Tài liệu Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác cho giống cà chua tn386 tại thái nguyên

i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÊ THỊ THÚY NGUYÊN NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CANH TÁC CHO GIỐNG CÀ CHUA TN386 TẠI THÁI NGUYÊN CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG MÃ SỐ: 60 62 01 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Mão Thái Nguyên, 2013 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÊ THỊ THÚY NGUYÊN NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CANH TÁC CHO GIỐNG CÀ CHUA TN386 TẠI THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP Số hóa bởi trung tâm học liệu Thái Nguyên, 2013 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu trình bày trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chƣa sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin, tài liệu trích dẫn trình bày trong luận văn này đều đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 17 tháng 9 năm 2013 Tác giả Lê Thị Thúy Nguyên Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Đƣợc sự nhất trí của Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên và sự quan tâm của Phòng quản lý và Đào tạo sau Đại học, các thầy cô giáo Trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Tôi đã tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác cho giống cà chua TN386 tại Thái Nguyên”. Đến nay tôi đã hoàn thành đề tài của mình. Để có đƣợc kết quả nhƣ vậy, trƣớc hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo hƣớng dẫn, Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, khoa Nông học và phòng Quản lý sau Đại học, các tổ chức cá nhân liên quan đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn: 1. Ban Giám hiệu Nhà trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. 2. TS. Nguyễn Thị Mão - Gảng viên khoa Nông học 3. Phòng quản lý đào tạo SĐH, Khoa Nông học - Trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. 4. Bạn bè, đồng nghiệp và gia đình Do còn hạn chế về trình độ lý luận và kinh nghiệm thực tế nên không tránh khỏi thiếu sót, tôi rất mong đƣợc sự giúp đỡ, góp ý kiến bổ sung của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để đề tài của tôi đƣợc hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 17 tháng 9 năm 2013 Tác giả Số hóa bởi trung tâm học liệu Lê Thị Thúy Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................... ii MỤC LỤC .................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT.............................................. v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ................................................................... viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1 2. Mục đích yêu cầu của đề tài ....................................................................... 2 2.1. Mục đích ............................................................................................. 2 2.2. Yêu cầu ............................................................................................... 2 3. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................... 3 3.1. Ý nghĩa khoa học ............................................................................... 3 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài................................................................ 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................... 4 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ....................................................................... 4 1.2. Giá trị của cà chua ................................................................................... 5 1.2.1. Giá trị dinh dƣỡng ........................................................................... 5 1.2.2. Giá trị sử dụng ................................................................................. 7 1.2.3. Giá trị kinh tế .................................................................................. 8 1.3. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua trên thế giới ......................... 9 1.3.1. Sơ lƣợc tình hình sản xuất cà chua trên thế giới ............................. 9 1.3.2. Tình hình nghiên cứu cà chua trên thế giới .................................. 10 1.4. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua ở Việt Nam ........................ 14 1.4.1. Sơ lƣợc tình hình sản xuất cà chua ở Việt Nam............................ 14 1.4.2. Tình hình nghiên cứu cà chua ở Việt Nam ................................... 16 1.4.3. Nghiên cứu về biện pháp bảo vệ thực vật cho cây cà chua .......... 20 1.4.4. Những hạn chế và giải pháp phát triển cà chua ở Việt Nam ........ 24 Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................................. 27 2.1. Địa bàn, vật liệu và nội dung ................................................................ 27 2.1.1. Địa bàn, thời gian và đối tƣợng nghiên cứu .................................. 27 2.1.2. Vật liệu nghiên cứu ....................................................................... 27 2.1.3. Nội dung nghiên cứu ..................................................................... 27 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 27 2.2.1. Các thí nghiệm về biện pháp kỹ thuật ........................................... 27 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2.2. Phƣơng pháp xây dựng mô hình sản xuất cà chua ........................ 32 2.3. Xử lý thống kê sinh học ........................................................................ 32 Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................ 33 3.1. Kết quả nghiên cứu ảnh hƣởng của mật độ trồng đến sinh trƣởng, phát triển của giống cà chua TN386 .......................................................... 33 3.1.1. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến các giai đoạn sinh trƣởng và phát triển của giống cà chua TN386 ............................................................... 33 3.1.2. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến khả năng tăng trƣởng chiều cao cây của giống cà chua TN386 ................................................................. 34 3.1.3. Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến khả năng ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 ........................................................................ 38 3.1.4. Đánh giá tình hình nhiễm sâu, bệnh hại của giống cà chua TN386 ở các mật độ trồng khác nhau ................................................................. 41 3.1.5. Ảnh hƣởng mật độ trồng đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất .................................................................................................. 43 3.2. Kết quả nghiên cứu ảnh hƣởng của các cây trồng xen đến sinh trƣởng, phát triển của giống cà chua TN386 ...................................................... 47 3.2.1. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến các giai đoạn sinh trƣởng và phát triển của giống cà chua TN386 ....................................... 47 3.2.2. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến khả năng tăng trƣởng chiều cao cây của giống cà chua TN386 ................................................. 48 3.2.3. Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến động thái ra lá của giống cà chua TN386 .............................................................................. 50 3.2.4. Ảnh hƣởng của cây trồng xen đến tình hình nhiễm sâu, bệnh hại của giống cà chua TN386 ........................................................................ 53 3.2.5. Ảnh hƣởng cây trồng xen đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất .................................................................................................. 55 3.2.6. Sơ bộ hạch toán kinh tế ................................................................. 59 3.3. Kết quả xây dựng mô hình sản xuất ...................................................... 