1
®Æt vÊn ®Ò
Rõng lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸ cña nh©n lo¹i, lµ mét m¾t xÝch quan
träng trong hÖ sinh th¸i toµn cÇu, lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña c¸c qu¸ tr×nh
sinh th¸i c¬ b¶n trªn tr¸i ®Êt còng nh- trong mét ph¹m vi ®Þa ph-¬ng nµo ®ã.
MÆt kh¸c rõng cã vai trß kinh tÕ th«ng qua viÖc cung cÊp l©m s¶n vµ c¸c
lo¹i ®Æc s¶n cho nÒn kinh tÕ.
ViÖt Nam lµ mét n-íc nhiÖt ®íi, rõng vµ ®Êt rõng chiÕm 2/3 diÖn tÝch ®Êt
®ai c¶ n-íc. Rõng lµ m«i tr-êng sèng vµ lµ n¬i ho¹t ®éng cña c¸c ®ång bµo
d©n téc sinh sèng ë khu vùc vïng cao, nªn vai trß kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr-êng
sinh th¸i cña rõng l¹i cµng trë nªn quan träng. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay diÖn
tÝch rõng n-íc ta ®· vµ ®ang bÞ suy gi¶m nhanh chãng, ngoµi sù tµn ph¸ cña
chiÕn tranh th× nguyªn nh©n lµm suy gi¶m tµi nguyªn rõng c¶ vÒ sè l-îng vµ
chÊt l-îng lµ do sù can thiÖp v« ý thøc cña con ng-êi nh- chÆt ph¸ rõng lµm
n-¬ng rÉy cña ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, n¹n du canh du c-, n¹n khai th¸c
rõng, s¨n b¾n chim thó rõng bõa b·i, kinh doanh rõng kh«ng hîp lý. Trong
nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Èy nhanh tiÕn tr×nh phñ xanh ®Êt
trèng ®åi träc th«ng qua mét sè ch-¬ng tr×nh vµ dù ¸n lín nh-: dù ¸n 327;
ch-¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®é che phñ cña rõng sÏ
®¹t 43% trªn quy m« toµn quèc. Loµi c©y ®-îc chän ®Ó trång rõng trong
nh÷ng dù ¸n trªn vµ trong triÕn l-îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp 10 n¨m tíi chñ yÕu
lµ nhãm: Keo, b¹ch ®µn, vµ mét sè loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ nh- c©y L¸t,
Xoan Méc, D¸i Ngùa, ... Ngoµi ra, Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n
còng ®· nhËp néi mét sè gièng c©y tõ c¸c n-íc, ®-a vÒ trång thö nghiÖm t¹i
ViÖt Nam nh»m n©ng cao ®é che phñ cña rõng, c¶i t¹o m«i tr-êng sinh th¸i,
t¨ng vÎ ®Ñp c¶nh quan, cung cÊp gç cho c¸c ngµnh c«ng nghÞªp, nhÊt lµ trong
giai ®o¹n hiÖn nay nhu cÇu sö dông gç t¨ng nhanh. Trong sè ®ã loµi c©y cã
xuÊt xø tõ vïng nhiÖt ®íi Mexico, mäc t-¬ng ®èi nhanh, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ
2
cao lµ c©y L¸t Mexico (Cedrela odorata hä Meliaceae), lµ loµi c©y gç ®-îc
nhiÒu ng-êi -a chuéng, lµ mÆt hµng l©m s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trªn thÞ
tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ. C©y cã gç thí mÞn, mµu hång nh¹t, cã v©n gÇn
nh- gç L¸t hoa, chøa dÇu nªn kh«ng bÞ mèi mät, Ýt cong vªnh, nøt næ, lµm v¸n
gÐp thanh, xÎ v¸n, lµm gç bãc... Theo nghiªn cøu Mü cho thÊy loµi c©y nµy cã
ý nghÜa rÊt lín trong y häc vµ nghÖ thuËt. Gç cña nã phï hîp vµ -a chuéng ®Ó
s¶n xuÊt c¸c lo¹i ®µn ghi ta, ®µn vÜ cÇm, c¸c lo¹i trèng... vá c©y cã chøa c¸c
ho¹t chÊt cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt d-îc liÖu nh-: thuèc gi¶i nhiÖt , thuèc
chèng sèt rÐt, thuèc cÇm m¸u, thuèc giun.
HiÖn nay c©y L¸t ®-îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc nghiÖm l©m sinh
MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh, Ninh B×nh, L¹ng S¬n, S¬n La. Rõng trång sinh
tr-ëng vµ ph¸t triÓn kh¸ tèt.
Theo quyÕt ®Þnh sè 16/05/QD - BNN ngµy 15-3-05 “Danh môc c¸c loµi
c©y chñ yÕu phôc vô cho rõng s¶n xuÊt theo 9 vïng sinh th¸i L©m NghiÖp”
trong ®ã cã 2 vïng sinh th¸i ®-îc chän ®Ó trång loµi c©y L¸t Mexico ®ã lµ
vïng §«ng Nam Bé, vïng §ång B»ng S«ng Hång
§Ó rõng trång cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, dÇn tiÕn tíi æn ®Þnh gÇn nhrõng tù nhiªn th× c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ sau khi trång lµ hÕt søc quan
träng. Do yªu cÇu cña x· héi chóng ta sÏ g©y trång c©y L¸t Mexico trªn diÖn
réng ë c¸c tØnh, hiÖn t¹i vµ t-¬ng lai chóng ta cã diÖn tÝch rõng c©y L¸t
Mexico thuÇn loµi kh¸ lín. Theo ®óng quy luËt sinh häc, khi cã nguån thøc ¨n
lµ cã s©u h¹i, cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy khi rõng c©y L¸t Mexico ®-îc h×nh
thµnh, mét khèi l-îng thøc ¨n lµ l¸, th©n, cµnh rÊt lín ®· t¹o ®iÒu kiÖn rÊt
thuËn lîi cho nh÷ng loµi c«n trïng ®¬n thùc vµ hÑp thùc sinh s«i vµ ph¸t triÓn.
Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra s¬ bé ®· ph¸t hiÖn s©u ¨n l¸, S©u ®ôc nân vµ s©u ®ôc
th©n, giai ®o¹n s©u non cña s©u ®ôc th©n c©y L¸t Mexico rÊt nguy hiÓm,
chóng ®ôc thµnh nh÷ng lç ë xung quanh gèc c©y lµm cho gèc c©y bÞ ch¶y
nhùa sïi bät ra vµ chÕt. V× vËy viÖc nghiªn cøu s©u h¹i c©y L¸t Mexico lµ viÖc
3
rÊt cÇn thiÕt tr-íc khi chóng ta ®-a c©y L¸t Mexico ra trång ®¹i trµ ë c¸c tØnh.
Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nghiªn cøu vÒ c©y L¸t Mexico tËp trung chñ
yÕu vµo viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr-ëng trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë n-íc ta,
hÇu nh- ch-a cã ®Ò tµi nµo nghiªn cøu vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico ë rõng
trång, nªn viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ chóng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n
v× thiÕu c¬ së khoa häc. ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu ®¨c ®iÓm sinh vËt häc
vµ sinh th¸i häc s©u h¹i c©y L¸t Mexico vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ
cã hiÖu qu¶ lµ quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m h¹n chÕ tèi ®a møc ®é g©y h¹i cña
chóng; ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng
ch-¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi "Nghiªn
cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña c¸c loµi s©u h¹i c©y L¸t
Mexico vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ t¹i Tr¹m thùc hµnh thùc
nghiÖm L©m sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh”.
4
Ch-¬ng 1
Tæng quan c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu
1.1. Nguån gèc xuÊt xø cña c©y L¸t Mexico
§Çu thÕ kû XVI, ng-êi T©y Ban Nha ®· chiÕm vïng ®Êt Trung Mü vµ
®Æt tªn cho mét sè loµi c©y gç tèt nhÊt ë ®ã lµ Cedro rojo (c©y Såi ®á) theo
tiÕng T©y Ban Nha. Khoa häc ph©n lo¹i sau ®ã x¸c ®Þnh loµi c©y nµy thuéc
mét chi trong hä Xoan (Meliaceac). Trong ®ã, næi tiÕng nhÊt lµ Cedro blanco
- c©y Såi tr¾ng, nh-ng thùc chÊt ®©y lµ mét lo¹i Hoµng ®µn, sau nµy ®-îc ®Æt
tªn l¹i lµ Cupressus lindleii, vµ c©y Cedro rojo – c©y Såi ®á, sau nµy khoa
ph©n lo¹i ®· x¸c ®Þnh lµ mét chi trong hä Xoan (Meliaceae), loµi nµy chÝnh lµ
L¸t Mexico. Tuy nhiªn, ng-êi ta vÉn t«n träng thãi quen ban ®Çu vµ ng-êi ®Çu
tiªn ®Æt tªn cho nã, nªn ®· ®Æt tªn cho chi nµy lµ Cedrela, trong ®ã Cedrela
odorata lµ ®¸ng chó ý nhÊt.
Cedrela odorata ph©n bè réng kh¾p c¸c vïng sinh th¸i Trung Mü, Nam
Mü vµ c¸c ®¶o trªn vÞnh Caribea. Tuy nhiªn, khu ph©n bè tËp trung nhÊt cña
loµi c©y nµy vµ c©y ph¸t triÓn tèt nhÊt lµ ë Mexico.
1.2. Mét sè nghiªn cøu trªn thÕ giíi vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico
Trong thÕ giíi ®éng vËt, c«n ttrïng lµ líp phong phó nhÊt, gåm kho¶ng
h¬n 1 triÖu loµi, trong ®ã h¬n 1% sè loµi ®-îc coi lµ s©u h¹i. Tõ xa x-a con
ng-êi ®· biÕt c¸ch phßng trõ c«n trïng cã h¹i còng nh- lîi dông c«n trïng cã
Ých ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng.
Cho ®Õn nay, c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn c«n trïng nãi chung vµ s©u h¹i
nãi riªng ®-îc xuÊt b¶n kh¸ nhiªu. Tuy nhiªn, do giíi h¹n cña ®Ò tµi nªn t«i
chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè tµi liÖu cã liªn quan ®Õn s©u h¹i L¸t Mexico.
Sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi thuéc gièng Hypsipyla vµ møc ®é ph¸ h¹i cña
Hypsipyla grandella, mét loµi g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho c¸c c©y trång rõng
5
thuéc hä Xoan còng nh- sù ph¸ h¹i cña chóng trªn c¸c bé phËn kh¸c nhau cña
c©y chñ ®· ®-îc nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn ë mét sè vïng t¹i Trung Mü nh-:
Hochmut, Manso (1971) [25] ®· ®iÒu tra tû lÖ vµ møc ®é h¹i cña mét sè
loµi s©u h¹i chÝnh ë Cuba, trong ®ã cã m« t¶ sù ph¸ h¹i cña Hypsipyla
grandella trªn hoa cña mét sè loµi c©y hä Xoan. Menendez, Berrios (1992) [28]
®· m« t¶ kiÓu ph¸ h¹i míi cña H. grandella trªn rõng trång c©y L¸t Mexico
Cedrela odorata (3 ®Õn 4 n¨m tuæi) t¹i Matanzas, Cuba. KiÓu ph¸ h¹i nµy bao
gåm ®ôc vá vµ ®ôc phÇn d-íi cña th©n vµ th-êng dÉn ®Õn chÕt c©y.
Berrio, Moreno (1980)[24]; Lara(1980)[26]; Vega, ®iÒu tra s©u ®ôc nân
H. grandella trªn c©y L¸t Mexico Cedrela odorata t¹i Colombia; kÕt qu¶ cho
thÊy møc ®é h¹i cña chóng cao nhÊt ë c©y 2-3 n¨m tuæi. ViÖc phßng trõ t-¬ng
®èi khã kh¨n, c¸c t¸c gi¶ ®· khuyÕn c¸o nªn chuyÓn c¸c khu vùc trång c©y hä
Xoan trªn sang môc ®Ých kh¸c ®Ó sö dông thµnh c¸c b·i ch¨n th¶ kÕt hîp víi
trång c©y. Whitmore et al. (1974) [31] ®Ò cËp ®Õn sù ph¸ h¹i nÆng nÒ cña H.
grandella trªn Cedrela odorata t¹i Puerto Rico vµ ng-êi ta ®· ph¶i thay thÕ
b»ng Toona ciliata tõ Costa Rica vµ kh«ng thÊy bÞ loµi s©u nµy ph¸ h¹i.
Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i vµ møc ®é h¹i cña H. grandella ®èi víi
c¸c loµi c©y hä Xoan còng ®· ®-îc nhiÒu t¸c gi¶ c«ng bè:
Roovers (197) [29] ®· quan s¸t vµ thÊy r»ng møc ®é -a thÝch ®èi víi
c©y chñ cña s©u non vµ s©u tr-ëng thµnh H. grandella t¹i Barinitas, Venezuela
theo thø tù: Cedrela odorata > Cedrela angustifolia > Swietenia macrophylla.
