Tài liệu Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật phù hợp cho sản xuất hoa lily tại lạng sơn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM -------------------------------- TRẦN THỊ MINH HOA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT PHÙ HỢP CHO SẢN XUẤT HOA LILY TẠI LẠNG SƠN LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP Thái Nguyên - 2014 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu và những số liệu trình bày trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa hề sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn này đều đã được cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trích dẫn trình bày trong luận văn này đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 22 tháng 10 năm 2014 Tác giả Trần Thị Minh Hoa ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của các thầy cô, công tác tại Bộ môn Nông học, trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Để bày tỏ lòng biết ơn, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã cho tôi cơ hội tham gia khoá đào tạo thạc sỹ khoá k20 Khoa học cây trồng của trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Đặng Thị Tố Nga đã hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo công tác tại Khoa Nông học, phòng quản lý đào tạo sau Đại học đã giảng dạy, chỉ bảo, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Nhân dịp này, tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng nghiệp, anh em bè bạn và gia đình đã tạo điều kiện về thời gian, vật chất và tinh thần cho tôi trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 22 tháng 10 năm 2014 Tác giả luận văn Trần Thị Minh Hoa iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1 1. Sự cấp thiết của đề tài................................................................................. 1 2. Mục đích .................................................................................................... 3 3. Yêu cầu ...................................................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài........................................................... 3 4.1. Ý nghĩa khoa học..................................................................................... 3 4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ..................................................................... 3 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................... 5 1. Cơ sở khoa học của đề tài........................................................................... 5 1.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu giống .............................................. 5 1.2. Cơ sở của việc nghiên cứu thời vụ........................................................... 5 1.3. Cơ sở của việc nghiên cứu mật độ trồng .................................................. 5 1.4. Nguồn gốc và phân loại hoa Lily ............................................................. 6 1.4.1. Nguồn gốc ............................................................................................ 6 1.4.2. Phân loại hoa Lily................................................................................. 6 1.5. Tình hình sản xuất và nghiên cứu hoa lily trên thế giới .............. 10 1.5.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa lily trên thế giới ............................ 10 1.5.2. Tình hình nghiên cứu hoa lily trên thế giới ......................................... 13 1.6. Tình hình sản xuất và nghiên cứu hoa Lily ở Việt Nam......................... 14 1.6.1. Tình hình sản xuất hoa Lily ở Việt Nam............................................ 14 1.6.2. Tình hình nghiên cứu hoa Lily ở Việt Nam ........................................ 16 CHƯƠNG 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............ 23 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ......................................................... 