Tài liệu Nghiên cứu phương pháp dạy học hóa học bằng tiếng Anh ở trường Trung học phổ thông (Áp dụng chương trình hóa học 10)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH DƯƠNG LỆ HỒNG NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC BẰNG TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Áp dụng chương trình hóa học 10) LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC VINH - 2014 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH DƯƠNG LỆ HỒNG NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC BẰNG TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Áp dụng chương trình hóa học 10) Chuyên ngành: Lí luận và Phương pháp dạy học bộ môn hóa học Mã số: 60.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. CAO CỰ GIÁC VINH - 2014 2 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: - Thầy giáo PGS.TS Cao Cự Giác – Trưởng Bộ môn Lí luận và phương pháp dạy học hoá học, khoa Hóa trường Đại học Vinh, đã giao đề tài, tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. - Thầy giáo PGS.TS Nguyễn Hoa Du và TS Nguyễn Xuân Dũng đã dành nhiều thời gian đọc và viết nhận xét cho luận văn. - Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Hoá học cùng các thầy giáo, cô giáo thuộc Bộ môn Lí luận và phương pháp dạy học hoá học khoa Hoá học trường ĐH Vinh đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin cảm ơn tất cả những người thân trong gia đình, Ban giám hiệu Trường THPT Võ Nguyên Giáp, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Tp Vinh, tháng 10 năm 2014 Dương Lệ Hồng 3 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................................................................1 MỤC LỤC.................................................................................................................................................................2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................................................................6 MỞ ĐẦU...................................................................................................................................................................7 1. Lí do chọn đề tài...............................................................................................................................................7 2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................................................................7 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu..................................................................................................................7 5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................................................................8 6. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................................................................8 7. Điểm mới của đề tài..........................................................................................................................................8 Chương I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN...................................................................................................10 1.1. Mục đích và ý nghĩa dạy học hóa học phổ thông bằng tiếng Anh...............................................................10 1.1.1 Rèn luyện các kĩ năng sử dụng ngôn ngữ tiếng Anh trong học tập...............................................10 1.1.1.1 a) Mục đích và ý nghĩa..................................................................................................................11 b) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy nghe..................................................................................11 c) Rèn luyện kĩ năng nghe trong dạy học hóa học........................................................................11 1.1.1.2 Kỹ năng nói...............................................................................................................................12 a) Mục đích và ý nghĩa..................................................................................................................12 b) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy nói....................................................................................12 c) Rèn luyện kĩ năng nói trong dạy học hóa học...........................................................................12 1.1.1.3 Kỹ năng đọc..............................................................................................................................13 a) Mục đích và ý nghĩa..................................................................................................................13 b) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy đọc....................................................................................13 1.1.1.4 1.1.2 Kỹ năng nghe............................................................................................................................11 Kỹ năng viết..............................................................................................................................14 a) Mục đích và ý