Tài liệu Nghiên cứu phát triển một số dịch vụ sản xuất – xuất khẩu hàng hóa trái cây dbscl

-1- MÔÛ ÑAÀU yù nghóa vaø tính caáp thieát cuûa luaän aùn Kinh teá Vieät Nam ñang treân con ñöôøng hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi, nôi maø moïi hoaït ñoäng ñeàu vaän haønh theo nhöõng qui öôùc, ñieàu leä, nhöõng thoâng leä mang taàm voùc toaøn caàu chöù khoâng chæ ñôn thuaàn laø ñòa phöông cuïc boä. Gia nhaäp Toå chöùc thöông maïi toaøn caàu – WTO laø söï löïa choïn ñuùng vaø thích hôïp trong giai ñoaïn hieän nay cho taát caû caùc quoác gia khi muoán hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Tröôùc nhöõng thaùch thöùc cuûa quaù trình hoäi nhaäp, ñeå coù theå truï vöõng khi gia nhaäp toå chöùc naøy, ñaõ thuùc ñaåy moïi thaønh phaàn kinh teá, moïi ngaønh ngheà … ñeàu phaûi töï chuyeån mình vaø phaùt trieån nhanh veà moïi maët, cho ñeán khi Vieät Nam chính thöùc ñöôïc coâng nhaän trôû thaønh thaønh vieân cuûa WTO thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam coù theå caïnh tranh ñöôïc ôû möùc cô baûn tröôùc caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi coù nhieàu öu theá vöôït troäi. Cuõng nhöõng moïi ngaønh ngheà khaùc, ngaønh noâng nghieäp Vieät Nam noùi chung, ngaønh traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, ñang ñöùng tröôùc thaùch thöùc laø vöøa phaûi cuøng hoaø mình vôùi tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, laïi vöøa phaûi ñaûm baûo söï taêng tröôûng veà chaát löôïng nhaèm naâng cao tính caïnh tranh tröôùc nhöõng haøng hoùa cuøng loaïi cuûa caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi. Vôùi söï hieåu bieát ngaøy caøng nhieàu veà taùc duïng tích cöïc cuûa haøng hoùa traùi caây, rau cuû ñoái vôùi söùc khoûe con ngöôøi, nhu caàu tieâu thuï nhöõng maët haøng naøy ngaøy caøng taêng, nhaát laø taïi caùc thò tröôøng phaùt trieån treân theá giôùi. Tröôùc cô hoäi ñoù, cuøng vôùi naêng löïc saûn xuaát raát coù tieàm naêng cuûa ngaønh traùi caây Vieät Nam, “ Ñeà aùn chieán löôïc xuaát khaåu rau quaû ñeán naêm 2010” cuûa Boä thöông maïi ñöôïc xaây döïng vôùi muïc tieâu ñaït giaù trò xuaát khaåu 1.000 trieäu USD vaøo moät soá thò tröôøng coù chuû ñích ñeán naêm 2010 coù theå ñöôïc xem laø moät noå löïc cuûa ngaønh rau quaû Vieät Nam nhaèm thuùc ñaåy löôïng rau quaû xuaát khaåu. Tuy nhieân, thöïc traïng veà ngaønh rau quaû cuûa Vieät Nam noùi chung, chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây -2- Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long vaãn coøn ñang trong tình traïng coøn raát thaáp chöa theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Neáu khoâng coù söï tích cöïc chuyeån bieán naøo keå töø thôøi ñieåm Vieät Nam gia nhaäp WTO, thì raát khoù ñeå toaøn ngaønh noâng nghieäp Vieät Nam ñaït ñöôïc muïc tieâu taêng tröôûng naøy. Theo nhaän ñònh cuûa caùc chuyeân gia thì haøng hoùa traùi caây Vieät Nam coù nhöõng loaïi ñöôïc xem laø ngon, tuy nhieân thöïc teá laø saûn löôïng haøng hoùa traùi caây Vieät Nam xuaát khaåu laïi coù chieàu höôùng giaûm daàn. Vì sao laïi coù hieän töôïng naøy? Theo nghieân cöùu cuûa taùc giaû vaø thoâng qua moät soá coâng trình nghieân cöùu khaùc veà traùi caây thì söï giaûm suùt naøy laø do yeáu toá coâng ngheä laïc haäu, yeáu toá khoa hoïc kyõ thuaät keùm phaùt trieån, chöa hình thaønh ñöôïc nhöõng vuøng nguyeân lieäu roäng lôùn, vuøng chuyeân canh caây aên traùi chieán löôïc… ñeå coù theå ñuû söùc ñaùp öùng yeâu caàu xuaát khaåu vôùi khoái löôïng lôùn, chaát löôïng oån ñònh, maët haøng ña daïng… Cho ñeán hieän taïi, duø ñaõ coù nhieàu ñeà taøi nghieân cöùu, caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà… nhaèm ñöa ra caùc giaûi phaùp naâng cao saûn löôïng, chaát löôïng cho haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu, nhöng vaãn chöa coù nghieân cöùu naøo nhìn nhaän vaán ñeà naøy ôû goùc ñoä dòch vuï. Trong khi ôû caùc nöôùc phaùt trieån, lónh vöïc dòch vuï cung öùng cho ngaønh traùi caây ñoùng vai troø heát söùc quan troïng ñeå taïo ñöôïc söùc caïnh tranh cho haøng hoùa traùi caây treân thò tröôøng. Haøm löôïng giaù trò cuûa dòch vuï luoân ñoùng goùp tæ troïng lôùn trong toång giaù trò haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu. Ñoàng thôøi moät trong nhöõng ñieàu kieän khi ñaøm phaùn vôùi caùc nöôùc thaønh vieân ñeå gia nhaäp toå chöùc WTO, Vieät Nam Cam keát seõ phaûi môû roäng cöûa ngaønh dòch vuï ñeå thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi sau ba naêm töø khi gia nhaäp. Taäp trung phaùt trieån caùc hoaït ñoäng dòch vuï phuïc vuï cho haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu laø höôùng ñi ñuùng caáp baùch vaø caàn thieát trong giai ñoaïn hoäi nhaäp nhö hieän nay nhaèm naâng cao söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa traùi caây treân thò tröôøng xuaát khaåu. Ngaønh traùi caây Vieät Nam noùi chung, ngaønh traùi caây -3- Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long noùi rieâng ñang ñöùng tröôùc moät thôøi cô, nhöng cuõng laø moät thöû thaùch laø laøm theá naøo ñeå coù theå hoaøn thieän vaø phaùt trieån maïnh heä thoáng nhöõng dòch vuï ñaàu vaøo vaø dòch vuï ñaàu ra coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu vôùi chaát löôïng cao, ñeå haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu ñaùp öùng ñöôïc nhöõng ñieàu kieän khaéc khe cuûa thò tröôøng xuaát khaåu. Vì vaäy luaän aùn “Nghieân Cöùu Phaùt Trieån Moät Soá Dòch Vuï Saûn Xuaát – Xuaát Khaåu Haøng Hoùa Traùi Caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long” maø toâi choïn laø nghieân cöùu caàn thieát vaø caáp baùch trong giai ñoaïn hieän