23 2.1.1 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 23 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 23 2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 23 iv 2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 23 2.3.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm............................................................ 23 2.3.2. Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi ................................................. 25 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 29 3.1. Nghiên cứu tình hình sinh trưởng, phát triển và chất lượng hoa của một số giống Lily tại Lạng Sơn ....................................................... 29 3.1.1. Tỷ lệ mọc mầm của các giống Lily thí nghiệm ................................... 29 3.1.2. Số lá và động thái ra lá của các giống Lily thí nghiệm........................ 30 3.1.3. Chiều cao cây và động thái tăng trưởng chiều cao cây của các giống Lily thí nghiệm ...................................................................... 31 3.1.4. Một số đặc điểm hình thái của các giống Lily thí nghiệm ................... 32 3.1.5. Thời gian sinh trưởng của các giống Lily ........................................... 33 3.1.6. Đặc điểm hình thái và chất lượng hoa của các giống Lily thí nghiệm . 34 3.1.7. Tình hình sâu bệnh hại chính trên các giống Lily thí nghiệm.............. 37 3.1.8. Hiệu quả kinh tế của các giống Lily.................................................... 38 3.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ trồng tới sinh trưởng, phát triển và chất lượng hoa của giống Robina vụ Tết Nguyên đán tại Lạng Sơn ......... 38 3.2.1. Ảnh hưởng của thời vụ trồng tới tỷ lệ nảy mầm của giống Robinathí nghiệm............................................................................ 38 3.2.2. Ảnh hưởng của thời vụ đến động thái ra lá và tốc độ tăng trưởng chiều cao của giống Robina thí nghiệm ..................................... 39 3.2.3. Ảnh hưởng của thời vụ tới các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của giống Robina thí nghiệm ................................................... 41 3.2.4. Ảnh hưởng của thời vụ đến đặc điểm hình thái và chất lượng hoa của giống Robina thí nghiệm............................................... 42 3.2.5. Ảnh hưởng của thời vụ tới tình hình sâu bệnh hại trên giống Robina thí nghiệm ....................................................................... 44 3.2.6. Hiệu quả kinh tế với các thời vụ khác nhau ........................................ 45 v 3.3. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng mật độ trồng tới sự sinh trưởng và phát triển của giống hoa Lily Robina tại Lạng Sơn ................................. 46 3.3.1. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến khả năng sinh trưởng, phát triển của giống Robina thí nghiệm ........................................................ 46 3.3.2. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến các giai đoạn sinh trưởng của giống Robina thí nghiệm........................................................................ 48 3.3.3. Ảnh hưởng của mật độ trồng tới đặc điểm hình thái và chất lượng hoa của giống Robina thí nghiệm................................................ 50 3.3.4. Ảnh hưởng của mật độ trồng tới tình hình sâu bệnh hại trên giống Robina thí nghiệm .............................................................................. 52 3.3.5. Hiệu quả kinh tế với các mật độ trồng khác nhau................................ 53 Chương IV. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ.................................................... 54 4.1. Kết luận................................................................................................. 54 4.2. Đề nghị.................................................................................................. 