Tài liệu Nghiên cứu điều kiện tự nhiên và xu thế biến động hệ thống bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội (Hà Tĩnh) và đề xuất định hướng sử dụng bền vững

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN NGUYỄN VĂN TÌNH NGHIÊN CỨU ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ XU THẾ BIẾN ĐỘNG HỆ THỐNG BÃI TRIỀU TỪ CỬA SÓT ĐẾN CỬA HỘI (HÀ TĨNH) VÀ ĐỀ XUẤT ĐỊNH HƢỚNG SỬ DỤNG BỀN VỮNG Chuyên ngành: Địa chất học Mã số: 60440201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Tiến Hải TS. Trần Đăng Quy HÀ NỘI – 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Học viên Nguyễn Văn Tình [ii] LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành được luận văn này đầu tiên học viên xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến hai thầy hướng dẫn là: TS. Nguyễn Tiến Hải và TS. Trần Đăng Quy đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình chỉ bảo cho học viên trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Học viên xin gửi lời cảm ơn chân thành đến ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học, Ban chủ nhiệm Khoa Địa chất, Bộ môn Địa chất Môi trường, Bộ môn Trầm tích và Địa chất Biển - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc Gia Hà Nội, GS.TS. Trần Nghi, GS.TS. Mai Trọng Nhuận, PGS.TS. Nguyễn Văn Vượng, PGS.TS. Chu Văn Ngợi, TS Phùng Văn Phách, TS. Đinh Xuân Thành,… cùng nhiều thầy cô và bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho học viên trong quá trình học tập, làm việc cũng như thực hiện luận văn này. Luận văn được hoàn thành với sự hỗ trợ kinh phí và tài liệu từ đề tài nghiên cứu Khoa học và Công nghệ cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam mã số VAST.05.01/13-14 “Đánh giá tổn thương hệ thống các bãi triều và bãi cát biển ven bờ Bắc Trung Bộ do tai biến thiên nhiên liên quan tới biến đổi khí hậu và đề xuất giải pháp giảm thiểu thiệt hại”. Qua đây học viên xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Tiến Hải - chủ nhiệm đề tài, Ban lãnh đạo Viện Địa chất và Địa vật lý biển - Cơ quan chủ quản đề tài đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho học viên trong quá trình hoàn thành luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Nguyễn Văn Tình i MỤC LỤC MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 CHƢƠNG 1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC BÃI TRIỀU TỪ CỬA SÓT ĐẾN CỬA HỘI ..........................................................4 1.1. Vị trí khu vực nghiên cứu ......................................................................4 1.2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên .................................................................6 1.2.1. Đặc điểm địa hình ..........................................................................6 1.2.2. Đặc điểm địa chất...........................................................................7 1.2.3. Đặc điểm địa mạo ........................................................................10 1.2.4. Đặc điểm khí hậu .........................................................................11 1.2.5. Đặc điểm thủy văn .......................................................................12 1.2.6. Đặc điểm hải văn..........................................................................13 1.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội ....................................................................14 1.3.1. Dân cư – xã hội ............................................................................14 1.3.2. Hoạt động kinh tế .........................................................................16 CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN VỀ BÃI TRIỀU, LỊCH SỬ VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................................18 2.1. Tổng quan về bãi triều ........................................................................18 2.1.1. Một số khái niệm..........................................................................18 2.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của bãi triều ..........................20 ii 2.1.3. Phân loại bãi triều ........................................................................25 2.2. Lịch sử khu vực nghiên cứu ................................................................29 2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................31 2.3.1. Tổng hợp, phân tích, kế thừa tài liệu ...........................................31 2.3.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu ngoài thực địa ....................31 2.3.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu địa mạo .....................................33 2.3.4. Nhóm phương pháp địa chất trầm tích.........................................34 2.3.5. Phương pháp viễn thám và GIS ...................................................36 CHƢƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM VÀ XU THẾ BIẾN ĐỘNG HỆ THỐNG BÃI TRIỀU TỪ CỬA SÓT ĐẾN CỬA HỘI ................................................................37 3.1. Đặc điểm hệ thống bãi triều ................................................................37 3.1.1. Một số vấn đề chung ....................................................................37 3.1.2. Đặc điểm hệ thống bãi triều Cửa Sót – Cửa Hội .........................43 3.2. Xu thế biến động hệ thống bãi triều ....................................................52 3.2.1. Các yếu tố tác động đến biến động bãi triều ................................52 3.2.2. Các quá trình, hoạt động gây lên thay đổi bãi triều khu vực nghiên cứu .....................................................................................................................61 3.2.3. Đánh giá xu thế biến động bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội .....69 CHƢƠNG 4. MỘT SỐ ĐỊNH HƢỚNG SỬ DỤNG BỀN VỮNG HỆ THỐNG BÃI TRIỀU TỪ CỬA SÓT ĐẾN CỬA HỘI ........................................74 4.1. Định hướng quản lý, chính sách và phát triển khoa học - công nghệ 74 4.1.1. Tăng cường luật pháp – chính sách .............................................74 4.1.2. Tăng cường các giải pháp khoa học và công nghệ ......................75 iii 4.1.3. Giải pháp tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức nhân dân ...........................................................................................................................75 4.2. Nhóm định hướng chính sách kinh tế - xã hội ....................................76 4.2.1. Tăng chất lượng dịch vụ du lịch biển ..........................................76 4.2.2. Đẩy mạnh quy hoạch đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản ..............76 4.2.3. Khai hoang lấn biển .....................................................................78 4.2.4. Cải tạo, tận dụng nguồn cát dùng trong xây dựng, nông nghiệp .78 4.3. Định hướng một số biện pháp xây dựng bảo vệ đới ven biển .............79 KẾT LUẬN ...................................................................................................81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................................83 iv DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Vị trí khu vực nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) ...............................4 Hình 1.2. Bản đồ hành chính khu vực nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) .........5 Hình 1.3. Bản đồ địa hình vùng nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) ..................7 Hình 1.4. Bản đồ Đia chất – Khoáng sản Hà Tĩnh (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/200.000) ......10 Hình 1.5. Cảng Cửa Hội – Nghi Xuân .....................................................................17 Hình 2.1. Mô hình một bãi triều ven bờ ....................................................................18 Hình 2.2.Các yếu tố của bãi triều .............................................................................19 Hình 2.3. Sơ đồ phân loại bãi triều theo dao động thủy triều (Amos.C.L,1995) ......27 Hình 2.4. Một số hình ảnh khảo sát ngoài thực địa .................................................32 Hình 2.5. Sơ đồ các điểm lấy mẫu trên bãi triều ......................................................40 Hình 3.1. Khung cảnh phía trước Cửa Hội ..............................................................43 Hình 3.2. Mẫu cát XH1.04 - 4 -14 và XH2.04 - 4 - 14 khu vực Xuân Hội dưới kính hiển vi soi nổi (x20) ...................................................................................................45 Hình 3.3. Mẫu cát XHA1.04 - 4 – 14 và XHA2.04 - 4 – 14 khu vực Xuân Hải dưới kính hiển vi soi nổi (x20) ...........................................................................................45 Hình 3.4. Bãi triều khu vực Xuân Yên ......................................................................46 Hình 3.5. Mẫu XTH1.05 – 4 -14 (a), XTH2.05 – 4 -14 (b) khu vực Xuân Thành; XL1.05– 4 -14 (c) khu vực Xuân Liên và CG1.05 – 4 -14 (d) khu vực Cương Gián (x20) 47 Hình 3.6. Bãi triều khu vực Xuân Thành [6] ............................................................48 Hình 3.7. Sơ đồ mặt cắt ngang bãi triều Xuân Thành ..............................................48 v Hình 3.8. Sơ đồ mặt cắt ngang bãi triều Thạch Kim ................................................50 Hình 3.9. Mẫu cát hạt trung – nhỏ khu vực bãi triều Thạch kim (x20) ....................50 Hình 3.10. Bãi triều khu vực Thạch Kim, Thạch Hà ...............................................50 Hình 3.11. Bãi triều khu vực Thạch Hải [6] .............................................................51 Hình 3.12. Sơ đồ mặt cắt ngang bãi triều Thạch Hải ...............................................52 Hình 3.13. Tương tác các quyển trái đất đến sự hình thành bãi triều ......................52 Hình 3.14. Bản đồ nguy cơ ngập tỉnh Hà Tĩnh ứng với mực nước biển dâng .........68 Hình 3.15. Bồi lấp nghiêm trọng tại Cửa Sót ..........................................................71 Hình 3.16. Sơ đồ dự báo biến động địa hình bãi triều Cửa Sót – Cửa Hội..............72 Hình 3.17. Sơ đồ dự báo biến động bãi triều Cửa Sót – Cửa Hội ............................73 Hình 4.1. Dừa và cây phi lao trồng ở bãi biển Xuân Thành. ...................................77 Hình 4.2. Trồng rau ven đê Hội Thống ở Xuân Đan [19] ........................................79 Hình 4.3. Các giải pháp công trình đê kè ứng phó với xói lở bờ biển [6]................80 vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Dân số trung bình hai huyện (đơn vị: ngàn người) ..................................15 Bảng 2.1. Tốc độ ban đầu nhỏ nhất để vận chuyển các hạt vụn có kích thước khác nhau [4] .....................................................................................................................21 Bảng 2.2. Tốc độ lắng đọng của hạt vụn tương ứng với tốc độ dòng chảy [4] ........21 Bảng 2.3. Phân loại hệ thống bãi triều .....................................................................28 Bảng 2.4. Đồ thị đường cong tích lũy độ hạt [15] ....................................................35 Bảng 2.5. Đồ thị đường cong phân bố độ hạt [15] ...................................................35 Bảng 3.1. Đặc điểm một số bãi vùng triều Hà Tĩnh..................................................38 Bảng 3.2. Kết quả phân tích kích thước hạt trầm tích bãi triều Cửa Hội – Cửa Sót 41 Bảng 3.3. Giá trị các thông số địa hóa môi trường trong trầm tích vùng Cửa Hội – Cửa Sót ......................................................................................................................42 Bảng 3.4. Nước biển dâng theo kịch bản phát thải thấp (cm) ..................................67 Bảng 3.5. Nước biển dâng theo kịch bản phát thải trung bình (cm) ........................67 Bảng 3.6. Nước biển dâng theo kịch bản phát thải cao (cm) ..................................67 vii MỞ ĐẦU Khu vực ven biển Việt Nam nói chung và Hà Tĩnh nói riêng tuy diện tích nhỏ hẹp nhưng lại là nơi tập trung nhiều dân cư, diễn ra nhiều hoạt động kinh tế đồng thời cũng là nơi chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các nhiễu động thời tiết như bão lụt, hạn hán, thiên tai, các loại tai biến địa chất trong đó khu vực bãi triều là vùng chuyển tiếp nối giữa đất liền và biển, là một trong những vùng sinh thái đặc trưng và giàu tài nguyên thiên nhiên. Bãi vùng triều gồm đới trên triều, bãi triều và đới dưới triều thuộc nhóm đất ngập nước ven biển, có chức năng và vai trò sinh thái, môi trường rất quan trọng. Bãi triều là vùng đệm chống lại tai biến, là nơi rừng ngập mặn có thể phát triển và lấn ra biển góp phần giảm thiểu thiệt hại do tai biến gây ra. Bãi triều còn là nơi có môi trường rất thuận lợi cho một số giống loài hải sản cư trú, sinh đẻ và phát triển. Vì có địa hình bằng phẳng, diện tích rộng lớn, nên bãi triều là bẫy phù sa và là túi lọc tự nhiên các chất ô nhiễm mang đến từ lục địa. Vì vậy nghiên cứu bãi triều ở một số khu vực đặc thù là cần thiết để có biện pháp khai thác, bảo vệ hợp lý khu vực này. Bãi triều đông bắc Hà Tĩnh đoạn từ Cửa Sót đến Cửa Hội là nơi có nhiều thay đổi về tự nhiên cũng như môi trường. Cửa Sót nằm trên địa bàn giáp ranh hai huyện Lộc Hà và Thạch Hà, là nơi ra vào của nhiều tàu thuyền đánh cá, những năm gần đây các luồng lạch ra vào cửa bị bồi lấp, khô cạn nhiều gây khó khăn cho hoạt động của tàu thuyền gây nhiều thiệt hại cho đời sống người dân. Cửa Hội cũng là một trong những nơi phát triển mạnh du lịch và dịch vụ nghề cá. Ngoài ra, trong vùng còn có nhiều bãi biển du lịch, khu nuôi trồng thủy hải sản do đó cần phải có nhiều nghiên cứu chi tiết hơn. Xuất phát từ thực tế trên học viên đã lựa chọn đề tài: “Nghiên cứu điều kiện tự nhiên và xu thế biến động hệ thống bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội (Hà Tĩnh) và đề xuất định hướng sử dụng bền vững” với mục tiêu và nhiệm vụ như sau: Mục tiêu  Nghiên cứu các điều kiện tự nhiên khu vực bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội như đặc điểm về đường bờ, quy mô bãi triều, địa chất, địa mạo, tai biến… 1  Đánh giá các xu thế biến động xảy ra trên hệ thống bãi triều: sự thay đổi đường bờ, về diện tích, loại hình tai biến, chất lượng môi trường.  Đề xuất định hướng quy hoạch kinh tế - dân cư, sử dụng bền vững, các biện pháp bảo vệ môi trường và khai thác tối đa tiềm năng khu vực bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội. Nhiệm vụ  Khảo sát, điều tra, tổng hợp toàn bộ các bãi triều khu vực từ Cửa Sót đến Cửa Hội.  Đánh giá tổng quan đến chi tiết hệ thống bãi triều, đo đạc, tính toán diện tích, phân loại cho từng khu vực. Theo dõi sự biến động về đường bờ, quy mô qua từng thời kỳ.  Xác định đặc điểm hình thái, các yếu tố địa hình – địa mạo, yếu tố môi trường, cảnh quan thiên nhiên, hệ sinh thái trên cơ sở đó nghiên cứu chi tiết sự thay đổi những yếu tố trên.  Nghiên cứu các yếu tố về địa chất môi trường, các chỉ tiêu địa hóa, những loại hình tai biến có thể có và đánh giá sự thay đổi của các nhân tố trên. Cơ sở tài liệu  Luận văn được xây dựng trên cơ sở tài liệu của chính tác giả thu thập trong quá trình tham gia các đề tài, tham gia khảo sát thực địa và kế thừa kết quả của các công trình, bài báo, báo cáo khoa học, luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp của các tác giả trước đây (xem tài liệu tham khảo).  Kết quả phân tích thông số độ hạt các mẫu trầm tích bãi triều trong khu vực nghiên cứu tiến hành tại Viện Địa chất và Địa vật lý biển.  Kết quả phân tích các mẫu xác định thành phần khoáng vật trong trầm tích bãi triều khu vực được tiến hành tại Viện Địa chất và Địa vật lý biển. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn  Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ các đặc điểm điều kiện tự nhiên khu vực bãi triều Hà Tĩnh, hoàn thiện thêm hệ phương pháp nghiên cứu bãi triều ven biển. 2  Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về địa chất, địa mạo, môi trường, tai biến vùng triều nói chung và khu vực Hà Tĩnh nói riêng, cung cấp thêm cơ sở dữ liệu cho các nghiên cứu đới ven biển.  Góp phần làm cơ sở cho việc định hướng các chính sách về quy hoạch và phát triển bền vững khu vực cũng như các yếu tố kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng và đời sống người dân các xã ven biển đoạn từ Cửa Sót đến Cửa Hội. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 95 trang, 30 hình, 12 bảng và được bố cục gồm 4 chương chính sau: Chƣơng 1. Đặc điểm Tự nhiên, Kinh tế - Xã hội khu vực bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội. Chƣơng 2. Tổng quan về bãi triều, lịch sử và phương pháp nghiên cứu. Chƣơng 3. Đặc điểm và xu thế biến động hệ thống bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội. Chƣơng 4. Một số định hướng sử dụng bền vững hệ thống bãi triều từ Cửa Sót đến Cửa Hội. 3 CHƢƠNG 1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC BÃI TRIỀU TỪ CỬA SÓT ĐẾN CỬA HỘI 1.1. Vị trí khu vực nghiên cứu Khu vực nghiên cứu là bãi triều từ Cửa Hội đến Cửa Sót (Hà Tĩnh) nằm trong khoảng tọa độ từ 184710 đến 182245 vĩ độ bắc và 1053630 đến 1060130 kinh độ đông, thuộc phía đông bắc của tỉnh Hà Tĩnh, bao gồm các luồng lạch ven biển, vùng triều ven biển, ven cửa sông (Hình 1.1). Hình 1.1. Vị trí khu vực nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) 4 Vùng nghiên cứu bao gồm các xã thuộc huyện Nghi Xuân (Xuân Hội, Xuân Trường, Xuân Đan, Xuân Phổ, Xuân Hải, Xuân Yên, Xuân Thành, Xuân Liên, Cương Gián) và Lộc Hà (Thịnh Lộc, Thạch Bằng, Thạch Kim, Thạch Châu, Mai Phụ, Hộ Độ) (Hình 1.2) Hình 1.2. Bản đồ hành chính khu vực nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) 5 1.2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên 1.2.1. Đặc điểm địa hình Địa hình khu vực có sự phân dị lớn thể hiện ở phía Tây và Tây Nam huyện Nghi Xuân, khu vực mũi Lò gần Cửa Sót là đồi núi thấp thuộc dãy Hồng Lĩnh, kế tiếp là dãy đồng bằng bồi tụ nhỏ hẹp ven núi, cuối cùng là bãi cát ven biển và địa hình thềm lục địa (xem Hình 1.3).Về cơ bản có thể chia địa hình khu vực ra các dạng sau:  Đồng bằng ven biển: Đây là đồng bằng nhỏ hẹp ven biển, được bồi đắp bởi phù sa hệ thống các sông trong vùng mà chủ yếu là Sông Lam và Sông Cửa Sót, địa hình này tương đối bằng phẳng thay đổi trung bình từ 1 - 5,5m so với mặt nước biển. Đây là vùng dân cư tập trung đông đúc và có điều kiện tương đối thuận lợi cho việc trồng cây lương thực, cây hoa màu ngắn ngày và phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm. Địa hình này chủ yếu ở các xã: Xuân Trường, Xuân Đan, Xuân Phổ, Xuân Hải, Xuân Yên, Xuân Thành, Xuân Liên, Cương Gián, Thịnh lộc, Thạch Kim.  Đồi núi thấp: Địa hình này thuộc dãy Hồng Lĩnh chiếm diện tích khá lớn so với vùng nghiên cứu. Đây là những dãy núi đá có độ dốc lớn, chủ yếu là đá magma và magma axit, cao nhất là đỉnh núi Ông (cao 676m so với mực nước biển). Ven dưới các chân núi, sườn núi có nhiều khe rạch, xung quanh có rất nhiều hồ đập. Địa hình này thể hiện ở các xã Xuân Viên, Xuân Mỹ, Cổ Đạm, một phần của Xuân Liên, Cương Gián [19].  Dải cồn cát ven biển: Đây là vùng cồn cát chạy dọc theo bờ biển tạo bởi các đụn cát, dải cát ven biển, ven các các lạch triều, kênh mương. Địa hình hơi nghiêng về phía Tây-Tây bắc với bề rộng từ 50 - 200m, độ cao so với mực nước biển là 0,5 5m. Do có cửa sông, cửa lạch, tạo thành các bãi ngập mặn vùng này có tiềm năng phát triển kinh tế biển và dịch vụ du lịch nghỉ mát. 6 Hình 1.3. Bản đồ địa hình vùng nghiên cứu (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/100.000) 1.2.2. Đặc điểm địa chất  Các thành tạo trước Đệ tứ Các thành tạo trước Đệ tứ được chia thành 2 phân vị địa tầng có tuổi từ Hệ Trias thống trung - bậc Anisi đến Neogen phân bố ở dưới đáy biển, các đảo và dải ven bờ từ 0 - 20m nước, chủ yếu là các thành tạo đá gốc có tuổi Trias, thuộc hệ tẩng Đồng Đỏ và hệ tầng Đồng Trầu. (xem Hình 1.4) 7 Giới Mesozoi Hệ Trias, thống trung - bậc Anisi Hệ tầng Đồng Trầu (T2 a dt) (Jamovda A. I., Mareichev A. M., 1965) Hệ tầng này phân bố ở đảo Hòn Ngư (Nghệ An) và đáy biển vùng lân cận. Mặt cắt có thề chia làm 2 phần khá rõ: phần dưới là trầm tích lục nguyên xen lớp mỏng hoặc thấu kính phun trào andesit gồm bột kết, cát kết, cuội kết tuf, đá phiến sét màu đen chứa nhiều hóa đá; phần trên là đá vôi màu xám sáng, xám sẫm, xám tro phân lớp mỏng, trung bình đến dạng khối bị tái kết tinh yếu, sét vôi màu nâu đỏ phân lớp mỏng, tổng chiều dày 1100-1600m . Hệ tầng Đồng Đỏ (T3n-r dd) Đá gốc thuộc hệ tẩng Đồng Đỏ chủ yếu phát triển các loại trầm tích cuội kết, cát kết, bột kết, sạn kết,... Đá có màu xám sáng, phớt hồng, nâu đến nâu đỏ, phân lớp dày; lớp cát kết dày cỡ hàng mét; lớp bột kết dày cỡ hàng đề-xi-mét. Đá có độ cứng khoảng 5 đập khó vỡ. Đá thường bị nứt nẻ, mặt khe nứt gần vuông góc với mặt phân lớp. Khoảng cách khe nứt từ 2 đến 3 m (ở phía Nam có nơi đến 6 m), khe nứt và mặt bị phong hóa có nơi thành hàm ếch ở xã Cương Gián cao 6 m, rộng 1,2 m đến 4 m, dài 25 m [5]. Giới Kainozoi Hệ Neogen Thành tạo trầm tích Neogen không phân chia phân bố tại phía Đông Nam cửa Hội có thể gặp được chúng qua các lỗ khoan bãi triều, khoan biển và trong các băng địa chấn sâu, địa chấn nông độ phân giải cao. Thành phần trầm tích chủ yếu là cát kết, bột kết, sét kết xen kẽ các tập sạn kết và lớp mỏng cuội kết. Chiều dày thay đổi lớn 150-250m [5].  Các thành tạo Địa chất Đệ tứ 8 Thống Pleistocen Trầm tích sông (aQ11-2) là loại trầm tích lòng sông, phân bố rộng rãi dọc thung lũng Sông Lam dưới dạng thềm đã ổn định kéo dài từ Rạng (Thanh Chương), Nam Đàn, Vinh tỉnh Nghệ An đến Nghi Xuân. Ở Vinh và Nghi Xuân, lớp này bị phủ dưới các trầm tích trẻ hơn nên chỉ tìm thấy trong các hố khoan thăm dò của Liên đoàn địa chất 410 - Liên đoàn địa chất Bắc Trung Bộ. Thành phần là cuội sỏi cát có độ mài mòn tốt, độ dày trên 5 m.  Trầm tích biển (mQ13) là loại trầm tích biển, phân bố rộng khắp miền đồng bằng ven biển Hà Tĩnh. Thành phần là sét màu loang lổ, dày 2-6 mét. Độ sâu của lớp này tăng dần vào cuối Pleistocen, địa hình ở đây không bằng phẳng, tạo thành các vũng vịnh nhỏ. Thành phần hạt tương đối đồng đều phản ánh tính ổn định của môi trường trầm tích trong không gian khá rộng lớn [19]. Thống Holocen Tại khu vực cửa sông và ven biển cửa Hội phát hiện được 3 phân vị chính có tuổi Q23, Q22-3 và có nguồn gốc sông biển (am), biển gió (mv) [5]. Trầm tích sông biển (amQ22-3) phân bố tại phần lục địa dọc theo bờ sông Lam kéo ra tới gần bãi triều ven biển. Thành phần trầm tích cát, cát bột màu xám, xám vàng, xám sáng; sét, bột sét màu xám nâu, xám đen. Dày 2-8m. Cát có độ mài tròn, chọn lọc tốt, thành phần khoáng vật chủ yếu: thạch anh: 75-80%, felspat: 510%, mảnh đá: 10-15%. Trầm tích biển gió (mvQ22-3) kiểu trầm tích này phân bố tại các cồn cát (cao 2-6m) ở phần ven biển tại phía Nam cửa Hội. Trầm tích tại đây có thành phần chủ yếu là cát hạt mịn-trung màu xám, xám vàng. Dày 2-6m. Cát có độ mài tròn, chọn lọc tốt, thành phần khoáng vật chủ yếu: thạch anh: 80-85%, felspat: 5-10%, mảnh đá: 5-10%. 9 Trầm tích sông biển (amQ23 ) phân bố tại cửa Hội và phát triển tới độ sâu ngoài 10m nước. Thành phần trầm tích chủ yếu là cát, cát bùn, bùn sét màu xám, xám vàng, xám nâu có lẫn di tích mùn thực vật màu xám tối, đen và ít vụn vỏ sinh vật biển. Thành phần khoáng vật gồm: thạch anh 70-80%, mảnh đá 20-25%, felspat: 5%. Bề dày trầm tích 1 – 12 m. Hình 1.4. Bản đồ Đia chất – Khoáng sản Hà Tĩnh (thu nhỏ từ tỷ lệ 1/200.000) 1.2.3. Đặc điểm địa mạo a) Núi thấp bị xâm thực bóc mòn Phân bố ở các núi đá gốc phía Tây Nam và phía Bắc của vùng. Núi có độ dốc sườn từ 20° - 30°. Thảm thực vật trên bề mặt bị phá trụi, quá trình xâm thực xảy ra 10 mạnh mẽ với nhiều mương xói khe rãnh. Trên bề mặt sườn những nơi xâm thực sâu lộ ra trầm tích của hệ tầng Đồng Trầu [18]. b) Đồi núi tích tụ cát biển - gió Có độ cao thay đổi từ 3 - 10m. Phân bố thành một dải khá rộng chạy dọc ven biển, đây là một bar ngầm nối đảo, nó được nâng lên cao vào cuối Holocen muộn và bị bóc mòn. Hiện tại được bồi đắp bởi các vật liệu ven bờ và bị phơi ra lúc triều rút. Gió biển thổi hất cát đó lên khỏi bờ. Cứ thế các đồi cát lấn vào lục địa tạo thành các đồi và đụn cát có độ cao thay đổi khác nhau [18]. c) Đồng bằng chân đồi núi hình thành do dòng chảy Có độ cao thay đổi từ 1 - 4m, nó là tích tụ hỗn hợp của dòng chảy tạm thời, chảy tràn trên bề mặt của hệ Đệ tứ không phân chia. Các quá trình xói mòn, rửa trồi bề mặt đem vật liệu cát, sạn sỏi, sét, dăm… phong hoá từ các khối núi granit, trầm tích lục nguyên xuống hình thành tầng trầm tích nguồn gốc hỗn hợp deluvi, proluvi. d) Đồng bằng bãi bồi Có độ cao thay đổi từ 0 - 1m, tích tụ cát, sét của sông hiện đại tuổi Holocen muộn. Đây là bãi bồi sông ngòi hiên đại có các trầm tích cát, cát sét và sét tuỳ theo sự thay đổi tướng của bãi bồi. Do ảnh hưởng của triều biển, lúc triều lên, các lòng sông có mực nước dâng cao tích tụ trầm tích aluvi, lúc triều xuống, bãi bồi lộ ra, mực nước hạ thấp, lòng sông trở nên hẹp. 1.2.4. Đặc điểm khí hậu Khí hậu thời tiết mang tính chất căn bản của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa nhưng bị chi phối bởi yếu tố địa hình sườn núi Hồng Lĩnh nên có sự phân hoá rất rõ rệt. Qua trạm khí tượng Vinh cho thấy huyện điển hình cho khí hậu bờ biển với hai mùa: mùa khô từ tháng 4 đến tháng 8 và mùa mưa từ tháng 8 đến tháng 3 năm sau. Số liệu trắc qua nhiều năm cho thấy nền nhiệt khu vực tương đối cao: nhiệt độ bình quân 23,8° C, cao nhất (tháng 7) là 29,4° C còn thấp nhất (tháng 1) là 18,0°C. Các tháng giữa mùa Đông tương đối lạnh, nhiệt độ trung bình khoảng 19,5°C. Mùa hè 11