Yamazaki et al. (1990)[32] trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i vïng Peruvian,
Amazon cho thÊy quÇn thÓ H. grandella t¨ng lªn nhanh chãng trong mïa m-a
v× c©y chñ ®©m nhiÒu nân míi, trong ®ã C. odorata bÞ nÆng h¬n S.
macrophylla. Nh÷ng kÕt qu¶ t-¬ng tù còng ®-îc Menendez et al. (1989) [27]
khi quan s¸t tËp tÝnh ph¸ h¹i cña s©u non H. grandella trong ®iÒu kiÖn phßng
thÝ nghiÖm ®èi víi 5 loµi c©y thuéc hä Xoan: thøc ¨n thÝch hîp nhÊt ®èi víi
s©u non lµ Cedrela odorata, cßn S. macrophylla, S. mahagoni vµ Khaya sp. lµ
6
thøc ¨n t-¬ng ®èi thÝch hîp; nh-ng Toona ciliata l¹i kh«ng ®-îc coi lµ nguån
thøc ¨n cña chóng.
N¨m 1959 Ch-¬ng ChÊp Trung [35] ®· cho ra ®êi cuèn "S©m l©m c«n
trïng häc" vµ sau ®ã tõ n¨m 1965 gi¸o tr×nh nµy liªn tiÕp ®-îc viÕt l¹i nhiÒu
lÇn. Trong c¸c t¸c phÈm ®ã ®· giíi thiÖu h×nh th¸i, tËp tÝnh sinh ho¹t vµ c¸c
biÖn ph¸p phßng trõ.
N¨m 1991 Nhµ xuÊt b¶n l©m nghiÖp Trung Quèc giíi thiÖu cuèn s¸ch
C«n trïng rõng Trung Quèc do t¸c gi¶ Xiao Gangru(Tiªn C-¬ng Nhu)[37]
viÕt trong ®ã ¤ng ®· m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ ®-a
ra biÖn ph¸p phßng trõ cña c¸c loµi s©u h¹i c©y rõng trång ë Trung Quèc.
1.3. Mét sè nghiªn cøu ë trong n-íc
1.3.1. §Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña c©y L¸t Mexico
Theo Khóc §×nh Thµnh (09/2004) trong “B¸o c¸o tham luËn kÕt qu¶
gieo ¬m vµ g©y trång c©y L¸t Mexico”:
L¸t Mexico lµ c©y gç nhì, ®-êng kÝnh trung b×nh ®¹t 50 – 60cm, cao
trªn 30m. Th©n th¼ng trßn ®Òu, vá nøt däc n«ng mµu x¸m tr¾ng, lóc nhá vá
nh½n mµu x¸m xanh.
L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, mçi l¸ kÐp cã tõ 8 – 15 ®«i l¸ chÐt, l¸ chÐt
h×nh trøng, ®u«i l¸ lÖch, ®Çu l¸ nhän dÇn. L¸ cã l«ng mÞn mµu tr¾ng bao phñ.
Hoa tù xim viªn chuú mäc ë ®Çu cµnh, hoa mµu tr¾ng.
Qu¶ nang t¸ch «, qu¶ cã vá gi¶ bao bäc, qu¶ khi chÝn t¸ch thµnh 5 «.
H¹t cã c¸nh máng.
L¸t Mexico lµ c©y rông l¸ vµo mïa l¹nh ë phÝa B¾c n-íc ta. Tuy nhiªn,
c©y nhá Ýt rông l¸ vµ sinh tr-ëng víi tèc ®é chËm h¬n.
Mïa rông l¸ th-êng tõ th¸ng 1 ®Õn cuèi th¸ng 3. §Çu th¸ng 3 c©y b¾t
®Çu ra l¸ non vµ b-íc vµo mïa sinh tr-ëng.
Th¸ng 10, 11 c©y b¾t ®Çu ra hoa, qu¶ chÝn vµo th¸ng 4, 5. TiÕn hµnh thu
h¸i qu¶ vµo cuèi th¸ng 4 hay ®Çu th¸ng 5 trªn nh÷ng c©y th©n th¼ng, trßn ®Òu,
7
c©y trªn 10 tuæi.
L¸t Mexico lµ loµi -a khÝ hËu nãng Èm, nhÞp ®é t¨ng tr-ëng m¹nh nhÊt vµo
c¸c th¸ng 7, 8, 9 lµ thêi kú nãng Èm vµ cã tæng diÖn tÝch quang hîp lµ lín nhÊt.
Theo kÕt qu¶ ban ®Çu, loµi c©y nµy cã thÓ g©y trång ®-îc trªn mäi vÜ ®é
cña ViÖt Nam, tõ 0 – 1500m so víi mùc n-íc biÓn.
Lµ mét loµi -a s¸ng hoµn toµn kÓ c¶ ë giai ®o¹n v-ên -¬m, nªn ¸nh
s¸ng cµng ®ñ t¨ng tr-ëng cµng m¹nh. TÝnh h-íng quang m¹nh, dÔ bÞ lÖch
ngän nÕu chiÕu s¸ng kh«ng ®Òu.
RÔ cäc kÐm ph¸t triÓn nh-ng rÔ bµng ph¸t triÓn m¹nh. Kh¶ n¨ng luån
l¸ch khe ®¸ m¹nh nh- thùc vËt trªn nói ®¸ v«i, chÞu giã b·o kh¸ tèt.
L¸t Mexico ®ßi hái ®Êt t¬i xèp vµ th«ng tho¸ng, -a ®Êt giµu Canxi, -a
®Êt cã ph¶n øng trung tÝnh ®Õn h¬i kiÒm, phï hîp víi trång rõng trªn c¸c lo¹i
®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i. ¦a ®Êt Èm vµ tho¸t n-íc, tÇng ®Êt dµy trªn 50cm,
®Êt cµng giµu dinh d-ìng cµng tèt. RÊt phï hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸
Bazan, ®Êt phï sa båi tô, ch©n s-ên nói ®¸ v«i, ®Êt thÞt nhÑ ph¸t triÓn trªn ®¸
Micasit vµ ®¸ Gneis.
Giai ®o¹n n¶y mÇm vµ mÇm non rÊt dÔ bÞ Sªn, S©u x¸m, DÕ mÌn,
Chuét, Chim ph¸ h¹i, cÇn t¨ng c-êng kiÓm tra vµ xö lý c¸c yÕu tè g©y h¹i nãi
trªn ë giai ®o¹n ban ®Çu.
Giai ®o¹n tr-ëng thµnh cÇn chó ý ®Õn S©u ®ôc nân .
Cã thÓ g©y trång thuÇn loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c, cã thÓ
chung sèng hµi hoµ víi c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµ c©y n«ng nghiÖp.
VÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu – thuû v¨n, loµi c©y nµy phï hîp víi n¬i cã l-îng
m-a tõ 1000 – 2000mm, nhiÖt ®é trung b×nh tõ 26 – 270C.
1.3.2. LÞch sö h×nh thµnh rõng L¸t Mexico t¹i khu vùc nghiªn cøu
N¨m 1986, KS NguyÔn H÷u Léc dÉn nhËp L¸t Mexico víi xuÊt xø ë
tØnh Villa Hermosa, vïng vÞnh Caribea vµ trång thö t¹i miÒn B¾c ViÖt Nam,
sau 14 n¨m ®-êng kÝnh th©n c©y 1,3m ®· ®¹t tõ 48- 64cm, ®o¹n th©n d-íi cµnh
8
lµ 12m, thÓ tÝch gç h÷u Ých ®¹t 1,8 - 2,5m3/c©y (theo tµi liÖu cña Phßng KhuyÕn
l©m - Côc L©m nghiÖp - Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT th¸ng 6 n¨m 2002).
Nh- vËy, víi chÕ ®é nhiÖt Èm ë n-íc ta c©y L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng
sinh tr-ëng kh¸ tèt, kh«ng thua kÐm g× so víi vïng nguyªn s¶n. §©y lµ mét
trong nh÷ng kÕt qu¶ hiÕm hoi sau nhiÒu n¨m cè g¾ng di thùc, nhËp néi, vµ
trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam cña mét sè nhµ khoa häc say mª vµ t©m huyÕt
víi sù nghiÖp ph¸t triÓn rõng theo xu thÕ bÒn v÷ng kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i
tr-êng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. MÆc dï c©y L¸t Mexico ®· ®-îc dÉn gièng vµ
trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam vµ ®-îc ®¸nh gi¸ lµ loµi c©y cã nhiÒu -u viÖt,
song cho ®Õn nay, víi sè l-îng c©y cßn l¹i rÊt Ýt ái nªn viÖc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt
l©m sinh còng nh- kh¶ n¨ng t¹o gièng phôc vô cho viÖc më réng diÖn tÝch cßn
thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn . V× vËy, ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu kü thuËt gieo
-¬m vµ trång thö nghiÖm trªn ph¹m vi réng lín lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cã ý
nghÜa thùc tiÔn trong chiÕn l-îc kinh doanh gç lín ë n-íc ta.
XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò ®ã, ®-îc sù nhÊt trÝ cña Héi ®ång khoa häc Bé
N«ng nghiÖp vµ PTNT, tr-êng Trung CÊp L©m Nghiªp Qu¶ng Ninh ®· tiÕn
hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi '' Gieo -¬m vµ trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico" t¹i
Tr¹m thùc nghiÖm L©m Sinh - MiÕu Tr¾ng - Qu¶ng Ninh.
M« h×nh trång thö nghiÖm ®-îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000 víi diÖn
tÝch lµ 20,6 ha. C¸c c«ng thøc trång thö nghiÖm ®-îc bè trÝ ë ®é dèc tõ 10 250, tÇng ®Êt trung b×nh 45 - 50 cm, ®Êt feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ sa th¹ch,
h¬i chua. Hµng n¨m ®o ®Õm sè liªu vÒ sinh tr-ëng vµ kiÓm tra tû lÖ sèng cña
c©y. KÕt qu¶ trång thö nghiÖm c¸c m« h×nh nh- sau:
+ M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2000 : DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi
t-îng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn ( c«ng thøc 2).
Do trång muén vµo th¸ng 9 nªn nh÷ng th¸ng cßn l¹i trong n¨m hÇu nhc©y ngõng sinh tr-ëng vµ rông l¸ hoµn toµn, ®Õn mïa xu©n n¨m sau, c©y ®©m
chåi vµ sinh tr-ëng m¹nh tõ cuèi th¸ng 4 - 10.
9
KÕt qu¶ kiÓm tra sau 6 th¸ng, tû lÖ sèng ®¹t 90%, sau 15 th¸ng tuæi H VN
®¹t 1,2m.
+ M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2001:
DiÖn tÝch trång 6,6 ha trªn ®èi t-îng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi chiÕm -u
thÕ (c«ng thøc 1)
KÕt qu¶ sinh tr-ëng thÊp h¬n nhiÒu so víi m« h×nh trång n¨m 2000. Sau
6 th¸ng tû lÖ sèng chØ ®¹t 75%, 12 th¸ng tuæi chiÒu cao ®¹t 0,95m, sau 24
th¸ng tuæi ®¹t chiÒu cao 1,5m. Nguyªn nh©n chñ yÕu cã thÓ ®Êt ®ai ch-a thËt
phï hîp, ®Êt cã rµng rµng, sim mua lµ thùc vËt chØ thÞ ®Êt chua kh«ng thÝch
hîp víi loµi c©y nµy.
+ M« h×nh trång thö nghiÖm 2002:
DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t-îng ®Êt sau khai th¸c tr¾ng rõng keo
tai t-îng lu©n kú 1( c«ng thøc 3)
KÕt qu¶ cho thÊy sau khi trång keo tai t-îng lu©n kú 1, ®Êt ®ai ®· ®-îc c¶i
thiÖn, ®é chua cña ®Êt ®· phÇn nµo ®-îc gi¶m xuèng. Sau 18 th¸ng H VN ®¹t
2,14m, tû lÖ sèng ®¹t 75 - 85%.
Do ®èi t-îng nghiªn cøu cßn rÊt míi mÎ, ch-a cã nhiÒu m« h×nh trång
víi nh÷ng ph-¬ng thøc kh¸c nhau, trång trªn c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vµ ®Êt ®ai
kh¸c nhau... nªn viÖc ®¸nh gi¸ sinh tr-ëng cña c¸c l©m phÇn L¸t Mexico trong
giai ®o¹n ®Çu (2 - 4 n¨m tuæi) còng chØ dõng ë néi dung so s¸nh sù kh¸c nhau
vÒ sinh tr-ëng ®-êng kÝnh, chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn trång trªn 3 m«
h×nh nh- ®· nªu ë trªn.
1.3.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ sinh tr-ëng cña c©y L¸t Mexico
B¸o c¸o cña NguyÔn H÷u Léc (2001) [9] cho thÊy, L¸t Mexico lµ c©y
-a s¸ng, mäc nhanh, thÝch hîp khÝ hËu nãng Èm m-a nhiÒu; thÝch hîp g©y
trång trªn c¸c lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ Bazan, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t
triÓn trªn ®¸ v«i, ®Æc biÖt lµ nói ®¸ v«i. Cã thÓ g©y trång L¸t Mexico thuÇn
loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c nh-: Keo, SÊu. Cã thÓ sö dông L¸t Mexico
10
lµ c©y che bãng cho Cµ phª, Ca cao,…Trång ph©n t¸n trªn ®êng phè, c«ng
viªn, v-ên tr¹i n«ng th«n ®ång b»ng vµ miÒn nói.
B¸o c¸o cña Khóc §×nh Thµnh (2001) [14] ®-a ra mét sè ph-¬ng ph¸p
t¹o c©y con vµ mét sè m« h×nh trång rõng theo c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm.
Theo ®ã c©y trång trªn ®èi t-îng ®Êt cßn tÝnh chÊt cña ®Êt rõng tù nhiªn lµ tèt
nhÊt, víi kÕt qu¶ ®o ®Õm sau 15 th¸ng ®¹t tû lÖ sèng 90%, ®-êng kÝnh
gèc(D00) lµ 3,1cm, chiÒu cao vót ngän (HVN) lµ 1.21cm.
N¨m 2003, Ph¹m §«n - tr-êng §¹i häc l©m nghiÖp thùc hiÖn ®Ò tµi
''Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm l©m häc cña quÇn thÓ L¸t Mexico trång thuÇn
loµi ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh'' rót ra nhËn xÐt sau:
- §iÒu kiÖn g©y trång c©y L¸t Mexico t-¬ng ®èi phï hîp víi nguyªn s¶n,
tuy nhiªn vÒ ®Êt ®ai cßn chua, nhiÖt ®é cßn thÊp. §©y lµ 2 yÕu tè c¬ b¶n h¹n
chÕ sù ph¸t triÓn cña L¸t Mexico. Sù h¹n chÕ nµy biÓu hiÖn ë sù ph©n ho¸ c©y
rõng cßn lín. Tuy vËy cã nhiÒu yÕu tè thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ biªn ®é
sinh th¸i loµi L¸t Mexico kh¸ réng nªn víi kÕt qu¶ vÒ t¨ng tr-ëng b×nh qu©n
®-êng kÝnh lµ 1.54 cm/n¨m, chiÒu cao lµ 1,08 m/n¨m, nh÷ng m« h×nh ®· trång
thö nghiÖm ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã thÓ chÊp nhËn ®-îc trong s¶n xuÊt.
- T¸c gi¶ ®· khuyÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò rÊt thiÕt thùc nh-: CÇn t¨ng c-êng
bãn v«i tr-íc khi trång, trong ®iÒu kiÖn ®Êt cßn xÊu, nªn trång mËt ®é cao trªn
3000 c©y/ha. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· trång, t¸c gi¶ nhÊt trÝ viÖc trång c©y rÔ trÇn
víi thêi gian nu«i c©y ë v-ên -¬m trªn 1 n¨m vµ cuèc hè réng 50 x50x50cm.
Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm trång c©y b¶n ®Þa ë Thanh ho¸
cña Ban qu¶n lý dù ¸n KFW4 t¹i héi th¶o ''Trång c©y b¶n ®Þa t¹i tØnh Thanh
Ho¸ vµ NghÖ An'' cho thÊy: Vô thu n¨m 2003 ®· trång 15ha l¸t L¸t Mexico t¹i
l©m tr-êng TÜnh Gia, thÞ x· BØm s¬n, vµ S- ®oµn 390 trªn ®Êt feralit mµu vµng
ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ phiÕn th¹ch sÐt, ®é dÇy tÇng ®Êt trung b×nh. Trång víi
mËt ®é th-a 715 c©y/ha. KÕt qu¶ sau 10 th¸ng tuæi ®¹t tû lÖ sèng cao 90%,
chiÒu cao vót ngän 70cm, ®-êng kÝnh gèc 3,5cm.
11
XÝ nghiÖp gièng L©m nghiÖp vïng B¾c Tung Bé - Qu¶ng B×nh ®· sö
dông thuèc kÝch thÝch d¹ng bét AIB vµ ABTI nång ®é 500ppm ®Ó thóc rÔ hom
L¸t Mexico, sau khi chÊm thuèc th× gi©m ngay vµo bÇu. KÕt qu¶ b¸o c¸o t¹i
héi nghÞ khuyÕn l©m n¨m 2003 t¹i Tam Kú- Qu¶ng Nam §µ N½ng víi tû lÖ ra
rÔ ®¹t trªn 85%. §¬n vÞ ®· t¹o hµng tr¨n ngµn c©y con cung cÊp cho viÖc trång
rõng t¹i mét sè l©m tr-êng ë Qu¶ng B×nh.
Phßng khuyÕn l©m, Côc L©m nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn
n«ng th«n ®· cã nh÷ng tµi liÖu tæng hîp kinh nghiÖm vÒ kü thuËt gieo -¬m,
nh÷ng h-íng dÉn kü thuËt x©y dùng v-ên cung cÊp hom L¸t Mexico víi môc
®Ých t¨ng nhanh sè l-îng hom cã thÓ lÊy trªn mét c©y, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c
ph-¬ng thøc l©m sinh ¸p dông cho l©m phÇn L¸t Mexico vµ nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ
kh¶ n¨ng cã thÓ trång ®-îc L¸t Mexico ë mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm nh- :
+ Vïng Cµ phª ë phÝa Nam: MÆc dï mïa kh« kÐo dµi ®Õn 5-6 th¸ng
nh-ng do chÕ ®é n-íc cña ®Êt ®á Bazan nªn c©y L¸t Mexico cã thÓ duy tr×
nhÞp ®é t¨ng tr-ëng 6-7 th¸ng. §©y lµ loµi cã xuÊt xø tõ vïng nãng vµ kh« nªn
tin ch¾c vµo phÝa Nam kh¶ n¨ng t¨ng tr-ëng sÏ tèt, ra hoa kÕt qu¶ sím h¬n so
víi vïng L¹ng S¬n ë ngoµi B¾c. NÕu trång xen vµo v-ên cµ phª ®· tr-ëng
thµnh sÏ t¹o nªn quan hÖ hç trî, che bãng cho cµ phª, h¹n chÕ S©u ®ôc nân vµ
t¹o cho L¸t Mexico khóc th©n th¼ng vµ dµi, dÉn ®Õn n©ng cao chÊt l-îng gç.
NÕu trång xen lµm c©y che bãng cho cµ phª sÏ tËn h-ëng ®-îc chÕ ®é ch¨m
sãc, t-íi bãn cho cµ phª. Nh÷ng c©y L¸t Mexico che bãng cho v-ên cµ phª, ca
cao ë Mexico ®· ®¹t tíi ®-êng kÝnh 70 - 80cm, c©y cao to, t¸n gän, khóc th©n
cho gç kh¸ dµi.
+ Vïng Cao su: Mäi vïng khÝ hËu phï hîp víi c©y cao su ( trõ vïng ®Êt
x¸m cã ®é pH thÊp ) ®Òu phï hîp víi c©y L¸t Mexico. C©y cao su kh«ng cÇn
che bãng vµ thùc chÊt kh«ng chÞu che bãng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico
ë vïng cao su thùc chÊt lµ chia sÎ vµ tËn h-ëng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai phï hîp víi
c©y L¸t Mexico. §Ó ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico ë vïng nµy cÇn cã nh÷ng kh¶o
12
nghiÓm ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu, cÊu tróc l©m sinh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
+ Vïng ChÌ: §Êt ®ai khÝ hËu vïng trång chÌ vÒ c¬ b¶n ®¸p øng yªu cÇu
®Ó c©y L¸t Mexico sinh tr-ëng tèt. MÆt kh¸c, c©y chÌ cÇn ®-îc che bãng
trong ®iÒu kiÖn võa ph¶i ®Ó ph¸t triÓn b×nh th-êng, v× vËy cã thÓ trång c©y L¸t
Mexico lµm c©y che bãng cho chÌ víi mËt ®é thÝch hîp, hoÆc trång bao l«
võa cã t¸c dông phßng hé, võa t¨ng thu nhËp tõ gç, gi¶m ®-îc s©u bªnh h¹i . ë
nhiÒu tØnh vïng trung du, nh÷ng n-¬ng chÌ n¨ng xuÊt thÊp do kinh doanh
nhiÒu chu kú ®· dÉn ®Õn sù tho¸i ho¸ ®Êt, v× vËy cã thÓ thùc hiÖn chÕ ®é lu©n
canh chÌ vµ c©y gç nh- L¸t Mexico ®Ó c¶i thiÖn ®Êt.
Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn cho thÊy: MÆc dï ch-a cã nh÷ng m«
h×nh trång kh¶o nghiÖm loµi c©y L¸t Mexico trªn mét diÖn tÝch réng lín,
nh-ng kÕt qu¶ b-íc ®Çu dÉn nhËp gièng vµ trång thö nghiªm ®Õn nay cho thÊy
L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng sinh tr-ëng tèt trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë ViÖt Nam.
Nh÷ng th«ng tin vÒ h-íng dÇn kü thuËt, ®Þnh h-íng vÒ ph-¬ng thøc l©m
sinh vµ kÕt qu¶ b-íc ®Çu trång thö nghiÖm L¸t Mexico ë mét sè m« h×nh
trång thö nghiªm lµ hÕt søc quý b¸u trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.
1.3.4. Mét sè nghiªn cøu vÒ s©u bÖnh h¹i c©y L¸t Mexico
NguyÔn V¨n §é (2003) ®· nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i vµ
biÖn ph¸p qu¶n lý tæng hîp S©u ®ôc nân Hypsipyla robusta h¹i c©y L¸t hoa.
Trong ®ã t¸c gi¶ còng ®· ph¸t hiÖn ra loµi S©u ®ôc nân Hypsipyla grandella
h¹i c©y L¸t Mexico nh-ng ch-a ®i s©u vµo m« t¶ h×nh th¸i, sinh th¸i cña loµi
s©u h¹i nµy.
B¾t ®Çu tõ n¨m 2000, L¸t Mexico ®-îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc
nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh víi diÖn tÝch 20,6 ha. L©m tr-êng
H÷u Lòng - L¹ng S¬n trång 5 ha trong n¨m 2002. T¹i thÞ x· Tam §iÖp - Ninh
B×nh trång n¨m 2004, c¸c tØnh NghÖ An, B¾c K¹n vµ mét sè tØnh phÝa Nam
ghi nhËn loµi c©y nµy sinh tr-ëng nhanh, phï hîp ®Êt ®ai khÝ hËu nhiÒu vïng.
VÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i ë ViÖt Nam cã rÊt Ýt tµi liÖu nghiªn cøu vÒ
13
m¶ng nµy. Tµi liÖu chÝnh thøc ghi nhËn ®-îc vÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i lµ
chuyªn ®Ò cña §oµn Xu©n Huy: "Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc
cña s©u bÖnh h¹i l¸ c©y L¸t Mexico giai ®o¹n v-ên -¬m tr-êng §¹i häc L©m
NghiÖp, 2005" ph¸t hiÖn 6 loµi s©u h¹i v-ên -¬m, 1 lo¹i bÖnh. Trong ®ã S©u
h¹i c©y L¸t Mexico cã 6 loµi:
1. B-ím tr¾ng: Pieris canidia Butler thuéc hä B-ím phÊn (Pieridae),
bé c¸nh v¶y (Lepidoptera).
2. S©u rãm nhá: Ivela ochropoda Evermann thuéc hä Ngµi ®éc
(Lymantriidae), bé C¸nh v¶y (Lepidoptera).
3. Ong Eurytoma sp. (Ch-a gi¸m ®Þnh ®-îc loµi) thuéc hä
(Eurytomidae), bé C¸nh mµng (Hymenoptera).
4. Nhéng cña s©u sp. (Ch-a gi¸m ®Þnh ®-îc loµi).
5. Ch©u chÊu tre ch©n xanh: Hieroglyphus tonkinensis Bol thuéc hä
Ch©u chÊu( Acrididae), bé C¸nh th¼ng (Orthoptera).
6. DÕ mÌn n©u nhá: Gryllus testaceus Walker thuéc hä DÕ mÌn
(Gryllidae), thuéc bé C¸nh th¼ng (Orthoptera).
14
Ch-¬ng 2
§iÒu kiÖn c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu
2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn - d©n sinh kinh tÕ
2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
Khu vùc rõng trång MiÕu Tr¾ng - U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã to¹ ®é ®Þa
lý: 21003' ®Õn 21006' vÜ ®é B¾c, 106004' ®Õn 106009' kinh §«ng.
Ranh giíi tù nhiªn ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau:
- PhÝa B¾c gi¸p kho¶nh 76, 50, 46 thuéc ph©n tr-êng 5 l©m tr-êng
U«ng BÝ
- PhÝa Nam gi¸p Ph-êng B¾c S¬n - ThÞ x· U«ng BÝ.
- PhÝa §«ng gi¸p khu rõng 12 khe vµ l©m tr-êng Hoµnh Bå.
- PhÝa T©y gi¸p kho¶nh 51, 66 thuéc ph©n tr-êng 5 l©m tr-êng U«ng BÝ.
2.1.2. §Þa h×nh
Khu rõng MiÕu Tr¾ng ®-îc bao quanh bëi hai d·y nói chÝnh ch¹y theo
h-íng B¾c- Nam, d·y thø nhÊt cã ®Ønh cao lµ 495m, d·y thø hai cã ®Ønh cao lµ
360m so víi mùc n-íc biÓn. ë gi÷a khu rõng cã ®-êng trôc chÝnh dµi 60km
ch¹y men theo suèi cã n-íc ch¶y quanh n¨m, cã ®é dèc trung b×nh tõ 15- 300.
2.1.3. KhÝ hËu thuû v¨n
Theo tµi liÖu cña §µi khÝ t-îng Qu¶ng Ninh, khu vùc nghiªn cøu chÞu
¶nh h-ëng c¬ b¶n cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, trong mét n¨m cã 4 mïa râ rÖt:
- Mïa §«ng (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau): chÞu ¶nh h-ëng cña
khèi kh«ng khÝ cùc ®íi nªn vµo ®Çu mïa th-êng l¹nh vµ Ýt m-a, kh«, ®«i khi
xuÊt hiÖn s-¬ng mï. Cuèi mïa hay cã m-a phïn, thêi tiÕt ©m u, Èm thÊp.
- Mïa Xu©n (th¸ng 4): §©y lµ thêi kú gioa tranh cña c¸c khèi kh«ng
khÝ cùc ®íi vµ nhiÖt ®íi, xuÊt hiÖn m-a d«ng th-êng xuyªn.
- Mïa H¹ (th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9): ChÞu ¶nh h-ëng chÝnh cña c¸c khèi
kh«ng khÝ xÝch ®¹o, ¸p cao nªn ®Çu mïa th-êng cã m-a d«ng, m-a rµo. Gi÷a
15
mïa th-êng xuÊt hiÖn b·o, gi¶i héi tô, xo¸y thÊp, nh-ng hiÖn t-îng nµy gi¶m
dÇn vÒ cuèi mïa.
- Mïa Thu (th¸ng 10): ChÞu ¶nh h-ëng cña r×a ¸p cao l¹nh, thêi gian
nµy m-a d«ng, b·o gi¶m dÇn, trêi trong xanh vµ kh«. §©y lµ thêi kú qu¸ ®é tõ
mïa H¹ sang mïa §«ng.
C¸c chØ tiªu nhiÖt ®é kh«ng khÝ b×nh qu©n, ®é Èm kh«ng khÝ b×nh
qu©n, tæng l-îng m-a b×nh qu©n cña c¸c th¸ng trong n¨m t¹i khu vùc nghiªn
cøu (U«ng bÝ - Qu¶ng Ninh) ®-îc thÓ hiÖn ë biÓu sau:
BiÓu 2.1: C¸c chØ tiªu khÝ hËu trong n¨m
NhiÖt ®é kh«ng khÝ
§é Èm kh«ng khÝ
Tæng l-îng m-a
b×nh qu©n (0C)
b×nh qu©n(W%)
b×nh qu©n(mm)
1
15.6
80
62.1
2
16.8
83
40.7
3
24.2
85
25.1
4
26
88
44.2
5
31
84
104.6
6
32
83
348.6
7
28.2
84
561.1
8
28.7
86
128.9
9
27.4
81
182.3
10
25.6
75
94
11
19.8
73
64
12
18.1
81
58.6
N¨m
24,62
82
1382
Th¸ng
(Nguån: Tr¹m khÝ t-îng thñy v¨n U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh)
Tõ sè liÖu trªn, chóng t«i vÏ biÓu ®å Gaussen - Wallte:
16
L-îng m-a
NhiÖt ®é & ®é Èm
600
300
500
250
400
200
L-îng m-a
§é Èm
300
150
200
100
100
50
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
NhiÖt ®é
0
Th¸ng
H×nh 2.1: BiÓu ®å Gaussen - Wallte khu vùc
U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh.
Víi ¶nh cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, m-a nhiÒu vÒ mïa hÌ, hanh
kh« kÐo dµi vÒ mïa ®«ng, khu vùc MiÕu Tr¾ng t-¬ng ®èi ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. Tuy nhiªn, m-a b·o tËp trung, ®Þa h×nh dèc lµ nguyªn
nh©n chÝnh g©y ra xãi mßn, óng lôt huû ho¹i ®Êt, ngoµi ra do ¶nh h-ëng cña
viÖc khai th¸c than, s¶n xuÊt nhiÖt ®iÖn lµm « nhiÔm ®Êt, n-íc, kh«ng khÝ,....
®· t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp nãi riªng vµ sù ph¸t triÓn kinh
tÕ cña c¶ khu vùc nãi chung.
2.1.4. §Êt ®ai
§Êt ë khu vùc MiÕu Tr¾ng cã 7 lo¹i chÝnh thuéc hai nhãm ®Êt: ®Êt t¹i
chç vµ ®Êt båi tô ph¸t triÓn trªn sái s¹n kÕt vµ sa th¹ch. PhÇn lín ®é s©u trung
b×nh cña tÇng ®Êt lµ 0,5 - 1,0m . §é ph× cña ®Êt thuéc lo¹i trung b×nh.
2.1.5. Thùc vËt
QuÇn thÓ thùc vËt rõng MiÕu Tr¾ng t-¬ng ®èi phong phó, gåm trªn
17
300 loµi thuéc 86 hä, trong ®ã cã nh÷ng loµi chiÕm -u thÕ vÒ sè loµi nh- hä
Long N·o (Lauraceae), hä Vang (Caesalpiniaceae), hä Sim ( Myrtaceae), hä
Ba m¶nh vá (Euphorbiaceac), hä Såi DÎ (Fagaceae); cã nhiÒu loµi chiÕm -u
thÕ vÒ vÒ c¸ thÓ nh- loµi Lim Xanh ( Erythrophloeum fordii), T¸u ruèi (Vatica
tonkinensis), Tr¸m tr¾ng ( Cinarium album), Song, M©y, Ba kÝch...
Kh¶ n¨ng t¸i sinh rõng m¹nh, mËt ®é c©y t¸i sinh cã chiÒu cao trªn 2m
kho¶ng 2000 c©y. Nh÷ng loµi t¸i sinh -u thÕ nh- T¸u ruèi, Nanh chuét, Ba
bÐt, V©n Nam, Tranh, Kh¸o, DÎ, Rµng rµng mÝt, V«ng ...Tæ thµnh loµi c©y gç
-u thÕ gÇn gièng tæ thµnh loµi c©y -u thÕ t¸i sinh.
2.1.6. §iÒu kiÖn d©n sinh - Kinh tÕ - X· héi
D©n c- tró trong khu vùc MiÕu Tr¾ng ph©n bè th-a thít ë hai khu vùc chÝnh.
- Khu vùc §ång Bèng ë phÝa B¾c cã h¬n 100 nhµ d©n n»m s¸t b×a rõng
c¹nh trôc ®-êng 18B tõ huyÖn Hoµnh Bå sang, song d©n ë vïng nµy chñ yÕu
lµ n«ng d©n n»m trong tæ chøc HTX n«ng nghiÖp vµ 20 hé c«ng nh©n ngµnh
than ë quanh khu vùc. Xa h¬n n÷a vÒ phÝa §«ng lµ vïng má than Vµng Danh,
phÝa Nam lµ thÞ x· U«ng BÝ ho¹t ®éng chñ yÕu lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn
vµ than cho nªn nhu cÇu gç nhu cÇu gç ë khu vùc lµ kh¸ lín. Thu nhËp chÝnh
cña ng-êi d©n trong khu vùc lµ khai th¸c than vµ vµo rõng khai th¸c trém gç
s¨n b¾n.
Nh×n chung ng-êi d©n trong khu vùc cßn nghÌo, viÖc bu«n b¸n kh«ng
thuËn lîi, nguån sèng duy nhÊt cña nhiÒu hé gia ®×nh chñ yÕub lµ phô thuéc
vµo rõng. Tuy nhiªn, khu vùc n»m trong vïng c«ng nghiÖp than vµ ®iÖn mµ
trong ®ã than lµ chñ yÕu. Qua theo dâi thÊy r»ng mét khi c«ng viÖc cña ngµnh
than gÆp khã kh¨n th× søc Ðp ®èi víi rõng ngµy cµng t¨ng lªn.