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 1 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tình hình sản xuất hoa Lily ở một số nước trên thế giới............... 10 Bảng 3.1: Tỷ lệ mọc mầm của các giống Lily thí nghiệm............................. 29 Bảng 3.2: Số lá và động thái ra lá của các giống Lily thí nghiệm ................. 30 Bảng 3.3: Động thái tăng trưởng chiều cao cây của các giống Lily .............. 31 Bảng 3.4: Một số đặc điểm hình thái của các giống Lily ............................. 32 Bảng 3.5. Các giai đoạn phát triển của các giống hoa Lily ........................... 33 Bảng 3.6: Một số chỉ tiêu về năng suất và chất lượng hoa của các giống Lily....... 34 Bảng 3.7: Độ bền hoa cắt và độ bền tự nhiên của các giống Lily (ngày)....... 36 Bảng 3.8: Mức độ nhiễm một số sâu bệnh hại chính..................................... 37 Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế của các giống Lily thí nghiệm........................... 38 Bảng 3.10: Ảnh hưởng của thời vụ đến tỷ lệ nẩy mầm................................ 38 của giống Lily thí nghiệm........................................................................... 38 Bảng 3.11: Ảnh hưởng của thời vụ đến động thái ra lá và kích thước lá của giống Lily Robina ........................................................ 39 Bảng 3.12: Ảnh hưởng của thời vụ đến động thái tăng trưởng chiều cao cây của giống Lily Robina ............................................................ 40 Bảng 3.13: Ảnh hưởng của thời vụ đến các giai đoạn phát triển ................... 41 của giống Lily Robina .................................................................................. 41 Bảng 3.14: Ảnh hưởng của thời vụ đến một số chỉ tiêu năng suất và chất lượng hoa của giống Lily Robina ................................................... 42 Bảng 3.15. Độ bền hoa cắt và độ bền tự nhiên qua các thời vụ trồng............ 43 của giống Lily Robina .................................................................................. 43 Bảng 3.16: Mức độ nhiễm một số sâu bệnh hại chính................................... 44 Bảng 3.17: Hiệu quả kinh tế trồng Lily Ribona ở các thời vụ ....................... 45 Bảng 3.18: Ảnh hưởng của mật độ trồng đến đặc điểm hình thái và động thái ra lá của giống Lily Robina ...................................................... 46 vii Bảng 3.19: Ảnh hưởng của mật độ trồng đến động thái tăng trưởng chiều cao cây của giống Lily Robina ............................................................ 47 Bảng 3.20: Ảnh hưởng của mật độ trồng đến các giai đoạn phát triển của giống Lily Robina .................................................................. 49 Bảng 3.21: Một số chỉ tiêu về năng suất và chất lượng hoa của giống Lily Robina ở các mật độ trồng khác nhau ................................... 50 Bảng 3.22. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến độ bền của hoa Lily Robina ... 51 Bảng 3.23: Mức độ nhiễm một số sâu bệnh hại chính................................... 52 Bảng 3.24: Hiệu quả kinh tế ở các mật độ trồng ........................................... 53 1 MỞ ĐẦU 1. Sự cấp thiết của đề tài Hiện nay, khi điều kiện kinh tế - xã hội ngày càng phát triển thì giá trị của cây hoa cũng ngày càng tăng theo, thậm chí tăng với cấp số nhân. Đơn giản vì những giá trị nghệ thuật và sáng tạo luôn được đánh giá cao trong thời đại của tri thức và công nghệ ngày nay. Hoa là biểu hiện của khát vọng hướng tới cái đẹp và tình yêu thiên nhiên, vạn vật của con người. Chúng đem lại cho con người sự thoải mái, thư giãn khi thưởng thức vẻ đẹp của chúng. Không chỉ vậy, hoa còn mang lại giá tri kinh tế cao hơn hẳn so với những cây trồng khác. Theo Viện Nghiên Cứu Rau Quả thì hiện nay, lợi nhuận thu được từ 1 ha trồng hoa cao hơn 10 - 15 lần so với trồng lúa và 7 – 8 lần so với trồng rau. Phong trào trồng hoa ở Việt Nam trong những năm gần đây đã được chú ý phát triển, diện tích trồng hoa ngày càng tăng nhanh và đã hình thành nên 3 vùng hoa lớn là: Vùng hoa Đồng bằng Sông Hồng, vùng hoa Đà Lạt, vùng hoa Đồng bằng Sông Cửu Long. Đây là những vùng cung cấp chủ yếu mặt hàng hoa cho thị trường nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong và ngoài nước. Đến nay, vấn đề cần quan tâm không chỉ là đảm bảo mục tiêu về diện tích trồng hoa mà còn là chất lượng và hiệu quả bền vững. Vì vậy, cần phải đa dạng hóa các loài hoa phục vụ nhu cầu trong nước, mặt khác nên trú trọng các loại hoa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu như: Lay ơn, Hồng Môn, Tuylip, Phong Lan, Địa Lan, Lily…Trong đó, hoa Lily là một loài hoa đẹp và quý hiếm ở Việt Nam, hiện đang là 1 trong số 6 loại hoa cắt phổ biến và có giá trị nhất (Hoa Hồng, hoa Cúc, hoa Phăng, hoa Layon, hoa Đồng Tiền, hoa Lily). Mặc dù, là loại hoa mới phát triển gần đây nhưng vì ngoài vẻ đẹp quyến rũ chúng lại có hương thơm thanh nhã nên Lily là một trong những loại hoa được ưa chuộng nhất trên thế giới. Lily (Limo Spp) là tên gọi chung tất cả các cây thuộc loài Lilium, họ LiLyaceae, bộ phụ của thực vật một lá mầm. Đặc trưng của loài này là thân ngầm dưới đất có rất nhiều vảy bao bọc lại, nên người ta còn gọi đó là loại hoa bách hợp. 2 Trên thế giới, có trên 300 giống khác nhau chủ yếu phân bố ở vùng ôn đới và hàn đới – Bắc Bán Cầu, một số ít ở vùng núi cao nhiệt đới. Hiện nay, ở Việt Nam Lily được xếp vào loại hoa cao cấp, cho thu nhập gấp 10 – 15 lần so với các loại hoa Cúc, hoa Hồng, hoa Cẩm Chướng, hoa Hồng Môn. Một số giống hoa Lily trồng phổ biến ở nước ta như: Giống Tiber, giống Siberia, giống Acapulco, giống Lily thí nghiệm, giống Stargazer. Đặc biệt, hoa Lily cắt cành mới phát triển nhưng do có dáng đẹp, mùi thơm quý phái, màu sắc đa dạng và hấp dẫn, quanh năm có hoa được rất nhiều người ưa chuộng, do vậy nhu cầu tiêu dùng sẽ ngày càng cao. Không những vậy, trồng hoa Lily đang thu hút lớn các nhà đầu tư cả trong và ngoài nước. Chính vì thế, nghề trồng hoa rất có triển vọng phát triển, đồng thời là hướng đi mới giúp người nông dân đẩy nhanh việc xóa đói giảm nghèo, tạo công ăn việc làm giảm tỷ lệ thất nghiệp ở nông thôn và cũng là hướng giúp chuyển dịch nhanh cơ cấu trong nông nghiệp. Lạng Sơn là một tỉnh miền núi phía Bắc nước ta có điều kiện tự nhiên như đất đai, khí hậu… rất thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của cây hoa lily. Đối với Lạng Sơn, nghề trồng hoa mặc dù chưa phát triển nhưng đã có những góp đáng kể, là nguồn thu nhập chính của một số hộ nông dân ở khối 9 phường Tam Thanh – Thành phố Lạng Sơn. Do quá trình đô thị hoá, diện tích đất nông nghiệp ở thành phố ngày càng giảm; trong khi đó nhu cầu về hoa của người dân không ngừng tăng cao, vì thế nghề trồng hoa ở Lạng Sơn vẫn có điều kiện phát triển. Nghề trồng hoa có thể tạo công ăn việc làm cho nhiều người lao động, đồng thời tạo nguồn thu nhập không nhỏ cho các hộ gia đình trồng hoa ở Lạng Sơn. Nhưng trong thời gian qua, chưa có sự quan tâm thoả đáng để nghề trồng hoa phát triển. Đặc biệt là công tác nghiên cứu thử nghiệm và xây dựng mô hình sản xuất hoa có giá trị kinh tế cao ở các vùng có điều kiện sinh thái thuận lợi. Người dân muốn trồng hoa nhưng thiếu giống tốt, thiếu kỹ thuật, thiếu định hướng từ 3 các cơ quan quản lý và các nhà chuyên môn vì vậy mà không dám đầu tư vào lĩnh vực mới mẻ này. Trong đó Lily là giống cây trồng mới được nhập nội, các biện pháp kỹ thuật trồng, chăm sóc, nhất là thời vụ trồng, mật độ trồng phù hợp... chưa được nghiên cứu một cách hệ thống và đầy đủ. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật phù hợp cho sản xuất hoa Lily tại Lạng Sơn" làm cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc mở rộng sản xuất hoa Lily tại địa phương. 