60 3.3.1. Đánh giá tình hình sâu, bệnh hại của giống cà chua TN386 ở 2 mô hình .......................................................................................................... 60 3.3.2. Sơ bộ hạch toán kinh tế ................................................................. 61 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................ 63 1. Kết luận .................................................................................................... 63 2. Đề nghị ..................................................................................................... 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 65 I. Tài liệu tiếng Việt ..................................................................................... 65 II. Tài liệu tiếng Anh .................................................................................... 68 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT Từ, cụm từ viết tắt Chú giải NSLT : Năng suất lý thuyết NSTT : Năng suất thực thu TB : Trung bình FAO : Food and Agriculture Organization (Tổ chức Nông nghiệp và Lƣơng thực Liên hợp quốc) KHKT : Khoa học kỹ thuật KHKTNN : Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp ĐHNLTN : Đại học Nông Lâm Thái Nguyên CT : Công thức UTL : Ƣu thế lai Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1: Thành phần dinh dƣỡng trong 100g quả cà chua ......................... 6 Bảng 1.2: Tình hình sản xuất cà chua trên thế giới từ 2005 - 2011 .............. 9 Bảng 1.3: Diện tích, năng suất và sản lƣợng cà chua của các châu lục trên thế giới năm 2011...................................................................... 10 Bảng 1.4: Diện tích, năng suất và sản lƣợng cà chua ở Việt Nam giai đoạn 2004-2008.................................................................. 15 Bảng 3.1: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến các giai đoạn sinh trƣởng và phát triển của giống cà chua TN386 ......................................... 33 Bảng 3.2: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến động thái tăng trƣởng chiều cao thân chính của giống cà chua TN386 ở các công thức thí nghiệm ................................................................................................... 35 Bảng 3.3: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến tốc độ tăng trƣởng chiều cao thân chính của giống cà chua TN386 ........................................ 37 Bảng 3.4: Ảnh hƣởng mật độ trồng đến động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 ở các mật độ trồng khác nhau ................ 39 Bảng 3.5: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến tốc độ ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 ở các mật độ trồng khác nhau ................ 40 Bảng 3.6: Tình hình sâu bệnh hại cà chua trong các công thức thí nghiệm ở vụ Đông Xuân 2012 - 2013 ....................................................... 41 Bảng 3.7: Ảnh hƣởng của mật độ trồng khác nhau đến các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống cà chua TN386 .................... 44 Bảng 3.8: Ảnh hƣởng của các cây trồng xen đến các giai đoạn sinh trƣởng của giống cà chua TN386.......................................................... 47 Bảng 3.9: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến động thái tăng trƣởng chiều cao cây của giống cà chua TN386 ................................... 48 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii Bảng 3.10: Ảnh hƣởng của của các loại cây trồng xen đến tốc độ tăng trƣởng chiều cao của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ..... 50 Bảng 3.11: Động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ................................................................................. 51 Bảng 3.12: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến tốc độ ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386................................................ 52 Bảng 3.13: Ảnh hƣởng của cây trồng xen đến tình hình sâu bệnh hại trên giống cà chua TN386 ................................................................ 