2.2. §Æc ®iÓm cña rõng trång c©y L¸t Mexico Cedrela odorata trong
khu vùc nghiªn cøu
Trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico ®-îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000
tai Tr¹m thùc hµnh thùc nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh. M« h×nh
18
bè trÝ trªn c¸c ®iÒu kiªn lËp ®Þa sau:
- Trång trªn ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi vµ cá d¹i. (C«ng thøc 1).
- Trång trªn ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn, ®Êt tèt vµ mang nhiÒu tÝnh chÊt ®Êt
rõng tù nhiªn, tÇng ®Êt t¬i xèp (C«ng thøc 2).
- Trång trªn ®Êt lu©n kú II rõng trång keo tai t-îng (sau khi khai th¸c
tr¾ng rõng keo tai t-îng lu©n kú I) (C«ng thøc 3).
* M« h×nh trång n¨m 2000
- DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t-îng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn
(C«ng thøc 2).
* M« h×nh trång n¨m 2001
- DiÖn tÝch thi c«ng 6,6 ha trªn ®èi t-îng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi
(C«ng thøc 1).
* M« h×nh trång n¨m 2002
DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t-¬ng ®Êt sau khi khai th¸c tr¾ng rõng
keo tai t-îng lu©n kú 1 (C«ng thøc 3).
KÕt qu¶ cho thÊy L¸t Mexico thÝch hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®Êt
baran, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ®Êt cßn mang tÝnh chÊt
®Êt rõng tù nhiªn, ®Êt ®· qua trång keo tai t-îng lu©n kú I. §Êt feralit tÇng
máng tho¸i ho¸, th-êng chua kh«ng thÝch hîp cho loµi c©y nµy. Nh×n chung
c©y L¸t Mexico ë ®©y sinh tr-ëng vµ ph¸t triÓn trung b×nh, trong khi ®ã xuÊt
hiÖn c¸c loµi s©u bÖnh h¹i v× v©y c«ng t¸c ®iÒu tra s©u bÖnh h¹i cÇn ®-îc tiÕn
hµnh th-êng xuyªn, liªn tôc ®Æc biÖt lµ sau 2 n¨m trång. Nh»m x¸c ®Þnh c¸c
loµi s©u bÖnh h¹i nghiªm träng träng trong tõng giai ®o¹n, tõ ®ã ®-a ra c¸c
biÖn ph¸p phßng trõ thÝch hîp, ®¶m b¶o cho rõng c©y L¸t Mexico sinh tr-ëng
ph¸t triÓn tèt vµ æn ®Þnh m«i tr-êng sinh th¸i.
19
Ch-¬ng 3
Môc tiªu - §èi t-îng - Néi dung
vµ Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
3.1. Môc tiªu
- X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc cña loµi s©u
h¹i chñ yÕu c©y L¸t Mexico
- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ ®èi víi loµi s©u h¹i chñ yÕu
3.2. §èi t-îng nghiªn cøu
- S©u h¹i c©y L¸t Mexico (Cedrela.odorata)
3.3. Néi dung nghiªn cøu
3.3.1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico
- Thµnh phÇn loµi s©u h¹i vµ thiªn ®Þch
- C¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu
3.3.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña loµi chñ yÕu g©y h¹i c©y L¸t Mexico
- M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña tõng pha
3.3.3. §Æc ®iÓm sinh vËt häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu
- Pha truëng thµnh.
- Pha trøng.
- Pha s©u non .
- Pha nhéng.
3.3.4. §Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu
3.3.4.1. Quan hÖ cña s©u h¹i chñ yÕu víi yÕu víi yÕu tè khÝ t-îng thuû v¨n
- NhiÖt ®é
- §é Èm kh«ng khÝ
- l-îng m-a
3.3.4.2. Quan hÖ dinh d-ìng cña loµi s©u h¹i chñ yÕu
20
3.3.4.3. Quan hÖ cña cña loµi s©u h¹i chñ yÕu víi thiªn ®Þch
3.3.5. Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t loµi s©u h¹i
chñ yÕu
3.3.6. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i c©y L¸t Mexico
3.4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó thùc hiÖn c¸c néi dung trªn ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ®-îc tiÕn hµnh
theo 2 b-íc : Ngo¹i nghiÖp vµ néi nghiÖp theo gi¸o tr×nh ®iÒu tra, dù tÝnh dù
b¸o s©u bÖnh trong l©m nghiÖp [11].
3.4.1. Ngo¹i nghiÖp
C«ng t¸c chuÈn bÞ phôc vô cho ®iÒu tra:
- Tµi liÖu: Bao gåm b¶n ®å ®Þa h×nh, tµi liÖu khÝ t-îng thuû v¨n, vµ tµi
liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
- Dông cô: Bao gåm dao, cuèc, th-íc ®o, cån b¶o qu¶n mÉu, hép ®ùng
mÉu vËt, vµ c¸c biÓu ®iÒu tra.
3.4.1.1. §iÒu tra s¬ bé
Môc ®Ých cña ®iÒu tra s¬ bé lµ n¾m ®-îc mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh
ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña s©u h¹i lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c«ng t¸c ®iÒu tra tØ mØ.
§iÒu tra s¬ bé ®-îc tiÕn hµnh trªn tuyÕn ®iÒu tra.
TuyÕn ®iÒu tra ph¶i gióp nhanh chãng cã ®-îc kÕt qu¶ ®¹i diÖn cho khu
vùc nghiªn cøu. V× vËy tuyÕn ®iÒu tra ph¶i ®i qua c¸c diÖn tÝch rõng trång L¸t
Mexico kh¸c nhau vÒ c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, d¹ng thùc b×, thêi gian trång.
C¨n cø vµo b¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng t«i lËp mét tuyÕn ®iÒu tra vµ ®¸nh dÊu trªn
b¶n ®å. Do c©y L¸t Mexico ®-îc trång thµnh nh÷ng l« nhá t¸ch biÖt nhau nªn
t¹i mçi l« t«i coi lµ mét ®iÓm ®iÒu tra. §i däc tuyÕn ®Õn mçi ®iÓm ®iÒu tra
dõng l¹i -íc l-îng nhanh vÒ t×nh h×nh s©u h¹i (thµnh phÇn loµi, mËt ®é, tû lÖ
cã s©u) lµm c¬ së ®Ó lùa chän ®iÓm tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. Sau khi ®iÒu tra
s¬ bé t«i x¸c ®Þnh ®-îc 6 ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. S¬ ®å bè trÝ c¸c
®iÓm ®iÒu tra ®-îc thÓ hiÖn trong biÓu 3.1 (Trang sau).
- Xem thêm -
.PDF 
76 
58 
134 