2. Mục đích - Lựa chọn được giống hoa lily có năng suất, chất lượng tốt, màu sắc đẹp phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và thích nghi với điều kiện sinh thái của Lạng Sơn. - Xác định được biện pháp kỹ thuật trồng phù hợp để nâng cao năng suất, chất lượng hoa và tăng hiệu quả kinh tế sản xuất hoa lily tại Lạng Sơn. 3. Yêu cầu - Đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của một số giống hoa lily nhằm tìm ra giống phù hợp với điều kiện Lạng Sơn. - Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật trồng đến sinh trưởng, phát triển và chất lượng hoa của giống hoa lily nghiên cứu. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học - Kết quả nghiên cứu đề tài sẽ cung cấp số liệu khoa học có giá trị về đặc điểm sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng các giống hoa lily thí nghiệm, từ đó tìm ra được giống hoa thích hợp trồng tại Lạng Sơn. - Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học để xác định ảnh hưởng của các biện pháp kỹ thuật trồng đến sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng hoa lily. - Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo trong giảng dậy, nghiên cứu hoa nói chung và hoa lily nói riêng. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài - Bổ sung một số giống hoa lily vào cơ cấu chủng loại hoa phục vụ sản xuất hoa tại Lạng Sơn. 4 - Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học cho việc xây dựng quy trình trồng, chăm sóc cho giống hoa lily tại Lạng Sơn. 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1. Cơ sở khoa học của đề tài 1.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu giống Cây hoa Lily mới được phát triển mạnh ở nước ta những năm gần đây, giống Lily đưa vào sản xuất chủ yếu là nhập nội từ Hà Lan, Trung Quốc hoặc Đài Loan, chúng chưa được nghiên cứu khảo nghiệm tại các vùng sinh thái một cách hệ thống trước khi trồng, nên dẫn đến một số giống có chất lượng hoa kém, mẫu mã xấu, nở hoa không đúng dịp... gây khó khăn cho người sản xuất, hiệu quả kinh tế thấp, có khi dẫn đến thất bại. Nghiên cứu giống sẽ giúp chúng ta nắm bắt được đặc điểm sinh trưởng, phát triển, khả năng phù hợp của chúng với điều kiện ngoại cảnh, từ đó có thể lựa chọn được những giống phù hợp với điều kiện của địa phương trước khi đưa vào sản xuất. 1.2. Cơ sở của việc nghiên cứu thời vụ Ở mỗi một thời vụ có điều kiện ngoại cảnh khác nhau, ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây cũng khác nhau. Hơn nữa, Lily là cây hoa cao cấp, hoa thường nở tập trung, giá trị kinh tế cao. Ở những ngày thường, nhu cầu loại hoa này không lớn, khả năng tiêu thụ hoa khó, giá bán thấp, trong khi đó những dịp lễ, tết như: ngày 8/3, ngày 20/11, tết Nguyên đán, nhu cầu về hoa Lily là rất lớn, dễ tiêu thụ trên thị trường, giá bán cao. Nghiên cứu thời vụ trồng Lily ở nước ta chưa nhiều, việc nghiên cứu thời vụ không những giúp chúng ta xác định được thời gian trồng hợp lý mà còn xác định được thời vụ trồng có hiệu quả kinh tế cao. 1.3. Cơ sở của việc nghiên cứu mật độ trồng Mỗi một loại cây trồng, yêu cầu trồng ở một mật độ nhất định mới sinh trưởng, phát triển thuận lợi, cho năng suất và chất lượng cao. Đối với hoa Lily, tuỳ theo mục đích thương mại làm hoa cắt cành hay hoa chậu mà người 6 ta trồng ở mật độ khác nhau. Ở nước ta, hoa Lily là một cây mới, nghiên cứu mật độ trồng còn ít, việc nghiên cứu để xác định mật độ trồng phù hợp sẽ góp phần xây dựng quy trình kỹ thuật và mức đầu tư hợp lý để nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. 1.4. Nguồn gốc và phân loại hoa Lily 1.4.1. Nguồn gốc Lily là một trong những loài hoa quan trọng nhất trên thế giới (BarbaGonzalez.R & CS, 2005)[21]. Hiện nay trên thế giới có khoảng trên 80 loài Lily khác nhau (Comber, 1949) [29], nó có nguồn gốc ở vùng Himalaya và được mở rộng tới các vùng núi ở Bắc bán cầu (De Jong, 1974) [29], phân bố từ 100 đến 600 vĩ Bắc. Phần lớn các giống hoa Lily thương mại, như: lai châu Á, lai Phương Đông... đều có nguồn gốc từ Nhật Bản và Trung Quốc (Beattie and White, 1993) [22]. Do có vẻ đẹp sang trọng, hương thơm quyến rũ và giá trị kinh tế cao nên hoa Lily nhanh chóng được phát triển ở nhiều nước trên thế giới, như: Hà Lan, Italia, Canada, Pháp, Mỹ, Úc, Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Ấn Độ, Thái Lan ... 1.4.2. Phân loại hoa Lily Căn cứ vào đặc điểm hình thái, nguồn gốc, thời gian sinh trưởng, màu sắc hoa... người ta có thể phân loại hoa Lily thành các nhóm khác nhau. Dưới đây là một số cách phân loại hoa Lily như sau: a. Dựa vào sự ưa thích của các giống Lily: Theo tác giả Đặng Văn Đông và Đinh Thế Lộc (2004)[6], Lily được phân thành 4 nhóm: + Nhóm 1: Nhóm Lily Phương Đông (Oriental Lily): phần lớn có nguồn gốc từ các chủng L. auratum và L. speciosum, L. japonicum, L. rubellum ... + Nhóm 2: Nhóm Lily Á Châu (Asiatic Lily), gồm những chủng có nguồn gốc từ châu Á, như : L.lancifolium, L.lechtlinii, L.maximwiczii, L.pumilum, L.bulbiferum, L.davidii... 7 + Nhóm 3: Nhóm Lily thơm. (Longiflorum Lily) với các chủng loại L.longiflorum, Lily Đài Loan (L.formosanum), Lily trắng (L.candidum), Lily Vương (L.regale) là chính. + Nhóm 4: Nhóm Lily Tinh Diệp (Martagon Lily), gồm Lily Hán Lâm (L.hansonii), Lily Tinh Diệp (L.martagon) là chính, cùng với L.chalcedonicum, Lily ốc đan (L.cernuum, L.davidii, L.lancifolium...) lai tạo chọn lọc ra. b. Phân loại theo Hội làm vườn Hoàng gia Anh: Hội làm vườn Hoàng gia Anh (1964) dựa vào nguyên sản bố mẹ, đặc trưng hình thái, màu sắc hoa người ta chia Lily thành 9 nhóm: b1. Nhóm Lily lai châu Á (Asiatic hybrids) Gồm những giống lai có nguồn gốc ở châu Á, hoa nở vào đầu mùa hè, là nhóm lai giữa các loài: L.lancifolium (syn.L.tigrinum), L. cernuum, L. davidii, L. maximowiczii, L.maculatum, L.hollandicum, L. amabile, L. pumilum, L. concolor, và L. bulbiferum...Đây là nhóm dễ trồng và cũng dễ ra hoa nhất. Nhóm này có đặc điểm là màu hoa rất phong phú: đỏ thẫm, cam, vàng, hồng, xanh tía, mầu mận và trắng; nhìn chung hoa không có mùi thơm. Dựa vào hình dáng hoa nhóm này lại được phân ra làm 3 loại: hướng lên trên, hướng ra ngoài và hướng xuống dưới - Loại hoa hướng lên trên: mọc đơn hoặc trên hoa tự, ra hoa sớm. Các giống thường thấy như: Angel’s Touch, Aurora Borealis, Peachy Keen, Gold Ballerina... - Loại hoa hướng ra ngoài: giống thường thấy là Apricot Pixels, Fire Mountain, Grand Cru, Orange Art, Braudwine... - Loại hoa chúc xuống: gồm các giống: Ambrosia, King Pete, Blackbuttylly, Wtonella... b2. Nhóm Lily lai Tinh Diệp (Martagon hybrids) Là nhóm Lily có nguồn gốc từ các loài: L.martagon với L.hansonii, L medeoloides, and L.tsingtauense. Nhóm Martagons là loại Lily ưa bóng, thân 8 cao, hoa hơi hướng xuống dưới, nhiều màu sắc: vàng, trắng, hồng, xanh tía, cam, màu hoa cà... Một số giống như: Black Prince, Blush, Brocade, Cadense, Autumn Color, Attiwaw, Terrace City... b3. Nhóm Lily lai hoa trắng (Candidum hybrids) Bao gồm giống lai của các loài L.candidum, L.chalcedonicum, L monadelphum và một số giống khác của châu Âu, bao gồm cả L.martagon. Nhưng nhóm này ít thấy ở thị trường. Một số giống thuộc nhóm này như: Beerensiik, Prankfonce, Whito Might, Smetterling, Baa, Lilylover-UT, Frostweed, John benoot, Mahans 30.... b4. Nhóm lai Lily châu Mỹ (American hybrids) Là nhóm Lily bắt nguồn từ phía bắc châu Mỹ, gồm những giống lai của các loài như: L.pardalinum, L.parryii, L.humboldtii và L.kelloggii. b5. Nhóm lai Lily thơm (Longiflorum hybrids) Nhóm này có mùi thơm, gồm những giống lai bắt nguồn từ Lily thơm L.longiflorum (Easter Lily) và Lily Đài Loan (L.formosanum) lai tạo ra; hoa có hình dáng giống loa kèn. Một số giống thuộc nhóm này, như: Gelria, Avita Come, Snow Queen, Ice Queen, Longistar, Evening Star, Yellow Tullican, Casa Rosa, Ace of hearts, Dragoon, Bermuda Lily... b6. Nhóm Lily lai loa kèn (Trumpet hybrids) Bắt nguồn từ loài Lily châu Á, như: Lily Vương (L.regale), Lily Thông Giang (L.sargentiae), Lily Nghi Xương (L.luecanthum)...Hoa hình loa kèn, có thể hoa hướng ra ngoài hoặc hướng xuống dưới, có hương thơm, đặc biệt là ban đêm. Một số giống thuộc nhóm này: Black Dragon, Copper King, Golden Sunburst, Midnight, Moonlight, African queen, Pink Perfection,… b7. Nhóm lai Phương Đông (Oriental hybrids) Phần lớn các giống thuộc nhóm này do lai một số chủng L.auratum và L.speciosum. Đặc điểm là thân có chiều hướng cao, hoa khá to, hướng ra ngoài và có hương thơm. Hiện nay có rất nhiều giống Lily lai Phương Đông 9 được đưa vào sản xuất thương phẩm, như: Casa blanca, Angelique, Dizzy, Maru, Souvenir, Rio regro, Pink expressions, Stargazer, Sorbonne, Starfighter, Acapulco, Tiber, Collection, Mixed, Miss Lucky, Montezuma, Muscadet... b8. Nhóm Lily lai tạo (interdivisional hybrids-Orienpets: OT hybrids, LA hybrids, AA hybrids…) Gồm những giống lai khác, như lai giống giữa nhóm Phương Đông và nhóm Loa kèn, nhóm thơm với nhóm châu Á... Hiện nay nhóm này có nhiều, nhờ lai giống đã tạo ra các giống mới có khả năng chống chịu tốt với điều kiện ngoại cảnh, sâu bệnh... Một số giống LA (lai Longiflorum và Asiatic): Aerobic, Ballroom, Best seller, Canillo, Carmine diamond; giống AA (lai Aurelian và Asiatic): Fiery belles, Ivory belles, Silky belles; giống OA (lai Oriental x Asiatic): Elegant crown, Fancy crown, Fuego crown; giống OT (lai Oriental x Trumpet): Yelloween, Altary, American bandstand, American dream, American jouney... b9. Loài hoang dại (The wild species) Gồm những loài thuộc nội địa của bắc châu Mỹ, châu Âu và châu Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ...) là những loài được trồng trong môi trường tự nhiên, chưa bị ảnh hưởng bởi sự lai giống, loài L.auratum (gold-banded Lily) là một loài đẹp nhất trong tự nhiên, loài L.lancifolium (Tiger Lily) nổi tiếng ở Trung Quốc và Nhật Bản. Đây là nhóm Lily quan trọng trong việc phát triển các giống lai châu Á và nhóm khác. Một số chủng: L.cernuum có ở Hàn Quốc và Nga; L.davidii, L.henryi, L.regale có ở Trung Quốc; leichtlinii có ở Nhật Bản; pardalium có ở Tây Nam nước Mỹ; L.speciosum album, L.speciosum rubrum có ở Nhật Bản và Trung Quốc… c. Phân loại theo thời gian sinh trưởng, ra hoa: + Loại ra hoa sớm: từ khi trồng đến khi ra hoa 60-80 ngày. + Loại ra hoa trung bình: từ khi trồng đến khi ra hoa: 85-100 ngày. 10 + Loại ra hoa muộn: từ khi trồng đến khi ra hoa: 105-120 ngày. + Loại ra hoa cực muộn: 120-140 ngày. d. Phân loại theo màu sắc của hoa: hoa đỏ, hoa trắng, hoa vàng.... Như vậy, Lily có thể phân loại theo nhiều cách khác nhau tuỳ theo mục đích, yêu cầu của người nghiên cứu. 1.5. Tình hình sản xuất và nghiên cứu hoa lily trên thế giới 1.5.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ hoa lily trên thế giới Lily là loài hoa cắt được trồng rộng rãi trên thế giới (Beers.C.M, 2005)[23]. Hoa có hình dáng đẹp, màu sắc phong phú, quyến rũ, sang trọng, nhất là nhóm Lily thơm (L.longiflorum Thumb) được coi là biểu tượng của sự thanh khiết và lộng lẫy (Lê Quang Long và CS, 2006)[11]. Hiện nay, Lily đang là một trong sáu loài hoa cắt phổ biến, quan trọng nhất trên thế giới (De Hertogh & Le Nard, 1993)[28]. Mặc dù Lily mới được phát triển trong những năm gần đây, nhưng đã có thị trường tiêu thụ rộng lớn do đa dạng về chủng loại và số lượng các giống lai thương mại (De Hertogh, 1996)[28]. Lily có thể trồng làm hoa cắt, hoa trong chậu và hoa ngoài vườn (De Hertogh, 1996; Grassotti, 1996 ; Mynett, 1996) )[28],[30],[34]. Tuy nhiên, hoa Lily được trồng nhiều ở một số nước, như : Hà Lan, Pháp, New Zealand, Mỹ, Chi Lê, Italia, Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Úc... Bảng 1.1. Tình hình sản xuất hoa Lily ở một số nước trên thế giới Đơn vị: ha TT 1 2 3 4 5 6 7 Nước Hà Lan Pháp Canada và Mỹ Nhật Úc Chi Lê Hàn Quốc Năm 1989-1990 1200 30 200 370 50 8 131 Năm 1997-1998 4000 150 215 350 350 45 209 (Nguồn: Đặng Văn Đông, 2004)[6] Năm 1999-2001 5000 420 235 360 400 135 250 11 Hà Lan là nước đứng đầu trong các nước sản xuất hoa Lily về cả củ giống và hoa Lily thương phẩm. Lily là cây đứng thứ 5 trong các loài hoa cắt quan trọng của Hà Lan (Van Tuyl. J.M, 1996)[41]. Trong những năm gần đây diện tích trồng Lily của Hà Lan tăng nhanh chóng: từ 100 ha năm 1970 lên 4800ha năm 2000 (Van Tuyl. J.M, 2005)[40]. Phần lớn Lily được lai giống và sản xuất ở Hà Lan (Chi.H.S, 1999)[28]. Thông qua các chương trình nghiên cứu, tạo giống tiên tiến: nuôi cấy mô tế bào trong ống nghiệm (In vitro), tạo giống đa bội thể, chuyển gen đã tạo ra nhiều giống mới có khả năng thích ứng rộng, chống chịu sâu bệnh tốt, hoa đẹp, năng suất cao (Van Tuyl.J.M, 1996)[41]. Hàng năm, Hà Lan sản xuất được 11,8 tỷ cành hoa cắt, trong đó Lily chiếm 3,5%. Mỗi năm sản xuất 2,21 tỷ củ Lily giống, thì 2,11 tỷ củ (95,5%) được sử dụng làm hoa cắt, trong đó khoảng 0,41 tỷ củ (19,4%) được trồng ở trong nước, xuất khẩu sang các nước châu Âu 1 tỷ củ và các nước ngoài châu Âu 0,7tỷ củ (Buschman, 2005)[25]. Công nghệ sản xuất hoa Lily của Hà Lan tiên tiến, đầu tư cơ sở vật chất lớn, như nhà kính năm 2003 có tới 266 ha (Jo Wijnands, 2005)[31]. Do đó, Hà Lan có thể sản xuất hoa Lily quanh năm, nên giá thành sản xuất thấp, hiệu quả kinh tế cao.Ở Italia diện tích trồng hoa cắt vào khoảng 8.000ha thu nhập hàng năm trên 1,1 tỷ USD. Lily là một loại cây hoa cắt có hiệu quả kinh tế cao, hoa Lily được trồng quanh năm (mùa xuân sản xuất trong nhà kính, mùa hè sản xuất ngoài trời), ở nhiều vùng, nhưng được trồng nhiều ở phía Nam Italia, diện tích trồng khoảng 280-300ha, thu nhập khoảng 71 triệu USD (Grassotti, 1996)[30]. Hiện nay, Italia vẫn phải nhập giống từ Hà Lan với giá trị khoảng 152 triệu USD mỗi năm, trong đó 70% là giống L.elegans, 20% là lai phương Đông và 10 % là giống thơm (longiflorum); do giá giống ngày càng tăng cao nên Italia đã khuyến khích các viện nghiên cứu và công ty hoa tư nhân nghiên cứu sản xuất củ giống. Kênia là nước sản xuất hoa chủ yếu ở châu Phi và cũng là nước xuất khẩu hoa tươi lớn nhất châu lục này. Hiện nay, Kênia có tới 3 vạn nông 12 trường với hơn 2 triệu người trồng hoa, chủ yếu là hoa phăng, hoa Lily và hoa hồng. Mỗi năm xuất khẩu sang châu Âu 65 triệu USD, trong đó hoa Lily chiếm 35%. Đài Loan là nước có công nghệ sản xuất hoa Lily cắt cành tiên tiến, trình độ canh tác cao, diện tích trồng hoa Lily khá lớn: năm 2001 có 490ha trồng Lily, giá trị xuất khẩu Lily cắt cành đạt 7,4 triệu USD.Những năm gần đây Hàn Quốc là một nước phát triển nghề trồng hoa mạnh, xuất khẩu hoa lớn nhất khu vực Đông Bắc Á. Diện tích trồng hoa của Hàn Quốc vào khoảng 15.000ha, giá trị sản lượng đạt 700 triệu USD, gấp 8 lần năm 1989. Lily là cây đứng thứ tư trong các cây hoa cắt ở Hàn Quốc (Kim.Y, 1996)[35]; năm 2003 Hàn Quốc xuất khẩu hoa Lily sang Nhật giá trị khoảng 10 triệu USD, nhập khẩu giống từ Hà Lan trị giá khoảng 4 triệu USD (Rhee, 2005)[35]. Hàn Quốc có 11 loài Lily nội địa, trong đó 8 loài L.concolor var pulchellum, L.callosum,L.amabile,L.cernuum,L.lancifolium(L.tigrinum),L.leichtliniiuva maximowiczii, L.pumilum và L. dauricum thuộc nhóm Sinomartagon và 3 loài L.hansonii, L. tsingtauense và L.distichum thuộc nhóm Martagon. Diện tích trồng Lily tăng, năm 1985: 32ha, năm 1992 là 223ha, trong đó giống L.longiflorum, chiếm 55%; lai châu Á và lai phương Đông chiếm 37%, 8% là các nhóm khác. Nhật Bản là nước có truyền thống dùng hoa cắm và cũng là một trong những nước tiêu thụ và nhập khẩu hoa cắt lớn nhất châu Á, mỗi năm nhập khẩu hoa giá trị khoảng 500 triệu USD. Hoa Lily đứng ở vị trí thứ tư trong các loài hoa ở Nhật. Hiện nay diện tích trồng hoa Lily của Nhật Bản khoảng 550ha (Okazaki.K, 1996)[39]. Lily phân bố ở nhiều vùng, mỗi vùng có những đặc trưng riêng: vùng Kagoshima sản xuất giống L.longiflorum, vùng Niigata và Hokkaido sản xuất giống lai châu Á, vùng Toyama sản xuất giống speciosum, Giống Stargazer và Casa Blanca không những được ưa chuộng ở Nhật mà còn nổi tiếng trên thế giới. Sản xuất củ giống ở Nhật chủ