nghĩa..................................................................................................................14 b) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy đọc....................................................................................15 Tạo sự tự tin trong giao tiếp học thuật bằng tiếng Anh..................................................................15 1.1.2.1 Ý nghĩa của tự tin......................................................................................................................15 4 1.1.2.2 1.1.3 1.2 Tự tin trong dạy học hóa học....................................................................................................16 Hội nhập với giáo dục thế giới.......................................................................................................17 1.1.3.1 Đặt vấn đề.................................................................................................................................17 1.1.3.2 Thuận lợi và khó khăn khi hội nhập.........................................................................................18 1.1.3.3 Hiện trạng hội nhập quốc tế về giáo dục ở Việt Nam...............................................................19 1.1.3.4 Chiến lược hội nhập quốc tế về giáo dục..................................................................................20 Thực trạng triển khai đề án dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh ở trường phổ thông. . .21 1.2.1 Giới thiệu Đề án Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010 – 2020 (Số 959/QĐ-TTg ngày 24/6/2010)................................................................................................................21 1.2.1.1 Mục tiêu....................................................................................................................................21 1.2.1.2 Nhiệm vụ và giải pháp..............................................................................................................22 1.2.2 Đánh giá thực trạng triển khai đề án của Bộ GD & ĐT về dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh ở các trường THPT..............................................................................................................30 1.2.2.1 Hiện trạng tiếng Anh và việc dạy học môn Hóa bằng tiếng anh của học sinh THPT..............30 1.2.2.2 Kế hoạch triển khai dạy môn Hóa bằng tiếng Anh trong trường THPT...................................31 1.2.3 Phân tích những thuận lợi và khó khăn trong việc triển khai dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh ở các trường THPT..............................................................................................................34 1.2.3.1 Những thuận lợi trong việc triển khai dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh ở các trường THPT......................................................................................................................................34 1.2.3.2 Những khó khăn trong việc triển khai dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh ở các trường THPT......................................................................................................................................34 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1........................................................................................................................................36 Chương II: NGHIÊN CỨU PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC BẰNG TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................................................................................................................................38 2.1. Phương pháp dạy học hóa học bằng tiếng Anh...................................................................................38 2.1.1. Xây dựng hệ thống từ vựng, thuật ngữ hóa học bằng tiếng Anh...................................................38 2.1.2. Xây dựng hệ thống mẫu câu tiếng Anh sử dụng trong dạy học hóa học.......................................40 2.1.3. Thiết kế giáo án dạy học hóa học bằng tiếng Anh.........................................................................46 2.2. 2.1.3.1. Dạy học lí thuyết..................................................................................................................47 2.1.3.2. Dạy học bài tập....................................................................................................................52 2.1.3.3. Dạy học thực hành...............................................................................................................56 Áp dụng dạy học chương trình hóa học lớp 10...................................................................................62 5 2.2.1. Atomic structure.............................................................................................................................62 A. VOCABULARY.................................................................................................................................62 B. SENTENCES.......................................................................................................................................63 