BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
------------------
TRẦN THĂNG LONG
NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP XÂY DỰNG
VÀ PHÁT TRIỂN NHÃN HIỆU TẬP THỂ
BÁNH ðA NEM LÀNG CHỀU CỦA XÃ NGUYÊN LÝ,
HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
------------------
TRẦN THĂNG LONG
NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP XÂY DỰNG
VÀ PHÁT TRIỂN NHÃN HIỆU TẬP THỂ
BÁNH ðA NEM LÀNG CHỀU CỦA XÃ NGUYÊN LÝ,
HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
Mã số: 60.31.10
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS NGUYỄN THỊ MINH HIỀN
HÀ NỘI - 2011
LỜI CAM ðOAN
Tôi là Trần Thăng Long, học viên lớp Kinh tế Nông nghiệp A - K18, là
tác giả của Luận văn Thạc sỹ kinh tế: "Nghiên cứu giải pháp xây dựng và
phát triển nhãn hiệu tập thể bánh ña nem làng Chều của xã Nguyên Lý,
huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam". Tôi xin cam ñoan rằng, ñây là công trình
nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận
văn là trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào.
Tôi cũng xin cam ñoan rằng, các thông tin trích dẫn trong luận văn
ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luận văn
Trần Thăng Long
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
i
LỜI CẢM ƠN
ðể hoàn thành luận văn này, tôi chân thành gửi lời cảm ơn tới Ban Giám
hiệu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội, Khoa Kinh tế và Phát triển nông
thôn, Viện ðào tạo sau ðại học, Bộ môn Phát triển nông thôn, cảm ơn các
thày, cô giáo ñã truyền ñạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu.
Nhân dịp này, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Minh
Hiền, người ñã dành nhiều thời gian, tạo ñiều kiện thuận lợi, hướng dẫn về
phương pháp khoa học và cách thức thực hiện các nội dung của ñề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh ñạo Sở Khoa học và Công nghệ, lãnh
ñạo UBND huyện Lý Nhân, các cơ quan của tỉnh, UBND xã Nguyên Lý ñã
tiếp nhận, nhiệt tình giúp ñỡ và cung cấp các thông tin, số liệu cần thiết phục
vụ cho quá trình nghiên cứu và hoàn thiện ñề tài.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia ñình, bạn bè, ñồng nghiệp, học
viên lớp cao học Kinh tế Nông nghiệp A - K18 ñã chia sẻ, ñộng viên, khích lệ
và giúp ñỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù ñã cố gắng ñể hoàn thành luận văn,
tham khảo nhiều tài liệu, trao ñổi và tiếp thu nhiều ý kiến của thày, cô và bạn
bè. Song do ñiều kiện, thời gian và trình ñộ nghiên cứu có hạn nên khó tránh
khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi mong nhận ñược sự quan tâm, ñóng góp ý
kiến của các thày, cô giáo và các bạn ñể luận văn ñược hoàn thiện hơn.
Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 28 tháng 4 năm 2011
Tác giả luận văn
Trần Thăng Long
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
ii
MỤC LỤC
Lời cam ñoan
i
Lời cảm ơn
ii
Mục lục
iii
Danh mục các chữ viết tắt
vi
Danh mục bảng
vii
Danh mục biểu ñồ
viii
Danh mục sơ ñồ
ix
Danh mục ảnh
x
1. MỞ ðẦU............................................................................................................ 1
1.1 Sự cần thiết nghiên cứu ñề tài............................................................................ 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 3
1.2.1 Mục tiêu chung .............................................................................................. 3
1.2.2 Mục tiêu cụ thể............................................................................................... 3
1.3 ðối tượng nghiên cứu........................................................................................ 4
1.4 Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 4
1.4.1 Về nội dung.................................................................................................... 4
1.4.2 Về không gian ................................................................................................ 4
1.4.3 Về thời gian.................................................................................................... 4
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI ....................................... 5
2.1 Cơ sở lý luận..................................................................................................... 5
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản ................................................................................ 5
2.1.2 Giá trị của nhãn hiệu ...................................................................................... 8
2.1.3 Sự cần thiết phải bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp ñối với nhãn hiệu ......... 10
2.1.4 Tác dụng của nhãn hiệu ñược bảo hộ............................................................ 10
2.1.5 Các yếu tố cấu thành và yêu cầu chung ñối với nhãn hiệu tập thể................. 13
2.1.6 Quyền ñăng ký, quyền sở hữu và sử dụng nhãn hiệu tập thể......................... 15
2.1.7 ðiều kiện và quy trình ñăng ký bảo hộ ñối với nhãn hiệu tập thể.................. 17
2.1.8 Hệ thống văn bản pháp luật về bảo hộ nhãn hiệu tập thể............................... 22
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
iii
2.1.9 Nội dung cơ bản của xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể ..................... 22
2.1.10 Các yếu tố ảnh hưởng ñến quá trình xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể
............................................................................................................................. 29
2.2 Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 32
2.2.1 Tình hình xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể trên thế giới................... 32
2.2.2 Vấn ñề xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể cho nông sản ở Việt Nam.. 35
2.2.3 Bài học kinh nghiệm .................................................................................... 42
2.3 Một số công trình nghiên cứu liên quan ñến ñề tài........................................... 44
3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
............................................................................................................................. 47
3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu .......................................................................... 47
3.1.1 ðiều kiện tự nhiên........................................................................................ 47
3.1.2 ðặc ñiểm kinh tế, xã hội............................................................................... 50
3.2 Phương pháp nghiên cứu................................................................................. 58
3.2.1 Phương pháp chọn ñiểm và chọn mẫu nghiên cứu ........................................ 58
3.2.2 Phương pháp thu thập thông tin.................................................................... 59
3.2.3 Phương pháp xử lý thông tin ........................................................................ 62
3.2.4 Phương pháp phân tích................................................................................. 62
3.3 Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu .................................................... 63
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................................... 65
4.1 Một số nét khái quát về tình hình sản xuất và tiêu thụ bánh ña nem ở Nguyên Lý
............................................................................................................................. 65
4.1.1 Tình hình sản xuất........................................................................................ 65
4.1.2 Tình hình tiêu thụ bánh ña nem của xã Nguyên Lý....................................... 69
4.2 Thực trạng xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể "Bánh ña nem làng Chều"
............................................................................................................................. 73
4.2.1 Nhu cầu xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể......................................... 73
4.2.2 Thực trạng xây dựng nhãn hiệu tập thể và tình hình ñáp ứng các ñiều kiện xác
lập quyền ñối với nhãn hiệu tập thể....................................................................... 78
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
iv
4.2.3 Thực trạng phát triển nhãn hiệu tập thể bánh ña nem làng Chều ................... 90
4.3 Những yếu tố ảnh hưởng ñến xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể bánh ña
nem làng Chều ...................................................................................................... 95
4.3.1 Các yếu tố bên trong .................................................................................... 95
4.3.2 Các yếu tố bên ngoài .................................................................................. 101
4.4 Những thuận lợi, khó khăn trong xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể bánh
ña nem làng Chều ............................................................................................... 105
4.4.1 Thuận lợi.................................................................................................... 105
4.4.2 Khó khăn.................................................................................................... 107
4.5 Một số giải pháp xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể bánh ña nem làng
Chều ................................................................................................................... 111
4.5.1 Xây dựng mô hình tổ chức quản lý nhãn hiệu tập thể bánh ña nem làng Chều
........................................................................................................................... 111
4.5.2 Xác lập quyền sở hữu công nghiệp dưới hình thức nhãn hiệu tập thể.......... 114
4.5.3 Xây dựng hệ thống các văn bản phục vụ cho công tác quản lý việc sử dụng
nhãn hiệu tập thể Bánh ña nem làng Chều........................................................... 117
4.5.4 Xây dựng quy trình kỹ thuật sản xuất chuẩn............................................... 118
4.5.5 Xây dựng hệ thống phương tiện quảng bá sản phẩm................................... 119
4.5.6 Phát triển thị trường và khai thác thương mại ñối với nhãn hiệu tập thể bánh
ña nem làng Chều ............................................................................................... 121
5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 123
5.1 Kết luận ........................................................................................................ 123
5.2 Kiến nghị ...................................................................................................... 126
5.2.1 ðối với tỉnh Hà Nam .................................................................................. 126
5.2.2 ðối với xã Nguyên Lý................................................................................ 127
5.2.3 ðối với các hộ sản xuất: ............................................................................. 127
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 128
PHỤ LỤC 1 ....................................................................................................... 131
PHỤ LỤC 2 ....................................................................................................... 135
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CDðL
CP
Nð
NHTT
UBND
:
:
:
:
:
Chỉ dẫn ñịa lý
Chính phủ
Nghị ñịnh
Nhãn hiệu tập thể
Ủy ban nhân dân
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
vi
DANH MỤC BẢNG
Số bảng
Tên bảng
Trang
2.1
Giá trị của một số nhãn hiệu nổi tiếng thế giới
9
2.2
Các thước ño kiểm ñịnh sự phát triển của nhãn hiệu
12
2.3
Một số nhãn hiệu tập thể ñã ñược bảo hộ tại Việt Nam
21
3.1
51
3.3
Tình hình ñất ñai của xã Nguyên Lý từ năm 2005 - 2009
Tình hình dân số và lao ñộng của xã Nguyên Lý giai ñoạn 2005
- 2009
Kết quả thực hiện nhiệm vụ kinh tế của xã trong 5 năm 2005 - 2009
3.4
Số mẫu ñiều tra, phỏng vấn thu thập thông tin
61
3.5
Số mẫu ñiều tra, phỏng vấn thu thập thông tin
61
3.6
Số mẫu ñiều tra, phỏng vấn thu thập thông tin
62
4.1
Số hộ sản xuất, kinh doanh bánh ña nem từ 2007-2009
67
4.2
68
4.4
Tình hình sản xuất và tiêu thụ bánh ña nem từ 2007-2009
Quy mô sản xuất bánh ña nem của các hộ từ năm 2007 - 2009
của xã Nguyên Lý
Nhu cầu bảo hộ nhãn hiệu tập thể của người sản xuất bánh ña nem
75
4.5
Nhu cầu tham gia tổ chức tập thể của người dân
83
4.6
Tình hình quảng bá, giới thiệu sản phẩm
86
4.7
87
4.9
Tình hình hỗ trợ trong phát triển nhãn hiệu tập thể
Nhận biết của người tiêu dùng về sản phẩm bánh ña nem làng
Chều ở Hà Nam
Nhận biết của người tiêu dùng về sản phẩm bánh ña nem làng Chều
4.10
ðánh giá của khách hàng về sản phẩm bánh ña nem làng Chều
94
4.11
Tình hình sản xuất và thu nhu nhập của người dân
95
4.12
Tình hình sử dụng máy tráng bánh ña nem ở Nguyên Lý
96
4.13
Nhận biết về sở hữu trí tuệ của người dân
98
4.14
Tình hình tham gia hội chợ của các hộ sản xuất bánh ña nem
100
4.15
Bảng tổng hợp phân tích SWOT
109
3.2
4.3
4.8
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
53
56
70
92
93
vii
DANH MỤC BIỂU ðỒ
Số
biểu ñồ
Tên biểu ñồ
Trang
3.1
Cơ cấu lao ñộng theo ñộ tuổi của xã Nguyên Lý từ 2005 - 2009
55
4.1
Tình hình thị trường tiêu thụ bánh ña nem từ 2007 - 2009
70
4.2
Tỷ lệ sản phẩm bánh ña nem tiêu thụ trong 3 năm 2007 - 2009
72
4.3
Sản lượng bánh ña nem tiêu thụ từ 2007 - 2009
91
4.4
Sản lượng bánh ña nem xuất khẩu từ 2007 - 2009
100
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
viii
DANH MỤC SƠ ðỒ
Số
sơ ñồ
Tên sơ ñồ
Trang
2.1
Mô tả tiến trình phát triển của nhãn hiệu tập thể
8
2.2
Quyền sở hữu, quản lý và sử dụng nhãn hiệu tập thể
16
4.1
Kênh tiêu thụ sản phẩm bánh ña nem
71
4.2
Tổ chức bộ máy quản lý của Hiệp hội
111
4.3
Quy trình sản xuất bánh ña nem
117
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
ix
DANH MỤC ẢNH
Số ảnh
Tên ảnh
Trang
2.1
Một số nhãn hiệu nổi tiếng
5
2.2
Nhãn hiệu của một số sản phẩm, dịch vụ
13
4.1
Phơi khô sản phẩm
69
4.2
Kiểm tra, ñóng gói sản phẩm
83
4.3
Gỡ sản phẩm khỏi phên
96
5.1
Mẫu nhãn hiệu
119
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
x
1. MỞ ðẦU
1.1 Sự cần thiết nghiên cứu ñề tài
Khi nhãn hiệu nói chung và nhãn hiệu tập thể (NHTT) nói riêng ñược
chủ thể ñăng ký xác lập (bảo hộ) quyền sở hữu công nghiệp và ñược cơ quan
có thẩm quyền (Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp văn
bằng bảo hộ thì khi ñó quyền sở hữu công nghiệp ñối với nhãn hiệu/NHTT ñó
ñược xác lập và nó trở thành tài sản (ñược gọi là tài sản trí tuệ) của tổ chức, cá
nhân, doanh nghiệp…[17]. Tài sản trí tuệ là một loại tài sản ñặc biệt của tài
sản vô hình, ñây là tài sản do con người sáng tạo ra, không thể xác ñịnh ñược
bằng các ñặc ñiểm vật chất của chính nó nhưng lại có giá trị vì có khả năng
sinh lợi lớn và thường ñược pháp luật bảo vệ [13].
Tài sản trí tuệ là một loại tài sản vô hình, nhưng giá trị của nó không
thua kém các loại tài sản hữu hình có giá trị khác. Ví dụ: giá trị của một số
nhãn hiệu nổi tiếng trên thế giới năm 2009 như nhãn hiệu Coca-cola có giá trị
68,734 tỷ USD, nhãn hiệu IBM là 60,211 tỷ USD, nhãn hiệu Microsoft là
56,647 tỷ USD… [31].
Ở nước ta nói chung và Hà Nam nói riêng, những năm gần ñây, các
doanh nghiệp, các ñịa phương ñã quan tâm hơn ñến việc xây dựng, ñăng ký,
xác lập quyền sở hữu công nghiệp cho các sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ của
doanh nghiệp, ñịa phương mình. Nhất là trong giai ñoạn hiện nay, Việt Nam
chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới, hàng hoá của nước ta
không chỉ ñược tiêu thụ trong nước mà ñã ñược xuất khẩu ra thị trường thế
giới. ðiển hình là các sản phẩm nông sản của Việt Nam như gạo, cà phê, hồ
tiêu, thuỷ hải sản… Ngoài ra, còn phải kể ñến các sản phẩm của các làng nghề
truyền thống cũng tham gia thị trường xuất khẩu như hàng thêu ren, gốm sứ,
mây tre ñan, hàng thủ công mỹ nghệ… Khi tham gia thị trường thế giới, ñòi
hỏi các sản phẩm này không chỉ phải ñảm bảo về chất lượng, ñảm bảo về vệ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
1
sinh an toàn thực phẩm mà phải có "thương hiệu", phải ñược bảo hộ quyền sở
hữu trí tuệ, phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, mới mong có chỗ ñứng trên thị
trường. Tuy nhiên, các ñịa phương có các sản phẩm truyền thống (ñặc sản ñịa
phương) chưa thực sự quan tâm và có nhận thức ñúng về vấn ñề xây dựng,
bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và hầu hết các ñịa phương chưa ñăng ký
bảo hộ cho sản phẩm, hàng hoá của các làng nghề ở ñịa phương mình. Chính
vì vậy, nhiều sản phẩm có chất lượng tốt, nhưng khó tiêu thụ và phải mang
tên của chủ thể khác. Lý do là người sản xuất ra vẫn mang tính chất hộ cá thể,
tự sản xuất và tự tìm thị trường tiêu thụ mà chưa có sự liên kết trong sản xuất
và tiêu thụ sản phẩm, ñặc biệt là chưa thành lập ñược các tổ chức tập thể như
Hợp tác xã, Hiệp hội… ñể quản lý việc sản xuất, giám sát về chất lượng và
ñặc biệt là chưa ñăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp dưới hình thức
ñăng ký NHTT/chỉ dẫn ñịa lý (CDðL) cho các sản phẩm. ðối với một số
vùng, ñịa phương có sản phẩm truyền thống (hàng hoá nông sản) ñã ñược bảo
hộ quyền sở hữu công nghiệp dưới dạng nhãn hiệu tập thể hoặc CDðL nhưng
việc quản lý và phát triển nó còn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong vấn ñề
kiểm soát chất lượng sản phẩm, quảng bá sản phẩm ñến với người tiêu
dùng…
Bánh ña nem là một sản phẩm truyền thống của xã Nguyên Lý, huyện Lý
Nhân, tỉnh Hà Nam ñược làm từ gạo do chính người nông dân ở ñịa phương
sản xuất ra. Nghề làm bánh ña nem ñã có từ lâu ñời, sản phẩm không chỉ ñược
tiêu dùng trong nước mà ñã ñược xuất khẩu ra thị trường nước ngoài (chủ yếu
là các nước ðông Âu), ñã góp phần ñáng kể vào giải quyết việc làm tại chỗ và
mang lại nguồn thu nhập ñáng kể cho người nông dân. Tuy nhiên, vấn ñề xây
dựng mà cụ thể là ñăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp dưới hình thức
là nhãn hiệu tập thể và quản lý Nhà nước về sở hữu trí tuệ chưa ñược ñịa
phương quan tâm, chưa có chiến lược ñầu tư cho phát triển nhãn hiệu này.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
2
Vấn ñề ñặt ra và cũng chính là câu hỏi của những người sản xuất bánh ña
nem làng Chều cũng như chính quyền xã Nguyên Lý và huyện Lý Nhân hiện
nay ñó là:
- Thực tế sản xuất, tiêu thụ sản phẩm bánh ña nem làng Chều như thế
nào và nhu cầu xác lập quyền ñối với nhãn hiệu tập thể ra sao?
- Làm thế nào ñể xây dựng, bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp dưới hình
thức là NHTT cho sản phẩm bánh ña nem của ñịa phương?
- Chủ thể nào sẽ giúp chính quyền ñịa phương xây dựng, quản lý, giám
sát việc sử dụng NHTT "Bánh ña nem làng Chều" cũng như giám sát chất
lượng sản phẩm mang nhãn hiệu này?
- Phải làm gì ñể duy trì việc quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể ñó ñể
"thương hiệu" bánh ña nem ñược mãi vang xa?
Xuất phát từ thực tế ñó, tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài: “Nghiên cứu
giải pháp xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập thể bánh ña nem làng Chều
của xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam".
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña nem làng
Chều", trên cơ sở ñó ñánh giá và ñưa ra các giải pháp xây dựng và phát triển
NHTT "Bánh ña nem làng Chều" trong những năm tới (từ nay ñến năm
2015).
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
(1) Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quyền sở hữu
công nghiệp, xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña nem làng Chều".
(2) ðánh giá thực trạng xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña nem
làng Chều" của xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
(3) Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng ñến vấn ñề xây dựng và phát triển
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
3
NHTT "Bánh ña nem làng Chều".
(4) ðề xuất các giải pháp nhằm xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña
nem làng Chều" trong những năm tới (từ nay ñến năm 2015).
1.3 ðối tượng nghiên cứu
ðề tài ñi sâu nghiên cứu thực trạng xây dựng và phát triển nhãn hiệu tập
thể "Bánh ña nem làng Chều" của xã Nguyên Lý; Tình hình sản xuất, kinh
doanh sản phẩm bánh ña nem và các tác nhân liên quan ñến sản phẩm bánh ña
nem như hộ sản xuất và kinh doanh bánh ña nem ở xã Nguyên Lý, người tiêu
dùng, chủ buôn, cán bộ quản lý của ñịa phương.
1.4 Phạm vi nghiên cứu
1.4.1 Về nội dung
- Nghiên cứu tình hình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm bánh ña nem tại xã
Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
- Nghiên cứu tình hình xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña nem làng
Chều" của xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
- Nghiên cứu quy trình ñăng ký bảo hộ NHTT.
- Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng, những thuận lợi, khó khăn trong
xây dựng và phát triển NHTT "Bánh ña nem làng Chều".
1.4.2 Về không gian
ðề tài tập trung nghiên cứu tại các xóm 1+5, xóm 2 thôn Mão Cầu, xóm
1, xóm 2, xóm 3 thôn Trần Xá - nơi có nhiều hộ sản xuất loại bánh ña nem
truyền thống với chất lượng tốt nhất của xã Nguyên Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh
Hà Nam.
1.4.3 Về thời gian
Các số liệu nghiên cứu thứ cấp ñược thu thập trong các năm từ 2005 2009. Các số liệu sơ cấp là kết quả ñiều tra, khảo sát các hộ sản xuất, kinh
doanh và các tác nhân liên quan trong năm 2009, 2010.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
4
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI
2.1 Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1 Quyền sở hữu trí tuệ
Quyền sở hữu trí tuệ là quyền của tổ chức, cá nhân ñối với tài sản trí tuệ,
bao gồm quyền tác giả và quyền liên quan ñến quyền tác giả, quyền sở hữu
công nghiệp và quyền ñối với giống cây trồng [9].
2.1.1.2 Quyền sở hữu công nghiệp
Quyền sở hữu công nghiệp là quyền của tổ chức, cá nhân ñối với sáng
chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu,
tên thương mại, CDðL, bí mật kinh doanh do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu
và quyền chống cạnh tranh không lành mạnh [9].
2.1.1.3 Nhãn hiệu
Từ xa xưa, nhu cầu khác biệt hoá sản phẩm ñã hình thành. Khi sản xuất
ra các sản phẩm, người sản xuất luôn muốn khẳng ñịnh với khách hàng về sự
khác biệt riêng có. Có lẽ ñây cũng chính là nguyên nhân dẫn ñến việc hình
thành từ brand (nhãn hiệu) và nó ñược sử dụng rộng rãi cho ñến ngày nay. [1].
"Bất kỳ một dấu hiệu, hoặc
tổ hợp các dấu hiệu nào, có khả
năng phân biệt hàng hoá hoặc
dịch vụ của một doanh nghiệp
với hàng hoá hoặc dịch vụ của
các doanh nghiệp khác, ñều có
thể làm nhãn hiệu. Các dấu hiệu
ñó, ñặc biệt là các từ, kể cả tên
riêng, các chữ cái, chữ số, các
Ảnh 2.1: Một số nhãn hiệu nổi tiếng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
5
yếu tố hình họa và tổ hợp các màu sắc cũng như tổ hợp bất kỳ của các dấu
hiệu ñó, phải có khả năng ñược ñăng ký nhãn hiệu. Trường hợp bản thân các
dấu hiệu không có khả năng phân biệt hàng hoá hoặc dịch vụ tương ứng, các
thành viên có thể quy ñịnh rằng khả năng ñược ñăng ký phụ thuộc vào tính
phân biệt ñạt ñược thông qua việc sử dụng. Các thành viên có thể quy ñịnh
rằng ñiều kiện ñể ñược ñăng ký là các dấu hiệu phải là dấu hiệu nhìn thấy
ñược" [3].
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 [17] quy ñịnh: "Nhãn hiệu là dấu hiệu
dùng ñể phân biệt hàng hoá, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau".
2.1.1.4 Nhãn hiệu tập thể
Nhãn hiệu tập thể thường ñược ñịnh nghĩa là các dấu hiệu dùng ñể phân
biệt nguồn gốc ñịa lý, xuất xứ hoặc các ñặc tính chung khác của hàng hóa,
dịch vụ của các doanh nghiệp, cá nhân trong cùng một tổ chức, cùng sử dụng
NHTT với các cá nhân, doanh nghiệp không cùng chung một tổ chức. Chủ sở
hữu NHTT có thể là Hội, Hiệp hội, Hợp tác xã, Tổng công ty, Tập ñoàn... mà
thành viên là các cá nhân, các công ty, doanh nghiệp [25].
Ở Việt Nam, khái niệm về NHTT ñược sử dụng trong văn bản quy phạm
pháp luật từ năm 1996 (Nghị ñịnh số 63/1996/Nð-CP của Chính phủ, ngày 24
tháng 10 năm 1996). Theo Nghị ñịnh 63/CP thì, "nhãn hiệu tập thể là nhãn
hiệu hàng hoá ñược tập thể các cá nhân, pháp nhân hoặc các chủ thể khác
cùng sử dụng, trong ñó mỗi thành viên sử dụng một cách ñộc lập theo quy chế
do tập thể ñó quy ñịnh" [11].
Năm 2005, Luật Sở hữu trí tuệ ñược ban hành, khái niệm về nhãn hiệu
tập thể ñã ñược sửa ñổi. Theo ðiều 4, Luật Sở hữu trí tuệ thì, "nhãn hiệu tập
thể là nhãn hiệu dùng ñể phân biệt hàng hoá, dịch vụ của các thành viên của
tổ chức là chủ sở hữu nhãn hiệu ñó với hàng hoá, dịch vụ của tổ chức, cá
nhân không phải là thành viên của tổ chức ñó" [17].
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
6
2.1.1.5 Xây dựng nhãn hiệu tập thể
Từ khái niệm nhãn hiệu và khái niệm nhãn hiệu tập thể, ta có thể hiểu
xây dựng nhãn hiệu tập thể là những việc làm, những hoạt ñộng trong một
khoảng thời gian nào ñó nhằm tạo cho sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ của một
tổ chức tập thể nào ñó có ñược một hình ảnh riêng biệt (ñược thể hiện thông
qua dấu hiệu, hình ảnh, hình vẽ...) và rõ nét hơn so với sản phẩm, hàng hoá,
dịch vụ của các tổ chức khác ñồng thời, tiến hành ñăng ký xác lập quyền sở
hữu công nghiệp với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Kết thúc quá trình
xây dựng khi nhãn hiệu ñó ñược cấp văn bằng bảo hộ.
Ví dụ: ñối với sản phẩm bánh ña nem của xã Nguyên Lý thì việc xây
dựng nhãn hiệu tập thể "Bánh ña nem làng Chều" ñược thể hiện bằng các hoạt
ñộng từ khi có ý tưởng sử dụng tên gọi "Bánh ña nem làng Chều" cho ñến các
hoạt ñộng quảng bá, tham gia triển lãm, hội chợ... nhằm giới thiệu sản phẩm
mang nhãn hiệu hoặc chỉ bằng tên gọi thông thường (trên sản phẩm không
gắn nhãn hiệu) và cuối cùng là thiết lập hồ sơ ñăng ký bảo hộ quyền sở hữu
công nghiệp trình cơ quan có thẩm quyền. Khi ñược cấp giấy chứng nhận
ñăng ký "nhãn hiệu tập thể” quá trình xây dựng kết thúc. Trong quá trình này,
việc làm thủ tục ñăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp là hoạt ñộng tiên
quyết ñến việc xây dựng thành công một nhãn hiệu tập thể.
2.1.1.8 Phát triển là gì?
Phát triển là sự gia tăng cả về lượng và chất của một sản phẩm hàng hoá,
dịch vụ hay doanh nghiệp nào ñó ở thời gian sau so với thời gian trước. Như
vậy, phát triển NHTT là sự gia tăng số lượng sản phẩm gắn nhãn hiệu, thị
phần tiêu thụ sản phẩm, chiều rộng và chiều sâu của thị trường cũng như mức
ñộ nhận biết của khách hàng về nhãn hiệu.
Chiều rộng thị trường: thể hiện số lượng khách hàng mua sản phẩm
mang (gắn) NHTT này.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
7
Chiều sâu thị trường: thể hiện mức ñộ lặp lại mua sản phẩm mang nhãn
hiệu này của khách hàng hay còn gọi là sự trung thành của khách hàng (tính
Ban ñầu
Nhãn hiệu
mới ñưa ra
thị trường,
khách hàng
chưa biết
ñến
Sự nhận biết
của khách
hàng
Khách hàng
bắt ñầu biết
ñến nhãn hiệu
và sản phẩm
mang nhãn
hiệu
Xác ñịnh
vị trí
Nhãn hiệu trở
nên quen thuộc
ñối với người
tiêu dùng và
bắt ñầu xuất
hiện những
khách hàng
trung thành
Sự nổi tiếng
của NHTT
Nhãn hiệu thật sự
nổi tiếng, làm cho
khách hàng luôn
nhớ ñến, liên
tưởng ñến và
quyết ñịnh mua
loại sản phẩm
này mỗi khi có
nhu cầu
Sơ ñồ 2.1: Mô tả tiến trình phát triển của nhãn hiệu/nhãn hiệu tập
thể
quen dùng) ñối với một nhãn hiệu/NHTT.
Sự nhận biết: chính là sự ghi nhớ trong tâm trí khách hàng ñối với nhãn
hiệu và việc nhận ra nhãn hiệu ñã từng dùng, quen dùng của một một loại sản
phẩm của khách hàng nhằm phân biệt giữa nhãn hiệu này với nhãn hiệu khác.
Mức ñộ tăng dần của sự nhận biết nhãn hiệu càng lớn thì có nghĩa là có nhiều
người/khách hàng biết ñến một cách chính xác nhãn hiệu ñã quen dùng.
2.1.2 Giá trị của nhãn hiệu
Tài sản trí tuệ là một loại tài sản ñặc biệt của tài sản vô hình, ñây là tài
sản do con người sáng tạo ra, nhưng giá trị của nó không thua kém các loại tài
sản hữu hình có giá trị khác [13]. Ví dụ năm 2010, nhãn hiệu Coca - Cola có
giá trị là 70,452 tỷ ñô la, nhãn hiệu IBM có giá là 64,727 tỷ ñô la [31].
Hiện nay, các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp ñã có thể góp vốn bằng
quyền sở hữu trí tuệ. Quyền sở hữu trí tuệ ñược sử dụng ñể góp vốn bao gồm
quyền tác giả, quyền liên quan ñến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp,
quyền ñối với giống cây trồng và các quyền sở hữu trí tuệ khác theo quy ñịnh
của pháp luật sở hữu trí tuệ" [12].
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ………………………………
8
- Xem thêm -