54 Bảng 3.14: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen khác nhau đến ............. 56 Bảng 3.15: Ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen đến hiệu quả kinh tế của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ....................................... 59 Bảng 3.16: Ảnh hƣởng của biện pháp kỹ thuật đến tình hình sâu bệnh hại trên giống cà chua TN386 ......................................................... 60 Bảng 3.17: Ảnh hƣởng của việc áp dụng kỹ thuật khác nhau đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của giống cà chua TN386 vụ Xuân Hè 2013 ...................................................................... 61 Bảng 3.18: Ảnh hƣởng của các loại biện pháp kỹ thuật canh tác cây trồng xen đến hiệu quả kinh tế của giống cà chua TN386 ................. 62 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Trang Hình 3.1: Đồ thị biểu diễn động thái tăng trƣởng chiều cao cây của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân 2012-2013 ............................................ 36 Hình 3.2: Đồ thị biểu diễn động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân 2012- 2013 ................................................... 39 Hình 3.3: Ảnh hƣởng của mật độ trồng đến năng suất lý thuyết và năng suất thực thu của giống cà chua TN386 ở vụ Đông Xuân........................ 46 Hình 3.4: Biểu đồ ảnh hƣởng của các loại cây trồng xen trồng đến động thái tăng trƣởng chiều cao của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ..... 49 Hình 3.5: Đồ thị động thái ra lá trên thân chính của giống cà chua TN386 vụ Đông Xuân ................................................................................... 52 Hình 3.6: Biểu đồ ảnh hƣởng của cây trồng xen đến năng suất lý thuyết và năng suất thực thu của giống cà chua TN386 ở vụ Đông Xuân ....... 58 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Cây rau là thực phẩm không thể thiếu đƣợc trong cuộc sống của con ngƣời. Nó cung cấp phần lớn các khoáng chất, vitamin và các chất dinh dƣỡng nhƣ gluxit, lipid, protein góp phần cân bằng dinh dƣỡng trong bữa ăn hàng ngày của cơ thể con ngƣời. Trong rau còn chứa nhiều xenlulo giúp cho cơ thể tiêu hoá thức ăn đƣợc dễ dàng, phòng ngừa bệnh tim mạch, huyết áp cao. Trong các loại rau, cà chua (Lycopercicon esculentum Mill.) là loại rau ăn quả đƣợc ƣa chuộng trên toàn thế giới. Đây là nguồn thực phẩm cung cấp dinh dƣỡng rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể con ngƣời nhƣ: βCaroten, chất khoáng Ca, Fe, P, S, K, Mg, Na..., đƣờng và các loại vitamin A, B, B2, C, E và PP [19]. Ngoài ra nó còn có tác dụng chữa bệnh, nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học Lê Trần Đức, Đỗ Tất Lợi, (Edward Giovannucci, 1999; Giang Hoảng Vinh, 2003, dẫn trong Thế Mậu, 2003) cho biết: chất Licopen - thành phần tạo nên màu đỏ của cà chua có khả năng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, có khả năng ngăn ngừa sự hình thành các gốc tự do gây ung thƣ, đặc biệt là ung thƣ tuyến tiền liệt [8], [6] [19]. Theo FAO, 2013 [41], năm 2011 diện tích trồng cà chua toàn thế giới là 4.734.356 ha với sản lƣợng 159.023.383 tấn, đứng đầu trong các loại rau trồng trên toàn cầu. Ở nƣớc ta năm 2008 cà chua đƣợc trồng trên diện tích 26.196 ha, sản lƣợng đạt 523.396,08 tấn cũng chỉ đảm bảo cho tiêu thụ bình quân đầu ngƣời 5,6 kg/ngƣời/năm, trong khi bình quân thế giới 17 kg/ngƣời/năm. Thái Nguyên là thành phố công nghiệp có tổng diện tích tự nhiên là 15.169 ha, trong đó dân số khoảng trên 244 nghìn ngƣời sống trên địa bàn thành phố, đặc biệt là nhiều cơ quan xí nghiệp, trƣờng học của Trung ƣơng Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 đóng tại đây. Đây là thị trƣờng quan trọng để tiêu thụ sản phẩm rau quả nói chung và cà chua nói riêng, đặc biệt là rau quả sạch. Song sản lƣợng cà chua còn thấp chƣa đảm bảo cả về số lƣợng và chất lƣợng đáp ứng cho nhu cầu tiêu thụ. Nguyên nhân chủ yếu là chƣa có kỹ thuật canh tác hợp lý cho các giống cà chua mới có năng suất, chất lƣợng cao. Hầu hết áp dụng kỹ thuật sản xuất các giống cũ cho những giống mới có năng suất cao vì vậy hiệu quả sản xuất không cao, chƣa phát huy hết tiềm năng năng suất giống. Mặt khác, để bảo vệ năng suất cà chua, các nhà sản xuất không ngừng gia tăng việc sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật độc hại gây ảnh hƣởng xấu đến độ an toàn sản phẩm và làm ô nhiễm môi trƣờng nghiêm trọng. Để khắc phục những khó khăn trên, hƣớng giải quyết cuối cùng và hiệu quả nhất vẫn là nghiên cứu, đƣa ra kỹ thuật canh tác hợp lý cho các giống cà chua có triển vọng nhằm phát huy tối đa tiềm năng năng suất giống, nâng cao chất lƣợng sản phẩm và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác cho giống cà chua TN386 tại Thái Nguyên”. 2. Mục đích yêu cầu của đề tài 2.1. Mục đích Xác định một số biện pháp kỹ thuật canh tác chủ yếu nhằm góp phần hoàn thiện quy trình quản lí tổng hợp cho giống cà chua mới vừa cho năng suất và chất lƣợng cao vừa bảo vệ đƣợc môi trƣờng và giới thiệu cho sản xuất. 2.2. Yêu cầu - Xác định mật độ trồng thích hợp cho giống cà chua TN386. - Xác định cây trồng xen thích hợp cho giống cà chua mới TN386. - Xây dựng mô hình sản xuất cà chua áp dụng mật độ tối thích và cây trồng xen thích hợp cho giống cà chua TN386. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 - Hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cho giống cà chua TN386 và giới thiệu cho sản xuất. 3. Ý nghĩa của đề tài 3.1. Ý nghĩa khoa học Đây là công trình nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác trong sản xuất cây cà chua nhằm xác định tính hiệu quả và an toàn của giống cà chua mới tại Thái Nguyên. Là cơ sở lý luận khoa học cho kỹ thuật canh tác đối với giống cà chua mới tại Thái Nguyên. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp với cây cà chua tại Thái Nguyên, góp phần đáp ứng nhu cầu của thị trƣờng và nâng cao thu nhập cho ngƣời sản xuất. Giới thiệu giống cà chua mới kết hợp các biện pháp canh tác thâm canh phù hợp cho cây cà chua và có khả năng cho năng suất, chất lƣợng cao tại địa bàn thành phố Thái Nguyên. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài Trong sản xuất giống là yếu tố quan trọng quyết định năng suất và chất lƣợng của cây trồng. Mỗi giống thích hợp với một chế độ trồng trọt và canh tác nhất định. Các biện pháp kỹ thuật nhƣ mật độ, phân bón, trồng xen... đều ảnh hƣởng đến sinh trƣởng phát triển của giống. Chính vì vậy để phát huy tiềm năng suất của giống cần nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật phù hợp. Cà chua là cây có giá trị dinh dƣỡng và giá trị kinh tế cao là cây trồng có thể trồng trên vùng rau chuyên canh hoặc có thể trồng trong cơ cấu cây vụ đông trên đất lúa mà không ảnh hƣởng đến 2 vụ lúa. Trên cơ sở yêu cầu sinh thái của cây cà chua, với điều kiện đất đai và khí hậu của tỉnh Thái Nguyên, những giống cà chua mới có thể sinh trƣởng phát triển tốt và cho năng suất cao. Một số giống cà chua mới cho năng suất chất lƣợng cao đã đƣợc công nhận giống quốc gia đang đƣợc trồng trên một số vùng chuyên canh ở nƣớc ta. Trong đó giống TN129, TN386, TN148 đƣợc kết luận là giống triển vọng đó đƣợc khảo nghiệm tại Thái Nguyên. Việc phát triển trồng cà chua còn có ý nghĩa quan trọng về mặt luân canh, tăng vụ và tăng năng suất trên đơn vị diện tích, do đó cà chua là loại rau đƣợc khuyến khích phát triển. Tuy nhiên, việc trồng cà chua chƣa đƣợc phát triển mạnh theo mong muốn vì cà chua trồng trong điều kiện nóng ẩm ở nƣớc ta dễ mắc nhiều bệnh hại đáng kể nhƣ héo xanh, virus khó phòng trị. Xen canh cây trồng là biện pháp có thể đồng thời sử dụng tối ƣu các điều kiện đất, nƣớc và ánh sáng góp phần làm tăng thu nhập trên đơn vị diện tích. Mặt khác, về phƣơng diện bảo vệ thực vật xen canh cây trồng thƣờng Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 làm giảm những thiệt hại do các loài dịch hại gây ra cho cây trồng. Đồng thời trồng cây trồng xen phù hợp còn tạo điều kiện để bảo vệ và duy trì quần thể thiên địch tự nhiên. Hiện nay ở nƣớc ta, mật độ gieo trồng cà chua ở mỗi vùng là khác nhau. Mật độ trồng thay đổi tùy theo từng giống, loại hình sinh trƣởng và vùng sinh thái khác nhau. Ở Miền Bắc, giống cà chua VT3 có thể trồng với mật độ 28.000 - 30.000 cây/ha, ứng với khoảng cách trồng 70 x 45 - 50 cm [18]. Giống cà chua PT18 đƣợc trồng với mật độ 31.000 - 35.000 cây/ha ứng với khoảng cách trồng 70 x 40 - 45cm (Trần Khắc Thi và Trần Ngọc Hùng, 2003)[24]. Giống cà chua hữu hạn và bán hữu hạn có thể trồng với khoảng cách 70 x 35 - 45cm, mật độ trồng 30.000 - 40.000 cây/ha. Đối với giống vô hạn nhƣ TN148, TN129 có thể trồng với khoảng cách 70 x 50cm, mật độ trồng 27.000 cây/ha (Trần Khắc Thi và Trần Ngọc Hùng, 2003)[24]. Tại khu vực Thái Nguyên giống TN129 có thể trồng với khoảng cách 70 x 40cm, mật độ 35.714 cây/ha [11]. Vì vậy, nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật nhƣ mật độ và cây trồng xen cho giống cà mới TN386 là vấn đề cần thiết, góp phần phát triển cà chua tại Thái Nguyên 1.2. Giá trị của cà chua 1.2.1. Giá trị dinh dưỡng Cà chua là loại rau ăn quả có giá trị dinh dƣỡng cao, theo Tạ Thu Cúc và cs, thành phần hóa học trong quả cà chua chín nhƣ sau: Nƣớc 94-95%, chất khô 5-6%. Trong đó gồm các chất chủ yếu: đƣờng (glucoza, fructoza, saccaroza) chiếm 55%; chất không hoà tan trong rƣợu (prôtein, xenlulo, pectin, polysacarit) chiếm 21%; Axit hữu cơ (xitric, malic, galacturonic, pyrolidoncaboxylic) chiếm 12%; chất vô cơ 7%; các chất khác (carotenoit, ascorbic axit, chất dễ bay hơi, amino axit...) chiếm 5% [7]. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 Kết quả phân tích 100 mẫu giống trồng ở vùng đồng bằng sông Hồng của tác giả Tạ Thu Cúc và cs, trong quả cà chua có thành phần hoá học nhƣ sau: chất khô từ 4,3 - 6,4%; đƣờng tổng số từ 2,6-3,5%; hàm lƣợng các chất tan từ 3,4-6,2%; axit tổng số từ 0,22 - 0,72% và hàm lƣợng vitamin C từ 17,138,8mg% [7]. Theo Tạ Thu Cúc, ở quả còn có một số axit amin và các caroten [8]. Thành phần dinh dƣỡng trong 100g ăn đƣợc thể hiện trong bảng 1.1. Bảng 1.1: Thành phần dinh dưỡng trong 100g quả cà chua Nguyên tố hóa học Thành phần Vitamin + khoáng Thành phần Calo 23 Natri 8 mg Nƣớc 90% Kali 21 mg Protein 0,8g Vitamin A 1100 IU 4g Vitamin C 18 mg Thiamin 0,05 mg Riboflavin 0,05 mg Niacin 0,6 mg Sắt 0,05 mg Axit folic 0,01 mg Hydrat cacbon Chất béo 0,6g Cholesterol Xơ 0 0,6g Nguồn: Encyclopedia of Agricultural Science, 1994 dẫn trong tài liệu số [12] Khi so sánh thành phần dinh dƣỡng của cà chua với một số loại rau quả khác nhƣ: táo, chanh, anh đào, dâu tây thì Becker - Billing thấy rằng: Nhóm vitamin trong quả cà chua chiếm tỷ lệ cao hơn (Vitamin C, A,B1 B2) đặc biệt là vitamin C và A gấp 10 lần so với dâu tây, gấp 2 lần so với anh đào (Becker - Billing dẫn trong số)[13]. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 Ngoài các chất dinh dƣỡng ra những giống có độ Brix cao, thịt quả dầy, có sắc tố (lycopen, caroten và xantophyl) cao đƣợc dùng nhiều trong công nghiệp chế biến thực phẩm có giá trị dinh dƣỡng cao. Hạt cà chua chứa 24% dầu và dịch chiết đƣợc sử dụng trong công nghiệp đồ hộp, dầu khô đƣợc dùng trong dầu giấm để sử dụng cho công nghiệp chế biến bơ [41]. Giá trị dinh dƣỡng của quả cà chua rất phong phú, vì vậy theo một số tài liệu cho biết hàng ngày mỗi ngƣời sử dụng từ 100-200g cà chua sẽ thoả mãn nhu cầu các VTM cần thiết và các chất khoáng chủ yếu [31], [22]. Với giá trị dinh dƣỡng cao nên cà chua là loại rau đƣợc trồng phổ biến ở khắp các châu lục, là món ăn thông dụng của nhiều nƣớc và là loại rau có giá trị sử dụng cao. Quả cà chua đƣợc sử dụng ở nhiều phƣơng thức khác nhau: nấu chín, ăn sống, làm salat hoặc chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhƣ nƣớc quả, tƣơng cà chua, bột nhuyễn, sấy khô, mứt đóng hộp v.v. 1.2.2. Giá trị sử dụng Cà chua là loại rau ăn quả có giá trị dinh dƣỡng và có nhiều cách sử dụng. Có thể dùng ăn tƣơi thay hoa quả, trộn salat, nấu canh, xào, nấu sốt vang và cũng có thể chế biến thành các sản phẩm nhƣ cà chua cô đặc, tƣơng cà chua, nƣớc sốt, cà chua đóng hộp, mứt hay nƣớc ép. Ngoài ra, có thể chiết tách hạt cà chua để lấy dầu. Về mặt y học, cà chua đƣợc coi là dƣợc liệu chữa bệnh sốt, lao phổi, nhuận tràng. Ngƣời Tây Ban Nha dùng cà chua, ớt, dầu mỡ để chế biến thuốc chữa mụn nhọt, viêm tấy. Hợp chất tomatin chiết tách từ cây cà chua có khả năng kháng khuẩn, diệt nấm và một số sâu bệnh hại. Nó cũng có tác dụng kích thích sinh trƣởng đối với cây trồng ở mức độ nhất định. Theo Võ Văn Chi (1997)[32], cà chua có vị ngọt, tính mát, có tác dụng tạo năng lƣợng, tăng sức sống, làm cân bằng tế bào, giải nhiệt chống hoại huyết, kháng khuẩn, chống độc, hòa tan Urê, thải Urê, điều hòa bài tiết, giúp tiêu hóa dễ dàng các loại bột và tinh bột. Nhiều nghiên cứu mới đây cho rằng Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 nƣớc sốt cà chua có tác dụng ngăn ngừa ung thƣ miệng. Đặc biệt, các nhà khoa học Anh và Hà Lan đã thành công khi cấy một gen quy định việc tạo chất Flavonol, hợp chất cho phép cơ thể chống lại bệnh ung thƣ và tim mạch. Các nhà khoa học thuộc trƣờng Đại học Y khoa tại Tokyo đã tiến hành một cuộc thử nghiệm cho thấy, nƣớc ép cà chua hoàn toàn ngăn chặn đƣợc bệnh phù thũng do trong quả cà chua có chứa Antioxidant và Lycopen tự nhiên. 1.2.3. Giá trị kinh tế Ngoài giá trị dinh dƣỡng cao, cà chua còn là loại rau cho hiệu quả kinh tế và là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của nhiều nƣớc trên thế giới. Ở Đài Loan hàng năm xuất khẩu cà chua tƣơi với tổng giá trị là 925.000 USD và 40.800 USD cà chua chế biến, mỗi hecta có thể đem lại thu nhập cho nông dân từ 4.000 - 5.000 USD [23]. Ở Mỹ, hàng năm tổng giá trị xuất khẩu cà chua là rất cao, chỉ tính riêng kim ngạch xuất khẩu năm 1997 đạt cao hơn 4 lần so với lúa nƣớc và 20 lần so với lúa mì [17]. Ở Việt Nam, cà chua là cây rau quan trọng của nhiều vùng chuyên canh, là cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao. Theo số liệu điều tra của phòng nghiên cứu kinh tế thị trƣờng- Viện nghiên cứu rau quả cho biết, sản xuất cà chua ở Đồng bằng Sông Hồng cho thu nhập bình quân từ 42-68 triệu đồng/ha/vụ, với mức lãi thuần 15-26 triệu đồng/ha, cao hơn rất nhiều so với lúa nƣớc [35]. Còn theo Bùi Thị Gia, 2000 dẫn trong Tạ Thu Cúc, 2006 thì ở vùng Gia Lâm Hà Nội, tổng giá trị sản xuất thu từ cà chua là 27,4 triệu đ/ha, lãi 15 triệu đ/ha [18]. Nhƣ vậy, cà chua là cây có giá trị kinh tế, cho thu nhập vƣợt trội hơn so với lúa nƣớc, lúa mì, ngô và một số loại rau màu khác. Điều này cũng đã đƣợc thực tế công nhận. Vì vậy, cà chua là cây mang lại thu nhập cao cho ngƣời sản xuất. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 1.3. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua trên thế giới 1.3.1. Sơ lược tình hình sản xuất cà chua trên thế giới So với các cây trồng khác thì cây cà chua là cây trồng có lịch sử phát triển tƣơng đối muộn. Song với giá trị dinh dƣỡng, hiệu quả kinh tế và khả năng thích nghi cao, dễ canh tác, cà chua đƣợc phát triển khá nhanh chóng và ngày càng đƣợc chú trọng. Qua bảng số liệu thống kê tình hình sản xuất cà chua trên thế giới trong những năm gần đây chúng ta có thể thấy rõ điều này. Bảng 1.2: Tình hình sản xuất cà chua trên thế giới từ 2005 - 2011 Diện tích Năng suất Sản lƣợng (ha) (tạ/ha) (tấn) 2006 4.754.861 275.917 131.194.491 2007 4.259.781 323.227 137.687.505 2008 4.237.231 332.925 141.068.130 2009 4.544.525 339.719 154.386.171 2010 4.532.372 335.487 152.055.325 2011 4.734.356 355.892 159.023.383 Năm Nguồn: FAO STAT Database Result, 2012 [46] Qua bảng 1.2 tình hình sản xuất cà chua trong những năm gần đây tăng qua các năm. Về diện tích, năm 2007 có giảm so với năm 2006 khá nhiều giảm tới 495.080 ha, nhƣng những năm sau đó tăng dần và đến năm 2011 thì diện tích trồng cà chua của thế giới là 4.734.356 ha. Về sản lƣợng thì tăng dần qua các năm, năm 2005 là 129.286.845 tấn đến năm 2011 là 159.023.383 tấn tăng 29.736.538 tấn. Về năng suất thì cũng tăng qua các năm, năm 2005 là 276.053 tạ/ha đến năm 2011 là 355.892 tạ/ha tăng 79839 tạ/ha. Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/