Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu khả năng sinh sản, sinh trưởng và cho thịt của gà Hồ...

Tài liệu Nghiên cứu khả năng sinh sản, sinh trưởng và cho thịt của gà Hồ

.PDF
89
249
128

Mô tả:

1. Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò HiÖn nay, toµn thÕ giíi ®ang ®øng tr−íc mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch lµ b¶o vÖ nguån lîi di truyÒn ®éng vËt vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc. ë ViÖt Nam còng nh− nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®ang cã hiÖn t−îng suy tho¸i vµ mÊt dÇn tÝnh ®a d¹ng di truyÒn cña c¸c gièng gia sóc, gia cÇm truyÒn thèng. NhiÒu gièng vËt nu«i ®ang bÞ tho¸i ho¸, lai t¹p, thËm chÝ cã mét sè gièng bÞ tuyÖt chñng. Tæ chøc FAO cho biÕt, ®e do¹ lín nhÊt ®èi víi sù ®a d¹ng c¸c ®éng vËt n«ng nghiÖp hiÖn nay chÝnh lµ viÖc c¸c n−íc nghÌo ®ang nhËp khÈu å ¹t c¸c gièng vËt nu«i cao s¶n nh−ng chÊt l−îng s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi kÐm. ViÖc lµm ®ã dÉn ®Õn viÖc lai t¹o hçn lo¹n, kh«ng kiÓm so¸t ®−îc, thËm chÝ lµ thay thÕ c¸c gièng ®Þa ph−¬ng quý hiÕm. §ã lµ mét hiÓm ho¹ vÒ l©u dµi. Cø mçi tuÇn cã 2 loµi bÞ biÕn mÊt vµ hiÖn cã 1350 loµi ®éng vËt n«ng nghiÖp ®ang bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng [6]. HiÖn tr¹ng ngµnh ch¨n nu«i gia cÇm cña n−íc ta còng kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng trªn. §Ó ngµnh ch¨n nu«i gia cÇm n−íc ta võa ph¸t triÓn nhanh chãng võa bÒn v÷ng, bªn c¹nh viÖc nhËp khÈu c¸c gièng c«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt cao chóng ta cÇn chó ý thèng kª, kh¶o s¸t, tõ ®ã cã kÕ ho¹ch b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c gièng gµ ®Þa ph−¬ng quý hiÕm nh− gµ Ri, gµ §«ng T¶o, gµ MÝa… VÊn ®Ò ®ã cµng cã ý nghÜa lín khi mµ n−íc ta ®−îc c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng quª h−¬ng cña c¸c gièng gµ nhµ ngµy nay. Gµ Hå lµ mét gièng gµ ®Þa ph−¬ng rÊt quý hiÕm víi sè l−îng cßn l¹i rÊt Ýt vµ ®ang bÞ pha t¹p dÉn ®Õn cã nguy c¬ tuyÖt chñng, v× vËy viÖc nghiªn cøu b¶o tån gièng gµ nµy ®ang lµ vÊn ®Ò rÊt thiÕt thùc vµ cÊp b¸ch. Víi suy nghÜ nh− vËy, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu kh¶ n¨ng sinh s¶n, sinh tr−ëng vµ cho thÞt cña gµ Hå”. 1 1.2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi - X¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm ngo¹i h×nh ®Æc tr−ng phÈm gièng cña gµ Hå. - X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh s¶n cña gµ Hå t¹i c¸c n«ng hé. - X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ cho thÞt cña gµ Hå trong ®iÒu kiÖn nu«i b¸n c«ng nghiÖp. KÕt qu¶ nghiªn cøu sÏ lµm c¬ së quan träng cho viÖc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ gièng cña mét gièng gµ quý hiÕm cña n−íc ta, tõ ®ã lµm c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c cho viÖc b¶o tån in-situ vµ ex-situ gièng gµ nµy trong t−¬ng lai. 2 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. C¬ së lý luËn cña ®Ò tµi 2.1.1. Ph©n lo¹i ®éng vËt vµ nguån gèc cña ®èi t−îng nghiªn cøu 2.1.1.1. Ph©n lo¹i ®éng vËt Theo t¸c gi¶ NguyÔn V¨n ThiÖn (1995) [41] th× gµ thuéc: Giíi (kinhdom): Animal §éng vËt Ngµnh (phylum): Chordata Cã x−¬ng sèng Líp (class): Aves Chim Bé (oder): Galliformes Gµ Hä (family) : Phasianidae TrÜ Chñng (genus): Banquiva Gallus Loµi (species): Gallus gallus Gµ nhµ 2.1.1.2. Nguån gèc cña gµ HiÖn nay cã rÊt nhiÒu gi¶ thuyÕt vÒ nguån gèc cña loµi gµ nhµ nh−ng thuyÕt phôc h¬n c¶ lµ gi¶ thuyÕt cho r»ng tæ tiªn cña c¸c gièng gµ nhµ hiÖn nay cã nguån gèc tõ gµ rõng Gallus Banquiva, hiÖn ®ang tån t¹i ë miÒn b¾c Ên §é vµ b¸n ®¶o §«ng D−¬ng (Neumister, 1978) [30]. Theo §ac Uyn, gµ nhµ cã nguån gèc tõ gµ rõng Gallus gallus bao gåm 4 chñng kh¸c nhau: - Gallus sonnerati, cã l«ng mµu x¸m b¹c, cã nhiÒu ë miÒn t©y vµ nam Ên ®é. - Gallus lafeyetti sèng ë Srilanca. - Gallus varius sèng ë ®¶o Gia-Va. - Gallus Banquiva cã mµu l«ng ®á, cã nhiÒu ë Ên ®é, b¸n ®¶o §«ng D−¬ng, Philippine. 2.1.1.3. Sù thuÇn ho¸ gµ nhµ Theo t¸c gi¶ Neumeister (1978), sù thuÇn ho¸ gµ ®Çu tiªn diÔn ra vµo thêi kú §å §ång ë c¸c thung lòng thuéc s«ng Ên [30]. Trong c¸c t−îng ®µi kû 3 niÖm nÒn v¨n ho¸ cæ Ên §é (3000 n¨m tr−íc C«ng Nguyªn), ng−êi ta thÊy cã nhiÒu t¸c phÈm nghÖ thuËt t¹o h×nh m« t¶ vÒ gµ ë vïng Harappa, thuéc miÒn b¾c Ên §é. Cã nhiÒu gi¶ thuyÕt cho r»ng gµ nhµ ®−îc thuÇn ho¸ ®Çu tiªn tõ Ên ®é c¸ch ®©y h¬n 5000 n¨m; ë Trung Quèc c¸ch ®©y h¬n 3000 n¨m. Sau ®ã xuÊt hiÖn ë Ba T− råi ®Õn Mesopotami. ë T©y ©u gµ nhµ xuÊt hiÖn c¸ch ®©y gÇn 2500 n¨m. ë n−íc ta, cho ®Õn nay c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ nguån gèc cña gµ ch−a thËt ®Çy ®ñ, nh−ng s¬ bé cã thÓ nãi n−íc ta lµ mét trong nh÷ng trung t©m thuÇn ho¸ gµ ®Çu tiªn cña vïng §«ng Nam ¸. Gµ nhµ ë n−íc ta b¾t nguån tõ gµ rõng Gallus Banquiva. Gµ ®−îc nu«i sím nhÊt ë