bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr-êng §¹i häc Vinh
nguyÔn ¸i nh©n
Nghiªn cøu sù t¹o phøc gi÷a Pb(II) víi
1-(2-pyridylazo)-2-naphthol (PAN) b»ng
ph-¬ng ph¸p chiÕt- tr¾c quang, øng dông
ph©n tÝch ®Þnh l-îng ch×
luËn v¨n th¹c sÜ ho¸ häc
Vinh -2007
bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr-êng §¹i häc Vinh
nguyÔn ¸i nh©n
Nghiªn cøu sù t¹o phøc gi÷a Pb(II) víi
1-(2-pyridylazo)-2-naphthol (PAN) b»ng
ph-¬ng ph¸p chiÕt- tr¾c quang, øng dông
ph©n tÝch ®Þnh l-îng ch×
chuyªn ngµnh: ho¸ ph©n tÝch
M· sè: 60.44.29
luËn v¨n th¹c sÜ ho¸ häc
Vinh -2007
Môc luc
Trang
Lêi c¶m ¬n.................................................................................................................................
Më ®Çu.......................................................................................................................................... 1
Ch-¬ng 1 :Tæng quan tµi liÖu ................................................................................................. 3
Giíi thiÖu vÒ nguyªn tè ch×.....................................................................................................3
1.1.1. VÞ trÝ, cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña ch× ..........................................................................3
1.1.2. TÝnh chÊt vËt lý
..............................................................................................................3
1.1.3. TÝnh chÊt ho¸ häc .......................................................................................................... 4
1.1.4. C¸c kho¸ng vËt trong tù nhiªn cña Ch× .................................................................4
1.1.5. T¸c dông sinh ho¸ cña ch×...........................................................................................5
1.1.6. øng dông cña Pb ............................................................................................................6
1.1.7. Kh¶ n¨ng t¹o phøc cña Pb 2+ .....................................................................................7
1.1.8. Mét sè ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh Ch× ..........................................................................9
1.2.TÝnh chÊt vµ kh¶ n¨ng t¹i phøc cña PAN .................................................................. 11
1.2.1. CÊu t¹o, tÝnh chÊt vËt lý cña PAN ............................................................................11
1.2.2. kh¶ n¨ng t¹o phøc cña PAN .......................................................................................12
1.3. C¸c b-íc nghiªn cøu phøc mµu dïng trong ph©n tÝch tr¾c quang ...................14
1.3.1. Nghiªn cøu hiÖu øng t¹o phøc ...................................................................................14
1.3.2. Nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn t¹o phøc tèi -u .............................................................15
1.4. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu chiÕt phøc ®¬n ligan ............................................... 18
1.4.1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ph-¬ng ph¸p chiÕt ...............................................................18
1.5. C¸c ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh thµnh phÇn phøc trong dung dÞch ..........................22
1.5.1 Ph-¬ng ph¸p tû sè mol (ph-¬ng ph¸p ®-êng cong b·o hoµ)
………………22
1.5.2. Ph-¬ng ph¸p hÖ ®ång ph©n tö (ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi liªn tôc - ph-¬ng
ph¸pOxtromuxlenko …………………………………………………………………………..23
1.5.3. Ph-¬ng ph¸p Staric- Bacbanel (ph-¬ng ph¸p hiÖu suÊt t-¬ng ®èi) ………………...24
1.6. C¬ chÕ t¹o phøc ®¬n ligan ...............................................................................................27
1.7. C¸c ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè hÊp thô ph©n tö cña phøc ………………………....32
1.7.1. Ph-¬ng ph¸p Komar x¸c ®Þnh hÖ sè hÊp thô ph©n tö cña phøc ……..................….32
1.7.2.Ph-¬ng ph¸p xö lý thèng kª ®-êng chuÈn ............................................................ 33
1.8. §¸nh gi¸ C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch ....................................................................................34
Ch-¬ng 2: Kü thuËt thùc nghiÖm ..........................................................................................35
2.1. Dông cô vµ thiÕt bÞ nghiªn cøu ..................................................................................... 35
2.1.1. Dông cô ..................................................... .........................................................................35
2.1.2. ThiÕt bÞ nghiªn cøu ..................................................... ....................................................35
2.2. Pha chÕ ho¸ chÊt..................................................... .............................................................35
2.2.1. Dung dÞch Pb 2+ (10-3M) ..................................................... ...........................................35
2.2.2. Dung dÞch PAN (10 -3M) ..................................................... .........................................35
2.2.3 Dung dÞch ho¸ chÊt kh¸c..................................................... ..........................................36
2.3.C¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ..................................................... .......................................... 36
2.3.1. ChuÈn bÞ dung dÞch so s¸nh PAN ..............................................................................36
2.3.2. Dung dÞch c¸c phøc Pb 2+-PAN................................................................................... 36
2.3.3. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ...............................................................................................37
2.4. Xö lý c¸c kÕt qu¶ thùc nghiÖm .......................................................................................37
Ch-¬ng 3: KÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ th¶o luËn ...................................................................38
3.1. Nghiªn cøu hiÖu øng t¹o phøc ®¬n ligan ....................................................................38
3.1.1. Phæ hÊp thô cña PAN ..................................................................................................... 38
3.1.2. Nghiªn cøu hiÖu øng t¹o phøc cña Pb 2+- PAN.....................................................39
3.2.Nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn tèi -u cho sù t¹o phøc Pb2+-PAN...................................41
3.2.1. Dung m«i chiÕt phøc Pb 2+- PAN...............................................................................41
3.2.2. X¸c ®Þnh thêi gian l¾c chiÕt tèi -u ............................................................................ 44
3.2.3. Sù phô thuéc mËt ®é quang cña phøc vµo thêi gian sau khi chiÕt .................................45
3.2.4. X¸c ®Þnh pH tèi -u ..................................................... ....................................................46
3.2.5. X¸c ®Þnh thÓ tÝch dung m«i chiÕt tèi -u ................................................................ 48
3.2.6. Sù phô thuéc phÇn tr¨m chiÕt vµo sè lÇn chiÕt vµ hÖ sè ph©n bè ......................49
3.2.7. Xö lý thèng kª x¸c ®Þnh % chiÕt.............................................................................. 51
3.2.8. ¶nh h-ëng cña l-îng d- thuèc thö PAN trong dung dÞch so s¸nh ……………52
3.2.9. ¶nh h-ëng cña lùc ion () cña dung dÞch ............................................................ 53
3.3. X¸c ®Þnh thµnh phÇn phøc Pb 2+-PAN......................................................................... 53
3.3.1. Ph-¬ng ph¸p tû sè mol x¸c ®Þnh thµnh phÇn phøc Pb 2+: PAN ……………….53
3.3.2. Ph-¬ng ph¸p biÕn ®æi liªn tôc (ph-¬ng ph¸p hÖ ®ång ph©n tö, ph-¬ng
ph¸p Otrom-slenco - Job) ........................................................................................................ 56
3.3.3. Ph-¬ng ph¸p Staric-Bacbanel.................................................................................... 58
3.4. Nghiªn cøu c¬ chÕ t¹o phøc Pb 2+-PAN.......................................................................62
3.4.1. Gi¶n ®å ph©n bè c¸c d¹ng tån t¹i cña Pb 2+ vµ PAN theo pH ........................62
3.4.2. C¬ chÕ t¹o phøc Pb 2+-PAN...........................................................................................67
3.5. X¸c ®Þnh c¸c tham sè ®Þnh l-îng cña phøc: , , kp..............................................69
3.5.1. X¸c ®Þnh hÖ sè hÊp thô ph©n tö cña phøc vµ thuèc thö ..................................69
3.5.2. TÝnh c¸c h»ng sè K H , Kp, cña phøc Pb(R-)2. ....................................................73
3.6. X©y dùng ph-¬ng tr×nh ®-êng chuÈn phô thuéc mËt ®é quang vµo nång
®é cña phøc vµ x¸c ®Þnh hµm l-îng Ch× trong mÉu nh©n t¹o
..................................75
3.6.1. X©y dùng ph-¬ng tr×nh ®-êng chuÈn phô thuéc mËt ®é quang vµo
nång ®é cña phøc..................................................... ................................................................... 75
3.6.2. Kh¶o s¸t ¶nh h-ëng cña mét sè ion ®Õn sù t¹o phøc mµu Pb 2+-PAN vµ
x¸c ®Þnh Ch× trong mÉu nh©n t¹o
..................................................... .....................................78
3.6.3. ChÕ ho¸ vµ ®Þnh l-îng ch× trong mÉu nh©n t¹o ...................................................81
3.6.4. §Þnh l-îng ch× trong mÉu nh©n t¹o b»ng cùc phæ xung vi ph©n
.................83
3.7. §¸nh gi¸ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch Pb 2+ b»ng thuèc thö PAN ........................................87
3.7.1. §é nh¹y cña ph-¬ng ph¸p............................................................................................87
3.7.2. Giíi h¹n ph¸t hiÖn cña thiÕt bÞ .................................................................................. 87
3.7.3. Giíi h¹n ph¸t hiÖn cña ph-¬ng ph¸p(Method Detection Limit MDL) ….. 88
3.7.4. Giíi h¹n ph¸t hiÖn tin cËy
….....................................................................................…89
3.7.5. Giíi h¹n ®Þnh l-îng cña ph-¬ng ph¸p ....................................................................... 89
KÕT LuËn..................................................... ......................................................................................91
Tµi liÖu tham kh¶o..................................................... .......................................................93
Phô lôc
Lêi c¶m ¬n
LuËn v¨n ®-îc hoµn thµnh t¹i phßng thÝ nghiÖm chuyªn ®Ò bé m«n Ho¸
ph©n tÝch - Khoa Ho¸ - Tr-êng §¹i häc Vinh.
§Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn:
- PGS.TS. NguyÔn Kh¾c NghÜa ®· giao ®Ò tµi, tËn t×nh h-íng dÉn vµ
t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho viÖc nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n.
- GS.TS. Hå ViÕt Quý ®· ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u trong qu¸
tr×nh lµm luËn v¨n.
- NCS. §inh ThÞ Tr-êng Giang ®· gióp t«i trong qu¸ tr×nh lµm thÝ
nghiÖm.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban chñ nhiÖm khoa Sau ®¹i häc, khoa Ho¸
häc cïng c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o, c¸c c¸n bé phßng thÝ nghiÖm khoa Ho¸ ®·
gióp ®ì, t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi, cung cÊp ho¸ chÊt, thiÕt b Þ vµ dông cô
dïng trong ®Ò tµi.
Xin c¶m ¬n tÊt c¶ nh÷ng ng-êi th©n trong gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· ®éng
viªn, gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n nµy.
Vinh, th¸ng 10 n¨m 2007
NguyÔn ¸i Nh©n
Më ®Çu
Ch× lµ mét nguyªn tè cã nhiÒu øng dông trong ®êi sèng: Dïng ®Ó lµm
acquy, ®Çu ®¹n, c¸c èng dÉn trong c«ng nhiÖp ho¸ häc, ®óc khu«n ®Ó in ch÷,
chÕ t¹o thuû tinh pha lª, pha vµo x¨ng ®Ó n©ng cao chØ sè octan. Do cã tÝnh
ng¨n c¶n ®-îc bøc x¹ mµ nguêi ta dïng ch× ®Ó lµm ¸o gi¸p cho nh©n viªn:
chôp X quang, lß ph¶n øng h¹t nh©n, ®ùng nguyªn tè phãng x¹, cho vµo mµn
h×nh vi tÝnh, tivi.v.v…
Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã Pb còng lµ nguyªn tè g©y nhiÔm ®éc cho m«i
tr-êng, ®Æc biÖt tr-íc lóc x¨ng 95 ch-a ra ®êi th× hµm l-îng ch× trong x¨ng do
c¸c ®éng c¬ ®èt trong th¶i ra cho m«i tr-êng lµ rÊt lín, ¶nh h-áng trùc tiÕp
®Õn m«i tr-êng nhÊt lµ nh÷ng vïng ven tuyÕn ®-êng quèc lé.NhiÔm ®éc ch×
rÊt khã cøu ch÷a, ch× cã thÓ tÝch luü trong c¬ thÓ ng-êi mµ kh«ng bÞ ®µo th¶i.
Ch× lµ nguyªn tè cã kh¶ n¨ng t¹o phøc rÊt m¹nh víi nhiÒu phèi tö, ®Æc
biÖt lµ phèi tö chelat, ch×(II) t¹o phøc lµ tèt khi b¶o hoµ phèi trÝ .Cho nªn
nghiªn cøu sù t¹o phøc cña ch× vµ x¸c ®Þnh hµm l-îng ch× chÝnh x¸c lµ v«
cïng quan träng.
Trong thêi gian qua, viÖc ph©n tÝch ch× trong c¸c mÉu vËt ®· ®-îc
nghiªn cøu b»ng nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau, tuy nhiªn vÉn ch-a cã mét tµi
liÖu nµo c«ng bè hoµn chØnh vÒ viÖc nghiªn cøu sù t¹o phøc cña ch× víi thuèc
thö 1-(2-pyridylazo)-2-naphthol (PAN) hoÆc c«ng bè ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝ
nghiÖm kh¸c nhau. Sau khi xem xÐt, chóng t«i nhËn thÊy nghiªn cøu phøc
mµu cña ch× b»ng ph-¬ng ph¸p chiÕt- tr¾c quang lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng
ph¸p cã nhiÒu triÓn väng, mang l¹i hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn phßng
thÝ nghiÖm ë n-íc ta.
XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ nµy, chóng t«i ®· chän ®Ò tµi “Nghiªn
cøu sù t¹o phøc gi÷a Pb(II) víi 1-(2-pyridylazo)-2-naphthol (PAN) b»ng
ph-¬ng ph¸p chiÕt- tr¾c quang , øng dông ph©n tÝch ®Þnh l-îng ch×” . Trong
ph¹m vi luËn v¨n th¹c sÜ hãa häc, nh÷ng nhiÖm vô ®-îc ®Æt ra.
1. Nghiªn cøu ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn t¹o phøc tèi -u Pb(II)-PAN b»ng
ph-¬ng ph¸p chiÕt tr¾c quang.
2. X¸c ®Þnh thµnh phÇn phøc b»ng c¸c ph-¬ng ph¸p ®éc lËp.
3. Nghiªn cøu c¬ chÕ t¹o phøc gi÷a Pb(II)-PAN.
4. X¸c ®Þnh c¸c tham sè ®Þnh l-îng cña phøc h×nh thµnh.
5 . X©y dùng ®-êng chuÈn tu©n theo ®Þnh luËt Beer ®Ó ®Þnh l-îng ch×.
6. §Þnh l-îng b»ng ph-¬ng ph¸p cùc phæ.
7 . §¸nh gi¸ ®é nh¹y cña ph-¬ng ph¸p.
Ch-¬ng I:
Tæng quan tµi liÖu
1.1. Giíi thiÖu vÒ nguyªn tè ch×
1.1.1. VÞ trÝ, cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña ch× [[1],[24]]
Ch× lµ nguyªn tè ë « thø 82 trong hÖ thèng tuÇn hoµn. Sau ®©y lµ mét sè
th«ng sè vÒ ch×:
Ký hiÖu:
Pb
Sè thø tù :
82
Khèi l-îng nguyªn tö: 207,2 d.v.c
CÊu h×nh electron: [Xe] 4f145d106S26p2
B¸n kÝnh ion:
1.26Ao
§é ©m ®iÖn (theo Paulinh): 2,33
ThÕ ®iÖn cùc tiªu chuÈn E oPb2+/Pb = - 0,126V.
N¨ng l-îng ion ho¸:
Møc n¨ng l-îng
ion ho¸
N¨ng l-îng ion
ho¸ (eV)
I1
I2
I3
I4
I5
I6
7.42
15.03
31.93
39
69.7
84
Tõ gi¸ trÞ I3, ®Õn I4 cã gi¸ trÞ t-¬ng ®èi lín, tõ gi¸ trÞ I5 ®Õn I6 cã gi¸ trÞ rÊt
lín do ®ã ch× chñ yÕu tån t¹i ë sè « xi ho¸ : +2 vµ + 4.
1.1.2. TÝnh chÊt vËt lý [1],[24]
Ch× lµ kim lo¹i mµu x¸m thÈm, kh¸ mÒm dÔ bÞ d¸t máng.
Tonc (oc): 327,46
Tos (oc) : 1749
Khèi l-îng riªng (g/cm 3): 11.34
Ch× vµ c¸c hîp kim cña nã ®Òu ®éc vµ nguy hiÓm do tÝnh tÝch luü cña nã.
Nªn khã gi¶i ®éc khi bÞ nhiÔm ®éc l©u dµi.
Ch× hÊp thô tèt c¸c tia phãng x¹.
1.1.3. TÝnh chÊt ho¸ häc [1],[24]
T¸c dông víi c¸c nguyªn tè kh«ng kim lo¹i:
2Pb + O2 = 2PbO
Pb + X 2 = PbX2
T¸c dông víi n-íc khi cã mÆt O 2:
2Pb + 2H2O + O2 = 2Pb (OH)2
T¸c dông yÕu víi c¸c axÝt HCl vµ H2SO4 nång ®é d-íi 80% v× t¹o líp muèi.
PbCl2 vµ PbSO4 khã tan.
Khi c¸c axit trªn ë nång ®é ®Æc h¬n th× cã ph¶n øng do líp muèi ®· bÞ hoµ tan:
PbCl2 + 2HCl = H2PbCl4
PbSO4 + H2SO4 = Pb(HSO4)2
Víi axÝt HNO3 t-¬ng t¸c t-¬ng tù nh- c¸c kim lo¹i kh¸c.
Khi cã mÆt O2 cã thÓ t-¬ng t¸c víi H 2O hoÆc axit h÷u c¬:
2Pb + 2H2O + O2 = 2Pb(OH)2
2Pb + 6CH3COOH + 3O2 = 2Pb(HC3COO)2 + 10H2O
T¸c dông víi dung dÞch kiÒm nãng:
Pb + 2KOH + 2H2O = K2 [Pb(OH)4] + H2
1.1.4. C¸c kho¸ng vËt trong tù nhiªn cña ch×
Ch× lµ nguyªn tè phæ biÕn trong vá tr¸i ®Êt. Ch× tån t¹i ë c¸c d¹ng tr¹ng
th¸i « xi ho¸ 0, +2, +4, trong ®ã muèi ch× cã ho¸ trÞ 2 lµ hay gÆp nhÊt vµ cã
®é bÒn cao nhÊt. Trong tù nhiªn, tån t¹i c¸c lo¹i quÆng galenit (PbS), Cesurit
(PbCO3) vµ anglesit (PbSO 4).
Trong m«i tr-êng n-íc, tÝnh n¨ng cña hîp chÊt ch× ®-îc x¸c ®Þnh chñ
yÕu th«ng qua ®é tan cña nã. §é tan cña ch× phô thuéc vµo pH, pH t¨ng th× ®é
tan gi¶m, ngoµi ra nã cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c nh-:®é muèi (hµm
l-îng ion kh¸c nhau) cña n-íc, ®iÒu kiÖn « xi ho¸ - khö vv... Ch× trong n-íc
chiÕm tØ lÖ khiªm tèn, chñ yÕu lµ tõ ®-êng èng dÉn, c¸c thiÕt bÞ tiÕp xóc cã
chøa ch×.
Trong khÝ quyÓn, ch× t-¬ng ®èi giµu h¬n so víi kim lo¹i nÆng kh¸c.
Nguån chÝnh cña ch× ph©n t¸n trong kh«ng khÝ lµ do sù ®èt ch¸y c¸c nhiªn
liÖu phï hîp chÊt cña ch× lµm t¨ng chØ sè octan thªm vµo d-íi d¹ng Pb(CH 3)4
vµ Pb(C2H5)4. Cïng víi c¸c chÊt g©y « nhiÔm kh¸c, ch× ®-îc lo¹i khái khÝ
quyÓn do qu¸ tr×nh xa l¾ng kh« vµ -ít. KÕt qu¶ lµ bôi thµnh phè vµ ®Êt bªn
®-êng ngµy cµng giµu ch× víi nång ®é ®iÓn h×nh cì vµo kho¶ng 1000 4000mg/kg ë nh÷ng thµnh phè n¸o nhiÖt [34].
1.1.5. T¸c dông sinh ho¸ cña ch×
PhÇn lín ng-êi d©n trong thµnh phè hÊp thô ch× tõ ¨n uèng 200-3000
Pb/ngµy, n-íc vµ kh«ng khÝ cung cÊp thªm 10-15 Pb/ngµy [34]. Tæng sè
ch× hÊp thô nµy, cã kho¶ng 200 g ch× ®-îc th¶i ra, cßn kho¶ng 25 ch× ®-îc
gi÷ l¹i trong x-¬ng mçi ngµy.
B¶ng 1.1: L-îng ch× bÞ hÊp thô vµo c¬ thÓ mçi ngµy
Nguån hÊp thô
L-îng ch×
Vµo ng-êi
Bµi tiÕt
(gPb/ngµy)
(gPb/ngµy)
(gPb/ngµy)
25 (tÝch tô
trong x-¬ng)
200
Kh«ng khÝ
10
N-íc (d¹ng hoµ tan hoÆc
phøc)
15
Thùc phÈm (d¹ng phøc)
200
T¸c dông sinh ho¸ chñ yÕu cña ch× lµ t¸c ®éng cña nã tíi sù tæng hîp
m¸u dÉn ®Õn ph¸ vë hång cÇu. Ch× øc chÕ mét sè enzym quan träng cña qu¸
tr×nh tæng hîp m¸u do sù tÝch luü cña c¸c hîp chÊt trung gian cña qu¸ tr×nh
trao ®æi chÊt.
Hîp chÊt trung gian kiÓu nµy lµ delta-amino levunilicaxit (ALA®ehyase). Mét pha quan träng cña tæng hîp m¸u lµ sù chuyÓn ho¸ delta-amino
levunilic axit thµnh porphobiliogen. Ch× øc chÕ ALA-®ehdrase enzym, do ®ã
giai ®o¹n tiÕp theo t¹o thµnh porphobiliogen kh«ng thÓ x¶y ra. KÕt qu¶ lµ ph¸
huû qu¸ tr×nh tæng hîp hemoglobin còng nh- c¸c s¾c tè h« hÊp kh¸c cÇn thiÕt
trong m¸u nh- Cytochromes.
Ch× còng c¶n trë viÖc sö dông «xi vµ glucoza ®Ó s¶n sinh n¨ng l-îng cho
qu¸ tr×nh sèng. Sù c¶n trë nµy cã thÓ nh×n thÊy khi nång ®é ch× trong m¸u
n»m kho¶ng 0,3ppm. ë c¸c nång ®é cao h¬n (> 0,3ppm) cã thÓ g©y hiÖn t-îng
thiÕu m¸u (thiÕu hemoglobin). NÕu hµm l-îng ch× trong m¸u n»m trong
kho¶ng 0,5-0,8ppm g©y ra sù rèi lo¹n chøc n¨ng cña thËn vµ ph¸ huû n·o.
D¹ng tån t¹i cña ch× trong n-íc lµ d¹ng cã ho¸ trÞ 2. Víi nång ®é c¸c vi
sinh vËt bËc thÊp trong n-íc vµ nÕu nång ®é ®¹t tíi 0,5mg/l th× k×m h·m qu¸
tr×nh « xi ho¸ amoniac thµnh nitrat (nitrifi cation). Còng nh- phÇn lín c¸c kim
lo¹i nÆng, ch× ®-îc tÝch tô l¹i trong c¬ thÓ thùc vËt sèng trong n-íc. Víi c¸c
lo¹i thùc vËt bËc cao, hÖ sè lµm giµu cã thÓ lªn ®Õn 100 lÇn, ë bÌo cã thÓ ®¹t
tíi trªn 46.000 lÇn. C¸c vi sinh vËt bËc thÊp bÞ ¶nh h-ëng xÊu ngay c¶ ë nång
®é 1-30 g/l.
X-¬ng lµ n¬i tµng tr÷ tÝch tô ch× cña c¬ thÓ. Sau ®ã phÇn ch× nµy cã thÓ
t-¬ng t¸c cïng víi photphat trong x-¬ng vµ thÓ hiÖn tÝnh ®éc h¹i kh i truyÒn
vµo c¸c m« mÒm cña c¬ thÓ.
Ch× nhiÔm vµo c¬ thÓ qua da, ®-êng tiªu ho¸, h« hÊp. Ng-êi bÞ nhiÔm ®éc
ch× sÏ m¾c mét sè bÖnh nh- thiÕu m¸u, ®au ®Çu, s-ng khíp, chãng mÆt [8].
ChÝnh v× t¸c h¹i nguy hiÓm cña ch× ®èi víi con ng-êi nh- vËy nªn c¸c
n-íc trªn thÕ giíi ®Òu cã quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ hµm l-îng ch× tèi ®a cho phÐp
cã trong n-íc mÆt kh«ng v-ît qu¸ 1mg/lÝt (TCVN: 3942 - 1995) [36].
1.1.6. øng dông cña Pb
Ch× ®-îc sö dông ®Ó chÕ t¹o pin, acquy ch× - axit vµ hîp kim. Hîp chÊt
ch× h÷u c¬ Pb (Ch 3)4; Pb(C2H5)4 ®-îc sö dông kh¸ nhiÒu lµm chÊt phô gia cho
x¨ng vµ dÇu b«i tr¬n, tuy nhiªn xu h-íng hiÖn nay lµ h¹n chÕ vµ lo¹i bá.
Trong kü thuËt hiÖn ®¹i ch× ®-îc øng dông lµm vá bäc d©y c¸p, que hµn.
Tr-íc ®©y cïng víi stibi vµ thiÕc, ch× ®-îc chÕ t¹o lµm hîp kim ch÷ in ®Ó t¹o
nªn nh÷ng con ch÷, nªn ®· g©y nªn hiÖn t-îng nhiÔm ®éc ch× ®èi víi c¸c c«ng
nh©n trong nghµnh m¸y tin. Tuy nhiªn, hiÖn nay b»ng c«ng nghÖ in míi ®·
hoµn toµn lo¹i bá ®-îc hiÖn t-îng nµy.
Mét l-îng nhá cña ch× khi cho vµo trong qu¸ tr×nh nÊu thuû tinh sÏ thu
®-îc lo¹i vËt liÖu cã tÝnh thÈm mü cao, ®ã lµ pha lª.
Trong y häc, ch× ®-îc sö dông ®Ó lµm thuèc gi¶m ®au, lµm ¨n da vµ
chèng viªm nhiÔm.
1.1.7. Kh¶ n¨ng t¹o phøc cña Pb 2+
1.1.7.1. Sù t¹o phøc cña Ch× víi thuèc thö §ithizon
Thuèc thö : §iphenylthiocacbazon (§ithizzon), lµ thuèc thö truyÒn thèng
®-îc sö dông rÊt réng r·i ®Ó x¸c ®Þnh l-îng vÕt ch× mét c¸ch ch¾c ch¾n dùa
vµo ph¶n øng víi dithizon [50]. MÆc dï phøc ch× - dithizon cho ta mét ph-¬ng
ph¸p kh¸ nh¹y (ë = 520mm, hÖ sè hÊp thô mol ph©n tö = 65.000), nh-ng
®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi lµ sù quang ho¸ dung dÞch dithizon vµ phøc kh«ng
tan ®-îc trong n-íc. §Ó ®Þnh l-îng ch× trong n-íc [35] ®· chiÕt phøc ch×
dithizonat b»ng CCl4 ë PH = 8-9 víi mét l-îng d- xianua ®Ó che nhiÒu kim
lo¹i kh¸c cïng bÞ chiÕt xuÊt víi ch×. Nång ®é cùc tiÓu cã thÓ ph¸t hiÖn lµ
1,0/10ml dung dÞch ch× - dithizon [9].
1.1.7.2. Sù t¹o phøc cña Ch× víi thuèc thö 1-(2-piridilazo) - 2-naphto (PAN)
C¸c t¸c gi¶ [39] cho r»ng cã thÓ ®Þnh l-îng ch× b»ng 1-(2-piridilazo) -2naphto víi sù cã mÆt cña chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt kh«ng ®iÖn li b»ng ph-¬ng
ph¸p tr¾c quang. §iÒu kiÖn tèi -u ®Ó x¸c ®Þnh ch× dùa vµo ph¶n øng cña phøc
Pb(11)-PAN víi sù hiÖn diÖn cña chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt kh«ng ®iÖn li
(polioxietyleneoylphenol) lµ pH=9 (Na2B4O7 - HClO4) víi 5% chÊt ho¹t ®éng
bÒ mÆt vµ ®-îc ®o ë b-íc sãng 555nm. T¹i b-íc sãng nµy kho¶ng nång ®é
tu©n theo ®Þnh luËt Beer ®-îc x¸c ®Þnh tõ 1,3-4,5ppm vµ hÖ sè hÊp thô mol
ph©n tö lµ 20200 L.mol-1 cm-1. KÕt qu¶ ®Þnh l-îng thu ®-îc cã ®é lÖch chuÈn
t-¬ng ®èi lµ 0,9% vµ giíi h¹n ph¸t hiÖn lµ 0,12ppm.
1.1.7.3. Sù t¹o phøc cña Ch× víi thuèc thö 1-(2-thiazolylazo)-2 naphto [48]
Ph¶n øng víi Pb 2+ trong m«i tr-êng axÝt yÕu (pH=6,1-6,7) t¹o thµnh mét
hîp phøc cµng cua mµu n©u ®á ®Ëm trong hçn hîp metylic - n-íc. ChÝnh trªn
c¬ së mµu nµy mµ t¸c gi¶ cho r»ng cã thÓ dïng 1-(2’thiazolylazo)-2 naphto ®Ó
®Þnh l-îng ch× b»ng ph-¬ng ph¸p tr¾c quang. Phøc chÊt gi÷a chóng ®-îc h×nh
thµnh theo tû lÖ 1:1, vµ cã cùc ®¹i hÊp thô t¹i 578nm-580nm trong dung dÞch
cã chøa 40% CH3OH vµ bÒn trong 36 giê. T¹i cùc ®¹i hÊp thô kho¶ng nång
®é tu©n theo ®Þnh luËt Beer lµ 0,2-0,6g/mL, h»ng sè bÒn cña phøc lgK = 5,30
vµ hÖ sè hÊp thu mol ph©n tö lµ 17000 L.mol-1.cm-1. §é nh¹y Xen®en lµ 0,012
g.cm-2 víi nång ®é hÊp thô nhá nhÊt lµ 0,0001. KÕt qu¶ thu ®-îc cã ®é lÖch
chuÈn t-¬ng ®èi lµ 6 0,65% vµ sai sè t-¬ng ®èi lµ 61,08%. Ph-¬ng ph¸p nµy
®-îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh ch× trong hîp kim.
1.1.7.4. Sù t¹o phøc cña Ch× víi thuèc thö: 6,6’ ’ - dimetyl-2,2’ :
6’ ,2’ ’ - terirpiriddin [57]
Khi cho ch× ph¶n øng víi thuèc thö sÏ t¹o phøc theo tû lÖ 3:4 trong m«i
tr-êng ®Öm axetat ë pH = 5,0-6,0, phøc hÊp thô cùc ®¹i ë b-íc sãng 375nm,
hÖ sè hÊp thô mol ph©n tö lµ 57100L.mol-1.cm-1 vµ kho¶ng nång ®é tu©n theo
®Þnh luËt Beer lµ tõ 0-25mg/25mL. Cã thÓ che Fe3+ b»ng NaF vµ t¸ch Cr(VI)
b»ng trao ®æi ion. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh l-îng rÊt nhá Pb
trong Cu tinh khiÕt víi ®é lÖch chuÈn t-¬ng ®èi lµ 3,82%.
1.1.7.5. Sù t¹o phøc cña Ch× víi xilen da cam
T¸c gi¶ [54] ®· dïng xilen da cam x¸c ®Þnh ch× trong l¸ c©y b»ng ph-¬ng
ph¸p tr¾c quang, phøc cã tû lÖ 1:1 ë pH = 4,5-5,4, phøc hÊp thô cùc ®¹i ë b-íc
sãng 580nm, hÖ sè hÊp thô mol ph©n tö lµ 15500 L.mol -1.cm-1 vµ kho¶ng nång
®é tu©n theo ®Þnh luËt Beer lµ tõ 0-30g/50mL. KÕt qu¶ thu ®-îc cã ®é lÖch
chuÈn t-¬ng ®èi lµ 2,0-2,5%.
1.1.7.6. Sù t¹o phøc cña ch× víi thuèc thö PAR
§ang cßn cã ý kiÕn kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn phøc Pb 2+: PAR ch¼ng h¹n
trong [35] ë pH = 10 tØ lÖ t¹o phøc Pb 2+: PAR lµ 1:1, = 520nm, hÖ sè hÊp
thô mol ph©n tö = 38000 vµ lg = 6,48. KÕt qu¶ nghiªn cøu phï hîp víi
Pollar F.H.Hanson P, Geary W.J. trong [43] cho thÊy ë pH = 4,6 phøc cã tû
lÖ 1:1 d¹ng PbRH vµ b-íc sãng hÊp thô cùc ®¹i lµ 530nm, cßn ë pH = 7,75
phøc cã tû lÖ 1:2 d¹ng PbR 2 vµ b-íc sãng hÊp thô cùc ®¹i lµ 530nm. Trong
[45] c¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu mét c¸ch tû mØ vµ ®· tÝnh gi¶n ®å ph©n bè hÖ
Pb2+ - PAR, ph©n tÝch ®-êng cong hÊp thô vµ rót ra kÕt luËn lµ chØ cã sù t¹o
phøc PbRH+ ë pH = 5 vµ phøc PbR ë pH = 10.
1.1.8. Mét sè ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ch×
1.1.8.1. Ph-¬ng ph¸p chuÈn ®é
Ph¶n øng chuÈn ®é:
Pb2+ + H2Y2- = PbY2- + 2H+ ; = 10 18.91
C¸ch tÝnh: X¸c ®Þnh ®-îc thÓ tÝch EDTA ë nång ®é x¸c ®Þnh (C m) cÇn ®Ó
chuÈn ®é Vo mol dung dÞch ion trong ch× (H) (Dùa vµo sù ®æi mµu cña chØ thÞ tõ
®á xanh) lµ Vml. Tõ ®ã suy ra nång ®é CoM dung dÞch ch× theo ph-¬ng tr×nh.
CoVo = CV Co = CV / Vo
Hµm l-îng ch× trong dung dÞch = C oVo x 0,207 (g)
NhËn xÐt:
Ph-¬ng ph¸p chuÈn ®é kh«ng ®ßi hái nhiÒu thiÕt bÞ chuyªn dông vµ ®¾t
tiÒn, kü thuËt tiÕn hµnh ®¬n gi¶n cã thÓ thùc hiÖn trong phßng thÝ nghiÖm
ch-a ®-îc trang bÞ tèt.
Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p chuÈn ®é dÔ m¾c ph¶i c¸c sai sè, vµ th-êng m¾c
nh÷ng sai sè lín do nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan. X¸c ®Þnh kh«ng
thËt sù chÝnh x¸c, ®iÓm t-¬ng ®-¬ng do ph¶i dùa vµo m¾t th-êng quan s¸t sù
®æi mµu, thÓ tÝch dung dÞch chuÈn cã thÓ kh«ng ®-îc ®o chÝnh x¸c...
1.1.8.2. X¸c ®Þnh b»ng ph-¬ng ph¸p cùc phæ
Th-êng ¸p dông khi nång ®é ch× nhá h¬n 0,1 mg/l (4,826 x 10 -7M)
Tuy nhiªn ph-¬ng ph¸p nµy ®ßi hái nh÷ng thiÕt bÞ tiªn tiÕn ch-a thùc sù
phï hîp trong ®iÒu kiÖn c¸c phßng thÝ nghiÖm cña ViÖt Nam hiÖn nay.Ngµy
nay mét sè phßng thÝ nghiÖm ®· ®-îc trang bÞ lo¹i m¸y nµy.
1.1.8.3. Ph-¬ng ph¸p ®o phæ hÊp thô nguyªn tö vµ ph¸t x¹ nguyªn tö
Ph-¬ng ph¸p nµy cho ®é chÝnh x¸c vµ ®é nh¹y rÊt cao cã gi¸ trÞ lín trong
ph©n tÝch.
Ph-¬ng ph¸p nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®ång thêi nhiÒu nguyªn tè kh¸c nhau
trong mÉu.
Tuy nhiªn, thiÕt bÞ ®ßi hái ph¶i hiÖn ®¹i vµ ®¾t tiÒn nªn thùc tÕ ch-a ®-îc
øng dông réng r·i ë ViÖt Nam.
1.1.8.4. X¸c ®Þnh ch× b»ng ph-¬ng ph¸p tr¾c quang
Theo c¸c t¸c gi¶ [15] nång ®é tèi thiÓu cña ch× x¸c ®Þnh ®-îc b»ng
ph-¬ng ph¸p tr¾c quang theo ®-êng chuÈn lµ 0,1 mg/l (4,826 x 10 -7M)
GÇn ®©y míi xuÊt hiÖn c«ng tr×nh [24] x¸c ®Þnh ch× trong n-íc th¶i cña
nhµ m¸y, XÝ nghiÖp ë c¸c khu c«ng nghiÖp Hµ Néi b»ng ph-¬ng ph¸p tr¾c
quang víi thuèc thö PAR. §-êng chuÈn cã d¹ng:
Ax = (25483,5164 0,0106). CPb + (0,00256 0,0018).
Kho¶ng nång ®é ch× tu©n theo ®Þnh luËt Beer tõ (0,2 - 2,5).10 -5 ion-g/l, ë
pH = 7,3 . max = 520 nm.
C¸c t¸c gi¶ trong [26] x¸c ®Þnh ®-îc hµm l-îng ch× trong n-íc th¶i cña
XÝ nghiÖp m¹ cÇu Biªu th¶i ra nguån n-íc cña nhµ m¸y tõ (64,1 - 70,9 g/l)
t-¬ng øng víi (3,09 . 10 -7 3,42 . 10 -7) ion-g/l, phï hîp víi kÕt qu¶ ph©n tÝch
b»ng ph-¬ng ph¸p Vol - Ampe hoµ tan víi ®iÖn cùc thuû ng©n treo (62,4 79)
g/l t-¬ng øng víi (3,01.10 -7 3,81 . 10 -7) ion-g/l. Sai sè gi÷a hai ph-¬ng
ph¸p lµ nhá h¬n 3%, sai sè nµy hoµn toµn cã thÓ chÊp nhËn ®-îc.
Nh- vËy cã thÓ dïng thuèc thö PAR x¸c ®Þnh hµm l-îng ch× trong c¸c
nguån n-íc bÞ « nhiÔm (cã nghÜa lµ hµm l-îng ch× lín h¬n 71 g/l (3,42 . 10 -7
ion-g/l) b»ng ph-¬ng ph¸p tr¾c quang. Ngoµi c¸c thuèc thö trªn ng-êi ta cßn sö
dông c¸c thuèc thö - tiosemicabrazon N - Izatin vµ N.metyl izatin ®Ó x¸c ®Þnh
hµm l-îng ®ång, ch× trong ®Êt, n-íc vµ thùc phÈm, rau qu¶ b»ng ph-¬ng ph¸p
tr¾c quang [8]. §é nh¹y vµ ®é chän läc kh«ng thua kÐm g× thuèc thö PAR.
Víi hµm l-îng ch× lín h¬n 0,06 mg/l (3.10 -7 ion-g/l) x¸c ®Þnh b»ng
ph-¬ng ph¸p tr¾c quang víi thuèc thö dithizon trong CCl 4.
1.2. TÝnh chÊt vµ kh¶ n¨ng t¹i phøc cña PAN
1.2.1. CÊu t¹o, tÝnh chÊt vËt lý cña PAN
Thuèc thö 1- (2 pyridilazo)- 2 naphthol (PAN). Cã:
- C«ng thøc ph©n tö cña PAN: C15H11ON3 ;
- Khèi l-îng ph©n tö: M = 249
- CÊu t¹o cña PAN cã d¹ng:
Gåm hai vßng ®-îc liªn kÕt víi nhau qua cÇu -N = N-, mét vßng lµ
pyridyl, vßng bªn kia lµ vßng naphthol ng-ng tô.
PAN lµ mét thuèc thö h÷u c¬ d¹ng bét mµu ®á, kh«ng tan trong n-íc,
tan tèt trong r-îu vµ axeton. V× ®Æc ®iÓm nµy mµ ng-êi ta th-êng chän axeton
lµm dung m«i ®Ó pha PAN. Khi tan trong axeton cã dung dÞch mµu vµng hÊp
thô ë b-íc sãng cùc ®¹i max= 470nm, kh«ng hÊp thô ë b-íc sãng cao h¬n
560nm.
Tïy thuéc vµo pH cña m«i tr-êng mµ thuèc thö PAN cã thÓ tån t¹i ë
c¸c d¹ng kh¸c nhau, nã cã ba d¹ng tån t¹i lµ H 2In+, HIn vµ In - vµ cã c¸c h»ng
sè ph©n ly t-¬ng øng lµ: PK1 = 1,9 , PK 2 = 12,2.
Chóng ta cã thÓ m« t¶ c¸c d¹ng tån t¹i cña PAN qua c¸c c©n b»ng sau:
1.2.2. kh¶ n¨ng t¹o phøc cña PAN
- PAN lµ mét thuèc thö ®¬n baz¬ tam phèi vÞ, c¸c phøc t¹o ®-îc víi nã
cã kh¶ n¨ng chiÕt vµ lµm giµu trong dung m«i h÷u c¬ nh- CCl4, CHCl3, iso
amylic, isobutylic, n-amylic, n-butylic... PAN cã thÓ t¹o phøc bÒn víi rÊt
nhiÒu kim lo¹i cho phøc mµu m¹nh Cã thÓ m« t¶ d¹ng phøc cña nã víi
kim lo¹i nh- sau:
N= N
N = N
N
N
O
HO
Me/
n
T¸c gi¶ Ning, Miugyuan ®· dïng ph-¬ng ph¸p ®o mµu x¸c ®Þnh Ni
trong hîp chÊt Fe b»ng PAN khi cã mÆt triton X-100. Dung dÞch dung dung
®Öm cña phøc nµy ë pH = 3 khi cã mÆt cña Fe(NO 3)3 vµ NaF nh÷ng ¶nh
h-ëng cña nh«m bÞ lo¹i bá, trong sù cã mÆt triton X-100, phøc Cu-PAN hÊp
thô cùc ®¹i ë b-íc sãng max= 550nm, ε =1,8.10-4 l.mol-1.cm-1 Cßn Ni-PAN
hÊp thô cùc ®¹i ë b-íc sãng max= 565nm, ε =3.5.10 -4 l.mol-1.cm-1. kho¶ng
tu©n theo ®Þnh luËt Beer lµ 0 ÷ 100μ g Cu/50ml vµ 0 ÷ 50μ g Ni/50ml. phøc
Cu-PAN bÞ ph©n huû khi thªm Na2S2O4.
Mét sè t¸c gi¶ ®· c«ng bè qu¸ tr×nh chiÕt phøc PAN víi mét sè ion kim
lo¹i trong pha r¾n vµ qu¸ tr×nh chiÕt láng mét sè nguyªn tè ®Êt hiÕm ho¸ trÞ III
Qu¸ tr×nh chiÕt láng r¾n ®èi víi RE (RE: La, Ce, Pr, Nd, Sn, Yb, Gd) b»ng
c¸ch sö dông PAN, HL.PAN lµ chÊt chiÕt trong paraffin ®-îc nghiªn cøu ë
nhiÖt ®é 80 ± 0,07 0C
Nh÷ng ¶nh h-ëng phô nh- thêi gian, pH cña chÊt chiÕt conen trong
paraffin còng nh- chÊt r¾n pha lo·ng ®ãng vai trß nh- dung dÞch ®Öm ®-îc sö
dông trong qu¸ tr×nh chiÕt. HiÖu qu¶ qu¸ tr×nh chiÕt RE(III) ®· ®-îc th¶o luËn.
Ph¶n øng chiÕt: RE 3+ + 2HL 0 + Cl- → REL2Cl(0) + 2H+
Ph¶n øng mµu cña s¾t (naphthenate s¾t trong x¨ng) víi thuèc thö PAN trong
vi nhò t-¬ng ®ang ®-îc nghiªn cøu. T¹i b-íc sãng λ = 730nm, ®Þnh luËt beer
®óng trong kho¶ng nång ®é Fe2+ lµ 0 ÷ 50μ g/ l. trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
PAN còng ®-îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c¸c nguyªn tè Cd, Mn, Cu trong x¨ng
chiÕt ®o mµu x¸c ®Þnh Pd(II), Co trong n-íc ®Ó t¸ch riªng Zn, Cd.
C¸c nhµ ph©n tÝch Trung Quèc nghiªn cøu so s¸nh phøc Mo(IV)-PAN
vµ Mo(VI)-PAN b»ng ph-¬ng ph¸p cùc phæ.
C¸c ®iÒu kiÖn tèi -u cho hÖ Mo-PAN ®Ó x¸c ®Þnh Mo ®· ®-îc kh¶o s¸t
kho¶ng tuyÕn tÝnh ®èi víi nång ®é Mo tõ 0 ÷ 10-6, giíi h¹n ph¸t hiÖn lµ 10 -9 M
Du, Hongnian, Shen, You dïng ph-¬ng ph¸p tr¾c quang ®Ó x¸c ®Þnh
hµm l-îng vÕt ch× b»ng glixerin vµ PAN, Glixerin vµ PAN ph¶n øng víi Pb 2+
trong dung m«i t¹o ra phøc mµu tÝm ë pH = 8. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc dïng ®Ó
x¸c ®Þnh vÕt Pb trong n-íc, kho¶ng tu©n theo ®Þnh luËt beer lµ 0,09 ÷ 4 μ g/l
Mét sè t¸c gi¶ kh¸c x¸c ®Þnh Co b»ng ph-¬ng ph¸p von ampe sö dônh ®iÖn
cùc cacbon bÞ biÕn ®æi bÒ mÆt b»ng PAN. Giíi h¹n ph¸t hiÖn 1,3.10 -7M nh÷ng
¶nh h-ëng cña c¸c ion cïng tån t¹i vµ kh¶ n¨ng øng dông vµo thùc tÕ ph©n
tÝch còng ®-îc kiÓm tra…
Thªm vµo ®ã t¸c gi¶ cßn x¸c ®Þnh Co b»ng ph-¬ng ph¸p tr¾c quang víi
PAN trong n-íc vµ n-íc th¶i t¹o phøc ë pH = 3÷ 8 víi λ =620nm. Víi Ni
phøc t¹o ë pH = 8 víi λ = 560nm
Ngoµi ra, ngµy nay c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®· sö dông PAN cho
c¸c môc ®Ýnh ph©n tÝch kh¸c
1.3. C¸c b-íc nghiªn cøu phøc mµu dïng trong ph©n tÝch tr¾c
quang [28]
1.3.1. Nghiªn cøu hiÖu øng t¹o phøc
Gi¶ sö ph¶n øng t¹o phøc ®¬n vµ ®a ligan x¶y ra theo ph-¬ng tr×nh sau:
(®Ó ®¬n gi¶n ta bá qua ®iÖn tÝch)
M + qHR
MRq
M + qHR + pHR'
+ qH+ (1)
KCb
MRqR'P + (q+p)H
(2)
K cb
ë ®©y HR vµ HR' lµ c¸c ligan.
§Ó nghiªn cøu hiÖu øng t¹o phøc ®¬n vµ ®a ligan ng-êi ta th-êng lÊy
mét nång ®é cè ®Þnh cña ion kim lo¹i (C M) nång ®é d- cña c¸c thuèc thö (tuú
thuéc ®é bÒn cña phøc, phøc bÒn th× lÊy d- thuèc thö lµ 2-5 lÇn nång ®é cña
ion kim lo¹i, phøc cµng Ýt bÒn th× l-îng d- thuèc thö cµng nhiÒu). Gi÷ gi¸ trÞ
pH h»ng ®Þnh (th-êng lµ pH tèi -u cho qu¸ tr×nh t¹o phøc, lùc ion h»ng ®Þnh
b»ng muèi tr¬ nh- NaClO 4, KNO3 …). Sau ®ã ng-êi ta tiÕn hµnh chôp phæ hÊp
thô electron (tõ 250 nm ®Õn 800 nm) cña thuèc thö, cña phøc MRq vµ MRqR'P.
th-êng th× phæ hÊp thô electron cña phøc MRqvµ MRqR'P ®-îc chuyÓn vÒ vïng
sãng dµi h¬n so víi phæ cña thuèc thö HR vµ HR '(chuyÓn dÞch batthocrom),
còng cã tr-êng hîp phæ cña phøc chuyÓn dÞch vÒ vïng sãng ng¾n h¬n thËm
chÝ kh«ng cã sù thay ®æi b-íc sãng nh-ng cã sù thay ®æi mËt ®é quang ®¸ng
kÓ t¹i λ HRmax. Trong tr-êng hîp cã sù dÞch chuyÓn b-íc sãng ®Õn vïng sãng
dµi h¬n th× bøc tranh t¹o phøc cã d¹ng (h×nh 1.1).
Qua phæ hÊp thô cña thuèc thö vµ phøc ta cã thÓ kÕt luËn cã sù t¹o phøc
®¬n vµ ®a ligan.
1.3.2. Nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn t¹o phøc tèi -u
1.3.2.1. Nghiªn cøu kho¶ng thêi gian tèi -u
- Xem thêm -
.PDF 
107 
503 
114 