C. SUMMARY.........................................................................................................................................64 D. EXERCISES........................................................................................................................................73 2.1.2. The periodic table and the periodic law...............................................................................................76 A. VOCABULARY.................................................................................................................................76 B. SENTENCES.......................................................................................................................................77 C. SUMMARY.........................................................................................................................................78 D. EXERCISES........................................................................................................................................83 2.1.3. Chemical Bonding..........................................................................................................................86 A. VOCABULARY.................................................................................................................................86 B. SENTENCES.......................................................................................................................................87 C. SUMMARY.........................................................................................................................................88 D. EXERCISES........................................................................................................................................93 2.1.4. Oxidation Reduction Reactions - Redox Reactions.............................................................................96 A. VOCABULARY.................................................................................................................................96 B. SENTENCES.......................................................................................................................................97 C. SUMMARY.........................................................................................................................................98 D. EXERCISES......................................................................................................................................101 2.2.5. Halogens- The elements in group VIIA.............................................................................................104 A. VOCABULARY...............................................................................................................................104 B. SENTENCES.....................................................................................................................................105 C. SUMMARY.......................................................................................................................................105 D. EXERCISES......................................................................................................................................115 2.2.6. Oxygen and Sulfur.............................................................................................................................116 A. VOCABULARY...............................................................................................................................116 B. SENTENCES.....................................................................................................................................117 C. SUMMARY.......................................................................................................................................118 D. EXERCISES......................................................................................................................................122 2.2.7. Rates of reaction and chemical equilibrium......................................................................................124 6 A. VOCABULARY...............................................................................................................................124 B. SENTENCES.....................................................................................................................................125 C. SUMMARY.......................................................................................................................................125 D. EXERCISES......................................................................................................................................132 2.3. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập hóa học bằng tiếng Anh..............................................................137 2.3.1. Mục đích kiểm tra, đánh giá.........................................................................................................137 2.3.2. Nội dung kiểm tra.........................................................................................................................138 2.3.3. Đánh giá kết quả...........................................................................................................................138 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2......................................................................................................................................138 Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...........................................................................................................139 3.1 Mục đích của thực nghiệm sư phạm...........................................................................................................139 3.2 Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm..........................................................................................................139 3.3 Đối tượng thực nghiệp sư phạm..................................................................................................................139 3.4 Nội dung và tiến trình thực nghiệm sư phạm..............................................................................................139 3.4.1 Nội dung thực nghiệm sư phạm..........................................................................................................139 3.4.2 Tiến trình thực nghiệm sư phạm.........................................................................................................140 3.5 Kết quả thực nghiệm sư phạm....................................................................................................................141 3.6 Xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm...........................................................................................................141 3.7 Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm.....................................................................................................144 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3......................................................................................................................................145 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................................................148 A. TIẾNG VIỆT...................................................................................................................................................148 PHỤ LỤC 1: MỘT TIẾT DẠY BÀI CÂN BẰNG HÓA HỌC........................................................................149 PHỤ LỤC 2: BÀI KIỂM TRA............................................................................................................................155 7 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ủy ban nhân dân ĐC Đối chứng THCSGiáo dục – Đào tạo GD-ĐT THPT ĐH GV HS Pt Trung học cơ sở TNSP Thực nghiệm sư phạm Trung học phổ thông Đại học Giáo viên Học sinh Phương trình Giáo dục Học kì Sách giáo khoa Trắc nghiệm tự luận PTPƯ TSĐH-CĐ Xt Đktc KK Phương trình phản ứng Tuyển sinh đại học cao đẳng Xúc tác Điều kiện tiêu chuẩn Không khí GD HK SGK TNTL TNKQ Trắc nghiệm khách quan ĐC TN Dd hh PTN TNThực nghiệmUB ND 8 Đối chứng Thực nghiệm Dung dịch Hỗn hợp Phòng thí nghiệm MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong xu hướng toàn cầu hóa hiện nay, việc sử dụng thành thạo được ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng là cấp thiết vì nó là một trong những chìa khóa để hội nhập quốc tế và tiếp cận với các nước phát triển. Trong giáo dục và đào tạo, các học sinh trường THPT thường có cơ hội rất lớn để nhận học bổng du học nước ngoài, hoặc theo học các chương trình đào tạo tiên tiến, quốc tế tại các trường Đại học trong nước (mà tiếng Anh là ngôn ngữ giảng dạy chính trong các chương trình này) Vì vậy, việc nâng cao vốn tiếng Anh, đặc biệt tiếng Anh trong chuyên môn khoa học cho học sinh phổ thông, sẽ giúp học sinh có thể nâng cao kiến thức, tìm tòi nghiên cứu, tân dụng tốt cơ hội và có khả năng tư duy khoa học bằng tiếng Anh. Việc làm này còn có ý nghĩa giúp học sinh có thể học tốt trong môi trường học tập tiên tiến đồng thời cũng là một yêu cầu cấp thiết của giáo dục nước ta hiện nay. Mặt khác, thông qua hoạt động giảng dạy chuyên môn bằng tiếng Anh, kiến thức và năng lực giảng dạy của giáo viên THPT cũng ngày càng được nâng cao, tiếp cận được với những chuẩn kiến thức mà các nước tiên tiến đang giảng dạy. Việc cho học sinh học các môn khoa học bằng tiếng Anh cũng là một trong những việc cần thực hiện của “Đề án phát triển hệ thống trường THPT chuyên giai đoạn 2010-2020”. Tuy nhiên, để giáo viên dạy học các môn khoa học bằng tiếng Anh nói chung và môn Hóa học nói riêng còn gặp nhiều khó khăn: như các vấn đề về định hướng chương trình, tài liệu dạy học, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học... Với mong muốn giúp giáo viên có cái nhìn tổng quát về việc tìm kiếm tài liệu, soạn bài, tổ chức dạy và hướng dẫn cho học sinh tự nghiên cứu, nhằm đưa việc giảng dạy môn Hóa trong chương trình THPT bằng tiếng Anh một cách hiệu quả tôi đã lựa chọn đề tài: “Nghiên 9 cứu phương pháp dạy học Hóa học bằng tiếng Anh ở trường trung học phổ thôngáp dụng chương trình hóa học 10” 2. Mục đích nghiên cứu Việc thực hiện đề tài nhằm nghiên cứu phương pháp tiếp cận việc dạy học Hóa học bằng tiếng Anh áp dụng cho chương trình hóa học lớp 10. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Phương pháp dạy học Hóa học bằng tiếng Anh ở trường trung học phổ thông. Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp dạy học Hóa học bằng tiếng Anh áp dụng cho chương trình Hóa học lớp 10. 4. Giả thuyết khoa học Việc dạy học Hóa học bằng tiếng Anh có thể thực hiện và có tính khả thi hay không phụ thuộc vào các yếu tố sau: Cả người dạy lẫn người học đều thấy được việc dạy học bằng tiếng Anh thật sự cần thiết, và phải có vốn tiếng Anh nhất định, đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành Hóa học. Giáo viên phải có cách thức tổ chức dạy học phù hợp, có bài giảng hợp lí kích thích tính sáng tạo, khả năng tìm tòi của học sinh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa hóa học lớp 10 THPT và nội dung yêu cầu phải đạt của các kì thi quốc tế như A- Level đầu vào của các trường đại học Cambridge, Singapor, thi SAT (School Attitude Test- đánh giá đầu vào các trường đại học của Mỹ). Xây dựng hệ thống từ vựng, các mẫu câu theo từng chương theo chương trình sgk. Xây dựng một số bài giảng theo từng chương với các cấp độ khác nhau: Loại 1: Dạy kiến thức bằng tiếng Anh mà phần tiếng Việt học sinh đã được học kĩ theo hình thức ôn tập, tổng kết, khái quát hóa những vấn đề chính. Loại 2: Dạy các vấn đề mới hoàn toàn bằng tiếng Anh. Thực nghiệm sư phạm đối với việc dạy học Hóa học bằng tiếng Anh ở trường THPT. 6. Phương pháp nghiên cứu +) Nghiên cứu lí luận: 10 Nêu mục đích, ý nghĩa, thực trạng việc thực hiện giảng dạy Hóa học bằng tiếng Anh ở trường THPT. Tìm hiểu, so sánh chương trình sách giáo khoa Hóa học của Việt Nam với chương trình Hóa học của một số nước trên thế giới, đề thi Olimpic quốc tế. +) Đúc rút một số kinh nghiệm của bản thân trong quá trình giảng dạy. +) Trao đổi kinh nghiệm với giáo viên Hóa học các tỉnh bạn. +) Xây dựng hệ thống từ vựng, mẫu câu, một số giáo án Hóa học bàng tiếng Anh. +) Thực nghiệm sư phạm và xử lí kết quả. 7. Điểm mới của đề tài Xây dựng được hệ thống từ vựng, mẫu câu theo từng chương của chương trình hóa học lớp 10 từ đó giáo viên có thể dễ dàng hơn trong việc tìm tài liệu và soạn bài giảng. Xây dựng một số giáo án theo các loại, tùy theo trình độ tiếng Anh của giáo viên và học sinh mà có cách dạy học hợp lí. 11 Chương I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Mục đích và ý nghĩa dạy học hóa học phổ thông bằng tiếng Anh 1.1.1 Rèn luyện các kĩ năng sử dụng ngôn ngữ tiếng Anh trong học tập Việt Nam là một đất nước đang phát triển, hội nhập quốc tế giúp chúng ta nâng cao hiệu quả giáo dục và đào tạo, trao đổi và áp dụng được các công nghệ tiên tiến thế giới. Để đáp ứng được các nhu cầu đó chúng ta cần có nhiều các nhà khoa học, các chuyên gia cũng như học sinh, sinh viên những thế hệ tương lai của đất nước có một vốn tiếng Anh để phục vụ cho công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ tổ quốc. Tiếng Anh là một ngôn ngữ quốc tế được sử dụng rộng rãi, là một công cụ cho chúng ta tiếp cận với các nền giáo dục tiên tiến và khoa học công nghệ hiện đại. Việc dạy học cho học sinh THPT môn Hóa và các môn khoa học bằng tiếng Anh là một hướng đi đúng có tính chiến lược, giúp giải quyết nhu cầu nhân lực chất lượng cao cho đất nước trong những năm sắp tới. Để việc thực hiện việc dạy Hóa bằng tiếng Anh trong những năm sắp tới có hiệu quả, chúng tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm sau.  Biết sử dụng và khai thác các nguồn tài liệu tham khảo Việc dạy môn Hóa học bằng tiếng Anh cũng như tiếng Việt rất cần các nguồn tài liệu khác nhau. Việc sử dụng các nguồn tài liệu giúp giáo viên học tập được văn phong tiếng Anh sử dụng trong lĩnh vực hóa học cũng như các “ thuật ngữ “ chuyên ngành sử dụng trong hóa học.  Biết một số qui tắc cơ bản để phát âm đúng các từ vựng tiếng Anh và biết sử dụng các phương tiện kĩ thuật hỗ trợ giảng dạy Phát âm tiếng Anh nói chung và các thuật ngữ hóa học nói riêng là rất cần thiết. Việc phát âm đúng giúp ngay chính chúng ta và học sinh có khả năng nghe tốt và hiểu khi nghe các bài giảng mà do người nước ngoài thực hiện. Trong quá trình giảng dạy, khi vốn từ vựng của giáo viên và học sinh còn hạn chế thì việc sử dụng các phương tiện kĩ thuật cũng như một số đồ dùng dạy học là một cách hiệu quả nâng cao chất lượng của bài giảng.  Đánh giá đúng khả năng tiếng Anh của học sinh Việc nắm vững trình độ tiếng Anh của học sinh là rất quan trọng, để giáo viên sẽ chuẩn bị nội dung, chủ đề của bài giảng phù hợp với khả năng học sinh. Hơn nữa việc nắm vững trình độ tiếng Anh của học sinh giúp người giáo viên chuẩn bị lượng thời gian phù hợp cho việc chuẩn bị bài giảng. 