nay cuûa ngaønh traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long tröôùc thôøi cô vaø thöû thaùch môùi. CAÙC COÂNG TRÌNH NGHIEÂN CÖÙU COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN LUAÄN AÙN Coù nhieàu coâng trình khoa hoïc cuûa caùc taùc giaû veà vaán ñeà traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long vaø caùc vaán ñeà veà dòch vuï: ƒ Ñeà taøi “Nhöõng giaûi phaùp ñaàu ra cho saûn phaåm traùi caây töôi cuûa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long” do PGS.TS Voõ Thanh Thu laø chuû nhieäm ñeà taøi (naêm 2001) ñaõ ñeà caäp ñeán nhöõng taùc nhaân taùc ñoäng ñeán khaû naêng tieâu thuï traùi caây töôi Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long ñoái vôùi thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, thöïc traïng caùc keânh phaân phoái truyeàn thoáng. Qua ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm ñaåy maïnh saûn löôïng tieâu thuï traùi caây töôi. Ñeà taøi khoâng ñeà caäp vaán ñeà döôùi goùc ñoä dòch vuï. ƒ Ñeà taøi nhaùnh naêm 2001 cuûa Tieán só Nguyeãn Vaên Lòch veà “ Thò tröôøng traùi caây theá giôùi vaø trieån voïng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñaõ ñeà caäp ñeán khaû naêng tieâu thuï 6 loaïi traùi caây tieàm naêng chuû yeáu cuûa Vieät Nam. Qua ñeà taøi naøy ñaõ cuûng coá theâm cô sôû veà söï thaønh coâng cuûa ngaønh saûn xuaát traùi caây Vieät Nam neáu choïn höôùng ñi ñuùng ñaén. ƒ Ñeà taøi “Moät soá giaûi phaùp naâng cao söùc caïnh tranh cho haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu cuûa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá -4- quoác teá” – do nghieân cöùu sinh Haø Thò Ngoïc Oanh (naêm 2004) ñaõ ñeà caäp ñeán yeáu toá söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Trong ñoù taùc giaû ñaõ ñöa ra coâng thöùc tính söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm traùi caây giöõa caùc Vuøng vaø caùc quoác gia. Ngoaøi ra luaän aùn coøn ñeà caäp ñeán caùc chæ tieâu veà maët ñònh tính vaø ñònh löôïng nhaèm ñaùnh giaù söùc caïnh tranh. Ñeà taøi chöa nghieân cöùu toaøn dieän caùc dòch vuï coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long theo trình töï heä thoáng. ƒ Ñeà taøi “ÖÙng duïng lyù thuyeát caàu, cung trong vieäc löïa choïn giaûi phaùp phaùt trieån vuøng caây aên traùi Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long“ cuûa Ñoaøn Thò Myõ Haïnh, naêm 2004 ñaõ vaän duïng lyù thuyeát cung caàu nhaèm ñaåy maïnh cung caàu veà traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. ƒ Ñeà taøi “Ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh cheá bieán traùi caây tænh vónh long ñeán naêm 2010” cuûa Tröông Thò Beù Hai, naêm 2004 ñaõ ñeà caäp ñeán tình hình cheá bieán, vuøng nguyeân lieäu tænh Vónh Long, treân cô sôû ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån ngaønh cheá bieán ñeán naêm 2010. ƒ Ñeà taøi “Nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån caùc hoaït ñoäng dòch vuï nhaèm hoã trôï cho ñaåy maïnh xuaát khaåu treân ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh” cuûa GSTS Voõ Thanh Thu, naêm 2004 ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà dòch vuï. Lyù thuyeát veà dòch vuï taäp trung saâu vaøo hoaït ñoäng ngoaïi thöông. Caùc giaûi phaùp phaùt trieån hoaït ñoäng dòch vuï ngoaïi thöông nhö veà kho baõi, thanh toaùn, thuû tuïc haûi quan… coù giaù trò tham khaûo cao. Tuy nhieân ñeà taøi cuõng chöa ñeà caäp ñeán nhöõng dòch vuï coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu. ƒ Ñeà taøi “Ñònh höôùng vaø giaûi phaùp phaùt trieån caùc ngaønh dòch vuï treân ñòa baøn TP.HCM ñaùp öùng yeâu caàu Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Myõ” cuûa GS.TS Hoaøng Vaên Chaâu ñaõ cung caáp töông ñoái ñaày ñuû veà cô sôû lyù luaän veà dòch vuï theo Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Myõ. Caùc giaûi phaùp cuûa ñeà taøi taäp trung vaøo caùc giaûi phaùp chung cho caùc loaïi hình dòch vuï taïi Tp.HCM. -5- ƒ Ñeà taøi “Phaân tích tình hình tieâu thuï noâng saûn traùi caây, caùc giaûi phaùp phaùt trieån saûn xuaát, ñaåy maïnh tieâu thuï vaø xuaát khaåu” Nguyeãn Thanh Nguyeät (ÑH Caàn Thô, ñeà taøi caáp Boä), 2005 ñaõ ñeà caäp ñeán thöïc traïng nhöõng vaán ñeà khoù khaên cuûa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long khi thöïc hieän mua baùn thoâng qua keânh phaân phoái vaø tieâu thuï. Ñeà taøi ñaõ phaân tích roõ ñöôïc nhöõng toàn taïi cuûa heä thoáng keânh phaân phoái. Caùc giaûi phaùp ñeà xuaát khoâng ñeà caäp ôû goùc ñoä dòch vuï. ƒ Nhöõng ñeà taøi mang tính kyõ thuaät nhö “Tìm hieåu saûn xuaát vaø thò tröôøng Thanh long Nam Boä” cuûa Ñoaøn Höõu Tieán vaø Taï Minh Tuaán, ñeà taøi “ Saûn xuaát vaø thò tröôøng Vuù söõa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long” cuûa Löông Trung Laäp vaø Taï Minh Tuaán ñaõ cho thaáy veà khaû naêng vaø trình ñoä chuyeân moân cuûa caùc kyõ sö Vieät Nam trong vieäc taïo neân nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng. Ñoàng thôøi thò tröôøng tieàm naêng cuûa caùc haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Vaán ñeà laø laøm theá naøo ñeå coù theå ñaåy maïnh thò tröôøng cuûa haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. ƒ Hoäi thaûo veà chôï traùi caây ñaàu moái ñöôïc toå chöùc taïi Vuøng Caàn Thô naêm 2001 ñaõ coù moät soá tham luaän kinh nghieäm veà vieäc xaây döïng heä thoáng chôï ñaàu moái taïi moät soá quoác gia trong khu vöïc. ƒ Döï aùn naâng cao söùc caïnh tranh cuûa Vieät Nam do cô quan phaùt trieån quoác teá Hoa Kyø – USDA taøi trôï naêm 2003 trong ñoù coù ñeà caäp ñeán chieán löôïc lieân keát ngaønh traùi caây Vieät Nam ñaõ neâu