vïng Hµ B¾c, VÜnh Phó, Hµ T©y…c¸ch ®©y h¬n 3000 n¨m (NguyÔn M¹nh Hïng vµ cs, 1994) [15]. Nh− vËy, th«ng qua c¸c di chØ kh¶o cæ víi c¸c niªn ®¹i kh¸c nhau cho phÐp kh¼ng ®Þnh Gallus Banquiva lµ tæ tiªn cña c¸c gièng gµ nhµ hiÖn nay. §Õn nay c¸c tµi liÖu ®Òu chøng minh r»ng gµ ®−îc thuÇn ho¸ ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ vµ tõ ®©y ph©n bè ®i kh¾p thÕ giíi. Tr¶i qua hµng ngh×n n¨m thuÇn ho¸ vµ kh«ng ngõng chän läc ®· h×nh thµnh c¸c gièng gµ ®Þa ph−¬ng thÝch nghi tèt víi ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña nhiÒu n−íc kh¸c nhau, ®ång thêi h×nh thµnh nªn c¸c gièng gµ theo c¸c h−íng s¶n xuÊt kh¸c nhau nh− hiÖn nay. 2.1.2. C¬ së di truyÒn c¨n b¶n c¸c tÝnh tr¹ng ë gµ ë gµ, bé nhiÔm s¾c thÓ l−ìng béi (2n) lµ 78, bao gåm 39 cÆp nhiÔm s¾c thÓ, trong ®ã cã 8 cÆp nhiÔm s¾c thÓ lín (macro chromosomes), 30 cÆp nhiÔm s¾c thÓ nhá (micro chromosomes) vµ mét cÆp nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh. Hutt (1964) vµ Jull, Card, Neshein ®· x¸c ®Þnh gµ trèng cã 78 cÆp NST víi cÆp NST giíi tÝnh lµ ZZ, gµ m¸i cã 77 cÆp NST víi cÆp NST giíi tÝnh lµ ZO. B»ng c¸c tiÕn bé trong kü thuËt di truyÒn tÕ bµo, ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc con m¸i dÞ giao tö víi cÆp NST giíi tÝnh lµ ZW. Gµ lµ ®èi t−îng ®Çu tiªn trong ch¨n nu«i ®−îc thiÕt lËp b¶n ®å gen. Ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc ë gµ cã 5 nhãm gen liªn kÕt gåm 18 locus, kÝch th−íc genom lµ 1200 cÆp megabase (Phan Cù Nh©n, 2000) [32]. 4 LÞch sö tiÕn ho¸ ë gia cÇm ®· h×nh thµnh hµng lo¹t c¸c tÝnh tr¹ng, cã thÓ ph©n chia c¸c tÝnh tr¹ng thµnh 2 lo¹i lµ tÝnh tr¹ng chÊt l−îng vµ tÝnh tr¹ng sè l−îng (tÝnh tr¹ng n¨ng suÊt). TÝnh tr¹ng chÊt l−îng lµ tÝnh tr¹ng di truyÒn biÓu hiÖn kh«ng liªn tôc hoÆc ë tr¹ng th¸i nµy hoÆc ë tr¹ng th¸i kh¸c vµ bÞ chi phèi bëi Ýt gen. C¸c tÝnh tr¹ng chÊt l−îng kh«ng hoÆc Ýt bÞ t¸c ®éng cña m«i tr−êng vµ sù kh¸c nhau trong biÓu hiÖn cña chóng lµ rÊt râ rÖt (NguyÔn V¨n ThiÖn vµ NguyÔn Kh¸nh Qu¾c (1998) [43], NguyÔn ¢n vµ céng sù (1983) [1], NguyÔn V¨n ThiÖn (1995) [41]). Brandsch vµ Biichel (1978) cho biÕt, ë gia cÇm mét sè tÝnh tr¹ng nh− mµu l«ng, h×nh d¸ng c¬ thÓ, h×nh d¹ng mµo...thuéc nhãm c¸c tÝnh tr¹ng chÊt l−îng [3]. Hutt (1978) cho r»ng, c¸c tÝnh tr¹ng chÊt l−îng ®−îc di truyÒn theo c¸c ®Þnh luËt c¬ b¶n cña Mendel: quy luËt di truyÒn tréi - lÆn, mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ t¸c ®éng riªng rÏ lªn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng hoÆc do sù t−¬ng t¸c ®¬n gi¶n gi÷a 2 cÆp gen; quy luËt di truyÒn liªn kÕt vµ di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh...[16]. TÝnh tr¹ng sè l−îng lµ nh÷ng tÝnh tr¹ng di truyÒn biÓu hiÖn liªn tôc, do nhiÒu gen chi phèi. PhÇn lín c¸c tÝnh tr¹ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cña vËt nu«i lµ c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng, ®ã lµ c¸c tÝnh tr¹ng mµ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c c¸ thÓ lµ nh÷ng sai kh¸c vÒ mÆt sè l−îng trong møc ®é biÓu hiÖn cña tÝnh tr¹ng trong tõng c¸ thÓ vµ chØ cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc sai kh¸c b»ng c¸c tÝnh to¸n vµ c©n ®o. ë gia cÇm cã kh¸ nhiÒu c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng mµ ng−êi ta cã thÓ theo dâi ®−îc quy luËt di truyÒn cña chóng nh− tèc ®é lín, tuæi ®Î trøng ®Çu, s¶n l−îng trøng, khèi l−îng trøng, ®é dµy vá, mµu s¾c vá trøng, søc chèng bÖnh, thÓ träng...[16]. B¶n chÊt di truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng lµ do nhiÒu gen ®iÒu khiÓn vµ sù di truyÒn cña chóng còng phï hîp víi c¸c quy luËt cña Mendel. Khi nghiªn cøu b¶n chÊt di truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng, Fisher cho r»ng c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng do nhiÒu gen kiÓm so¸t vµ mçi alen cña chóng cã mét hiÖu øng nhá, riªng biÖt vµ biÓu hiÖn kiÓu h×nh lµ kÕt qu¶ céng gép cña c¸c hiÖu øng cña c¸c 5 alen, hay nãi c¸ch kh¸c kiÓu h×nh lµ kÕt qu¶ cña sù t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng (Lª §×nh Trung vµ céng sù, 2000) [50]. P=G+E Trong ®ã: P lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh (phenotype value ) G lµ gi¸ trÞ kiÓu gen (genotype vanlue) E lµ sai lÖch m«i tr−êng (envirmental deviation) Gi¸ trÞ kiÓu gen bao gåm: Gi¸ trÞ céng gép A (additive value) ®©y lµ thµnh phÇn quan träng nhÊt cña kiÓu gen v× nã cè ®Þnh vµ di truyÒn ®−îc. Sai lÖch tréi D (dominance deviation): lµ sù sai kh¸c gi÷a gi¸ trÞ kiÓu gen (G) vµ gi¸ trÞ gièng (A) cña mét kiÓu gen nµo ®ã khi xem xÐt mét locus duy nhÊt. Sai lÖch t−¬ng t¸c I (interaction deviation): lµ sai lÖch cã ®−îc do sù t−¬ng t¸c gi÷a c¸c gen thuéc c¸c locus kh¸c nhau khi kiÓu gen gåm tõ hai locus trë lªn. G=A+D+I Sai lÖch m«i tr−êng gåm: sai lÖch m«i tr−êng chung Eg (general environmental deviation) vµ sai lÖch m«i tr−êng riªng Es (special environmental deviation). E = Eg + Es Trong di truyÒn sè l−îng kiÓu gen cña c¸c c¸ thÓ th−êng ®−îc cÊu t¹o tõ nhiÒu locus, v× vËy cã thÓ biÓu thÞ gi¸ trÞ kiÓu h×nh nh− sau: P = A + D + I + Eg + Es KiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tÝnh tr¹ng. Tuy nhiªn, sù biÓu hiÖn cña tÝnh tr¹ng qua nhiÒu kiÓu h×nh, kiÓu di truyÒn quyÕt ®Þnh c¸c biÕn ®éng lµ chÝnh cßn l¹i do di truyÒn vµ ngo¹i c¶nh phèi hîp t¸c ®éng. §èi víi tÝnh tr¹ng sè l−îng, gi¸ trÞ kiÓu gen ®−îc t¹o thµnh do hiÖu øng nhá cña c¸c gen tËp hîp l¹i cïng víi c¸c gen cã hiÖu øng lín. Nh− vËy, n¨ng suÊt cña c¸c gièng vËt nu«i lµ kÕt qu¶ cña mèi t−¬ng t¸c gi÷a yÕu tè di truyÒn vµ m«i tr−êng ngo¹i c¶nh. Cã thÓ nãi r»ng gia sóc, gia 6 cÇm nhËn ®−îc kh¶ n¨ng di truyÒn tõ bè mÑ (kiÓu gen), tuy nhiªn, sù thÓ hiÖn kh¶ n¨ng ®ã thµnh kiÓu h×nh l¹i phô thuéc vµo m«i tr−êng sèng (®iÒu kiÖn ®Þa lý, thøc ¨n, ch¨m sãc, nu«i d−ìng...) LuËn ®iÓm nµy lµ c¬ së ®Ó t¹o lËp ®iÒu kiÖn m«i tr−êng ngo¹i c¶nh thÝch hîp, nh»m cñng cè vµ ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng di truyÒn cña c¸c gièng vËt nu«i, ®Æc biÖt lµ trong ch¨n nu«i gia cÇm. 2.1.3. C¬ së nghiªn cøu c¸c tÝnh tr¹ng ngo¹i h×nh ë gia cÇm §Æng H÷u Lanh vµ céng sù (1995) cho biÕt mµu s¾c l«ng, da lµ m· hiÖu cña gièng, mét tÝn hiÖu ®Ó nhËn d¹ng con gièng [19]. Mµu s¾c l«ng, da lµ nh÷ng chØ tiªu dïng trong chän läc gia cÇm. Th«ng th−êng, c¸c gièng thuÇn th−êng mµu s¾c ®ång nhÊt, trªn c¬ së ®ã cã thÓ nãi, c¸c gia cÇm cã mµu l«ng kh«ng ®ång nhÊt lµ do gièng ®· bÞ pha t¹p. Mµu s¾c do mét sè gen kiÓm so¸t nªn cã thÓ sö dông ph©n tÝch di truyÒn ®Ó dù ®o¸n mµu s¾c cña ®êi sau trong chän läc. C¸c ®Æc ®iÓm vÒ ngo¹i h×nh cña gia cÇm lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc tr−ng cho gièng, thÓ hiÖn khuynh h−íng s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña vËt nu«i. C¨n cø vµo h−íng s¶n xuÊt, h×nh d¸ng kÝch th−íc c¬ thÓ cña gia cÇm mµ ng−êi ta ph©n thµnh gia cÇm h−íng thÞt, h−íng trøng ho¨c kiªm dông. Gia cÇm h−íng trøng cã h×nh d¸ng thon, nhá, khèi l−îng c¬ thÓ thÊp, ®Çu nhá, cæ dµi, nhanh nhÑn; Gia cÇm h−íng thÞt cã th©n h×nh to, ngùc në, ®ïi, l−ên rÊt ph¸t triÓn, d¸ng nÆng nÒ, khèi l−îng c¬ thÓ lín; Gia cÇm kiªm dông cã h×nh d¸ng trung gian gi÷a gia cÇm h−íng trøng vµ h−íng thÞt. Brandsch vµ Biichel (1978) cho biÕt, gi÷a khèi l−îng c¬ thÓ vµ c¸c chiÒu ®o cã mèi t−¬ng quan d−¬ng [3]. NguyÔn Duy NhÞ (1975) cho biÕt, cã thÓ dïng chiÒu dµi bµn ch©n ®Ó tiªn ®o¸n c−êng ®é sinh tr−ëng cña gµ, v× khèi l−îng c¬ thÓ cã t−¬ng quan thuËn víi kÝch th−íc bµn ch©n [34]. Brandsch vµ Biichel (1978) cho r»ng, cÊu t¹o x−¬ng ®Çu cã ®é tin cËy cao trong viÖc ®¸nh gi¸ gia cÇm. Da mÆt vµ c¸c phÇn phô cña ®Çu cho phÐp rót 7 ra kÕt luËn vÒ sù ph¸t triÓn cña m« ®ì vµ m« liªn kÕt. Gµ trèng cã lo¹i h×nh ®Çu gÇn gièng gµ m¸i sÏ cã tÝnh n¨ng sinh dôc kÐm, gµ m¸i cã lo¹i h×nh ®Çu gièng gµ trèng sÏ kh«ng cho n¨ng suÊt trøng cao, trøng ®Î ra th−êng kh«ng cã ph«i [3]. Mµo lµ ®Æc ®iÓm sinh dôc thø cÊp, cã thÓ dïng ®Ó ph©n biÖt trèng m¸i. Mµo gµ rÊt ®a d¹ng c¶ vÒ h×nh d¸ng, kÝch th−íc, mµu s¾c vµ ®Æc tr−ng cho tõng gièng. Dùa vµo h×nh d¹ng, ng−êi ta ph©n ra c¸c lo¹i mµo cê (mµo ®¬n), mµo h¹t ®Ëu, mµo hoa hång, mµo nô ...(NguyÔn M¹nh Hïng vµ cs, 1994) [15]. Ch©n gia cÇm cã 4 ngãn, rÊt Ýt 5 ngãn. Cæ, bµn vµ ngãn ch©n th−êng cã v¶y sõng bao kÝn, c¬ tiªu gi¶m chØ cßn g©n vµ da. Ch©n th−êng cã mãng vµ cùa. Cùa cã vai trß c¹nh tranh vµ ®Êu tranh sinh tån cña loµi (TrÇn Kiªn vµ cs, 1998) [18]. 2.1.4. Cë së nghiªn cøu tËp tÝnh cña vËt nu«i TËp tÝnh (behaviour) lµ c¸c ho¹t ®éng, ph¶n øng tr¶ lêi kÝch thÝch ë c¸c loµi ®éng vËt hay tÊt c¶ c¸c hµnh vi trong cuéc sèng cña chóng. TËp tÝnh ph¶n ¸nh toµn bé ho¹t ®éng sèng cña ®éng vËt, biÓu hiÖn c¸c mèi quan hÖ gi÷a ®éng vËt víi m«i tr−êng tù nhiªn víi c¸c c¸ thÓ kh¸c cïng loµi ho¨c kh¸c loµi, chóng v« cïng ®a d¹ng, g¾n bã h÷u c¬ víi c¶ qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña ®éng vËt, víi c¸c biÕn ®æi cña m«i tr−êng (Phan Cù Nh©n vµ cs, 1999) [33]. TËp tÝnh cña vËt nu«i bao gåm tËp tÝnh bÈm sinh (b¶n n¨ng), ®ã lµ kÕt qu¶ cña chän läc tù nhiªn, tËp tÝnh tiÕp thu lµ nh÷ng tËp tÝnh ®−îc h×nh thµnh do b¾t ch−íc hoÆc qua huÊn luyÖn cña con ng−êi vµ tËp tÝnh hçn hîp. Nghiªn cøu tËp tÝnh ®éng vËt cã ý nghÜa quan träng c¶ vÒ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. ViÖc n¾m v÷ng c¬ së khoa häc cña tËp tÝnh, di truyÒn häc tËp tÝnh vËt nu«i gióp c¸c nhµ ch¨n nu«i trong viÖc ch¨m sãc, phßng trõ dÞch bÖnh cã hiÖu qu¶ h¬n (Phan Cù Nh©n vµ cs, 1999) [33]. TËp tÝnh ®¶m b¶o cho sù tån t¹i cña loµi tr−íc m«i tr−êng vèn lu«n biÕn ®éng. MÆt kh¸c, môc ®Ých c¬ b¶n cña ngµnh ch¨n nu«i lµ n¨ng suÊt, ®iÒu nµy liªn quan trùc tiÕp tíi tr¹ng th¸i 8 sinh lý tèi −u cña vËt nu«i, tr¹ng th¸i ®ã biÓu hiÖn bªn ngoµi b»ng c¸c ®Æc ®iÓm tËp tÝnh. TËp tÝnh cña ®éng vËt chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè nh− tÝnh di truyÒn vµ chän läc, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng, Èm ®é, thêi gian vµ c¸c chu kú tù nhiªn kh¸c... Phan Cù Nh©n 1998 [31]. 