùc ®Þa
vµ l−u gi÷ t¹i phßng thÝ nghiÖm §éng vËt, khoa Sinh - KTNN, tr−êng §¹i häc
S− ph¹m Hµ Néi 2.
- Ph©n tÝch c¸c sè liÖu h×nh th¸i riªng cho tõng nhãm.
3.2.1. Õch nh¸i:
Õch nh¸i kh«ng ®u«i:
§o kÝch th−íc c¸c phÇn c¬ thÓ, ®¬n vÞ tÝnh mm:
L
: Dµi th©n
Do
: §−êng kÝnh m¾t
L.c
: Dµi ®Çu
F
: Dµi ®ïi
l.c
: Réng ®Çu
T
: Dµi èng ch©n
L.r
: Dµi mâm
L.ori : Dµi ngãn ch©n
3.2.2. Th»n l»n:
a. §¬n vÞ ®o mm:
L
: Dµi th©n
L.cd : Dµi ®u«i
b. §Õm:
S.pc : V¶y trªn mÝ m¾t
F.f
: Lç ®ïi (nÕu cã)
L.bs : TÊm mÐp trªn
V¶y c»m
L.bi : TÊm mÐp d−íi
1.t.I : Sè b¶n máng d−íi ngãn tay I.
1.t.IV : Sè b¶n máng d−íi ngãn ch©n IV.
3.2.3. R¾n:
a. §o:
L
: Dµi th©n
L.cd : Dµi ®u«i
: TÊm c»m tr−íc
C
b. §Õm:
Ma
9
: V¶y th©n
Mp
: TÊm c»m sau
V
: V¶y bông
Lç m¾t
A
: TÊm hËu m«n
T
L.bs : TÊm m«i trªn
: V¶y th¸i d−¬ng
S.cd : V¶y d−íi ®u«i
L.bi : TÊm m«i d−íi
10
Ch−¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ th¶o luËn
1. Danh s¸ch thµnh phÇn loµi L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp Hßa
Qua ph©n tÝch 17 mÉu L−ìng c−, Bß s¸t thu ®−îc ë x· Hîp Hßa vµ c¨n
cø trªn c¸c sè liÖu ®iÒu tra ®−îc, chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®−îc x· Hîp Hßa cã
11 loµi L−ìng c− vµ 31 loµi Bß s¸t, ®−îc tr×nh bµy cô thÓ ë b¶ng 1.
B¶ng 1. Danh s¸ch c¸c loµi L−ìng c−, Bß s¸t ë x· Hîp Hßa
ST
Tªn ViÖt Nam
Tªn khoa häc
T
Nguån
Sinh c¶nh th−êng
t− liÖu
gÆp
D©n §ång
c−
1
2
3
§åi
ruéng rõng
4
5
6
7
M
+
+
+
Líp Õch nh¸i Amphibia
1
Bé Kh«ng ®u«i
Anura
I. Hä Cãc
Bufonidae
Cãc nhµ
Bufo
melanostictus
Schneider, 1799
2
Cãc rõng
Bufo
galeatus
§T
+
Gunther, 1864
3
II. Hä Nh¸i bÐn
Hylidae
Nh¸i bÐn nhá
Hyla simplex
§T
+
+
M
+
+
+
+
+
Boettger, 1901
4
III. Hä Õch nh¸i
Ranidae
Õch ®ång
Hoplobatrachus
rugulosus
(Wiegmann, 1835)
5
Chµng hiu
Rana macrodactyla
11
+
6
ChÉu chuéc
Rana
guentheri
M
+
+
+
M
+
+
+
+
+
+
M
+
+
+
§T
+
+
+
§T
+
+
+
§T
+
+
M
+
+
§T
+
+
Boulenger, 1887
7
Ngãe
Limnonectes
limnocharis
(Boie,1834)
8
Hiu hiu
Rana johnsi
Smith, 1921
9
IV. Hä Õch c©y
Rhacophoridae
Õch c©y mÐp
Polypedates
tr¾ng
leucomystax
(Gravenhorst, 1829)
V. Hä Nh¸i bÇu
10 Ônh −¬ng
Microhylidae
Kaloula pulchra
Gray, 1831
11 Nh¸i bÇu v©n
Microhyla pulchra
(Hallowell, 1861)
Líp Bß s¸t
Reptilia
Bé Cã v¶y
Squamata
VI. Hä t¾c kÌ
Gekkonidae
12 T¾c kÌ
Gekko gecko
(Linnaeus, 1758)
13 Th¹ch sïng ®u«i
sÇn
Hemidactylus frenatus
Schelegel, in Dumeril
et Bibron, 1836
VII. Hä Nh«ng
14 Rång ®Êt
Agamidae
Physignathus
12
cocincinus
Cuvier, 1829
15 Nh«ng xanh
Calotes versicolor
§T
+
+
+
(Daudin, 1802)
16 ¤ r« v¶y
Acanthosaura
M
+
lepidogaster
(Cuvier, 1892)
VIII. Hä Th»n
Scincidae
l»n bãng
17
Th»n l»n bãng
Mabuya longicaudata
®u«i dµi
(Hallowell, 1875)
18 Th»n l»n bãng
Mabuya multifasciata
hoa
(Kuhl,1820)
IX. Hä Th»n l»n
Lacertidae
M
+
+
§T
+
+
§T
+
+
§T
+
thùc
19 Liu ®iu chØ
Takydromus
sexlineatus
Daudin,1802
X. Hä K× ®µ
20 K× ®µ hoa
Varanidae
Varanus salvator
+
+
(Laurenti, 1876)
XI. Hä Tr¨n
21 Tr¨n ®Êt
Boidae
Python molurus
(Linnaeus, 1785)
XII. Hä R¾n
Typhlopidae
giun
13
§T
+
22 R¾n giun th−êng
Ramphotyphlops
§T
+
+
§T
+
+
+
§T
+
+
+
M
+
+
+
§T
+
+
+
M
+
+
§T
+
+
braminus
(Daudin, 1803)
XIII. Hä R¾n
Xenopeltidae
mèng
23 R¾n mèng
Xenopeltis unicolor
Reinwardt, in Boie,
1872
XIV. Hä R¾n
Colubridae
n−íc
24 R¾n säc d−a
Elaphe radiate
(Schelegel, 1837)
25 R¾n r¸o th−êng
Ptyas korros
(Schelegel, 1837)
26 R¾n r¸o tr©u
Ptyas mucosus
(Linnaeus, 1758)
27 R¾n bång ch×
Enhydris plumbea
(Boie, 1827)
28 R¾n hoa cá nhá
Rhabdophis
subminiatus
(Schlegel, 1837)
29 R¾n roi th−êng
Ahaetulla prasina
§T
+
(Reinhardt, in Boie,
1827)
30 R¾n s·i th−êng
Amphiesma stolata
§T
+
+
(Linnaeus, 1758)
31 R¾n rµo ®èm
Boiga multomaculata
14
§T
+
(Reinwardt, in Boie,
1827)
32 R¾n leo c©y
Dendrelaphis pictus
§T
+
(Gmelin, 1870)
33 R¾n mai gÇm b¾c
Calamaria
§T
+
§T
+
septentrionalis
Boulenger, 1890
34 R¾n n−íc
Xenochrophis piscator
+
(Schneider, 1799)
35 R¾n hæ xiªn tre
Pseudoxenodon
§T
+
bambusicola
XV. Hä R¾n hæ
36 R¾n c¹p nong
Elapidae
Bungarus fasciatus
§T
+
+
+
§T
+
§T
+
+
+
§T
+
+
+
§T
+
(Schneider, 1801)
37 R¾n c¹p nia b¾c
Bungarus multicinctus
+
Blyth, 1861
38 R¾n hæ mang
Naja atra
(Linnaeus, 1758)
39 R¾n hæ chóa
Ophiophagus Hannah
(Cantor, 1836)
Bé Rïa
XVI.
Testudinata
Hä
Rïa Emydidae
®Çm
40 Rïa sa nh©n
Pyxidea mouhotii
(Gray, 1834)
XVII. Hä Rïa Testudinidae
nói
15
+
41 Rïa nói vµng
Indotestudo elongate
§T
+
§T
+
+
(Blyth, 1853)
XVIII. Hä Ba ba
42 Ba ba tr¬n
Trionychidae
Pelodiscus sinensis
+
+
(Wiegmann, 1835)
Ghi chó: M – MÉu thu ®−îc.
§T – §iÒu tra.
NhËn xÐt:
- §Õn nay chóng t«i ®· thèng kª ®−îc ë x· Hîp Hßa cã 42 loµi L−ìng
c−, Bß s¸t thuéc 18 hä, 3 bé.
Trong ®ã: L−ìng c− cã 11 loµi thuéc 5 hä, 1 bé. Hä nhiÒu nhÊt lµ hä
Õch nh¸i (Ranidae) cã 5 loµi, c¸c hä kh¸c cã tõ 1 – 2 loµi. Bß s¸t cã 31 loµi
thuéc 13 hä. Hä nhiÒu nhÊt lµ hä R¾n n−íc (Colubridae) cã 12 loµi, hä R¾n hæ
(Elapidae) cã 4 loµi, hä Nh«ng (Agamidae) cã 3 loµi, hä T¾c kÌ
(Gekkonidae), Th»n l»n bãng (Scincidae) cã 2 loµi, c¸c hä cßn l¹i cã 1 loµi.
2. C¸c loµi L−ìng c− vµ Bß s¸t quý hiÕm ë x· Hîp Hoµ
§Ó ®¸nh gi¸ c¸c loµi quý hiÕm, chóng t«i c¨n cø vµo c¸c tµi liÖu sau:
S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn §éng vËt, 2007), Danh lôc §á IUCN (2007), NghÞ
®Þnh 32/2006/N§-CP ký ngµy 30/3/2006.
B¶ng 2. C¸c loµi L−ìng c−, Bß s¸t quý hiÕm ë x· Hîp Hoµ
STT Tªn ViÖt Nam
Tªn khoa häc
S§VN
NghÞ ®Þnh
IUCN
32/2006
1
2
Cãc nhµ
Bufo melanostictus
LC
Õch ®ång
Hoplobatrachus
LC
rugulosus
3
Chµng hiu
Rana macrodactyla
LC
4
ChÉu chuéc
Rana guentheri
LC
16
5
Hiu hiu
Rana johnsi
LC
6
Õch c©y mÐp
Polypedates
LC
tr¾ng
leucomystax
7
Cãc rõng
Bufo galeatus
VU
8
T¾c kÌ
Gekko gecko
VU
9
Rång ®Êt
Physignathus
VU
cocincinus
10
K× ®µ hoa
Varanus salvator
EN
IIB
11
Tr¨n ®Êt
Python molurus
CR
IIB
12
R¾n säc d−a
Elaphe radiata
VU
IIB
13
R¾n
LR
EN
r¸o Ptyas korros
th−êng
14
R¾n r¸o tr©u
Ptyas mucosus
EN
IB
15
R¾n c¹p nong
Bungarus fasciatus
EN
IIB
16
R¾n hæ mang
Naja atra
EN
IIB
17
R¾n hæ chóa
Ophiophagus hannah
CR
IB
18
Rïa sa nh©n
Pyxidea mouhoti
EN
19
Rïa nói vµng
Indotestudo elongata
EN
20
Ba ba tr¬n
Pelodiscus sinensis
IIB
EN
VU
Ghi chó: S§VN: CR – cùc k× nguy cÊp; EN – Nguy cÊp; VU – sÏ nguy cÊp.
Danh lôc §á IUCN: EN – nguy cÊp; LR – cùc k× nguy cÊp; LC ®ang c©n nh¾c ®−a vµo danh lôc §á.
Chóng t«i ®· thèng kª ®−îc ë x· Hîp Hßa cã 13 loµi ®−îc ghi trong
S¸ch §á ViÖt Nam. Trong ®ã cã 2 loµi ë cÊp ®é CR (cùc kú nguy cÊp) lµ
Ophiophagus Hannah vµ Python molurus; 7 loµi ë cÊp ®é EN (nguy cÊp) lµ
Varanus salvator, Ptyas korros, Ptyas mucosus, Bungarus fasciatus, Naja
atra, Pyxidea mouhoti, Indotestudo elongata; 4 loµi ë cÊp ®é VU (sÏ nguy
17
cÊp) lµ Bufo galeatus; Gekko gecko, Physignathus cocincinus, Elaphe radiate;
2 loµi ghi trong phô lôc IB (nghiªm cÊm khai th¸c, sö dông v× môc ®Ých
th−¬ng m¹i) lµ Ptyas mucosus vµ Ophiophagus hannah; 6 loµi ghi trong phô
lôc IIB (h¹n chÕ khai th¸c, sö dông v× môc ®Ých th−¬ng m¹i) lµ Varanus
salvator, Python molurus, Elaphe radiate, Bungarus fasciatus, Naja atra vµ
Indotestudo elongate, cña nghÞ ®Þnh 32/2006/N§-CP.