leân nhöõng haïn cheá trong vieäc lieân keát giöõa caùc ngaønh ñeå taïo neân saûn phaåm haøng hoùa traùi caây Vieät Nam, qua ñoù döï aùn naøy cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng giaûi phaùp ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy. Taùc giaû ñaõ keá thöøa nhöõng nghieân cöùu cuûa caùc coâng trình ñöôïc lieät keâ treân, keát hôïp vôùi moät soá nghieân cöùu khaùc cuûa taùc giaû ñaõ thöïc hieän ñeå laøm cô sôû vaø neàn taûng cho nghieân cöùu tieáp trong luaän aùn naøy. -6- ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN AÙN ƒ Heä thoáng hoùa nhöõng lyù thuyeát veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp trong ñieàu kieän neàn kinh teá Vieät Nam ñang chuyeån ñoåi töø moät neàn kinh teá bao caáp sang moät neàn kinh teá chuyeån ñoåi trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Neâu baät ñöôïc taàm quan troïng cuûa dòch vuï ñoái vôùi söï phaùt trieån ngaønh noâng nghieäp noùi chung, traùi caây xuaát khaåu noùi rieâng. Vieät Nam chuaån bò gia nhaäp WTO, trong ñoù ñaàu tö vaøo lónh vöïc dòch vuï laø vaán ñeà raát ñöôïc söï quan taâm vaø chuù yù cuûa caùc quoác gia thaønh vieân WTO, vì vaäy hieåu bieát veà dòch vuï ñeå coù söï nhaän thöùc roäng raõi trong caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc, trong toaøn xaõ hoäi laø heát söùc caàn thieát nhaèm taïo cô sôû vaän duïng vaøo thöïc tieãn vaø trieån khai coù chaát löôïng caùc dòch vuï ñöôïc cung öùng trong noâng nghieäp noùi chung. ƒ Ñoàng thôøi trong phaàn lyù luaän coøn ñeà caäp ñeán lyù thuyeát veà cung caàu trong dòch vuï, söï can thieäp caàn thieát cuûa Chính phuû ñoái vôùi nhöõng dòch vuï caàn thieát cho söï phaùt trieån noùi chung cuûa xaõ hoäi, nhöng khoâng ñöôïc söï quan taâm vaø ñaàu tö cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. ƒ Thu thaäp nhöõng kinh nghieäm phaùt trieån thaønh coâng caùc dòch vuï hoã trôï cho saûn xuaát trong noâng nghieäp, cho hoaït ñoäng xuaát khaåu traùi caây cuûa moät soá nöôùc. Ñaây seõ laø nhöõng kinh nghieäm quùi baùu vaø seõ laø cô sôû tham khaûo coù giaù trò cho vieäc phaùt trieån hoaït ñoäng dòch vuï cuûa Vuøng trong thôøi gian ñeán. Keát hôïp vôùi nhöõng soá lieäu sô caáp vaø thöù caáp laøm cô sôû cho vieäc so saùnh vaø phaân tích thöïc traïng moät soá dòch vuï “ñaàu vaøo – ñaàu ra” coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong chöông 2 vaø moät soá giaûi phaùp ñeà xuaát trong chöông 3. Ñoàng thôøi luaän aùn cuõng ñaõ tieán haønh thu thaäp soá lieäu veà nhaän thöùc vaø nhöõng ñaùnh giaù khaùch quan cuûa caùc nhaø vöôøn, noâng hoä veà thöïc traïng moät soá hoaït ñoäng dòch vuï. Ngoaøi ra trong chöông 2 cuõng ñeà caäp ñeán nhöõng moâ hình cung öùng dòch vuï trong noâng nghieäp. -7- ƒ Ñeà xuaát heä thoáng caùc giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån moät soá dòch vuï “ñaàu vaøo” vaø “ñaàu ra” phuïc vuï cho saûn xuaát vaø xuaát khaåu haøng hoùa traùi caây. Caùc giaûi phaùp naøy ñöôïc saép xeáp theo hình thöùc loâgíc bieän chöùng trong ñoù keát quaû cuûa nhöõng giaûi phaùp tröôùc seõ laø neàn taûng chaát löôïng cho pheùp thöïc hieän thaønh coâng caùc giaûi phaùp keá tieáp. Caùc giaûi phaùp seõ taïo thaønh moät chuoãi lieân hoaøn caùc giaù trò maø keát quaû cuoái cuøng laø ñeå phaùt trieån thaønh coâng caùc hoaït ñoäng dòch vuï, taêng tính caïnh tranh vaø saûn löôïng cho haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA LUAÄN AÙN ƒ Nghieân cöùu coù heä thoáng vaø toaøn dieän cô sôû lyù luaän veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa dòch vuï trong noâng nghieäp, vai troø cuûa dòch vuï, phaân loaïi dòch vuï… ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh noâng nghieäp trong ñoù coù traùi caây. ƒ Laøm roõ vai troø cuûa dòch vuï coâng, dòch vuï haønh chính söï nghieäp ñeán söï phaùt trieån cuûa ngaønh noâng nghieäp, qua ñoù ñaõ cuûng coá veà maët lyù luaän veà taàm quan troïng cuûa loaïi hình dòch vuï naøy ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh traùi caây, cuõng nhö ñoái vôùi haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. ƒ Phaân tích thöïc traïng dòch vuï baûo hieåm cho ngaønh traùi caây, ñeå tìm ra ñöôïc nguyeân nhaân goác reã ñaõ daãn ñeán thöïc traïng laø dòch vuï baûo hieåm chöa theå thaâm nhaäp ñöôïc vaøo ngaønh traùi caây. Töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp khaéc phuïc. ƒ Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän caùc hoaït ñoäng dòch vuï coù lieân quan ñeán traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, nhaèm ñöa hoaït ñoäng caùc dòch vuï lieân quan leân moät taàm cao môùi vôùi söï chuyeân nghieäp vaø chuyeân moân hoùa cao vaø coù söï lieân keát mang tính heä thoáng. Ñoàng thôøi, caùc giaûi phaùp ñöôïc hình thaønh theo höôùng coâng nghieäp hoùa vaø chuyeân moân hoùa cao. Nhöõng giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra trong moät heä thoáng coù söï lieân keát chaët cheõ töø ñaàu vaøo cho ñeán ñaàu ra, dòch vuï ñi tröôùc seõ taïo neàn chaát löôïng cho dòch vuï sau vaø keát quaû cuoái cuøng laø vì söï phaùt trieån cuûa ngaønh traùi caây, naâng cao chaát löôïng nhaèm taêng maïnh saûn löôïng haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu. -8- ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU ƒ Luaän aùn chæ taäp trung nghieân cöùu vaøo moät soá dòch vuï coù lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Tuy nhieân vì hoaït ñoäng dòch vuï lieân quan ñeán haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu coù phaïm vi raát roäng, luaän aùn chæ taäp trung vaøo moät soá dòch vuï maø taùc giaû cho raèng caàn thieát vaø coát loõi. Nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï nhö giao nhaän ngoaïi thöông, vaän taûi, böu chính vieãn thoâng, taøi chính – tín duïng, ngaân haøng… ñaõ ñöôïc nhieàu nghieân cöùu khoa hoïc khaùc phaân tích vaø ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp khaû thi. Ñoàng thôøi, qua nghieân cöùu ñieàu tra, taùc giaû ñaõ nhaän ñònh moät soá dòch vuï khaùc coù aûnh höôûng ñeán ngaønh saûn xuaát traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, caàn taäp trung phaùt trieån tröôùc. Vì vaäy nhöõng dòch vuï keå treân seõ khoâng ñöa vaøo phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn naøy. Ñoàng thôøi, lónh vöïc cheá bieán traùi caây cuõng seõ khoâng ñöôïc ñeà caäp nghieân cöùu saâu, vì hieän nay vaán ñeà hoùa chaát duøng baûo quaûn traùi caây cheá bieán ñang coøn nhieàn tranh luaän veà taùc duïng phuï giöõa caùc nhaø khoa hoïc treân theá giôùi. ƒ Ñoái vôùi thò tröôøng noäi ñòa, cuõng seõ khoâng thuoäc phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn naøy. Phaïm vi nghieân cöùu chuû yeáu taäp trung taïi vuøng Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, ñaëc bieät laø ôû nhöõng Tænh coù söï phaùt trieån veà saûn xuaát caây aên quaû coù tieàm naêng nhö Tieàn Giang, Vónh Long, Beán Tre, Caàn Thô. Caùc cô quan, toå chöùc nhö Vieän caây aên quaû, Sôû Thöông maïi, sôû noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân treân ñòa baøn Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long cuõng thuoäc phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn. -9- PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Taùc giaû ñaõ söû duïng phöông phaùp loâgíc bieän chöùng vaø loâgíc lòch söû ñeå phaân tích, nhaän ñònh thöïc traïng moät soá dòch vuï phuïc vuï cho traùi caây xuaát khaåu. Ñeå giaûi quyeát nhöõng thöïc traïng ñang toàn taïi cuûa hoaït ñoäng dòch vuï coù lieân quan, luaän aùn ñaõ söû suïng nhöõng phöông phaùp cuï theå nhö sau: Trong chöông 1, taùc giaû ñaõ söû duïng phöông phaùp thu thaäp, taäp hôïp dieãn giaûi lyù thuyeát veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp, lyù thuyeát cung caàu dòch vuï vaø duøng nhöõng phöông phaùp naøy keát hôïp vôùi phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi, ñieàu tra thöïc teá ñeå thu thaäp nhöõng kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc. Trong chöông 2 ñaõ söû duïng phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi, phaân tích soá lieäu ñaõ thu thaäp, cuøng vôùi söû duïng caùc soá lieäu thöù caáp cuûa caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñeå minh chöùng cho thöïc traïng cuûa caùc ñoái töôïng ñöôïc nghieân cöùu. Trong chöông 3 ñaõ duøng phöông phaùp döï baùo, phöông phaùp chuyeân gia ñeå xaùc ñònh nhöõng quan ñieåm vaø cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp. Ñoàng thôøi, taùc giaû ñaõ söû duïng phöông phaùp loâgíc hình thöùc ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån moät soá dòch vuï saûn xuaát vaø xuaát khaåu haøng hoùa traùi caây Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long. Thoâng tin vaø soá lieäu thöù caáp ñöôïc söû duïng trong luaän aùn ñöôïc thu thaäp töø nhöõng nguoàn saùch, baùo chí, Internet, caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà, caùc ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc. Keát hôïp vôùi nhöõng thoâng tö, quyeát ñònh, vaên baûn nieân giaùm, baùo caùo toång hôïp ñöôïc ban haønh… cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc. Thoâng tin sô caáp ñöôïc thu thaäp töø nhöõng ñieàu tra cuûa taùc giaû taïi caùc Tænh Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long vôùi caùc nhaø vöôøn, nhaø noâng vaø ngay caû moät soá caùn boä quaûn lyù Nhaø nöôùc. Keát hôïp ñi tham quan nhieàu hoäi chôï trieån laõm veà noâng nghieäp Vuøng Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long trong giai ñoaïn 2002 – 2004. Taùc giaû cuõng tham gia trong caùc chuyeán ñi cuûa Lieân minh Hôïp taùc xaõ Vieät Nam taïi Singapore, Thaùi Lan, Malaysia, Ñaøi Loan.. Soá lieäu sô caáp vaø thöù caáp ñöôïc söû duïng trong luaän aùn thu thaäp trong giai ñoaïn 2001 – 2005. - 10 - CHÖÔNG 1 LYÙ THUYEÁT VEÀ DÒCH VUÏ DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP – KINH NGHIEÄM HOAÏT ÑOÄNG DÒCH VUÏ CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC 1.1. DÒCH VUÏ VAØ DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP 1.1.1. TOÅNG QUAN Töø thôøi xa xöa, loaøi ngöôøi ñaõ hoaït ñoäng sinh toàn vaø saûn xuaát döôùi hình thöùc caùc boä laïc trong phaïm vi heïp, khi ñoù dòch vuï chöa xuaát hieän. Cho ñeán khi söï phaùt trieån veà yù thöùc heä cuõng nhö veà soá löôïng nhaân khaåu trong boä laïc daãn ñeán söï xuaát hieän cuûa dòch vuï vôùi hình thaùi ñôn giaûn nhaát. Ñoù chính laø söï xuaát hieän cuûa nhu caàu trao ñoåi haøng hoùa giöõa caùc boä laïc vôùi nhau. Ngaøy nay hoaït ñoäng dòch vuï toàn taïi ôû baát kyø quoác gia naøo treân traùi ñaát naøy, töø nhöõng nôi xaûy ra chieán tranh cho ñeán nhöõng quoác gia Nhoû beù nhaát vôùi chæ vaøi nghìn daân soá ñeàu coù söï toàn taïi cuûa hoaït ñoäng dòch vuï. Ngaân haøng theá giôùi öôùc tính raèng, keát quaû kinh teá ñaït ñöôïc töø töï do hoùa thöông maïi dòch vuï seõ lôùn hôn nhieàu so vôùi nhöõng keát quaû kinh teá ñaït ñöôïc töø töï do hoùa thöông maïi haøng hoùa. Caùc nöôùc chuû tröông töï do hoùa trong dòch vuï taøi chính vieãn thoâng… coù möùc taêng tröôûng nhanh hôn 1,5% trong thaäp nieân vöøa qua so vôùi nhöõng nöôùc khaùc. Töï do hoùa dòch vuï ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù theå taïo ra thu nhaäp theâm xaáp xæ 6 ngaøn tyû USD trong khoaûn thôøi gian töø 2005 – 2015. Dòch vuï laø moät ngaønh phaùt trieån maïnh trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaëc bieät laø trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Dòch vuï daàn daàn ñaõ trôû thaønh moät thaønh phaàn quan troïng caáu thaønh trong GDP cuûa caùc nöôùc. Dòch vuï, ñaëc bieät laø caùc loaïi hình dòch vuï mang tính chieán löôïc nhö tö vaán ñaàu tö, tö vaán chuyeån giao coâng ngheä, taøi chính ngaân haøng,… daàn trôû thaønh boä phaän soáng coøn cuûa neàn kinh teá moãi quoác gia. Chính caùc loaïi hình dòch vuï naøy seõ quyeát ñònh ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá moãi quoác gia. Coù theå thaáy roõ hôn taïi - 11 - Singapore, quoác gia coù tyû troïng ñoùng goùp cuûa dòch vuï trong toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) cao hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi caùc GDP trong nhöõng lónh vöïc khaùc. Tyû troïng cuûa hoaït ñoäng dòch vuï (ñaëc bieät veà taøi chính, ngaân haøng, baûo hieåm..) chieám ñeán hôn 95% GDP cuûa Singapore, trong khi Vieät Nam trung bình chæ chieám khoaûng 30% GDP vaøo nhöõng naêm 1998 -1999 vaø hieän nay cuõng chæ dao ñoäng khoaûng 37% - 39.5% (Nguoàn: Ñaøi Tieáng noùi Vieät Nam, 3/ 2005). 1.1.2. CAÙC KHAÙI NIEÄM VEÀ DÒCH VUÏ, DÒCH VUÏ TRONG NOÂNG NGHIEÄP Dòch vuï raát ña daïng, phong phuù vaø phaùt trieån khoâng ngöøng theo söï tieán boä cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi trong moãi quoác gia. Cho ñeán nay, coù raát nhieàu ñònh nghóa veà dòch vuï ñöôïc chaáp nhaän. Caùc Maùc cho raèng: “Dòch vuï laø con ñeû cuûa neàn kinh teá saûn xuaát haøng hoùa, khi maø kinh teá haøng hoùa phaùt trieån maïnh, ñoøi hoûi moät söï löu thoâng troâi chaûy, thoâng suoát, lieân tuïc ñeå thoûa maõn nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa con ngöôøi thì dòch vuï phaùt trieån”. [7] Moät ñònh nghóa khaùc cho raèng dòch vuï laø hoaït ñoäng hay lôïi ích cung öùng nhaèm ñeå trao ñoåi, maø hoaït ñoäng aáy coù theå gaén vôùi saûn phaåm vaät chaát höõu hình hoaëc voâ hình ñöôïc söû duïng nhaèm ñaùp öùng moät nhu caàu cuï theå naøo ñoù. Thuoäc tính cuûa dòch vuï laø voâ hình vì vaäy maø dòch vuï khoâng gaén lieàn vôùi thuoäc tính quyeàn sôû höõu, thuoäc tính trao ñoåi nhö saûn phaåm vaät chaát höõu hình. Hoaït ñoäng dòch vuï bao truøm leân taát caû moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vôùi trình ñoä cao, chi phoái raát lôùn ñeán quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia. Dòch vuï khoâng chæ laø vaän taûi, thöông maïi, böu ñieän, ngaân haøng, baûo hieåm maø coøn laø nhöõng hoaït ñoäng haønh chính, tö vaán, baûo veä moâi tröôøng. Theo taïp chí The Economists, dòch vuï (service) laø baát cöù caùi gì ñem baùn maø khoâng theå rôi vaøo chaân baïn. Nhö vaäy, dòch vuï cuõng laø moät saûn phaåm, moät haøng hoùa ñaëc bieät. Dòch vuï ñöôïc hieåu laø moät daïng saûn phaåm ñi keøm vôùi saûn - 12 - phaåm chính nhaèm laøm taêng giaù trò cuûa saûn phaåm chính theo nhö caùch nhìn cuûa nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng. Dòch vuï trong noâng nghieäp (dòch vuï noâng nghieäp) laø nhöõng hoaït ñoäng “phaàm meàm” taïo ra saûn phaåm haøng hoùa khoâng toàn taïi döôùi hình thaùi vaät theå, ñöôïc gaén lieàn vôùi nhöõng saûn phaåm höõu hình trong noâng nghieäp. Nhö dòch vuï cung öùng caây gioáng gaén lieàn vôùi saûn phaåm höõu hình laø caây gioáng; dòch vuï haønh chính coâng seõ taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa toaøn ngaønh noâng nghieäp; chính saùch veà ñaát ñai cuûa Nhaø nöôùc seõ aûnh höôûng ñeán dieän tích canh taùc; caùc qui ñònh veà vieäc löu haønh vaø kinh doanh thuoác baûo veä thöïc vaät tích cöïc seõ goùp phaàn ñöa hoaït ñoäng löu thoâng thuoác baûo veä thöïc vaät treân thò tröôøng vaøo tình traïng ñöôïc kieåm soaùt, baûo veä ñöôïc moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta… Chaát löôïng cuûa haøng hoùa höõu hình seõ tuøy thuoäc raát lôùn vaøo chaát löôïng cuûa dòch vuï. Chaúng haïn, ñeå coù söï phaùt trieån maïnh meõ vaø beàn vöõng cuûa ngaønh traùi caây hieän nay cuûa Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long, thì chaát löôïng dòch vuï coâng, haønh chính söï nghieäp phaûi luoân ñöôïc naâng cao. Coù nghóa laø coâng taùc hoaïch ñònh, ñònh höôùng, caùc cô cheá chính saùch… cuûa Nhaø nöôùc phaûi chính xaùc, phuø hôïp, baùm saùt vôùi thöïc teá vaø phaûi taïo ñöôïc ñoäng löïc cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh. Söï yeáu keùm trong coâng taùc quaûn lyù, trì treä trong suy nghæ, tieâu cöïc trong coâng vieäc… laø nhöõng taùc nhaân chính laøm suy giaûm nghieâm troïng chaát löôïng dòch vuï coâng, dòch vuï haønh chính söï nghieäp hieän nay vaø dó nhieân ñieàu naøy ñeán cuoái cuøng cuõng seõ gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán chaát löôïng haøng hoùa traùi caây ñöôïc saûn xuaát ra. Chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây khoâng chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá höõu hình nhö caây gioáng toát, thoå nhöôõng phuø hôïp, cô sôû vaät chaát haï taàng phuïc vuï cho saûn xuaát ñaày ñuû vaø ñaûm baûo theo yeâu caàu, ngoaøi ra cheá ñoä chaêm soùc, cheá ñoä dinh döôõng, cheá ñoä phaân boùn thích hôïp… cho caây troàng, cuõng nhö coâng taùc baûo quaûn, cheá bieán sau thu hoaïch, coâng taùc tieáp thò, phaân phoái giao haøng… - 13 - ñeàu laø nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï phi vaát chaát nhöng quan troïng, aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu, aûnh höôûng ñeán hình aûnh cuûa saûn phaåm ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng. Coù theå hieåu roäng raèng chaát löôïng cuûa haøng hoùa traùi caây khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng yeáu toá vaät chaát höõu hình, maø coøn laø yeáu toá, nhöõng traïng thaùi vaät chaát voâ hình hay coù theå goïi laø “phaàn meàm” coù aûnh höôûng lôùn ñeå naâng cao söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu. ÔÛ ñaây khoâng nhaát thieát phaûi ñi ñeán moät khaùi nieäm chung veà dòch vuï, dòch vuï trong noâng nghieäp; chæ caàn thoáng nhaát nhöõng luaän ñieåm cô baûn sau: ƒ Laø hoaït ñoäng lao ñoäng mang tính phi vaät chaát. ƒ Khoâng taùch rôøi vôùi saûn phaåm vaät chaát. Nghóa laø neáu khoâng gaén vôùi saûn phaåm vaät chaát thì dòch vuï khoâng toàn taïi. Vì vaäy söï thoõa maõn cuûa con ngöôøi ñoái vôùi dòch vuï thoâng qua söï thoõa maõn trong vieäc söû duïng saûn phaåm vaät chaát hay duïng ích cuûa saûn phaåm vaät chaát ñem laïi. ƒ Dòch vuï seõ coù taùc ñoäng ñeán chaát löôïng noùi chung cuûa saûn phaåm höõu hình. ƒ Khoâng gaén vôùi quyeàn sôû höõu. ƒ Tuøy vaøo quan ñieåm, nhaän thöùc vaø trình ñoä phaùt trieån, chaát löôïng dòch vuï cuõng seõ khaùc nhau. 1.1.3. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA DÒCH VUÏ 1.1.3.1. TÍNH VO HÌNH Dòch vuï khoâng theå tröïc tieáp thaáy ñöôïc vaø khoâng theå khaúng ñònh ñöôïc muøi vò cuûa noù. Ta chæ coù theå thaáy ñöôïc dòch vuï thoâng qua nhöõng hình thaùi khaùc do dòch vuï keát hôïp vôùi vaät chaát ñeå taïo ra. Chaúng haïn chuùng ta chæ coù theå thaáy ñöôïc nhöõng caây Böôûi “Naêm Roi” tròu quaû, to vaø vò laïi ngoït dòu. Thaønh quaû naøy coù ñöôïc do moät phaàn raát lôùn nhôø dòch vuï phaân phoái caây gioáng coù chaát löôïng, phaân boùn, thuoác baûo veä thöïc vaät, dòch vuï tö vaán khuyeán noâng, söï höôùng daãn chaêm soùc ñuùng caùch vaø ñuùng kyõ thuaät... Chuùng ta cuõng chæ coù theå thaáy - 14 - ñöôïc chaát löôïng cuûa dòch vuï thoâng qua tình traïng hoaït ñoäng toát cuûa chieác maùy caøy sau khi ñöôïc dòch vuï söûa chöõa ABC naøo ñoù thöïc hieän. Caùc Maùc cho raèng ”…Trong nhöõng tröôøng hôïp maø tieàn ñöôïc tröïc tieáp trao ñoåi laáy moät lao ñoäng khoâng saûn xuaát ra tö baûn, töùc laø trao ñoåi laáy lao ñoäng khoâng saûn xuaát, thì lao ñoäng ñoù ñöôïc mua vôùi tö caùch laø moät söï phuïc vuï… Lao ñoäng ñoù cung caáp söï phuïc vuï nhöng khoâng phaûi vôùi tö caùch laø moät ñoà vaät, maø vôùi tö caùch laø moät söï hoaït ñoäng”.[7] Nhö vaäy, hoaït ñoäng dòch vuï cuõng coù theå so saùnh, coù theå ñaùnh giaù ñöôïc chaát löôïng cuûa hoaït ñoäng aáy trong moät chöøng möïc töông ñoái, tuøy vaøo quan ñieåm, trình ñoä, kinh nghieäm soáng cuûa ngöôøi ñöa ra nhaän xeùt. Coù theå naâng cao giaù trò höõu duïng cuûa dòch vuï thoâng qua nhieàu hình thöùc taùc ñoäng khaùc nhau. Coù theå laáy ví duï veà söï caïnh tranh cuûa thöông laùi thu mua traùi caây thoâng qua vieäc taêng cöôøng thaêm vieáng caùc vöôøn caây maø anh ta cho raèng seõ boäi thu, cung caáp nhöõng phöông tieän, höôùng daãn caùc kyõ thuaät, nhanh nheïn trong vaán ñeà thu mua, trung thöïc vôùi ngöôøi noâng daân… nhaèm tranh thuû xaây döïng hình aûnh toát trong taâm trí ngöôøi daân, vôùi mong muoán laø coù nhieàu haøng hoùa traùi caây vôùi chaát löôïng toát hôn. 1.1.3.2. TÍNH KHAÛ BIEÁN Do ñaëc tính voâ hình, dòch vuï raát deã bieán ñoåi caû veà chaát laãn veà löôïng; theo höôùng tích cöïc hoaëc tieâu cöïc. Söï bieán ñoåi aáy tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá beân ngoaøi laãn beân trong. Söï taùc ñoäng mang tính hai chieàu cuûa nôi cung vaø cuûa nôi nhaän laø nguoàn goác gaây neân söï bieán ñoåi haàu nhö laø lieân tuïc cuûa dòch vuï. Chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc söï khaùc bieät veà cung caùch phuïc vuï cuûa anh nhaân vieân nhaø haøng vaøo thôøi ñieåm anh ñang raát vui vaø moät anh nhaân vieân khaùc vöøa bò chuû traùch cöù, chaát löôïng dòch vuï do hai anh naøy cung öùng laø khaùc nhau. Nhö vaäy söï bieán ñoåi cuûa dòch vuï tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, tuy nhieân - 15 - yeáu toá veà trình ñoä vaên hoùa, nhaän thöùc vaø söï vaên minh seõ laø nhöõng nhaân toá tích cöïc ñeå coù theå giuùp kieåm soaùt ñöôïc söï oån ñònh töông ñoái chaát löôïng dòch vuï. 1.1.3.3. TÍNH KHOÂNG “TOÀN KHO” Dòch vuï khoâng theå naém baét ñöôïc, vì vaäy chuùng ta khoâng theå “Nhoát” trong kho ñeå chôø dòp phaân phoái. Ñaëc tính naøy coù lieân quan maät thieát ñoái vôùi ñaëc tính “khaû bieán” vì khi khoâng theå giöõ ñöôïc thì chaát löôïng cuûa dòch vuï cuõng seõ khaùc ñi vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau vaø ñaây laø moät trong nhöõng yeáu toá khoâng maáy thuaän lôïi cho nhöõng nhaø cung öùng. Vì vaäy ñeå chaát löôïng dòch vuï luoân toát thì yeáu toá quan troïng phaûi coù ñoäi nguõ nhaân löïc coù trình ñoä, coù tö caùch ñaïo ñöùc vaø kyõ naêng giao tieáp toát… ñeå luoân coù theå cung öùng ñöôïc dòch vuï vôùi chaát löôïng oån ñònh vaø toát nhaát. 1.1.3.4. TÍNH KHOÂNG MAÁT ÑI Do dòch vuï laø moät daïng phi vaät chaát, chuùng khoâng maát ñi maø luoân toàn taïi ôû daïng naøy hay daïng khaùc theo ñaëc ñieåm khaû bieán vaø noù gaén chaët vôùi quaù trình taïo neân saûn phaåm vaät chaát vaø laøm taêng theâm giaù trò gia taêng cho saûn phaåm aáy. Trong thöïc teá, Ñoàng Baèøng Soâng Cöûu Long coù nhöõng loaïi traùi caây ngon vaø noåi tieáng trong vaø ngoaøi nöôùc, tuy nhieân chaát löôïng caùc loaïi traùi caây hieän chöa cao, coøn nhieàu saâu beänh xaâm haïi laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng traùi, toån thaát sau thu hoaïch leân ñeán 30%. Heä quaû naøy laø do chaát löôïng caùc dòch vuï cung caáp gioáng, phaân boùn, kyõ thuaät canh taùc, coâng taùc tö vaán khuyeán noâng, baûo quaûn vaø cheá bieán traùi caây sau thu hoaïch, dòch vuï ñoùng goùi, vaän chuyeån… coøn raát nhieàu baát caäp, laïc haäu, thieáu söï ñònh höôùng vaø quaûn lyù toát cuûa caùc cô quan chöùc naêng. Chaát löôïng dòch vuï ñöôïc cung öùng thaáp ñaõ aûnh höôûng tieâu cöïc tröïc tieáp, laãn giaùn tieáp ñeán chaát löôïng saûn xuaát traùi caây, laøm giaûm giaù trò thöông phaåm cuûa haøng hoùa traùi caây xuaát khaåu, gaây aûnh höôûng nhieàu ñeán thò tröôøng tieâu thuï. - 16 1.1.4. PHAÂN LOAÏI DÒCH VUÏ Coù theå thaáy ñöôïc tính chaát ña daïng vaø phong phuù cuûa dòch vuï trong moïi lónh vöïc, söï thieáu vaéng cuûa dòch vuï seõ daãn ñeán söï giaûm suùt chaát löôïng noùi chung, kieàm haõm söï phaùt trieån veà kinh teá. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ veà kinh teá, ñôøi soáng vaät chaát vaên hoùa tinh thaàn ngaøy caøng phong phuù vaø phaùt trieån thì söï hieåu bieát, nhaän thöùc roõ raøng veà tính chaát, loaïi hình vaø hình thöùc cuûa dòch vuï seõ ñem laïi nhöõng lôïi theá trong hoaït ñoäng kinh doanh thöông maïi. Coù theå phaân loaïi dòch vuï theo nhöõng tieâu chí sau 1.1.4.1. PHAÂN LOAÏI THEO CHUÛ THEÅ THÖÏC HIEÄN Caùch phaân loaïi naøy ñöôïc nhìn nhaän ôû goùc ñoä ngöôøi “chuû nhaân” taïo ra vaø cung öùng saûn phaåm dòch vuï cho xaõ hoäi. Chuû theå cung öùng khaùc nhau seõ daãn ñeán tính chaát vaø hình thöùc cung öùng cuûa dòch vuï cuõng seõ khaùc nhau. a. CHUÛ THEÅ NHAØ NÖÔÙC Laø chuû theå coù quyeàn haïn cao nhaát trong moät quoác gia, ñöôïc ñoäc quyeàn cung öùng nhöõng dòch vuï mang tính chaát ñaëc bieät, phuïc vuï cho söï phaùt trieån xaõ hoäi, khoâng vì muïc tieâu lôïi nhuaän maø vì söï oån ñònh vaø phaùt trieån coäng ñoàng, goïi laø dòch vuï coâng. Nhaø nöôùc laø chuû theå quaûn lyù chuû yeáu ôû nhöõng loaïi hình dòch vuï naøy nhaèm ñaûm baûo caùc yeáu toá sau: ƒ Moïi ngöôøi ñeàu coù theå tieáp caän vaø söû duïng vôùi chi phí hôïp lyù nhaát. ƒ Ñaûm baûo ñöôïc söï toaøn veïn laõnh thoå, an ninh vaø traät töï cuûa quoác gia. ƒ Ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu böùc xuùc khoâng theå thieáu ñeå duy trì söï soáng cuûa nhaân daân. Theo giaùo sö Jim Armstrong thì caùc loaïi hình dòch vuï coâng maø Nhaø nöôùc caàn phaûi ñoäc quyeàn cung öùng goàm:[37] ƒ Hieán phaùp, phaùp luaät, theå cheá, caùc nghò ñònh, nghò quyeát… ƒ Ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät phuïc vuï lôïi ích coäng ñoàng ƒ Cung öùng caùc phuùc lôïi xaõ hoäi: baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá… - 17 - ƒ Cung caáp thoâng tin vaø tö vaán veà haønh chaùnh coâng quyeàn Nhö vaäy giaùo sö Jim Armstrong cho raèng vieäc cung öùng caùc loaïi dòch vuï coâng chính laø thöïc hieän chöùc naêng laõnh ñaïo vaø phuïc vuï cho nhaân daân nhaèm duy trì söï sinh toàn vaø phaùt trieån cuûa quoác gia. Haøm yù cuûa coâng taùc laõnh ñaïo chính laø toå chöùc, ñieàu khieån, quaûn lyù vaø kieåm tra giaùm saùt moïi hoaït ñoäng trong toaøn xaõ hoäi vôùi muïc tieâu laø phuïc vuï cho söï phaùt trieån moïi maët trong ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa quoác gia ñoù. Caùc dòch vuï coâng nhaèm thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc nhaèm duy trì kyû cöông traät töï xaõ hoäi, cöôõng cheá vaø thi haønh caùc nghóa vuï cuûa ngöôøi daân, ñoàng thôøi cuõng ñaûm baûo caùc quyeàn veà daân chuû vaø caùc quyeàn hôïp phaùp cuûa ngöôøi daân. Chính vì taàm quan troïng nhö vaäy neân vieäc söû duïng caùc dòch vuï naøy gaàn nhö laø traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân vaø moïi ngöôøi phaûi söû duïng. Chaúng haïn nhö dòch vuï coâng quyeàn, tö phaùp, coâng an, cöùu hoûa,… Do söï phaùt trieån veà trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät, trình ñoä daân trí vaø kinh teá, nhöõng loaïi hình naøy vaãn coù söï tham gia cuûa nhöõng chuû theå khoâng phaûi Nhaø nöôùc nhöng vaãn chòu söï quaûn lyù cuûa chuû theå Nhaø nöôùc vaø chi phí seõ do Nhaø nöôùc chi traû. b. CHUÛ THEÅ LAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC XAÕ HOÄI Khoâng chòu traùch nhieäm quaûn lyù xaõ hoäi nhö chuû theå Nhaø nöôùc, nhöng chuû theå caùc toå chöùc xaõ hoäi cung öùng nhöõng dòch vuï coâng coäng. Yeáu toá lôïi nhuaän xuaát hieän nhöng khoâng phaûi laø öu tieân haøng ñaàu, tính chaát phuïc vuï coäng ñoàng vaãn ñöôïc xem troïng. Caùc cô quan nghieân cöùu, Tröôøng hoïc, Vieän caây aên quaû, hôïp taùc xaõ, coâng ty quaûn lyù coâng vieân, coâng ty dòch vuï coâng ích…. laø nhöõng dòch vuï thuoäc daïng naøy. Dòch vuï coâng coäng phuïc vuï coù tính chaát khoâng buoäc moïi ngöôøi phaûi söû duïng, maø hoï coù theå löïa choïn chuû theå cung öùng khaùc, nhöõng loaïi hình dòch vuï khaùc ñeå thay theá. Dòch vuï coâng coäng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: - 18 - ƒ Coù söï tham gia vaø ñieàu tieát cuûa cô quan Nhaø nöôùc. Vôùi ñaëc ñieåm naøy thì caùc chuû theå ngoaøi chuû theå Nhaø nöôùc ñeàu coù theå tham gia thöïc hieän cung caáp dòch vuï coâng coäng, nhöng nhaát thieát phaûi coù söï ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc. Nhaát laø trong vieäc hoã trôï taøi chính töø phía Nhaø nöôùc ñeå duy trì vieäc cung öùng caùc dòch vuï naøy vôùi chí phí hôïp lyù nhaát nhaèm taïo ñieàu kieän cho vieäc söû duïng roäng raõi trong daân chuùng. Vì vaäy caùc dòch vuï coâng coäng haønh chaùnh söï nghieäp ñeàu coù tính chaát thieát yeáu trong cuoäc soáng. Söï toàn taïi cuûa dòch vuï coâng coäng laø söï toái caàn thieát ñeå duy trì söï oån ñònh traät töï trong xaõ hoäi. ƒ Vieäc cung öùng dòch vuï coâng coäng khoâng mang tính chaát thöông maïi thuaàn tuùy, vì vaäy ngöôøi söû duïng thöôøng chæ traû moät phaàn phí töôïng tröng khi söû duïng caùc dòch vuï coâng coäng. Tuy nhieân giaù trò thöïc cuûa dòch vuï coâng coäng vaãn ñöôïc ngöôøi tieâu duøng traû ñuû thoâng qua caùc loaïi hình thueá vaø Nhaø nöôùc trích phaàn thueá thu ñöôïc ñeå chi traû cho dòch vuï coâng coäng naøy. ƒ Moïi coâng daân ñeàu coù quyeàn ñöôïc söû duïng dòch vuï coâng coäng ngang nhau, khoâng phaân bieät giaøu ngheøo hay giai caáp trong xaõ hoäi hay soá tieàn thueá maø hoï ñoùng goùp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc. Trong moät quoác gia coi troïng ñeán söï bình ñaúng trong xaõ hoäi thì caùc dòch vuï coâng coäng phaûi ñöôïc chuù troïng ñaàu tö vôùi chaát löôïng cao vaø phoå bieán ñaïi traø trong xaõ hoäi. ƒ Chính vì ñaëc ñieåm treân neân khoâng theå loaïi tröø vieäc söû duïng dòch vuï coâng coäng cuûa baát kyø moät ai vaø vieäc tieâu duøng dòch vuï coâng coäng cuûa ngöôøi naøy seõ khoâng laøm maát ñi söï tieâu duøng cuûa ngöôøi khaùc. c. CHUÛ THEÅ LAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC KINH DOANH Caùc thaønh phaàn kinh teá trong xaõ hoäi ñeàu coù theå tham gia. Muïc tieâu lôïi nhuaän ñöôïc öu tieân haøng ñaàu, söï phuïc vuï cho xaõ hoäi vaø coäng ñoàng ñöôïc quan taâm ít hôn. Tuy nhieân hieän nay ôû nöôùc ta nhöõng loaïi dòch vuï cho chuû theå naøy thöïc hieän thöôøng coù chaát löôïng cao hôn so vôùi caùc chuû theå khaùc vì nhieàu - 19 - nguyeân nhaân khaùc nhau. Chaúng haïn nhö dòch vuï beänh vieän tö, tröôøng tö thuïc, ngaân haøng, coâng ty coå phaàn…. 1.1.4.2. PHAÂN LOAÏI THEO QUAÙ TRÌNH TIEÂU THUÏ HAØNG Quaù trình tieâu thuï haøng laø toå hôïp cuûa nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï coù tính gaén keát vôùi nhau khoâng theå taùch rôøi trong moät heä thoáng hoaøn chænh ñeå taïo neân keát quaû nhö mong ñôïi. Trong quaù trình aáy coù theå phaân thaønh 3 giai ñoaïn: a. DÒCH VUÏ TRÖÔÙC KHI TIEÂU THUÏ Caùc dòch vuï naøy bao goàm nhöõng dòch vuï phuïc vuï töø saûn xuaát ñeå taïo haøng hoùa vaät chaát, cho ñeán nhöõng dòch vuï phuïc vuï tuyeân truyeàn, quaûng baù saûn phaåm… Caùc dòch vuï naøy coù aûnh höôûng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán chaát löôïng haøng hoùa taïo ra, vì vaäy chæ caàn moät hoaëc hai dòch vuï ñöôïc cung öùng trong quaù trình taïo haøng hoùa ñaït ñöôïc chaát löôïng keùm seõ gaây aûnh höôûng xaáu ñeán haøng hoùa. Chaúng haïn trong ngaønh traùi caây, neáu dòch vuï cung caáp caây gioáng khoâng theå cung caáp nhöõng caây gioáng coù chaát löôïng chaéc chaén seõ daãn ñeán traùi caây thu hoaïch cuõng seõ khoâng ngon, söùc ñeà khaùng cuûa caây yeáu, nhieàu saâu beänh xaâm haïi. b. DÒCH VUÏ BAÙN HAØNG Caùc hoaït ñoäng dòch vuï baùn haøng ñöôïc thöïc hieän khi coù söï tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi khaùch haøng. Vai troø cuûa hoaït ñoäng dòch vuï trong giai ñoaïn naøy coù tính chaát quyeát ñònh ñeán söï ñoàng yù mua haøng cuûa khaùch haøng. Chaúng haïn vieäc cung caáp thoâng tin caàn thieát veà saûn phaåm haøng hoùa cho khaùch haøng, keânh phaân phoái, dòch vuï thu tieàn baèng Visa hay Master card, söï kheùo leùo trong vieäc tröng baøy saûn phaåm, söï saün coù cuûa saûn phaåm ñeå khaùch haøng löïa choïn, söû duïng thöû saûn phaåm söï nhanh choùng thöïc hieän caùc thuû tuïc caàn thieát khi khaùch haøng quyeát ñònh mua… - 20 c. DÒCH VUÏ SAU BAÙN HAØNG Caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy ñöôïc bao goàm ñoùng goùi, giao nhaän, baûo haønh, baûo trì, tö vaán söû duïng….. Chính caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy laø yeáu toá quan troïng ñeå loâi keùo khaùch haøng quay laïi tieáp tuïc mua haøng, trôû thaønh khaùch haøng trung thaønh vôùi nhaø saûn xuaát. Caùc hoaït ñoäng dòch vuï naøy thöôøng tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi khaùch haøng, ñeå ñaït ñöôïc söï haøi loøng cuûa khaùch haøng thì chaát löôïng dòch vuï trong giai ñoaïn naøy caàn ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Söï thieáu hieåu bieát veà thöông maïi, trình ñoä vaên hoùa, tö duy nhaän thöùc cuûa ngöôøi cung öùng … seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng dòch vuï cung öùng. 1.1.4.3. PHAÂN LOAÏI THEO HÌNH THÖÙC KHAÙC Söï khaùc bieät cuûa nhöõng loaïi hình dòch vuï seõ quyeát ñònh tính chaát vaø hình thöùc thöïc hieän cuûa dòch vuï. ÔÛ ñaây ta coù theå phaân chia nhö sau: a. HÌNH THÖÙC HOAÏT ÑOÄNG Vieäc söû duïng con ngöôøi, hay maùy moùc coâng cuï… phuïc vuï cho hoaït ñoäng cung caáp dòch vuï seõ quyeát ñònh hình thöùc, caùch thöùc thöïc hieän dòch vuï. Chaúng haïn nhö dòch vuï tö vaán khuyeán noâng phaûi caàn coù söï giao tieáp giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi laø quan troïng nhaát; HTX vaän taûi thì caàn coù phöông tieän vaän chuyeån nhanh choùng. Nhö vaäy söû duïng con ngöôøi hay maùy moùc ñeå cung öùng dòch vuï tuyø thuoäc vaøo ñoái töôïng maø nhaø cung öùng höôùng ñeán. Ñoâi khi coù söï keát hôïp caû hai hình thöùc ñeå söû duïng laøm troïng taâm ñeå cung öùng dòch vuï. Vôùi trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån nhö hieän nay thì söï pha troän giöõa con ngöôøi phöông tieän maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä môùi nhaèm cung öùng caùc saûn phaåm dòch vuï vôùi chaát löôïng hieäu quaû cao laø xu theá taát yeáu. Trong ngaønh traùi caây, thöïc hieän dòch vuï chaêm soùc caây aên traùi vôùi söï tham gia cuûa caû con ngöôøi vaø maùy moùc thieát bò chuyeân duïng nhaèm ñaûm baûo cho ngöôøi thöïc hieän traùnh tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng ñoäc haïi, naâng cao naêng suaát vaø chaát löôïng coâng vieäc laø xu höôùng cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi.