Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi
------------------
bïI thÞ yÕN
Nghiªn cøu gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng
c©y trång hµng n¨m theo h−íng sö dông hîp lý
tµi nguyªn khÝ hËu t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u tØnh H−ng Yªn
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh: trång trät
M· sè
: 60.62.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: pgs.ts. §oµn V¨n §iÕm
Hµ Néi - 2010
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ
trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.
T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®0
®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn ®0 ®−îc chØ râ nguån gèc.
T¸c gi¶ luËn v¨n
Bïi ThÞ YÕn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… i
Lêi c¶m ¬n
Trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu thùc hiÖn luËn v¨n, ngoµi sù nç lùc cña
b¶n th©n, t«i ®0 nhËn ®−îc rÊt nhiÒu sù quan t©m gióp ®ì cña c¸c c¸ nh©n vµ
tËp thÓ.
Tr−íc tiªn, t«i xin ®−îc bÇy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn PGS.TS. §oµn
V¨n §iÕm, ng−êi ®0 tËn t×nh gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thùc
hiÖn vµ hoµn thµnh luËn v¨n.
T«i còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« trong khoa N«ng häc, ®Æc
biÖt c¸c thÇy c« trong Bé m«n HÖ thèng n«ng nghiÖp - Khoa N«ng häc Tr−êng §¹i Häc N«ng nghiÖp Hµ Néi ®0 gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n cña
m×nh.
T«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi Phßng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n,
phßng Thèng kª, kinh tÕ, d©n sè, c¸n bé vµ nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u, tØnh
H−ng Yªn ®0 gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc
hiÖn luËn v¨n cña m×nh.
§Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy t«i cßn nhËn ®−îc sù ®éng viªn, khÝch lÖ
cña gia ®×nh, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp trong c¬ quan.
§Ò tµi nµy khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, t«i rÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng
ý kiÕn ®ãng gãp cña ®ång nghiÖp vµ b¹n ®äc.
Hµ Néi, ngµy 14 th¸ng 9 n¨m 2010
T¸c gi¶ luËn v¨n
Bïi ThÞ YÕn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… ii
Môc lôc
Lêi cam ®oan
i
Lêi c¶m ¬n
ii
Môc lôc
iii
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t
v
Danh môc b¶ng
vi
Danh môc h×nh
vii
1
Më ®Çu
1
1.1
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
1
1.2
Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi
2
1.3
ý nghÜa cña ®Ò tµi
3
2
Tæng quan tµi lÖu
4
2.1
Lý thuyÕt hÖ thèng c©y trång
4
2.2
T×nh h×nh nghiªn cøu vÒ hÖ thèng c©y trång trong n−íc vµ ngoµi n−íc 14
2.3
¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®èi víi hÖ thèng c©y trång
22
2.4
S¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng
28
3
Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
36
3.1
§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
36
3.2
Néi dung nghiªn cøu
36
3.3
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
37
3.4
Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu
41
4
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
43
4.1
§iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn Kho¸i Ch©u, H−ng Yªn
43
4.1.1
§iÒu kiÖn tù nhiªn
43
4.1.2
§iÒu kiÖn kinh tÕ x0 héi
49
4.1.3
§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x0 héi ë huyÖn Kho¸i Ch©u
53
4.2
Thùc tr¹ng sö dông ®Êt ®ai ë Kho¸i Ch©u
55
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… iii
4.3
HiÖn tr¹ng hÖ thèng trång trät ë Kho¸i Ch©u
59
4.3.1
C¬ cÊu diÖn tÝch, n¨ng suÊt c©y trång
59
4.3.2
C¬ cÊu gièng c©y trång ë huyÖn Kho¸i Ch©u
62
4.3.3
§Æc ®iÓm khÝ hËu c¸c mïa vô s¶n xuÊt c©y l−¬ng thùc t¹i Kho¸i
Ch©u, H−ng Yªn
64
4.3.4
C¸c c«ng thøc lu©n canh chÝnh ë huyÖn Kho¸i Ch©u
79
4.3.5
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét sè c©y trång phæ biÕn trong huyÖn
80
4.3.6
HiÖu qu¶ cña mét sè c«ng thøc lu©n canh chÝnh
84
4.4
Thö nghiÖm mét sè gièng c©y trång míi trªn ®Þa bµn huyÖn
Kho¸i Ch©u
4.4.1
87
Thö nghiÖm gièng ng« míi trång vô ®«ng trong c«ng thøc lu©n
canh §Ëu t−¬ng – Lóa mïa – Ng« ®«ng
4.4.2
87
Thö nghiÖm gièng lóa míi trång vô xu©n trong c«ng thøc lu©n
canh: Lóa xu©n - Lóa mïa - D−a chuét
4.5
94
§Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c©y trång
hµng n¨m, sö dông hîp lý tµi nguyªn khÝ hËu ë huyÖn Kho¸i Ch©u
99
4.5.1
Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn c«ng thøc lu©n canh
100
4.5.2
C¶i tiÕn vÒ gièng c©y trång
100
4.5.3
X©y dùng c¬ cÊu mïa vô theo h−íng lîi dông lîi thÕ ®iÒu kiÖn
bøc x¹, nhiÖt, ®é Èm, l−îng m−a ë ®Þa ph−¬ng.
101
4.5.4
Bãn ph©n vµ phßng trõ s©u bÖnh
103
4.5.5
Gi¶i ph¸p c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ vèn
103
4.5.6
Tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn
104
5
KÕt kuËn vµ ®Ò nghÞ
105
5.1
KÕt luËn
105
5.2
§Ò nghÞ
107
Tµi liÖu tham kh¶o
108
Phô lôc
115
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… iv
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t
CPVC
Chi phÝ vËt chÊt
CCCT
C¬ cÊu c©y trång
DT
DiÖn tÝch
§
§ång
§C
§èi chøng
§VT
§¬n vÞ tÝnh
GTSX
Gi¸ trÞ s¶n xuÊt
Ha
Hecta
HTNN
HÖ thèng n«ng nghiÖp
HSTNN
HÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp
HTCTr
HÖ thèng c©y trång
HTTT
HÖ thèng trång trät
HTCT
HÖ thèng canh t¸c
LX
Lóa xu©n
LM
Lóa mïa
NXBNN
Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp
NXBKHKT
Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc Kü thuËt
NSLT
N¨ng suÊt lý thuyÕt
NSTT
N¨ng suÊt thùc thu
PAR
Bøc x¹ quang hîp
%
Tû lÖ phÇn tr¨m
Ttb
NhiÖt ®é trung b×nh
Tmax
NhiÖt ®é tèi cao
Tmin
NhiÖt ®é tèi thÊp
TGST
Thêi gian sinh tr−ëng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… v
Danh môc b¶ng
STT
Tªn b¶ng
Trang
2.1
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
NhiÖt ®é tèi thÊp ë c¸c giai ®o¹n ph¸t dôc cña ng« vïng §BSH
Mét sè chØ tiªu khÝ t−îng huyÖn Kho¸i Ch©u
C¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn Kho¸i Ch©u tõ n¨m 2007 - 2009
HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n¨m 2009 cña huyÖn Kho¸i Ch©u
C¬ cÊu c©y trång cña huyÖn Kho¸i Ch©u n¨m 2009
C¬ cÊu gièng lóa cña huyÖn Kho¸i Ch©u n¨m 2009
C¬ cÊu gièng c©y trång cña mét sè c©y trång hµng n¨m kh¸c
§iÒu kiÖn khÝ hËu vô lóa xu©n
26
46
49
56
60
62
64
66
4.8
4.9
4.10
4.11
4.12
§iÒu kiÖn khÝ hËu giai ®o¹n lµm h¹t vô lóa xu©n
§iÒu kiÖn khÝ hËu vô lóa mïa
§iÒu kiÖn khÝ hËu giai ®o¹n lµm h¹t vô mïa
§iÒu kiÖn khÝ hËu vô ng« xu©n
§iÒu kiÖn khÝ hËu giai ®o¹n lµm h¹t vô ng« xu©n
66
70
70
73
73
4.13
4.14
4.15
4.16
4.17
4.18
§iÒu kiÖn khÝ hËu vô ng« §«ng
§iÒu kiÖn khÝ hËu giai ®o¹n lµm h¹t vô ng« §«ng
C¸c c«ng thøc lu©n canh chÝnh ë huyÖn Kho¸i Ch©u
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1 ha cña mét sè gièng lóa vô xu©n
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1 ha cña mét sè gièng ng« vô ®«ng
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1ha mét sè c©y trång chÝnh
76
76
79
81
82
83
4.19
4.20
4.21
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1ha cña c¸c c«ng thøc lu©n canh
N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt ng« vô ®«ng (2009)
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña gièng ng« míi trång thö nghiÖm trong vô
®«ng n¨m 2009
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1ha cña c¸c c«ng thøc lu©n canh thö nghiÖm
85
88
4.22
4.23
4.24
4.25
91
92
N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vô lóa xu©n n¨m 2010
95
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña gièng lóa míi trång thö nghiÖm trong vô
xu©n n¨m 2010
97
HiÖu qu¶ kinh tÕ trªn 1ha cña c¸c c«ng thøc lu©n canh thö nghiÖm
99
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… vi
Danh môc h×nh
STT
Tªn h×nh
Trang
4.1
S¬ ®å huyÖn Kho¸i Ch©u - tØnh H−ng Yªn
43
4.2
DiÔn biÕn mét sè chØ tiªu khÝ t−îng huyÖn Kho¸i Ch©u
47
4.3
C¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn Kho¸i Ch©u giai ®o¹n 2007 - 2009
49
4.4
HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n¨m 2009 cña huyÖn Kho¸i Ch©u
57
4.5
C¬ cÊu c©y trång cña huyÖn Kho¸i Ch©u n¨m 2009
61
4.6
C¬ cÊu gièng lóa cña huyÖn Kho¸i Ch©u n¨m 2009
63
4.7
N¨ng suÊt cña c¸c gièng ng« thö nghiÖm trong vô ®«ng n¨m 2009
88
4.8
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng ng« thö nghiÖm
91
4.9
N¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa trång thö nghiÖm trong vô xu©n n¨m
4.10
2010
95
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng lóa thö nghiÖm
97
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ……………… vii
1. Më ®Çu
1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
HuyÖn Kho¸i Ch©u n»m ë phÝa T©y cña tØnh H−ng Yªn, thuéc vïng
®ång b»ng s«ng Hång, phÝa B¾c gi¸p huyÖn V¨n Giang vµ Yªn Mü, phÝa §«ng
gi¸p huyÖn ¢n Thi, phÝa Nam gi¸p huyÖn Kim §éng vµ phÝa T©y lµ s«ng
Hång. HuyÖn Kho¸i Ch©u ®−îc t¸i lËp tõ ngµy 1/9/1999 gåm 25 ®¬n vÞ hµnh
chÝnh, trong ®ã cã 1 thÞ trÊn vµ 24 x0. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña Kho¸i Ch©u
lµ 13091,55 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp cã 8622,81 ha (chiÕm 65,87 %
tæng diÖn tÝch tù nhiªn). N»m c¸ch thñ ®« Hµ Néi kho¶ng 50 km vÒ phÝa
§«ng Nam, Kho¸i Ch©u cã giao th«ng thuËn tiÖn, tiÒm n¨ng tµi nguyªn dåi
dµo ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng hãa. Trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc, víi
thÕ m¹nh vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn ®0 ®−îc
§¶ng ñy vµ Uû ban Nh©n d©n huyÖn x¸c ®Þnh lµ ph¶i “®Èy m¹nh th©m canh
t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, khai th¸c tiÒm n¨ng sinh th¸i ®Ó t¨ng vô, t¨ng diÖn
tÝch nh÷ng lo¹i c©y trång chÊt l−îng cao, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tiªn
tiÕn, c¸c thµnh tùu kinh tÕ kü thuËt, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, c«ng nghiÖp chÕ
biÕn, dÞch vô n«ng nghiÖp nh»m thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h−íng
s¶n xuÊt hµng hãa". Lµ mét huyÖn n«ng nghiÖp, ng−êi n«ng d©n cã bÒ dµy
kinh nghiÖm s¶n xuÊt hµng ngh×n n¨m nªn ®0 s¸ng t¹o ®−îc nh÷ng hÖ thèng
c©y trång kh¸ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
HÖ thèng c©y trång trong huyÖn t−¬ng ®èi ®a d¹ng, phong phó tõ c¸c c©y ¨n
qu¶ l©u n¨m nh− nh0n lång, cam, quýt, c¸c c©y trång ng¾n ngµy nh− c©y l−¬ng
thùc, c©y rau, ®Ëu ®Õn c¸c c©y d−îc liÖu.Trong ®ã lóa n−íc lµ c©y trång chñ
yÕu víi n¨ng suÊt lu«n dÉn ®Çu tØnh H−ng Yªn, n¨m 2009 n¨ng suÊt lóa b×nh
qu©n ®¹t tõ 64 - 65 t¹/ha.
Tuy nhiªn, khã kh¨n th−êng gÆp trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ®iÒu
kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu. Do tÝnh biÕn ®éng rÊt lín cña khÝ hËu nhiÖt ®íi, giã
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
1
mïa, c¸c yÕu tè thêi tiÕt, khÝ hËu th−êng dao ®éng rÊt m¹nh c¶ vÒ c−êng ®é vµ
thêi gian, v× thÕ, s¾p xÕp mïa vô lµ mét c«ng viÖc hÕt søc quan träng ®Ó n©ng
cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng c©y trång ë ®Þa ph−¬ng. Trong thêi gian gÇn ®©y,
tiÕp thu tiÕn bé khoa häc kü thuËt vÒ gièng, n«ng d©n huyÖn Kho¸i Ch©u ®0
®−a vµo s¶n xuÊt nhiÒu gièng c©y trång míi cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng cao
nh−ng ch−a thÝch øng víi ®iÒu kiÖn mïa vô ë ®Þa ph−¬ng. V× thÕ hiÖu qu¶ cña
hÖ thèng c©y trång bÞ thay ®æi, nh÷ng n¨m gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× n¨ng
suÊt c©y trång cao, hÖ thèng c©y trång míi cã hiÖu qu¶ tèt, ng−îc l¹i th× n¨ng
suÊt c©y trång thÊp, nhiÒu khi bÞ thÊt thu hoµn toµn. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ hÖ thèng c©y trång, lùa chän s¾p xÕp c¬
cÊu gièng phï hîp víi ®iÒu kiÖn mïa vô ë ®Þa ph−¬ng, sö dông hîp lý nguån
tµi nguyªn khÝ hËu nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng c©y trång, tËn dông ®−îc nh÷ng
lîi thÕ cña ®iÒu kiÖn mïa vô, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt t¸c h¹i do khÝ hËu
g©y nªn.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi:
“Nghiªn cøu gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c©y trång hµng n¨m theo
h−íng sö dông hîp lý tµi nguyªn khÝ hËu t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u - tØnh
H−ng Yªn”
1.2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi
1.2.1. Môc ®Ých
§iÒu tra, ®¸nh gi¸ hÖ thèng c©y trång hµng n¨m vµ ®iÒu kiÖn mïa vô
trªn ®Þa bµn huyÖn Kho¸i Ch©u, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn
hÖ thèng c©y trång hµng n¨m, sö dông hîp lý tµi nguyªn khÝ hËu, n©ng cao
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
1.2.2. Yªu cÇu
- §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (tù nhiªn, kinh tÕ, x0 héi), ph¸t hiÖn tiÒm
n¨ng vµ nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi hÖ thèng c©y trång hµng n¨m t¹i huyÖn Kho¸i
Ch©u, tØnh H−ng Yªn.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
2
- Ph©n tÝch thùc tr¹ng hÖ thèng c©y trång hµng n¨m, mïa vô s¶n xuÊt,
t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña hÖ thèng c©y trång
hµng n¨m t¹i ®Þa ph−¬ng.
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c©y trång hµng
n¨m theo h−íng sö dông hîp lý tµi nguyªn khÝ hËu vµ thö nghiÖm mét sè
gièng c©y trång míi, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
1.3. ý nghÜa cña ®Ò tµi
1.3.1. ý nghÜa khoa häc
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gãp phÇn bæ sung ph−¬ng ph¸p luËn vÒ hÖ
thèng c©y trång, c¬ cÊu mïa vô c©y trång hµng n¨m, hiÖu qu¶ sö dông tµi
nguyªn thiªn nhiªn vµ ®Þnh h−íng x©y dùng hÖ thèng c©y trång phï hîp víi
®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng cho huyÖn Kho¸i Ch©u, tØnh H−ng Yªn.
1.3.2. ý nghÜa thùc tiÔn
- Lµm c¬ së khoa häc ®Ó ®Þnh h−íng quy ho¹ch hÖ thèng c©y trång
hµng n¨m phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x0 héi cña huyÖn Kho¸i
Ch©u - H−ng Yªn.
- Lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh, qu¶n lý, kü thuËt, chØ
®¹o s¶n xuÊt bè trÝ c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn mïa vô mang l¹i hiÖu qu¶
kinh tÕ cao, ®¶m b¶o s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gãp phÇn x©y dùng ®−îc hÖ thèng c©y
trång hµng n¨m cho n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao phï hîp víi ®iÒu kiÖn
khÝ hËu cña ®Þa ph−¬ng.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
3
2. Tæng quan tµi lÖu
2.1. Lý thuyÕt hÖ thèng c©y trång
2.1.1. C¸c lý thuyÕt vÒ hÖ thèng
* HÖ thèng n«ng nghiÖp: Nghiªn cøu ph¸t triÓn hÖ thèng canh t¸c
®−îc xuÊt ph¸t tõ lý thuyÕt hÖ thèng, ®0 ®−îc c¸c nhµ khoa häc Speeding,
1979 [67], Ph¹m ChÝ Thµnh, 1996, [38]... ®Ò cËp tíi. C¸c t¸c gi¶ ®Òu cho
r»ng: HÖ thèng lµ mét tæng thÓ cã trËt tù cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau cã quan
hÖ t¸c ®éng qua l¹i. Mét hÖ thèng cã thÓ x¸c ®Þnh nh− mét tËp hîp c¸c ®èi
t−îng hoÆc c¸c thuéc tÝnh ®−îc liªn kÕt b»ng nhiÒu mèi t−¬ng t¸c.
HÖ thèng n«ng nghiÖp (HTNN) lµ sù biÓu hiÖn kh«ng gian cña sù
phèi hîp c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ kü thuËt do mét x0 héi thùc hiÖn ®Ó tho¶
m0n nhu cÇu. Nã biÓu hiÖn sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a hÖ thèng sinh häc, sinh
th¸i, m«i tr−êng tù nhiªn lµ ®¹i diÖn vµ mét bªn lµ hÖ thèng x0 héi, v¨n ho¸
th«ng qua c¸c ho¹t ®éng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thµnh qu¶ kü thuËt. HÖ thèng
n«ng nghiÖp thÝch øng víi c¸c ph−¬ng thøc khai th¸c n«ng nghiÖp trong
kh«ng gian nhÊt ®Þnh do mét x0 héi tiÕn hµnh, lµ kÕt qu¶ cña viÖc phèi hîp
c¸c yÕu tè tù nhiªn, x0 héi - v¨n hãa, kinh tÕ vµ kü thuËt (NguyÔn Duy
TÝnh, 1995) [43].
Theo §µo ThÕ TuÊn (1988) [52], HTNN vÒ thùc chÊt lµ sù thèng nhÊt
cña hai hÖ thèng:
(1) HÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp (HSTNN) lµ mét bé phËn cña hÖ sinh
th¸i tù nhiªn bao gåm c¸c vËt sèng trao ®æi n¨ng l−îng, vËt chÊt vµ th«ng
tin víi ngo¹i c¶nh t¹o nªn n¨ng suÊt s¬ cÊp (trång trät) vµ thø cÊp (ch¨n
nu«i) cña hÖ sinh th¸i.
(2) HÖ kinh tÕ - x0 héi, chñ yÕu lµ ho¹t ®éng cña con ng−êi trong s¶n
xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cña toµn x0 héi.
* HÖ thèng canh t¸c (HTCT) lµ mét hÖ thèng ®éc lËp, æn ®Þnh gi÷a
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
4
c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x0 héi,
nh»m ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu cña n«ng hé. Do ®ã, khi xem xÐt,
®¸nh gi¸ mét hÖ thèng canh t¸c t¹i mét vïng nµo ®ã cã phï hîp hay kh«ng,
chóng ta ph¶i ®¸nh gi¸ chóng trong mèi quan hÖ víi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn,
kinh tÕ - x0 héi cña vïng ®ã. Nh− vËy, hÖ thèng canh t¸c lµ mét tæ hîp s¶n
xuÊt (bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau). CÊu
tróc cña hÖ thèng canh t¸c kh«ng ph¶i lµ phÐp céng ®¬n gi¶n c¸c yÕu tè, c¸c
®èi t−îng mµ lµ sù kÕt hîp h÷u c¬ gi÷a c¸c yÕu tè, c¸c ®èi t−îng, chóng cã
t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ cã mèi quan hÖ rµng buéc víi m«i tr−êng (§µo
ThÕ TuÊn, 1997) [53].
Theo NguyÔn Duy TÝnh, 1995 [43], thùc chÊt HTCT ®ång nhÊt víi
kh¸i niÖm hÖ thèng n«ng nghiÖp, HTCT dïng nhiÒu trong c¸c n−íc nãi
tiÕng Anh, HTNN dïng nhiÒu trong hÖ thèng n«ng nghiÖp cña Ph¸p. C¸c
kh¸i niÖm vÒ HTCT còng nh− HTNN lµ mét ph−¬ng thøc khai th¸c m«i
tr−êng trong mét kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m tho¶ m0n nhu cÇu
cña con ng−êi vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
* HÖ thèng trång trät (HTTT) lµ hÖ thèng con vµ lµ trung t©m cña
HTCT, cÊu tróc cña nã quyÕt ®Þnh sù ho¹t ®éng cña c¸c hÖ phô kh¸c nh−
ch¨n nu«i, chÕ biÕn, ngµnh nghÒ. Nghiªn cøu hÖ thèng trång trät lµ mét vÊn
®Ò phøc t¹p v× nã liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè m«i tr−êng nh− ®Êt ®ai, khÝ hËu,
s©u bÖnh, møc ®Çu t− ph©n bãn, tr×nh ®é khoa häc n«ng nghiÖp vµ vÊn ®Ò
hiÖu øng hÖ thèng cña hÖ thèng c©y trång. Tuy nhiªn, tÊt c¶ nghiªn cøu trªn
®Òu nh»m môc ®Ých sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai vµ n©ng cao n¨ng suÊt c©y
trång. Nh− vËy, ®Æc ®iÓm chung nhÊt cña HTCT lµ bao gåm nhiÒu hÖ thèng
trång trät, ch¨n nu«i, chÕ biÕn tiÕp thÞ, qu¶n lý kinh tÕ, ®−îc bè trÝ mét c¸ch
cã hÖ thèng, æn ®Þnh, phï hîp víi môc tiªu cña tõng n«ng tr¹i hay tiÓu vïng
n«ng nghiÖp (NguyÔn Duy TÝnh,1995, [43]).
* HÖ thèng c©y trång: HÖ thèng c©y trång (HTCTr) lµ thµnh phÇn c¸c
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
5
lo¹i c©y ®−îc bè trÝ trong kh«ng gian vµ thêi gian cña mét vïng sinh th¸i
n«ng nghiÖp, nh»m tËn dông hîp lý c¸c tµi nguyªn kinh tÕ - x0 héi... (§µo
ThÕ TuÊn, 1984) [48]
Theo Zandstra vµ ctv (1981), [73] HTCT lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c©y
trång trong n«ng tr¹i bao gåm tÊt c¶ c¸c hîp phÇn cÇn cã ®Ó s¶n xuÊt mét tæ
hîp c¸c c©y trång vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng víi m«i tr−êng. C¸c hîp phÇn
nµy bao gåm tÊt c¶ c¸c yÕu tè vËt lý, sinh häc, kü thuËt, lao ®éng vµ qu¶n lý.
hÖ thèng n«ng nghiÖp
hÖ thèng ch¨n nu«i
hÖ thèng trång trät
hÖ thèng chÕ biÕn
hÖ thèng c©y trång
c©y trång
m«i tr−êng ®iÒu
kiÖn tù nhiªn,
kinh tÕ x- héi
®Çu
vµo
c«ng thøc
lu©n canh
®Çu
ra
N¨ng suÊt,
chÊt l−îng,
gi¸ c¶
(Nguån: Zandstras, 1981)
S¬ ®å 1: C¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng n«ng nghiÖp
Nh− vËy, HTNN kh«ng thÓ t¸ch rêi HTTT. Mèi quan hÖ gi÷a HTNN
vµ HTTT rÊt mËt thiÕt, HTTT lµ trung t©m cña HTNN vµ xu h−íng ph¸t
triÓn cña HTTT cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn xu h−íng ph¸t triÓn cña HTNN.
Nghiªn cøu HTTT nh»m bè trÝ, c¶i thiÖn l¹i c¸c thµnh tè trong hÖ thèng hoÆc
chuyÓn ®æi chóng lµm t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt, sö dông cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng
®Êt ®ai vµ lîi thÕ cña tõng vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp, sö dông hiÖu qu¶ tiÒn
vèn, lao ®éng vµ kü thuËt..., ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, gi¸ trÞ s¶n phÈm.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
6
2.1.2 Kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng c©y trång
Theo §µo ThÕ TuÊn, (1984) [48], HTCTr lµ thµnh phÇn c¸c gièng vµ loµi
c©y ®−îc bè trÝ trong kh«ng gian vµ thêi gian cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp nh»m
tËn dông hîp lý nhÊt c¸c nguån lîi tù nhiªn, kinh tÕ, x0 héi. Theo t¸c gi¶, c¬ cÊu
c©y trång (CCCT) lµ néi dung chÝnh cña hÖ thèng c©y trång. Bè trÝ c©y trång hîp lý
lµ biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp nh»m s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng cña hÖ sinh th¸i. Mét
CCCT hîp lý chØ khi nã lîi dông tèt nhÊt c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ nÐ tr¸nh thiªn
tai, lîi dông c¸c ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y trång, tr¸nh s©u bÖnh, cá d¹i, ®¶m b¶o
s¶n l−îng cao vµ tû lÖ hµng ho¸ lín, ®¶m b¶o ph¸t triÓn tèt ch¨n nu«i vµ c¸c ngµnh
kinh tÕ hç trî, sö dông hîp lý lao ®éng, vËt t−, ph−¬ng tiÖn.
Do ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y trång vµ m«i tr−êng lu«n biÕn ®æi nªn HTCT
mang ®Æc tÝnh ®éng. V× vËy nghiªn cøu HTCT kh«ng thÓ dõng l¹i ë mét kh«ng
gian vµ thêi gian råi kÕt thóc mµ lµ viÖc lµm th−êng xuyªn ®Ó t×m ra xu thÕ ph¸t
triÓn, yÕu tè h¹n chÕ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc ®Ó chuyÓn ®æi HTCT nh»m
môc ®Ých khai th¸c ngµy cµng cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¨ng hiÖu
qu¶ kinh tÕ - x0 héi phôc vô cuéc sèng con ng−êi (§µo ThÕ TuÊn, 1984) [48].
Hoµn thiÖn hÖ thèng hoÆc ph¸t triÓn HTCT míi, trªn thùc tÕ lµ sù tæ hîp l¹i
c¸c c«ng thøc lu©n canh, tæ hîp l¹i c¸c thµnh phÇn c©y trång vµ gièng c©y trång,
®¶m b¶o c¸c thµnh phÇn trong hÖ thèng cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c víi nhau, thóc
®Èy lÉn nhau, nh»m khai th¸c tèt nhÊt lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, t¹o cho hÖ thèng
cã søc s¶n xuÊt cao, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i (Lª Duy Th−íc, 1991) [42].
Nghiªn cøu ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng míi ®ßi hái mét tr×nh ®é cao
h¬n, trong ®ã cÇn cã sù tÝnh to¸n c©n ®èi kü cµng, tæ chøc s¾p xÕp sao cho mçi
bé phËn cña hÖ thèng dù kiÕn n»m ®óng vÞ trÝ trong mèi quan hÖ t−¬ng t¸c cña
c¸c phÇn tö trong hÖ thèng, cã thø tù −u tiªn ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu cña hÖ
thèng mét c¸ch tèt nhÊt (§µo Ch©u Thu, 2004) [40].
§Ó cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña mét vïng hay mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt, viÖc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
7
®Çu tiªn ph¶i ®Ò cËp ®Õn lµ lo¹i c©y, diÖn tÝch, lo¹i gièng, lo¹i ®Êt, sè vô trong
n¨m, ®Ó cuèi cïng cã mét tæng s¶n l−îng cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ
x0 héi nhÊt ®Þnh cã tr−íc (Phïng §¨ng Chinh, Lý Nh¹c, 1987) [28].
2.1.3. C¬ së khoa häc x¸c ®Þnh hÖ thèng c©y trång
HÖ thèng c©y trång lµ thµnh phÇn, tû lÖ c¸c lo¹i vµ gièng c©y trång ®−îc
bè trÝ theo kh«ng gian vµ thêi gian trong mét hÖ thèng sinh th¸i n«ng nghiÖp,
nh»m tËn dông hîp lý nhÊt nguån lîi tù nhiªn, kinh tÕ x0 héi cña nã. Bè trÝ c©y
trång hîp lý lµ biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp nh»m s¾p xÕp l¹i c¸c ho¹t ®éng cña
hÖ sinh th¸i khi nã lîi dông tèt nhÊt ®iÒu kiÖn khÝ hËu nh−ng l¹i nÐ tr¸nh ®−îc
thiªn tai. Lîi dông ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y trång, tr¸nh s©u bÖnh vµ cá d¹i, ®¶m
b¶o s¶n l−îng cao vµ tû lÖ hµng ho¸ lín ( DÉn theo Lª H−ng Quèc, 1994) [31].
ViÖc x¸c ®Þnh hÖ thèng c©y trång cho mét vïng, mét khu vùc s¶n
xuÊt nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, ngoµi ra cßn ph¶i gi¶i quyÕt tèt mèi
quan hÖ gi÷a c©y trång vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai, quÇn thÓ sinh vËt, tËp
qu¸n canh t¸c, ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt cña vïng. Ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh c¬ cÊu c©y trång, ng−îc l¹i c¬ cÊu c©y trång lµ c¬ së hîp lý nhÊt
®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt cña khu vùc ®ã. V× vËy, bè trÝ hÖ thèng
c©y trång cã c¬ së khoa häc sÏ cã ý nghÜa quan träng gióp c¸c nhµ qu¶n lý
cã c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt mét c¸ch ®øng ®¾n (§µo ThÕ
TuÊn, 1984) [48]
Nghiªn cøu míi ®©y vÒ hÖ thèng c©y trång cña c¸c t¸c gi¶ (T«n ThÊt
ChiÓu 1993; §−êng Hång DËt 1993,1996; Ng« ThÕ D©n 1993; Bïi Huy §¸p
1977); L©m C«ng §Þnh, 1989; §µo ThÕ TuÊn 1997) [4], [6]. [7], [5], [8], [16],
[53] ®0 chøng minh ®−îc mèi quan hÖ gi÷a c©y trång víi c¸c yÕu tè tù nhiªn.
* KhÝ hËu vµ hÖ thèng c©y trång
- KhÝ hËu lµ nguån tµi nguyªn v« cïng quý gi¸. Kh¸c víi c¸c nguån tµi
nguyªn kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi nh− kho¸ng s¶n, dÇu má... thËm chÝ nÕu
®−îc khai th¸c vµ sö dông hîp lý khÝ hËu sÏ kh«ng bao giê c¹n kiÖt mµ cßn cã
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
8
thÓ ®−îc c¶i thiÖn tèt h¬n.
KhÝ hËu cung cÊp n¨ng l−îng chñ yÕu cho qu¸ tr×nh t¹o chÊt h÷u c¬, t¹o
n¨ng suÊt c©y trång. HÖ thèng c©y trång tËn dông cao nhÊt ®iÒu kiÖn khÝ hËu
sÏ cho tæng s¶n phÈm vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao nhÊt. V× thÕ cã thÓ nãi khÝ hËu lµ
yÕu tè quan träng nhÊt cña viÖc x¸c ®Þnh hÖ thèng c©y trång. Bªn c¹nh ®ã, khÝ
hËu còng g©y ra nh÷ng hiÖn t−îng bÊt lîi nh− b0o, lôt, óng... HÖ thèng c©y
trång hîp lý lµ ph¶i tr¸nh ®−îc nh÷ng t¸c h¹i cña ®iÒu kiÖn bÊt lîi ®ã. Trong
®ã, yÕu tè khÝ hËu t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt ®Õn c©y trång vµ hÖ thèng c©y trång
lµ nhiÖt ®é vµ Èm ®é.
- NhiÖt ®é vµ hÖ thèng c©y trång:
Khi chän lo¹i c©y trång, gièng c©y trång hoÆc bè trÝ thêi vô c©y trång
cÇn ph¶i c¨n cø vµo diÔn biÕn nhiÖt ®é cô thÓ ë tõng vïng ®Ó lîi dông tèt nhÊt
®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÝch hîp, tr¸nh nhiÖt ®é cao hoÆc thÊp, ®Æc biÖt thêi kú ra
hoa kÕt qu¶.
ViÖn sÜ §µo ThÕ TuÊn chia c©y trång thµnh 3 lo¹i: c©y −a nãng lµ nh÷ng
c©y sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, ra hoa kÕt qu¶ tèt ë nhiÖt ®é trªn 200C nh− l¹c, lóa,
®ay,... C©y −a l¹nh lµ nh÷ng c©y sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, ra hoa kÕt qu¶ tèt ë
nhiÖt ®é d−íi 200C nh− khoai t©y, su hµo, c¶i b¾p... C©y trung gian lµ nh÷ng
c©y yªu cÇu nhiÖt ®é xung quanh 200C ®Ó c©y sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, ra hoa
kÕt qu¶ tèt (DÉn theo Lý Nh¹c vµ céng sù) [28].
- ¸nh s¸ng vµ hÖ thèng c©y trång:
¸nh s¸ng cung cÊp n¨ng l−îng cho qu¸ tr×nh quang hîp tæng hîp chÊt
h÷u c¬, n¨ng suÊt c©y trång vµ s¶n l−îng thu ho¹ch. Trong hÖ thèng c©y trång
®Ó tËn dông nguån ¸nh s¸ng vµ c−êng ®é ¸nh s¸ng trong c¸c vïng cÇn t¨ng vô
®Ó c©y trång quang hîp quanh n¨m. ¸nh s¸ng giai ®o¹n cuèi cña chu kú sinh
tr−ëng quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt c©y trång.
- L−îng m−a vµ hÖ thèng c©y trång:
N−íc m−a cung cÊp phÇn lín l−îng n−íc cÇn cña c©y, ®Æc biÖt víi
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
9
nh÷ng vïng kh« h¹n, c©y sèng chñ yÕu b»ng n−íc m−a. M−a cßn ¶nh h−ëng
®Õn hÖ thèng canh t¸c nh− lµm ®Êt, bãn ph©n, thu ho¹ch. V× vËy ph¶i x©y dùng
hÖ thèng c©y trång víi môc ®Ých:
+ TËn dông l−îng n−íc m−a.
+ T¨ng c−êng dù tr÷ n−íc m−a vµo ®Êt.
+ Bè trÝ lo¹i c©y trång, gièng c©y trång chÞu ®−îc ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn
lîi vÒ n−íc m−a nh− c©y chèng chÞu h¹n trong mïa kh«, c©y chèng chÞu óng
trong mïa m−a.
- §é Èm kh«ng khÝ vµ c¬ cÊu c©y trång:
§é Èm cã liªn quan ®Õn sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt c©y trång, ®é Èm qu¸
cao sù tho¸t h¬i n−íc cña c©y trång khã kh¨n, ®é më cña khÝ khæng thu hÑp
l¹i, l−îng CO2 x©m nhËp vµo c©y gi¶m xuèng dÉn ®Õn lµm gi¶m c−êng ®é,
gi¶m chÊt kh« tÝch lòy, do ®ã gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. §é Èm kh«ng khÝ cao
cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhiÒu nÊm bÖnh vµ s©u h¹i ph¸t triÓn, ®é Èm
kh«ng khÝ thÊp trong thêi kú chÝn lµm t¨ng phÈm chÊt s¶n phÈm nh− mÝa,
thuèc l¸, c©y lÊy sîi, c©y ¨n qu¶. Ng−îc l¹i mét sè c©y trång thÝch hîp víi ®é
Èm kh«ng khÝ cao nh− c¶i b¾p, su hµo, xµ n¸ch,… lµ nh÷ng lo¹i rau hoÆc c©y
thu ho¹ch s¶n phÈm chÊt xanh, nhu cÇu n−íc cao vµ nÕu l−îng n−íc trong s¶n
phÈm gi¶m th× phÈm chÊt gi¶m [19].
C¨n cø vµo diÔn biÕn ®é Èm trong n¨m, t¸c gi¶ Bïi Huy §¸p ®0 nghiªn
cøu vµ ph©n lo¹i c©y trång phÝa B¾c thµnh 2 lo¹i:
+ Lo¹i nöa ®Çu ®«ng - c¸c c©y trång thÝch hîp víi ®é Èm kh«ng khÝ thÊp
nh− khoai t©y, cµ chua, tái, ®Ëu t−¬ng.
+ Lo¹i nöa cuèi ®«ng - c¸c c©y trång thÝch hîp víi ®é Èm kh«ng khÝ cao
nh− c¶i b¾p, su hµo, rau xanh c¸c lo¹i.
* §Êt ®ai vµ hÖ thèng c©y trång
§Êt ®ai lµ nguån lîi tù nhiªn cung cÊp n¨ng l−îng vµ vËt chÊt cho c©y
trång vµ con ng−êi, ®Êt ®ai lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt n«ng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
10
nghiÖp. §Êt vµ khÝ hËu hîp thµnh phøc hÖ t¸c ®éng vµo c©y trång. Do vËy, cÇn
ph¶i n¾m ®−îc ®Æc ®iÓm mèi quan hÖ gi÷a c©y trång vµ ®Êt th× míi x¸c ®Þnh
®−îc c¬ cÊu c©y trång hîp lý.
- §Þa h×nh lµ yÕu tè phøc t¹p ¶nh h−ëng ®Õn nhiÒu yÕu tè kh¸c nh− ®Æc
®iÓm khÝ hËu thêi tiÕt.
Vïng ®ång b»ng ®Þa h×nh ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é n−íc cña ®Êt vµ tuú
theo chÕ ®é n−íc mµ bè trÝ lo¹i c©y trång hoÆc gièng c©y trång cho thÝch hîp.
Vïng ®Êt dèc th× ®é dèc vµ h−íng dèc lµ yÕu tè quan träng, chóng cã
quan hÖ víi chÕ ®é n−íc vµ xãi mßn ®Êt. V× vËy, vïng ®Êt dèc ph¶i x©y dùng
hÖ thèng c©y trång chèng ®−îc xãi mßn, b¶o vÖ ®Êt.
- Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt: thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é
n−íc, chÕ ®é kh«ng khÝ, nhiÖt vµ dinh d−ìng trong ®Êt. §Êt nhÑ tho¸ng khÝ, dÔ
tho¸t n−íc nh−ng gi÷ n−íc kÐm, dinh d−ìng thÊp. §Êt nhÑ dÔ lµm ®Êt, phï hîp
víi c©y trång c¹n ®Æc biÖt c©y cã cñ nh− khoai lang, khoai t©y, s¾n,... §Êt cã
thµnh phÇn c¬ giíi nÆng tho¸t n−íc chËm, hay bÞ óng, yÕm khÝ nh−ng hµm l−îng
dinh d−ìng cao. Mét sè c©y trång thÝch hîp víi lo¹i ®Êt nµy nh− lóa, bÝ, m−íp...
- §é chua vµ ®é mÆn: ®é chua mÆn cña ®Êt ¶nh h−ëng rÊt m¹nh ®Õn sinh
tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y. §a sè c¸c lo¹i c©y thÝch hîp ®Êt trung tÝnh, Ýt hoÆc
kh«ng mÆn. N¨ng suÊt ng« gi¶m 50% khi trång trªn ®Êt cã pH = 4,4 víi ®é no
nh«m 2,5 l®l/100g ®Êt. Cßn víi ®Ëu t−¬ng n¨ng suÊt còng gi¶m 50% khi trång
trªn ®Êt cã pH = 5 víi ®é no nh«m 0,5 l®l/100g ®Êt. Mét sè c©y trång hoÆc
gièng c©y trång cã thÓ chÞu ®−îc ®Êt chua, chua mÆn hoÆc mÆn.
- §é ph× cña ®Êt: ®é ph× cña ®Êt cµng cao th× n¨ng suÊt c©y trång cµng
cao, song còng cã lo¹i c©y hoÆc gièng c©y cã thÓ gieo trång trªn ®Êt xÊu.
* C©y trång vµ hÖ thèng c©y trång
C©y trång lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña hÖ thèng c©y trång. ViÖc x©y dùng
hÖ thèng c©y trång hîp lý lµ chän lo¹i c©y vµ gièng c©y trång ®Ó lîi dông tèt
nhÊt c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai, kinh tÕ - x0 héi. ViÖc t×m ra c¸c gièng c©y
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
11
trång thÝch hîp cã n¨ng suÊt cao, cã gi¸ trÞ lín chÝnh lµ trùc tiÕp lµm t¨ng tÝnh
hîp lý cña hÖ thèng c©y trång. Víi c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt chän t¹o vµ
nhËp néi gièng nh− hiÖn nay gióp chóng ta cã nh÷ng bé c©y gièng, c©y trång
quý víi c¸c ®Æc tÝnh nh− n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt, ph¹m vi thÝch øng
réng, chèng chÞu ®−îc nhiÒu lo¹i s©u bÖnh...
Víi c©y trång con ng−êi cã thÓ thay ®æi, song ph¶i trªn c¬ së hiÓu biÕt
c©y trång vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, yªu cÇu cña c©y trång, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ
kh¶ n¨ng chèng chÞu cña chóng.
* QuÇn thÓ sinh vËt vµ hÖ thèng c©y trång
Trong hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ngoµi thµnh phÇn chÝnh lµ c©y trång cßn
cã c¸c thµnh phÇn kh¸c nh− cá d¹i, s©u bÖnh, c¸c vi sinh vËt, c¸c ®éng vËt...
c¸c thµnh phÇn chÝnh nµy cïng víi c©y trång t¹o nªn mét quÇn thÓ sinh vËt,
chóng chi phèi sù sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y trång. Theo c¸c t¸c gi¶ Lý
Nh¹c vµ céng sù (1987) [28] th× khi x©y dùng hÖ thèng c©y trång cÇn chó ý
®Õn c¸c mèi quan hÖ theo nguyªn t¾c:
- Lîi dông mèi quan hÖ tèt gi÷a c¸c sinh vËt víi c©y trång.
- Kh¾c phôc, phßng tr¸nh hoÆc tiªu diÖt mÇm mèng t¸c h¹i ®èi víi c©y
trång do c¸c vi sinh vËt g©y nªn.
Trong quÇn thÓ c©y trång, quÇn thÓ chñ ®¹o cña hÖ thèng c©y trång cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
- MËt ®é cña quÇn thÓ do con ng−êi quy ®Þnh tr−íc tõ lóc gieo trång.
- Sù sinh s¶n, tö vong vµ ph¸t t¸n kh«ng x¶y ra mét c¸ch tù ph¸t mµ
chÞu sù ®iÒu khiÓn cña con ng−êi.
- Sù ph©n bè kh«ng gian t−¬ng ®èi ®ång ®Òu do con ng−êi ®iÒu khiÓn.
- §é tuæi cña quÇn thÓ còng ®ång ®Òu v× cã sù t¸c ®éng cña con ng−êi.
Trong hÖ thèng c©y trång còng x¶y ra sù c¹nh tranh cïng loµi hoÆc kh¸c
loµi. Khi gieo trång mét lo¹i c©y trång th× vÊn ®Ò c¹nh tranh cïng loµi rÊt quan
träng. CÇn x¸c ®Þnh mËt ®é gieo trång vµ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh quÇn thÓ ®Ó
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ………………
12
- Xem thêm -
.PDF 
136 
109 
96 