3. §Æc ®iÓm h×nh th¸i mét sè loµi th−êng gÆp
3.1. Líp Õch nh¸i - Amphibia
Bé Kh«ng ®u«i- Anura
3.1.1. Hä Cãc- Bufonidae
Bufo melanostictus
- Tªn ViÖt Nam: Cãc nhµ
- VËt mÉu: 2
MÉu
L
L.c
l.c
L.r
Do
F
T
L.ori
006
47
18
22
15
07
23
24
08
009
65
26
30
23
08
31
32
12
18
Mâm trßn, v−ît qu¸ hµm d−íi, gê mâm râ, vïng m¸ xiªn. Trªn ®Çu cã nhiÒu
mµo x−¬ng h»n râ víi viÒn ®en x¸m. Dµi ®Çu ng¾n h¬n réng ®Çu, réng miÖng
b»ng ngang ®Çu. Mµng nhÜ næi râ, h×nh bÇu dôc, ®−êng kÝnh mµng nhÜ b»ng
2/3 ®−êng kÝnh m¾t. Vïng gian ®Ønh lâm. kh«ng cã r¨ng l¸ mÝa vµ r¨ng hµm
trªn.
C¬ thÓ th«, trªn l−ng, th©n vµ ch©n cã nhiÒu môn cãc to nhá xen kÏ, ®Çu
c¸c môn cãc th−êng ®en. PhÝa trªn mµng nhÜ næi lªn 2 khèi lín vµ ch¾c h×nh
bÇu dôc lµ tuyÕn mang tai.
C¸c ngãn tay tù do, ngãn tay I dµi h¬n ngãn tay II. Ch©n ng¾n, cã 1/2
mµng da, cñ bµn trong h×nh cÇu, khíp chµy- cæ ch©n kh«ng v−ît gèc c¸nh tay.
Mót c¸c ngãn ch©n, ngãn tay mµu ®en. Th©n cã mµu x¸m n©u, bông tr¾ng
x¸m.
- Ph©n bè: khu d©n c−, ®ång ruéng.
3.1.2. Hä Õch nh¸i- Ranidae
3.1.2.1. Hoplobatrachus rugulosus
- Tªn ViÖt Nam: Õch ®ång.
- VËt mÉu: 4
19
MÉu
L
L.c
l.c
L.r
Do
F
T
L.ori
001
26
14
14
13
04
14
15
12
002
28
16
15
14
04
15
16
13
010
60
30
29
28
07
36
38
32
012
47
26
25
25
06
30
31
30
Mâm nhän, v−ît qu¸ hµm d−íi, gê mâm râ. dµi ®Çu lín h¬n réng ®Çu.
Mµng nhÜ râ. Cã mét nÕp da kÐo dµi tõ mÝ m¾t trªn qua mµng nhÜ ®Õn vai.
L−ng mµu n©u, cã nhiÒu nèt sÇn, chÊm sÉm r¶i r¸c. Trªn l−ng cã c¸ nÕp
da nhá ®øt qu·ng ch¹y däc. Bông vµ mÆt d−íi ®ïi mµu tr¾ng. C¸c ®Çu ngãn
tay, ch©n ®Òu kh«ng cã ®Üa, ngãn ch©n cã mµng gÇn hoµn toµn.
- Ph©n bè: Khu ®ång ruéng, khu d©n c−.
3.1.2.2.Limnonectes limnocharis
- Tªn ViÖt Nam: Ngãe, nh¸i
- VËt mÉu: 1
MÉu
L
L.c
l.c
L.r
Do
F
T
L.ori
005
40
20
18
17
05
25
28
18
20
- Xem thêm -
.PDF 
42 
164 
138 