2.1.5. C¬ së nghiªn cøu søc sèng vµ kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cña gia cÇm Søc sèng vµ kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh lµ mét chØ tiªu quan träng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi c¬ thÓ. HiÖu qu¶ ch¨n nu«i bÞ chi phèi bëi c¸c yÕu tè bªn trong c¬ thÓ (di truyÒn) vµ m«i tr−êng ngo¹i c¶nh (dinh d−ìng, ch¨m sãc, mïa vô, dÞch tÔ, chuång tr¹i...). Lª ViÕt Ly (1995) cho biÕt, ®éng vËt thÝch nghi tèt thÓ hiÖn ë sù gi¶m khèi l−îng c¬ thÓ thÊp nhÊt khi bÞ stress, cã søc sinh s¶n tèt, søc kh¸ng bÖnh cao, sèng l©u vµ tû lÖ chÕt thÊp [25]. Søc sèng ®−îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh di truyÒn, ®ã lµ kh¶ n¨ng cã thÓ chèng l¹i nh÷ng ¶nh h−ëng bÊt lîi cña m«i tr−êng còng nh− ¶nh h−ëng cña dÞch bÖnh (Johanson (1972) [17]. Sù gi¶m søc sèng ë giai ®o¹n hËu ph«i cã thÓ do t¸c ®éng cña c¸c gen nöa g©y chÕt, nh−ng chñ yÕu lµ do t¸c ®éng cña m«i tr−êng (Brandsch, Biichel,1978) [3]. C¸c gièng vËt nu«i nhiÖt ®íi cã kh¶ n¨ng chèng bÖnh truyÒn nhiÔm, bÖnh ký sinh trïng cao h¬n so víi c¸c gièng vËt nu«i ë xø «n ®íi (TrÇn §×nh Miªn vµ céng sù , 1994 [29]; NguyÔn V¨n ThiÖn, 1995 [41]). TrÇn Long vµ céng sù (1994) cho biÕt, tû lÖ nu«i sèng cña gµ Ri tõ 0 - 6 tuÇn tuæi ®¹t 93,3% [21]. TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng (2004) cho biÕt, tû lÖ nu«i sèng cña gµ ¸c tõ 0 - 8 tuÇn tuæi ®¹t 93,6 - 96,9% [36]. Tû lÖ nu«i sèng cña gµ Ri tõ 0 - 9 tuÇn 92,11% (NguyÔn §¨ng Vang vµ céng sù, 1999) [52]. 2.1.6. C¬ së nghiªn cøu c¸c tÝnh tr¹ng sinh s¶n cña gia cÇm 2.1.6.1. Tuæi thµnh thôc sinh dôc 9 Tuæi thµnh thôc sinh dôc lµ tuæi b¾t ®Çu ho¹t ®éng sinh dôc vµ cã kh¶ n¨ng tham gia qu¸ tr×nh sinh s¶n. ë gµ m¸i tuæi thµnh thôc sinh dôc lµ tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn ®èi víi tõng c¸ thÓ hoÆc lóc tû lÖ ®Î ®¹t 5% ®èi víi mçi ®µn (quÇn thÓ) gµ (Pingel vµ cs, 1980) (dÉn theo TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng, 2004) [36]. Tuæi thµnh thôc sinh dôc chÞu ¶nh h−ëng cña gièng vµ m«i tr−êng. C¸c gièng kh¸c nhau th× tuæi thµnh thôc vÒ tÝnh còng kh¸c nhau. Pingel vµ cs (1980) (dÉn theo TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng, 2004) [36] cho r»ng, tuæi thµnh thôc sinh dôc cña gµ kho¶ng 170 - 180 ngµy, biÕn ®éng trong kho¶ng 15 - 20 ngµy. Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu cña gµ Ri 135 - 144 ngµy (NguyÔn V¨n Th¹ch, 1996) [40], gµ §«ng T¶o 157 ngµy (Ph¹m ThÞ Hoµ, 2004) [11], gµ ¸c 113 - 125 ngµy (TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng, 2004) [36], gµ Hå 240 - 255 ngµy (Lª V¨n T−ëng, 1977) [51], gµ MÝa lµ 174 ngµy (NguyÔn V¨n ThiÖn vµ Hoµng Phanh, 1999) [44], gµ H’M«ng 147 ngµy (§µo LÖ H»ng, 2001) [10], gµ x−¬ng ®en Th¸i Hoµ Trung Quèc 141-144 ngµy (Vò Quang Ninh, 2002) [35]. Tuæi ®Î sím hay muén liªn quan chÆt chÏ ®Õn khèi l−îng c¬ thÓ ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Nh÷ng gia cÇm cã khèi l−îng c¬ thÓ nhá th−êng cã tuæi thµnh thôc sím h¬n nh÷ng gia cÇm cã khèi l−îng c¬ thÓ lín. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tuæi thµnh thôc sinh dôc sím lµ ngµy, th¸ng në cña gµ con (®é dµi cña ngµy chiÕu s¸ng), kho¶ng thêi gian chiÕu s¸ng tù nhiªn hay nh©n t¹o, còng nh− khèi l−îng c¬ thÓ. Sù biÕn ®éng trong tuæi thµnh thôc sinh dôc cã thÓ cßn do c¸c yÕu tè kh¸c cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn nh− tiªm phßng vac xin cho gµ con sÏ dÉn ®Õn ®Èy lïi ngµy ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn. KhÈu phÇn ¨n còng cã ¶nh h−ëng m¹nh ®Õn chØ tiªu nµy (Jonhanson, 1972) [17]. 2.1.6.2. N¨ng suÊt trøng N¨ng suÊt trøng lµ s¶n l−îng trøng ®Î ra trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. §ã lµ mét tÝnh tr¹ng di truyÒn ph¶n ¸nh chÊt l−îng gièng, phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. HiÖn nay ch−a cã sù thèng nhÊt thêi gian tÝnh n¨ng suÊt trøng, cã thÓ tÝnh cho gµ m¸i trong mét n¨m hoÆc tÝnh cho 10 c¶ ®êi gµ ®Î. Brandsch vµ Biichel (1978) cho biÕt, s¶n l−îng trøng ®−îc tÝnh ®Õn 500 ngµy tuæi, còng cã thÓ ®−îc tÝnh theo n¨m lÞch sinh häc (365 ngµy tÝnh tõ ngµy ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn) [3]. N¨ng suÊt trøng phô thuéc vµo loµi, gièng, h−íng s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm c¸ thÓ, tuæi vµ mïa vô, kü thuËt nu«i d−ìng… N¨ng suÊt trøng n¨m ®Çu ë gµ, vÞt, gµ T©y lµ cao nhÊt, nh÷ng n¨m sau gi¶m 10 - 20% so víi n¨m tr−íc. Tuæi vµ n¨m ®Î cña gia cÇm cã liªn quan vµ ¶nh h−ëng ®Õn s¶n l−îng trøng/n¨m. TrÇn §×nh Miªn vµ céng sù (1975) cho biÕt, quy luËt ®Î trøng cña