12  Hiểu rõ khả năng tiếng Anh của bản thân Giáo viên hiểu rõ năng lực tiếng Anh của bản thân, họ sẽ làm chủ được bài giảng của mình, biết rõ cách trình bày từng phần của bài giảng (trình bày bằng lời, hay trình chiếu hoặc viết lên bảng hay lên giấy đưa cho học sinh...) chuẩn bị câu hỏi và các câu trả lời cho mình giúp cho việc đánh giá phần câu trả lời của học sinh được tốt hơn. 1.1.1.1 Kỹ năng nghe a) Mục đích và ý nghĩa Mục đích của việc dạy kỹ năng nghe là giúp HS hiểu được người khác nói gì và có thể giao tiếp. b) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy nghe Đối với một tiết dạy ngữ pháp hay từ vựng, thông thường trong tiến trình của tiết dạy có 3 giai đoạn đó là: Presentation - Practie - Production. Tiến trình của một tiết dạy nghe cũng phải trải qua 3 giai đoạn: Pre - Listening, While - Listening, và Post Listening. Tiến trình dạy học này không những giúp học sinh nắm hiểu bài mà còn giúp các em sử dụng kỹ năng nghe trong giao tiếp thực tế. c) Rèn luyện kĩ năng nghe trong dạy học hóa học Những nguyên tắc, kĩ thuật để rèn luyện kĩ năng nghe trong dạy học hóa học một cách hiệu quả  Pre - Listening Giáo viên có thể yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm đoán sơ bộ về nội dung sắp nghe thông qua tranh hay tình huống bài nghe. Giáo viên giúp các em lường trước những khó khăn có thể gặp phải về phát âm hay cấu trúc mới, các kiến thức nền. Cuối cùng giáo viên nói rõ cho học sinh biết các em sẽ được nghe bao nhiêu lần và hướng dẫn yêu cầu nhiệm vụ khi nghe (chọn đúng, sai, trả lời câu hỏi,…)  While – Listening Đây là giai đoạn mà ở đó học sinh có cơ hội luyện tập. Ở giai đoan này giáo viên đưa ra các dạng bài tập, yêu cầu học sinh thực hiện. Giáo viên bật băng hay đọc bài nghe 2 đến 3 lần. Lần đầu gúp học sinh làm quen với bài nghe hiểu bao quát nội dung bài nghe (pendown). Lần thứ hai nghe thông tin chính xác để hoàn thành bài tập. Lần thứ ba nghe và kiểm tra lại bài tập đã làm. Giáo viên cho học sinh nghe cả bài để các em nắm được ý chung cũng như bố cục cả bài và làm bài tập, sau đó có thể cho nghe lại từng đoạn để nắm kết quả hoặc nghe lại những 13 chỗ khó để khẳng định đáp án.  Post - Listening Đây là giai đoạn luyện tập sau khi nghe. Sau khi nghe học sinh cần thực hiện một số bài tập như: Báo cáo trước lớp hay trong nhóm về kết quả bài tập, các học sinh khác nghe cho ý kiến nhận xét hoặc chữa bài cho bạn. Giáo viên cần phải kết hợp các kỹ năng khác để phát triển mở rộng thêm bài nghe như recall, write-it-up, discussion,... 1.1.1.2 Kỹ năng nói d) Mục đích và ý nghĩa Kỹ năng nói là kỹ năng khó đối với học sinh và đây là kỹ năng giao tiếp quan trọng chúng ta có thể nghe viết ra được nhưng không diễn đạt thành lời một cách trôi chảy được. e) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy nói Tiến trình của một tiết dạy nói cũng phải trải qua 3 giai đoạn: Pre - Speaking, While - Speaking, và Post - Speaking. Tiến trình dạy học này không những giúp học sinh nắm hiểu bài mà còn giúp các em sử dụng kỹ năng nói trong giao tiếp thực tế. f) Rèn luyện kĩ năng nói trong dạy học hóa học Những nguyên tắc, kĩ thuật để rèn luyện kĩ năng nói trong dạy học hóa học một cách hiệu quả  Pre – Speaking GV hướng dẫn các em khai thác bài nói mẫu Bài nói mẫu có thể là những phát ngôn riêng lẻ, một đoạn hội thoại hay một đoạn lời nói ngắn. Để giới thiệu mẫu câu, cách sử dụng từ trong bài nói GV nên đặt ra một số câu hỏi gợi mở cho học sinh trả lời và từ đó các em tự rút ra cách sử dụng từ và cấu trúc câu. Sau khi đọc bài mẫu cho học sinh, yêu cầu học sinh đọc lại theo mình, đọc to và đọc đồng thanh, khi các em đọc GV sửa lỗi phát âm và hướng dẫn các em phát âm cho đúng, bên cạnh đó giảng, giải thích, từ mới có trong bài cho các em.  While - Speaking Trong giai đoạn này sau khi được hướng dẫn, học sinh sẽ dựa vào tình huống gợi ý như tranh vẽ, từ ngữ, cấu trúc câu cho sẵn hoặc bài hội thoại mẫu để luyện nói theo yêu cầu. Giai đoạn này GV hướng dẫn học sinh luyện tập nói theo cá nhân, theo cặp hoặc nhóm để tiết kiệm thời gian. 14 Sau khi các em luyện tập theo nhóm, cặp với nhau ta cho vài em tiêu biểu lên bảng trình bày bài nói của mình, giáo viên nhận xét, sửa lỗi. Trong quá trình luyện nói giáo viên cần chú ý đến khả năng nói của mọi đối tượng học sinh và có thể đưa thêm yêu cầu cao hơn cho học sinh khá khi các em đã hoàn thành bài nói xong trước các bạn khác. Các yêu cầu thêm đó có thể là nói xong viết lại tóm tắt, tìm nguyên nhân và thống kê số lượng, so sánh đối chiếu, …  Post - Speaking Sau khi HS luyện nói dưới sự kiểm soát của chúng ta, chúng ta hướng dẫn các em vào phần luyện nói tự do, đây là giai đoạn cho các em tự do nói sau khi đã chuẩn bị. Lúc này chúng ta lưu ý chỉ nên đưa ra yêu cầu chung đừng hạn chế các em về ý tưởng cùng như ngôn ngữ để các em tự do nói, nhằm phát huy khả năng sáng tạo của các em và yêu cầu các em nói lưu loát. Trong quá trình các em luyện tập nói chúng ta nên cho điểm nhằm khuyến khích các em xung phong nói tạo cho các em tâm trạng thích nói, chứ không phải đang bị gò bó, ép buộc. 1.1.1.3 Kỹ năng đọc g) Mục đích và ý nghĩa Giúp HS phát triển kĩ năng đọc hiểu, có khả năng đọc hiểu sách, báo, tài liệu bằng tiếng Anh với những nội dung phù hợp với trình độ và lứa tuổi của HS, giúp HS có điều kiện để thu nhận thông tin, nâng cao trình độ tiếng Anh và có hiểu biết thêm về xã hội. h) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy đọc Tiến trình của một tiết dạy đọc cũng phải trải qua 3 giai đoạn: Pre - Reading, While - Reading, và Post - Reading.  Pre – Reading Hoạt động được thực hiện đầu tiên là giới thiệu chủ đề của bài đọc. Sau khi giới thiệu chủ đề bài học, GV hướng đặt ra một số câu hỏi gợi ý, dần nhập vào bài khóa để học sinh thảo luận theo cặp, hoặc nhóm đoán câu trả lời. Tiếp sau là giới thiệu từ vựng, và ngữ pháp mới (nếu có). GV chỉ giới thiệu cho học sinh những từ mới cơ bản, còn một số từ khác học sinh có thể đoán nghĩa của từ dựa vào ngữ cảnh.  While - Reading Đọc hiểu bài đọc để trả lời các câu hỏi dẫn nhập hay kiểm tra các phán đoán ở 15 phần Pre-Reading là rất cần thiết bởi nó góp phần khắc sâu hơn những gì các em đã làm được, đồng thời giúp các em nhận biết những điều chưa hoàn thành. Giáo viên nên ấn định rõ thời gian cụ thể cho mỗi hoạt động. Hoạt động tiếp theo là yêu cầu HS đọc lại bài đọc để hiểu nội dung kĩ hơn, và trả lời các bài tập trong sách giáo khoa. Để kiểm tra mức độ đọc hiểu được kĩ hơn, ngoài những bài tập trong sách giáo khoa chúng tôi chuẩn bị sẵn ở nhà một số bài tập để học sinh thực hành thêm (tùy theo từng bài đọc hiểu) như: - Complete the sentences - True / False statement - Check / Tick the correct answers - Fill in the chart - Matching - Answer the questions on the text Học sinh làm việc theo cặp, giáo viên kiểm tra kết quả và sau đó đưa ra đáp án đúng.  Post - Reading Các hoạt động sau khi đọc giúp cho giáo viên có thể kiểm tra được mức độ hiểu bài, khả năng vận dụng bài vào thực tiễn cuộc sống; cũng như khả năng tưởng tượng của học sinh. Vì vậy, giáo viên nên áp dụng nhiều thủ thuật khác nhau để tránh sự trùng lặp nhàm chán. Các hoạt động được thực hiện trong bước này là: - Summazine the text - Arrange the events in order - Give comments, opinions on the characters in the text - Role- play basing on the text - Develop another story basing on the text… Tóm lại: mục đích của dạy đọc hiểu là giúp học sinh nắm được những thông tin chính. Vì vậy cần luyện cho học sinh có khả năng đọc một cách bao quát cả câu, thậm chí nhiều câu. Muốn dạy bài đọc có hiệu quả, người giáo viên cần vận dụng một cách sáng tạo linh hoạt và khéo léo các thủ thuật sao cho phù hợp với nội dung cụ thể của từng bài để gây hứng thú cho học sinh và giúp học sinh hiểu bài được tốt hơn. 1.1.1.4 Kỹ năng viết i) Mục đích và ý nghĩa 16 Trong chương trình phổ thông hiện nay, dạy viết chủ yếu là nhằm phối hợp với các kỹ năng khác để làm phong phú thêm các hình thức luyện tập trên lớp, củng cố những kiến thức đã học, đồng thời giúp học sinh bước đầu làm quen văn phong, cấu trúc chặt chẽ của văn viết và học cách sử dụng hoạt động viết vào một số mục đích giao tiếp cụ thể. j) Nguyên tắc chung cho một tiết dạy đọc Tiến trình của một tiết dạy viết cũng phải trải qua 3 giai đoạn: Pre - Writing, While - Writing, và Post - Writing.  Pre –Writing - Xây dựng một khung mẫu cho bài viết: - Tìm các ý. - Tìm các ngữ liệu: cấu trúc, từ, cụm từ,... Phần này yêu cầu học sinh phát huy sự đóng góp xây dựng bài, giào viên hướng dẫn và thống nhất chung. - Sắp xếp các ngữ liệu thể hiện các chú ý của chủ điểm viết theo khung mẫu đã xây dựng. Phần này yêu cầu học sinh viết cá nhân hoặc theo tổ, nhóm, cặp nhằm khuyến khích các em có khả năng xây dựng một dàn bài chi tiết để phục vụ cho việc viết bài.  While - Writing Dựa trên dàn bài đã có HS tiến hành viết nháp. Lúc này học sinh chủ động viết bằng các ngữ liệu có sẵn, bằng kinh nghiệm đã được tích lũy, phát triển văn phong riêng của mình.  Post - Writing Chữa bài là bước rất quan trọng. Ở bước này, bài viết của HS phải được sửa sang để không những đạt được độ chính xác về nội dung ngôn ngữ mà còn phải đạt được một văn phong trong sáng, mạch lạc và có tính thuyết phục. Tóm lại: Trong quá trình dạy viết tiếng Anh, GV luôn là người hướng dẫn, tổ chức, đánh giá các hoạt động của HS khi viết. Từ đó rèn luyện khả năng tự lập, tự chủ sáng tạo và các em cũng tự tin, phấn khởi học tập trong phần viết. 1.1.2 Tạo sự tự tin trong giao tiếp học thuật bằng tiếng Anh 1.1.2.1 Ý nghĩa của tự tin Tự tin là yếu tố có ý nghĩa nhất trong học ngoại ngữ. Lòng tự tin sẽ giúp cho người học có thêm động lực và sức mạnh để có thái độ tích cực đối với quá trình học tập của bản thân. Trung tâm của toàn bộ quá trình học là niềm tin của người học vào 17 khả năng của bản thân sẽ hoàn thành mục tiêu học tập. Khi người học hoàn thành được các hoạt động theo yêu cầu của giáo viên thì lòng tự tin của họ sẽ được củng cố, từ đó học có thêm nghị lực để theo đuổi những mục tiêu mới trong học tập. 1.1.2.2 Tự tin trong dạy học hóa học Một trong những yếu tố tác động đến động lực, thái độ và tình cảm của người học đối với môn học là quan hệ giữa người dạy với người học và giữa người học với nhau. Giáo viên cần xây dựng mối quan hệ thân thiện và tôn trọng lẫn nhau với người học. Để có được mối quan hệ đó giáo viên cần hiểu được mục đích học tập, những khó khăn trong học tập của người học, đặc biệt là phải hiểu được tính cách của người học. Giáo viên phải tạo ra được một môi trường học tập vui vẻ, thoải mái nhưng nghiêm túc trong lớp học, biết thiết kế và điều chỉnh các hoạt động trên lớp phù hợp với trình độ, hứng thú và sở thích của người học, biết cách hỗ trợ người học và động viên người học theo đuổi sự say mê của mình. Tóm lại, giáo viên cần tạo dựng một không khí học tập thoải mái, nhẹ nhàng với nhiều hoạt động đa dạng để người học nào cũng có cơ hội đạt kết quả. Đồng thời người dạy phải hiểu được nguyện vọng, sở thích cũng như những khó khăn của người học và tìm cách giúp họ khắc phục những khó khăn đó cũng như giúp họ tìm ra những cách học phù hợp với sở trường, sở đoản của HS. Để có được sự tự tin trong việc dạy và học hóa học, chúng ta nên tổ chức câu lạc bộ học tập cho HS:  Mục tiêu hoạt động của câu lạc bộ Câu lạc bộ là tổ chức nhằm mở rộng tầm nhận thức, hiểu biết về văn hóa, khoa học kĩ thuật, giáo dục lòng yêu lao động, ý thức đạo đức, giúp phát triển toàn diện các khả năng sáng tạo và các năng khiếu của con người. Tổ chức câu lạc bộ hóa học là điều kiện tốt để các cá nhân yêu thích hóa học có môi trường phát huy khả năng của mình.  Kế hoạch hoạt động của câu lạc bộ Để duy trì và phát huy một cách hiệu quả thì câu lạc bộ phải có kế hoạch hoạt động. - Sinh hoạt định kì theo các chuyên đề - Hóa học và đời sống (Chemistry to life) - Biểu diễn, thì nghiệm, ảo thuật hóa học (Magic chemistry) - Lịch sử và tiểu sử các nhà hóa học (History and biographies of chemists) 18 - Bảng tuần hoàn và các vấn đề liên quan (The periodic table and related issues) Gợi ý một số nội dung trong buổi sinh hoạt - Kịch bằng tiếng Anh có liên quan đến kiến thức Hóa học. - Hái hoa dân chủ (Picking flower) - Biểu diễn ảo thuật hóa học (Magic chemistry). - Phần thảo luận về một chủ đề (Presentation and discussion) - Trò chơi tập thể (có các nhóm tham gia) (Chemistry games played by teams) Phần kịch tiếng Anh Kịch có thể biểu diễn liveshow hoặc cho học sinh xem dưới dạng video clip đã được diễn và ghi lại. Trong phần này có thể chỉ để học sinh xem kịch để làm quen với tiếp nhận thông tin bằng tiếng Anh hoặc sau vở kịch có thể đặt câu hỏi để tất cả cùng thảo luận.  Phần hái hoa dân chủ Giáo viên chuẩn bị sẵn hệ thống câu hỏi liên quan đến chủ đề. Trong phần này có thể yêu cầu học sinh xung phong trả lời câu hỏi phải trình bày bằng tiếng Anh hoặc tiếng Việt tùy thuộc vào trình độ học sinh và giáo viên.  Ảo thuật hóa học Giáo viên có thể biểu diễn hoặc học sinh thực hiện. Ở phần này có thể đưa ra câu hỏi từ trước khi tiến hành làm ảo thuật hoặc sau khi học sinh quan sát xong.  Thảo luận về một chủ đề Chủ đề được một hoặc một nhóm học hoặc để 2,3 nhóm đã có sự chuẩn bị sẵn lên trình bày. Trong chủ đề này phải đưa ra một số câu hỏi để thảo luận. Sau khi thảo luận xong, giáo viên phải nhận xét phần trình bày của từng nhóm và giải đáp các câu hỏi đưa ra.  Trò chơi Đây là phần không nên thiếu trong mỗi buổi sinh hoạt câu lạc bộ. Giáo viên có thể tham khảo một số trò chơi hoặc cho một nhóm học sinh tổ chức phần này. Sau mỗi phần trả lời, trình bày hay tham gia trò chơi, nên có một phần thưởng cho người trả lời đúng hay đội thắng cuộc để khuyến khích học sinh. 1.1.3 Hội nhập với giáo dục thế giới 1.1.3.1 Đặt vấn đề Hợp tác quốc tế về giáo dục đã chuyển sang một giai đoạn phát triển mới, cao hơn và phức tạp hơn. Đó là hội nhập quốc tế về giáo dục, mỗi quốc gia cần tìm ra cho 19 mình các chính sách và chiến lược cần thiết để giáo dục đại học thực hiện được tốt nhất sứ mệnh của mình trong việc sản sinh, truyền bá và áp dụng tri thức, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Điều này đã được đặt ra ở nước ta trong Đề án đổi mới giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020. Đến năm 2015, Việt Nam sẽ gia nhập cộng đồng kinh tế Asean. Khi đó, nguồn nhân lực nước ta có thêm cơ hội làm việc tại các nước láng giềng nhưng cũng đối mặt với sự cạnh tranh từ các nước Asean ngay trên sân nhà. 1.1.3.2 Thuận lợi và khó khăn khi hội nhập a) Thuận lợi Khẳng định hội nhập quốc tế là một xu thế tất yếu lớn của thế giới cũng đồng thời chỉ ra con đường phát triển không thể nào khác đối với các nước trong thời đại toàn cầu hóa là tham gia hội nhập quốc tế. Những lợi ích chủ yếu của hội nhập quốc tế mà các nước có thể tận dụng được: Thứ nhất, quá trình hội nhập giúp mở rộng thị trường, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế, xã hội. Thứ hai, hội nhập cũng tạo động lực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, làm tăng khả năng thu hút đầu tư vào nền kinh tế. Thứ ba, hội nhập giúp nâng cao trình độ của nguồn nhân lực và nền khoa học công nghệ quốc gia. Thứ tư, hội nhập làm tăng cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước tiếp cận thị trường quốc tế, nguồn tín dụng và các đối tác quốc tế. Thứ năm, hội nhập tạo cơ hội để các cá nhân được thụ hưởng các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ đa dạng, có cơ hội phát triển và tìm kiếm việc làm cả ở trong lẫn ngoài nước. Thứ sáu, hội nhập tạo điều kiện để các nhà hoạch định chính sách nắm bắt tốt hơn tình hình và xu thế phát triển của thế giới. Thứ bảy, hội nhập giúp bổ sung những giá trị và tiến bộ của văn hóa, văn minh của thế giới, làm giàu văn hóa dân tộc và thúc đẩy tiến bộ xã hội. Thứ tám, hội nhập tạo động lực và điều kiện để cải cách toàn diện hướng tới xây dựng một xã hội mở, dân chủ hơn, và một nhà nước pháp quyền. Thứ chín, hội nhập tạo điều kiện để mỗi nước tìm cho mình một vị trí thích hợp trong trật tự quốc tế, giúp tăng cường uy tín và vị thế quốc tế, cũng như khả năng duy trì an ninh, hòa bình và ổn định để phát triển. 20