gia cÇm thay ®æi theo tuæi vµ cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi [28]. Bïi §øc Lòng vµ TrÇn Long (1994) cho biÕt, n¨ng suÊt trøng cña gµ §«ng T¶o ®¹t 55 65 qu¶/ m¸i/ n¨m; gµ MÝa ®¹t 55 - 60 qu¶/ m¸i/ n¨m [23]. Mïa vô, c¸c yÕu tè khÝ hËu, thêi tiÕt, ®é dµi ngµy, nguån thøc ¨n tù nhiªn … cã ¶nh h−ëng lín ®Õn søc ®Î trøng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi gia cÇm nu«i theo ph−¬ng thøc qu¶ng canh hoÆc b¸n th©m canh. ChÕ ®é chiÕu s¸ng cã vai trß trong sù ®iÒu khiÓn c−êng ®é ®Î cña gia cÇm. Ngµy chiÕu s¸ng 16 giê ®−îc coi lµ giíi h¹n ®¶m b¶o cho gµ cã søc ®Î trøng cao, vµo mïa xu©n gµ cã kh¶ n¨ng ®¹t n¨ng suÊt trøng cao nhÊt. Trong ch¨n nu«i gia cÇm, nhÊt lµ ch¨n nu«i th©m canh, viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ tiÓu khÝ hËu chuång nu«i vµ x¸c lËp mét khÈu phÇn ®Çy ®ñ vµ c©n ®èi c¸c chÊt dinh d−ìng sÏ ®¶m b¶o søc s¶n xuÊt tèi ®a, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 2.1.6.3. Søc ®Î trøng §©y lµ chØ tiªu rÊt quan träng, ph¶n ¸nh n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng t¸i t¹o ®µn gia cÇm. Brandsch vµ Biichel (1978) [3] cho r»ng, ngoµi c¸c yÕu tè nh− ®· nãi ë trªn, cã 5 yÕu tè di truyÒn c¸ thÓ ¶nh h−ëng ®Õn søc ®Î trøng cña gia cÇm: + Tuæi ®Î qu¶ trøng ®Çu + C−êng ®é ®Î (chu kú ®Î trøng) + TÇn sè thÓ hiÖn b¶n n¨ng ®ßi Êp + Thêi gian nghØ ®Î mïa ®«ng 11 + Thêi gian kÐo dµi hay tÝnh æn ®Þnh cña sù ®Î trøng C−êng ®é ®Î trøng lµ sè trøng ®Î ra trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. C−êng ®é ®Î trøng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: F = (n/n+z)*100, trong ®ã n lµ sè ngµy ®Î trøng, z lµ sè ngµy nghØ ®Î. C−êng ®é ®Î trøng liªn quan chÆt chÏ víi thêi gian chiÕu s¸ng chuång nu«i. C−êng ®é ®Î trøng cã mèi t−¬ng quan chÆt chÏ víi søc ®Î trøng c¶ n¨m. B¶n n¨ng ®ßi Êp do yÕu tè di truyÒn chi phèi. C¸c gièng, c¸c dßng cã sù thÓ hiÖn b¶n n¨ng nµy cã kh¸c nhau. C¸c dßng nhÑ c©n Ýt ®ßi Êp h¬n trong khi c¸c gièng nÆng c©n vµ trung b×nh thÓ hiÖn m¹nh h¬n. B¶n n¨ng ®ßi Êp còng bÞ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng rÊt râ rÖt. C¸c dßng ham Êp ®Òu cã søc ®Î kÐm h¬n, v× vËy cã thÓ lo¹i bá b¶n n¨ng ®ßi Êp ®Ó n©ng cao søc ®Î trøng (Brandsch vµ Biichel, 1978) [3]. NghØ ®Î còng lµ yÕu tè t¸c ®éng tíi søc ®Î trøng. Thêi gian nghØ ®Î ng¾n hay dµi ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè trøng ®Î c¶ n¨m. §é dµi thêi gian ®Î th−êng ®−îc quan s¸t tõ n¨m ®Î ®Çu vµ ®−îc tÝnh tõ lóc ®Î qu¶ trøng ®Çu tiªn cho ®Õn lóc thay l«ng hoµn toµn. Gi÷a sù thµnh thôc vÒ tÝnh vµ thêi gian ®Î cã mèi t−¬ng quan nghÞch râ rÖt, gi÷a thêi gian ®Î trøng kÐo dµi vµ søc ®Î trøng cã mèi t−¬ng quan rÊt chÆt chÏ [3]. 2.1.6.4. Tû lÖ ®Î Tû lÖ ®Î trøng cña gia cÇm phô thuéc vµo c¸c yÕu tè cña m«i tr−êng nh− nhiÖt ®é, thêi tiÕt, thêi gian chiÕu s¸ng, chÕ ®é nu«i d−ìng ch¨m sãc... 2.1.6.5. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng trøng gia cÇm * Khèi l−îng trøng Khèi l−îng trøng lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n l−îng trøng tuyÖt ®èi cña mét c¸ thÓ hay mét ®µn. Khèi l−îng trøng cã mèi t−¬ng quan nghÞch víi n¨ng suÊt trøng, t−¬ng quan thuËn víi tuæi thµnh thôc sinh dôc vµ khèi l−îng c¬ thÓ. Khèi l−îng trøng phô thuéc vµo loµi, gièng, tuæi ®Î, tuæi thµnh thôc sinh dôc, khèi l−îng c¬ thÓ, c−êng ®é ®Î trøng, c¸c tÝnh tr¹ng bªn ngoµi cña trøng…. 12 C¸c gièng gµ nhÑ c©n h¬n ®Î trøng bÐ h¬n, nh÷ng gµ sím thµnh thôc sinh dôc ®Î trøng nhá h¬n nh÷ng gµ thµnh thôc sinh dôc muén... ngoµi ra, khèi l−îng trøng cßn phô thuéc vµo mïa vô, thøc ¨n, ho¹t ®éng cña tuyÕn gi¸p vµ c¸c lo¹i thuèc dïng ®Ó ch÷a bÖnh. Khèi l−îng trøng chÞu ¶nh h−ëng cña mét sè l−îng lín c¸c gen. §Õn nay ng−êi ta vÉn ch−a x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c sè l−îng gen quy ®Þnh khèi l−îng trøng [15]. * H×nh d¹ng trøng Trøng gia cÇm th−êng cã h×nh bÇu dôc, mét ®Çu to, mét ®Çu nhá. BiÕn dÞ trong h×nh d¹ng trøng Ýt h¬n so víi khèi l−îng. H×nh d¹ng trøng kh«ng cã nh÷ng biÕn ®æi theo mïa, nh÷ng qu¶ trøng ®Çu tiªn trong chu kú ®Î vµ sau mét thêi kú nghØ ®Î kÐo dµi th−êng dµi h¬n vµ nhá h¬n so víi nh÷ng qu¶ sau. Hutt (1978) ®· kÕt luËn vÒ tÝnh chÊt ®éc lËp cña c¸c gen ¶nh h−ëng lªn khèi l−îng vµ h×nh d¹ng trøng [16]. Sè l−îng gen quy ®Þnh h×nh d¹ng trøng ®Õn nay ch−a râ. H×nh d¹ng trøng cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ trong tiªu thô, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n mµ cßn liªn quan chÆt víi tû lÖ Êp në. ChØ sè h×nh d¹ng trøng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng bªn trong cña trøng. * Mµu s¾c vµ chÊt l−îng vá trøng Trøng c¸c gièng gµ ®Þa ph−¬ng th−êng cã mµu tr¾ng. Bªn c¹nh ®ã, cã mét sè gièng trøng cã mµu n©u nh¹t. Ngoµi ra, ng−êi ta cßn thÊy trøng cã mµu xanh lam ë c¸c gièng gµ Trung Mü vµ Nam Mü. Sù tÝch luü s¾c tè ë vá trøng ®−îc tiÕn hµnh khi trøng n»m trong tö cung: Mµu n©u cña vá trøng lµ do s¾c tè porfiril hoÆc protoporfirin, cßn mµu xanh lµ do s¾c tè oxian quyÕt ®Þnh. Mµu s¾c trøng cã nhiÒu biÕn ®éng vÒ ®é ®Ëm nh¹t trong n¨m. Vá trøng cã mµu ®Ëm nhÊt lµ vÒ mïa thu vµ mïa ®«ng, vµo mïa xu©n vµ mïa hÌ do søc ®Î cao nªn trøng bÞ nh¹t mµu, ®Õn cuèi thêi kú ®Î, trøng l¹i ®Ëm mµu lªn. 13 Mµu s¾c vá trøng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè vµ cã liªn quan ®Õn kü thuËt soi trøng nh−ng kh«ng liªn quan ®Õn chÊt l−îng trøng,. HÖ sè di truyÒn cña mµu s¾c trøng lµ rÊt cao (76%) [17]. ChÊt l−îng trøng cßn ®−îc thÓ hiÖn ë ®é dµy vµ ®é chÞu lùc cña vá trøng, chóng cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc vËn chuyÓn vµ Êp trøng. §é dµy vá trøng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cña m«i tr−êng vµ c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c¬ thÓ gµ m¸i. ThiÕu vitamin vµ kho¸ng trong khÈu phÇn, t×nh tr¹ng bÖnh tËt, sö dông thuèc thó y… sÏ lµm gi¶m ®¸ng kÓ chÊt l−îng vá trøng. Vá trøng gµ cã ®é dµy biÕn ®éng trong kho¶ng 0,311 - 0,588 mm [15]. Vá trøng qu¸ máng hay qu¸ dµy ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng Êp në cña gµ. §é bÒn vá trøng ®−îc ®¸nh gi¸ qua hai chØ tiªu lµ ®é dµy vµ ®é xèp cña vá. * ChÊt l−îng lßng tr¾ng vµ lßng ®á Lßng tr¾ng cã vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp n−íc, kho¸ng ... trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ ë giai ®o¹n ph«i. ChÊt l−îng lßng tr¾ng ®−îc x¸c ®Þnh qua chØ sè lßng tr¾ng vµ ®¬n vÞ Haugh. ChØ sè lßng tr¾ng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh− gièng, tuæi, ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng... ChØ sè lßng tr¾ng dao ®éng trong kho¶ng 0,08 - 0,09. §¬n vÞ Haugh: ®−îc x¸c ®Þnh qua khèi l−îng trøng vµ chiÒu cao lßng tr¾ng ®Æc. §¬n vÞ Haugh cµng cao th× chÊt l−îng trøng cµng tèt [15]. Lßng ®á lµ tÕ bµo trøng cã d¹ng h×nh cÇu víi ®−êng kÝnh tõ 35 - 40 mm, n»m gi÷a lßng tr¾ng ®Æc vµ æn ®Þnh t−¬ng ®èi nhê d©y ch»ng. PhÝa trªn lßng ®á lµ ®Üa ph«i. Mµu s¾c lßng ®á phô thuéc vµo hµm l−îng caroten trong thøc ¨n vµ s¾c tè trong c¬ thÓ gia cÇm. Lßng ®á chiÕm 31,6% khèi l−îng trøng, bao gåm 17% protªin; 33% lipit; 1% gluxit; 1,2% kho¸ng, cßn l¹i lµ n−íc [3]. ChÊt l−îng lßng ®á ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng chØ sè lßng ®á. ChØ sè lßng ®á cao th× trøng tèt, chØ sè nµy gi¶m xuèng 0,33 th× trøng bÞ biÕn d¹ng [17]. ChÊt 14 l−îng lßng ®á vµ mµu s¾c lßng ®á phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn dinh d−ìng vµ c¸c yÕu tè m«i tr−êng. * Kh¶ n¨ng thô tinh vµ Êp në Kh¶ n¨ng thô tinh lµ mét tÝnh tr¹ng ®Ó ®¸nh gi¸ søc sinh s¶n cña gµ gièng. Kh¶ n¨ng thô tinh ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ trøng cã ph«i th«ng qua viÖc kiÓm tra toµn bé sè l−îng trøng Êp. Nh÷ng gièng gµ cã khèi l−îng c¬ thÓ lín th−êng cã tû lÖ thô tinh kÐm h¬n so víi nh÷ng gièng cã khèi l−îng c¬ thÓ thÊp h¬n. Schuberth vµ Ruhland (1978) cho r»ng, c¸c chØ sè cao nhÊt vÒ tû lÖ thô tinh vµ tû lÖ në th−êng thÊy ë n¨m ®Î ®Çu [37]. Kh¶ n¨ng në cña trøng thô tinh phô thuéc nhiÒu vµo yÕu tè di truyÒn còng nh− c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh, trong ®ã nhiÒu yÕu tè ®Õn nay vÉn ch−a râ. Tr¹ng th¸i di truyÒn cña mÑ cã thÓ ¶nh h−ëng trùc tiÕp vÒ nhiÒu mÆt lªn kh¶ n¨ng në. Nãi chung, nh÷ng trøng qu¸ lín hoÆc qu¸ bÐ ®Òu cã kh¶ n¨ng në kÐm h¬n nh÷ng trøng cã kÝch th−íc trung b×nh. NhiÒu t¸c gi¶ còng ph¸t hiÖn ®−îc mèi quan hÖ phô thuéc gi÷a khèi l−îng cña trøng hoÆc ®é dµy vµ ®é xèp cña vá trøng víi kh¶ n¨ng në. Ngoµi ra, tû lÖ në cßn phô thuéc vµo c−êng ®é ®Î trøng, nh÷ng trøng ®Î vµo gi÷a chu kú cã kh¶ n¨ng në cao h¬n nh÷ng trøng ®Î vµo ®Çu hoÆc cuèi chu kú. NhiÒu gen g©y chÕt vµ nöa g©y chÕt còng ¶nh h−ëng lªn kh¶ n¨ng në [17]. Bïi H÷u §oµn (1999) cho biÕt, khi bæ sung vitamin C hµm l−îng 150 ppm vµo khÈu phÇn ¨n cña gµ con tõ 0 - 4 tuÇn tuæi ®· lµm gi¶m tû lÖ chÕt 0,63 - 4,7% [5]. 2.1.7. C¬ së nghiªn cøu c¸c tÝnh tr¹ng sinh tr−ëng vµ cho thÞt cña gia cÇm 2.1.7.1. Kh¶ n¨ng sinh tr−ëng * Kh¸i niÖm 15 Sinh tr−ëng: lµ sù t¨ng kÝch th−íc, khèi l−îng cña c¬ thÓ ®ang ë giai ®o¹n lín lªn. Trong hai chØ tiªu t¨ng kÝch th−íc vµ t¨ng khèi l−îng th× chØ tiªu t¨ng kÝch th−íc ®¸ng tin cËy h¬n v× khèi l−îng sinh vËt cã thÓ t¹m thêi biÕn ®éng tuú theo chÕ ®é dinh d−ìng (Lª Quang Long vµ cs, 1990) [20]. Ph¸t triÓn lµ sù biÕn ®æi kh«ng nh÷ng vÒ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i mµ c¶ chøc n¨ng sinh lý theo tõng giai ®o¹n cña sinh vËt. Sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn lu«n g¾n liÒn víi nhau, bæ sung cho nhau ®Ó sinh vËt lín lªn vµ tr−ëng thµnh. Sinh tr−ëng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn lµm thay ®æi sù sinh tr−ëng [20]. TÝnh giai ®o¹n cña sinh tr−ëng biÓu hiÖn ë nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Thêi gian cña c¸c giai ®o¹n dµi hay ng¾n, sè l−îng giai ®o¹n vµ sù ®ét biÕn trong sinh tr−ëng cña tõng gièng, tõng c¸ thÓ cã sù kh¸c nhau. Giai ®o¹n nµy tiÕp nèi giai ®o¹n kh¸c, kh«ng ®i ng−îc trë l¹i, kh«ng bá qua thêi kú nµo, ë mçi giai ®o¹n, thêi kú ®Òu cã ®Æc ®iÓm riªng [1]. ë gµ, c¨n cø vµo sù sinh tr−ëng cña c¸c c¸ thÓ ta cã thÓ ph©n biÖt c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn nh− giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i trong trøng tr−íc khi ®Î, giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i trong trøng sau khi ®Î, giai ®o¹n trøng në thµnh con (s¬ sinh) ®Õn khi thµnh thôc sinh dôc, giai ®o¹n sinh s¶n. Mçi giai ®o¹n ®Òu cã ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh lý ®Æc tr−ng. §èi víi gia cÇm sinh tr−ëng lµ sù biÕn ®æi, tæng hîp cña sù t¨ng lªn vÒ sè l−îng, kÝch th−íc cña tÕ bµo vµ thÓ dÞch trong m« bµo ë giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i. Trong giai ®o¹n sau khi në th× sinh tr−ëng lµ do sù lín lªn cña c¸c m«. Trong mét sè m«, sinh tr−ëng lµ do sù t¨ng lªn vÒ kÝch th−íc cña c¸c tÕ bµo. Giai ®o¹n nµy sinh tr−ëng ®−îc chia lµm 2 thêi kú: thêi kú gµ con vµ thêi kú gµ tr−ëng thµnh. - Thêi kú gµ con: thêi kú nµy l−îng tÕ bµo t¨ng nhanh, nªn qu¸ tr×nh sinh tr−ëng diÔn ra rÊt nhanh, mét sè c¬ quan néi t¹ng ch−a ph¸t triÓn hoµn chØnh nh− c¸c men tiªu ho¸ ch−a ®Çy ®ñ, kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt th©n nhiÖt kÐm gµ con dÔ bÞ ¶nh h−ëng bëi thøc ¨n vµ nu«i d−ìng. V× vËy thøc ¨n vµ nu«i d−ìng 16 trong thêi kú nµy ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn tèc ®é sinh tr−ëng cña gia cÇm. Thêi kú nµy cßn diÔn ra qu¸ tr×nh thay l«ng, ®©y lµ qu¸ tr×nh sinh lý quan träng cña gia cÇm, nã lµm t¨ng trao ®æi chÊt. Cho nªn cÇn chó ý vÊn ®Ò nu«i d−ìng ®Æc biÖt lµ c¸c chÊt dinh d−ìng cã trong thøc ¨n, trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸c axit amin h¹n chÕ nh− lizin, methionine, triptophan... - Thêi kú gµ tr−ëng thµnh: thêi kú nµy c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ gia cÇm gÇn nh− ®· ph¸t triÓn hoµn thiÖn. Sè l−îng tÕ bµo t¨ng chËm, chñ yÕu lµ qu¸ tr×nh ph¸t dôc. Qu¸ tr×nh tÝch luü chÊt dinh d−ìng cña gia cÇm mét phÇn lµ ®Ó duy tr× sù sèng, mét phÇn ®Ó tÝch luü mì, tèc ®é sinh tr−ëng chËm h¬n thêi kú gµ con. V× vËy giai ®o¹n nµy cÇn x¸c ®Þnh tuæi giÕt mæ thÝch hîp ®Ó cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Trong ch¨n nu«i gia cÇm, viÖc nghiªn cøu sinh tr−ëng ®Çu tiªn lµ ph¶i x¸c ®Þnh khèi l−îng c¬ thÓ qua c¸c tuÇn tuæi. §©y lµ mét chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ sù sinh tr−ëng. * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù sinh tr−ëng - KÝch th−íc c¬ thÓ: KÝch th−íc c¬ thÓ lµ mét chØ tiªu quan träng cho sù sinh tr−ëng, ®Æc tr−ng cho tõng giai ®o¹n sinh tr−ëng, tõng gièng, qua ®ã gãp phÇn vµo viÖc ph©n biÖt gièng. Giíi h¹n kÝch th−íc cña loµi, c¸ thÓ… do tÝnh di truyÒn quy ®Þnh. TÝnh di truyÒn cña kÝch th−íc kh«ng tu©n theo sù ph©n ly ®¬n gi¶n theo c¸c quy luËt cña Mendel [17]. KÝch th−íc c¬ thÓ lu«n cã mèi t−¬ng quan thuËn chÆt chÏ víi khèi l−îng c¬ thÓ. KÝch th−íc c¬ thÓ cßn liªn quan ®Õn c¸c chØ tiªu sinh s¶n nh− tuæi thµnh thôc vÒ thÓ träng, chÕ ®é dinh d−ìng, thêi gian giÕt thÞt thÝch hîp trong ch¨n nu«i gµ. - Khèi l−îng c¬ thÓ: Khèi l−îng c¬ thÓ lµ mét tÝnh tr¹ng sè l−îng vµ ®−îc quy ®Þnh bëi yÕu tè di truyÒn. Khèi l−îng gµ con khi në phô thuéc vµo khèi l−îng qu¶ trøng vµ 17 khèi l−îng cña gµ mÑ vµo thêi ®iÓm ®Î trøng. Tuy nhiªn, khèi l−îng gµ khi në Ýt ¶nh h−ëng ®Õn sù t¨ng tr−ëng tiÕp theo (Jonhanson, 1972) [17]. §èi víi gµ h−íng thÞt, ®iÒu quan träng nhÊt lµ khèi l−îng gµ khi giÕt mæ. Khèi l−îng c¬ thÓ kh«ng nh÷ng liªn quan tíi hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n mµ cßn cÇn thiÕt ®Ó quyÕt ®Þnh thêi gian nu«i thÝch hîp. Khèi l−îng c¬ thÓ ®−îc minh ho¹ b»ng ®å thÞ sinh tr−ëng tÝch luü. §å thÞ nµy thay ®æi theo dßng, gièng, ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng, ch¨m sãc. - Tèc ®é sinh tr−ëng Trong ch¨n nu«i ng−êi ta th−êng sö dông hai chØ sè ®Ó m« t¶ tèc ®é sinh tr−ëng ë vËt nu«i lµ tèc ®é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi vµ tèc ®é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi. §é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi chÝnh lµ sù gia t¨ng vÒ khèi l−îng sèng trung b×nh mét ngµy ®ªm. Sinh tr−ëng tuyÖt ®èi th−êng ®−îc tÝnh b»ng g/con/ngµy hoÆc g/con/tuÇn. §å thÞ sinh tr−ëng tuyÖt ®èi cã d¹ng parabol. Gi¸ trÞ sinh tr−ëng tuyÖt ®èi cµng cao th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cµng lín. Tèc ®é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi lµ tû lÖ % t¨ng lªn cña khèi l−îng, kÝch th−íc vµ thÓ tÝch c¬ thÓ lóc kÕt thóc kh¶o s¸t so víi lóc ®Çu kh¶o s¸t (TCVN 2. 40. 1997) [47]. §å thÞ sinh tr−ëng t−¬ng ®èi cã d¹ng hypebol. Gµ cßn non ®é sinh tr−ëng t−¬ng ®èi cao, sau ®ã gi¶m dÇn theo tuæi. Tèc ®é sinh tr−ëng cña vËt nu«i phô thuéc vµo loµi, gièng, giíi tÝnh, ®Æc ®iÓm c¬ thÓ vµ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng [19]. Chambers (1990) [57] cho biÕt, ®−êng cong sinh tr−ëng cña gµ thÞt gåm 4 pha vµ mçi pha cã ®Æc ®iÓm nh− sau: Pha sinh tr−ëng tÝch luü: t¨ng tèc ®é nhanh sau khi në. §iÓm uèn cña ®−êng cong t¹i thêi ®iÓm sinh tr−ëng cã tèc ®é cao nhÊt. Pha sinh tr−ëng cã tèc ®é gi¶m dÇn theo ®iÓm uèn. Pha sinh tr−ëng tiÖm cËn cã gi¸ trÞ khi gµ tr−ëng thµnh. 18 Th«ng th−êng, ng−êi ta sö dông khèi l−îng c¬ thÓ ë c¸c tuÇn tuæi ®Ó thÓ hiÖn ®å thÞ sinh tr−ëng tÝch luü vµ cho biÕt mét c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt vÒ ®−êng cong sinh tr−ëng. §−êng cong sinh tr−ëng kh«ng chØ sö dông ®Ó chØ râ vÒ sè l−îng mµ cßn lµm râ vÒ chÊt l−îng, sù sai kh¸c gi÷a c¸c dßng, c¸c gièng, giíi tÝnh, ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng, ch¨m sãc, m«i tr−êng. Ng« Gi¶n LuyÖn (1994) cho biÕt, khi nghiªn cøu ®−êng cong sinh tr−ëng cña 3 dßng gµ thuÇn chñng V1, V3, V5 cho thÊy tÊt c¶ c¸c dßng ®Òu ph¸t triÓn theo ®óng quy luËt sinh häc. Gµ trèng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cao nhÊt lóc 7 - 8 tuÇn tuæi, gµ m¸i lóc 6 - 7 tuÇn tuæi [24]. * C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña gµ víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau nh− di truyÒn, tÝnh biÖt, tèc ®é mäc l«ng, c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, nu«i d−ìng, ch¨m sãc... - ¶nh h−ëng cña dßng, gièng tíi kh¶ n¨ng sinh tr−ëng: c¸c dßng trong mét gièng, c¸c gièng kh¸c nhau cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng kh¸c nhau. C¸c gièng gia cÇm chuyªn thÞt cã tèc ®é sinh tr−ëng nhanh h¬n c¸c gièng chuyªn trøng vµ kiªm dông. Ph¹m ThÞ Hoµ (2004) cho biÕt, gµ §«ng T¶o ë 12 tuÇn tuæi khèi l−îng c¬ thÓ ®¹t 1297,58g [11]. Trong khi ®ã gµ H’M«ng ë 12 tuÇn tuæi ®¹t 805,59g (§µo LÔ H»ng, 2001) [10]; gµ MÝa 12 tuÇn tuæi khèi l−îng c¬ thÓ ®¹t 1503g. (NguyÔn V¨n ThiÖn vµ céng sù, 1999) [44]. - ¶nh h−ëng cña tÝnh biÖt: gia cÇm trèng th−êng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cao h¬n gia cÇm m¸i trong cïng mét ®iÒu kiÖn ch¨m sãc, nu«i d−ìng. Jull (1923) cho biÕt, gµ trèng cã tèc ®é sinh tr−ëng nhanh h¬n gµ m¸i 2432% vµ sù sai kh¸c nµy lµ do gen liªn kÕt víi giíi tÝnh, nh÷ng gen nµy ë gµ trèng (2 NST giíi tÝnh) ho¹t ®éng m¹nh h¬n gµ m¸i (1 NST giíi tÝnh) [60]. - ¶nh h−ëng cña dinh d−ìng: dinh d−ìng kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c bé phËn c¬ thÓ nh− thÞt, trøng, x−¬ng, da...mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn sù biÕn ®éng di truyÒn vÒ sinh tr−ëng (Box vµ cs, 1954) [55]. Muèn 19 ph¸t huy tèt kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cÇn ph¶i cung cÊp thøc ¨n tèi −u vÒ dinh d−ìng gi÷a protein, axit amin vµ n¨ng l−îng, ngoµi ra trong thøc ¨n hçn hîp cÇn bæ sung thªm c¸c chÕ phÈm ho¸ sinh kh«ng mang ý nghÜa dinh d−ìng nh−ng cã t¸c dông kÝch thÝch sinh tr−ëng lµm t¨ng chÊt l−îng thÞt (Bïi §øc Lòng, 1992) [22]. 2.1.7.2. Kh¶ n¨ng cho thÞt * §Æc ®iÓm kh¶ n¨ng cho thÞt cña gµ Tû lÖ th©n thÞt chÝnh lµ tû lÖ % cña khèi l−îng th©n thÞt so víi khèi l−îng sèng cña gia cÇm. N¨ng suÊt cña c¸c thµnh phÇn th©n thÞt lµ tû lÖ % cña c¸c phÇn so víi th©n thÞt vµ n¨ng suÊt cña c¬ lµ tû lÖ % c¬ so víi th©n thÞt. Chambers (1990) [57], Peter (1959), Ristic vµ Shon (1977) (dÉn theo TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng, 2004) [36] ®· tæng hîp trªn nhiÒu lo¹i gia cÇm vµ ®−a ra tû lÖ c¸c phÇn cña th©n thÞt nh− sau: khèi l−îng sèng cña gia cÇm 100%, trong ®ã khèi l−îng th©n thÞt chiÕm kho¶ng 64% (trong ®ã 52% lµ thÞt vµ 12% lµ x−¬ng), phñ t¹ng chiÕm kho¶ng 6%; m¸u, l«ng, ®Çu, ch©n, ruét chiÕm kho¶ng 17% vµ tû lÖ hao hôt khi giÕt mæ chiÕm kho¶ng 13%. * C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt thÞt - Kh¶ n¨ng cho thÞt phô thuéc vµo khèi l−îng c¬ thÓ, sù ph¸t triÓn cña hÖ c¬, kÝch th−íc vµ khèi l−îng khung x−¬ng. HÖ sè di truyÒn cña réng ngùc lµ 0,2 - 0,3 vµ gãc ngùc lµ 0,3 - 0,45 (NguyÔn V¨n ThiÖn, 1995) [41]. - ¶nh h−ëng cña di truyÒn: gi÷a c¸c gièng, dßng kh¸c nhau tån t¹i sù sai kh¸c di truyÒn vÒ n¨ng suÊt thÞt xÎ, c¸c phÇn cña th©n thÞt (Chambers 1990) [57], kÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Singh (1992) [64]; Lª Thanh H¶i vµ céng sù (1999) [7]. Khi so s¸nh gi÷a c¸c gièng gµ ®Î dßng nÆng c©n víi gµ nhÑ c©n víi gµ thÞt lai Cornish x White Rock ë 8 tuÇn tuæi Peter (1958) (dÉn theo TrÇn ThÞ Mai Ph−¬ng, 2004) [36] cho biÕt, n¨ng suÊt thÞt cña c¸c gièng gµ ®Î thÊp h¬n 2,6 - 3,4 % so víi c¸c gièng gµ thÞt, tû lÖ ®ïi, l−ên, thÞt ®ïi, thÞt l−ên còng thÊp h¬n kho¶ng 2%. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất