Tài liệu Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định các công rình đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn ngân sách trên địa bàn huyện sơn động, tỉnh bắc giang

LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp cao học, được sự giúp đỡ của các thầy, cô giáo trường Đại học Thủy Lợi và sự nỗ lực của bản thân. Đến nay, tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài “Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn ngân sách trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang”, chuyên ngành Quản lý xây dựng. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Nguyễn Hữu Huế và TS. Hoàng Bắc An đã hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và cung cấp các kiến thức khoa học cần thiết trong quá trình thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo thuộc Bộ môn Công nghệ và Quản lý xây dựng – khoa Công trình cùng các thầy, cô giáo thuộc các bộ môn khoa Kinh tế và Quản lý, phòng Đào tạo Đại học & Sau đại học Trường Đại học Thủy lợi đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành Luận văn Thạc sĩ của mình. Do trình độ, kinh nghiệm cũng như thời gian nghiên cứu còn hạn chế nên Luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý độc giả. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 3 năm 2015 Tác giả Hoàng Thu Hà BẢN CAM KẾT Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong tất cả các công trình nào trước đây. Tác giả Hoàng Thu Hà MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH CÁC CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG ................................................................................................. 4 1.1. Những vấn đề chung về dự án ..................................................................4 1.1.1. Dự án đầu tư xây dựng .............................................................................. 4 1.1.2. Phân loại dự án đầu tư xây dựng ............................................................... 4 1.1.3. Vài nét về công trình đầu tư xây dựng cơ bản ........................................... 9 1.2. Công tác thẩm định ở nước ta hiện nay ................................................11 1.2.1. Nội dung thẩm định ................................................................................ 11 1.2.2. Trình tự thẩm định phê duyệt dự án đầu tư xây dựng cơ bản.................. 13 1.2.3. Sự cần thiết phải thẩm định dự án ........................................................... 17 1.2.4. Các căn cứ pháp lý để tiến hành thẩm định dự án ................................... 18 1.3. Kết luận chương 1.....................................................................................20 CHƯƠNG 2. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ......................................................................................................... 21 2.1. Môi trường pháp lý...................................................................................21 2.2. Quản lý Nhà nước đối với đầu tư ...........................................................25 2.3. Phương pháp thẩm định ..........................................................................27 2.3.1. Phương pháp chung để thẩm định dự án ................................................. 27 2.3.2. Một số phương pháp thẩm định được áp dụng hiện nay ......................... 27 2.4. Thông tin phục vụ cho công tác thẩm định ..........................................34 2.5. Quy trình thẩm định ................................................................................36 2.6. Công tác tổ chức điều hành .....................................................................38 2.7. Yếu tố lạm phát .........................................................................................39 2.8. Kết luận chương 2.....................................................................................39 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SƠN ĐỘNG, TỈNH BẮC GIANG. ........................................................................ 40 3.1. Khái quát về tình hình kinh tế, xã hội huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang ......................................................................................................................40 3.1.1. Về điều kiện tự nhiên ............................................................................... 40 3.1.2. Về tình hình kinh tế, xã hội huyện Sơn Động những năm gần đây 40 3.2. Tình hình công tác đầu tư XDCB trên địa bàn huyện Sơn Động .....41 3.3. Thực trạng công tác thẩm định ở huyện Sơn Động ............................42 3.3.1. Sơ lược về Phòng kinh tế - hạ tầng thực hiện công tác thẩm định các công trình đầu tư XDCB trên địa bàn huyện ............................................................ 42 3.3.2. Quy trình tổ chức thẩm định các công trình đầu tư XDCB ..................... 51 3.4. Đánh giá công tác thẩm định tại địa phương .......................................57 3.4.1. Những kết quả đạt được........................................................................... 57 3.4.2. Những tồn tại và hạn chế ......................................................................... 59 3.4.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 62 3.5. Những giải pháp để hoàn thiện công tác thẩm định ...........................64 3.5.1. Giải pháp về nâng cao trình độ cho cán bộ thẩm định ............................ 64 3.5.2. Giải pháp về các thủ tục hành chính ........................................................ 64 3.5.3. Giải pháp về xây dựng một quy trình thẩm định hợp lý .......................... 65 3.5.4. Giải pháp về tổ chức quản lý ................................................................... 67 3.5.5. Giải pháp về phương pháp thẩm định...................................................... 68 3.6. Kết luận chương 3.....................................................................................68 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng tóm tắt những nội dung cơ bản cần thẩm định ...................... 12 Bảng 3.1. Bảng tổng hợp trình độ chuyên môn cán bộ Phòng KT-HT........... 44 Bảng 3.2. Thành phần hồ sơ trình thẩm định .................................................. 53 Bảng 3.3. Tổng hợp số lượng các dự án được thẩm định tại Phòng KT-HT .. 59 DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1. Quy trình thẩm định chung .......................................................... 37 Hình 3.1. Cơ cấu tổ chức Phòng KT-HT huyện Sơn Động .......................... 43 Hình 3.2. Các bước tiến hành thẩm định ....................................................... 51 Hình 3.3. Qui trình thẩm định dự án tại phòng KT-HT huyện ...................... 52 Hình 3.4. Đề xuất quy trình thẩm định .......................................................... 66 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT UBND Ủy ban nhân dân KT-HT Kinh tế - Hạ tầng XDCB Xây dựng cơ bản TT Thông tư TNHH Trách nhiệm hữu hạn QH Quốc hội QĐ Quyết định BXD Bộ xây dựng BOT Xây dựng - vận hành - chuyển giao 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Dự án đầu tư là một hình thức cụ thể hoá các kế hoạch đầu tư, do đó dự án đầu tư có vai trò quyết định đến việc thực hiện các hoạt động đầu tư. Để thực hiện được tốt công tác chuẩn bị đầu tư thì công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư là quan trọng, vì nó là căn cứ để ra các quyết định đầu tư hoặc cấp giấy phép đầu tư và quyết định tới hiệu quả của mỗi dự án. Hiện nay, trong quá trình phát triển về xây dựng không thể phủ nhận vai trò quan trọng của hoạt động thẩm định. Từ khi nhìn nhận một cách đúng đắn nhất về vai trò của hoạt động thẩm định thì việc đầu tư vào các dự án đều hoạt động có hiệu quả hơn. Chính vì vậy, thẩm định dự án trở thành khâu không thể thiếu trong mỗi hoạt động đầu tư. Để thực hiện được tốt nhiệm vụ và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện Sơn Động thì công tác quản lý lập, thẩm định dự án có chất lượng cao càng trở nên cần thiết và quan trọng hơn. Sơn Động là một huyện miền núi có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Nằm ở phía Bắc thành phố Bắc Giang, với diện tích tự nhiên 845,77 km2. Bản thân học viên hiện đang tham gia công tác thanh tra các công trình đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện do UBND các xã làm chủ đầu tư. Qua quá trình kiểm tra hiện trạng các công trình xây dựng cơ bản có thể thấy được sự hợp lý, đúng đắn khi được huyện quan tâm, chỉ đạo đầu tư xây dựng các công trình xây dựng cơ bản. Và sau khi đưa vào khai thác, sử dụng đã có những đóng góp to lớn về nâng cao chất lượng hiệu quả đời sống của người dân nói riêng và sự phát triển về kinh tế - xã hội của địa phương nói chung. 2 Bên cạnh đó, cũng qua quá trình kiểm tra hồ sơ, thủ tục pháp lý các công trình xây dựng, có cái nhìn tổng quan về công trình xây dựng, học viên đã nhận thấy một số tồn tại, bất cập trong khâu lập và thẩm định các dự án đầu tư trên địa bàn huyện Sơn Động. Vậy vấn đề đặt ra là làm thế nào để phát huy hiệu quả nhất những thuận lợi có được trên địa bàn và phương hướng giải quyết các tồn tại, vướng mắc đảm bảo các dự án đầu tư xây dựng sẽ được hiệu quả và bền vững lâu dài. Trên cơ sở những luận điểm trên, học viên đã lựa chọn và thực hiện đề tài “Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn ngân sách trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang”. 2. Mục đích nghiên cứu đề tài Nghiên cứu về công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định. 3. Phương pháp tiếp cận và nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Các công trình đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn ngân sách trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang. - Phương pháp thu thập tài liệu và nghiên cứu lý thuyết: Thu thập tài liệu liên quan đến công tác thẩm định và quản lý chất lượng công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng; - Tổng quan về trình tự xây dựng cơ bản; - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn; - Phương pháp phân tích, tổng hợp dữ liệu nghiên cứu. 4. Kết quả đạt được: Phân tích được thực trạng và đánh giá được những mặt hạn chế từ đó phân tích nguyên nhân để đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Sơn 3 Động cũng như đối với các địa phương có điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tương tự. Nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về công tác thẩm định các công trình đầu tư xây dựng. Chương 2: Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác thẩm định dự án. Chương 3: Thực trạng và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang. 4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH CÁC CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG 1.1. Những vấn đề chung về dự án 1.1.1. Dự án đầu tư xây dựng Dự án là một quá trình đơn nhất, gồm một tập hợp các hoạt động có phối hợp và kiểm soát, có thời hạn bắt đầu và kết thúc, được tiến hành để đạt được mục tiêu phù hợp với các yêu cầu quy định, bao gồm cả các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực. [14] Dự án đầu tư xây dựng công trình là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lượng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong một thời hạn và chi phí xác định. Ở giai đoạn chuẩn bị dự án đầu tư xây dựng, dự án được thể hiện thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng, Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng. [12] 1.1.2. Phân loại dự án đầu tư xây dựng [5] Theo quy định dự án đầu tư xây dựng được phân loại theo quy mô, tính chất và theo nguồn vốn đầu tư, cụ thể: 1.1.2.1. Theo quy mô và tính chất: a. Dự án quan trọng quốc gia [11] Những công trình quan trọng quốc gia là những dự án, công trình có một trong bảy tiêu chí sau đây là dự án, công trình quan trọng quốc gia: - Tổng vốn đầu tư từ ba mươi lăm nghìn tỷ đồng trở lên, trong đó vốn nhà nước từ mười một nghìn tỷ đồng trở lên; Vốn đầu tư được tính theo thời giá tháng 6 năm 2010; các dự án, công trình khi xem xét đáp ứng tiêu chí về 5 dự án, công trình quan trọng quốc gia phải quy đổi vốn đầu tư về thời điểm nêu trên theo hệ số trượt giá. Hệ số trượt giá được xác định theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) do Tổng Cục Thống kê ban hành. [7] - Dự án, công trình có ảnh hưởng lớn đến môi trường hoặc tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, bao gồm: + Nhà máy điện hạt nhân; + Dự án, công trình sử dụng đất có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, khu bảo vệ cảnh quan, khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học từ 50 hécta (ha) trở lên; rừng phòng hộ đầu nguồn từ 50 hécta (ha) trở lên; rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay, chắn sóng lấn biển, bảo vệ môi trường từ 500 hécta (ha) trở lên; rừng sản xuất từ 1000 hécta (ha) trở lên; - Dự án, công trình sử dụng đất có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa nước từ hai vụ trở lên với quy mô từ 500 hécta (ha) trở lên; - Dự án, công trình phải di dân tái định cư từ hai mươi nghìn người trở lên ở miền núi, từ năm mươi nghìn người trở lên ở các vùng khác; - Dự án, công trình đầu tư tại địa bàn có di tích quốc gia có giá trị đặc biệt quan trọng về lịch sử, văn hóa; danh lam thắng cảnh được xếp hạng cấp quốc gia; - Dự án, công trình đầu tư tại địa bàn đặc biệt quan trọng đối với quốc gia về quốc phòng, an ninh. Chính phủ quy định tiêu chí địa bàn đặc biệt quan trọng đối với quốc gia về quốc phòng, an ninh sau khi xin ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội; - Dự án, công trình đòi hỏi phải áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt cần được Quốc hội quyết định. 6 b. Các dự án còn lại được phân thành 3 nhóm A, B, C. - Dự án thuộc nhóm A là những dự án có một trong những điều kiện sau: + Các dự án thuộc phạm vi bảo vệ an ninh, quốc phòng có tính chất bảo mật quốc gia, có ý nghĩa chính trị - xã hội quan trọng, thành lập và xây dựng hạ tầng khu công nghiệp mới, không kể mức vốn. + Các dự án sản xuất chất độc hại, chất nổ không phụ thuộc quy mô đầu tư, không kể mức vốn. + Các dự án: Công nghiệp điện, khai thác dầu khí, chế biến dầu khí, hóa chất, phân bón, chế tạo máy (bao gồm cả mua và đóng tàu, lắp ráp ôtô), xi măng, luyện kim, khai thác, chế biến khoáng sản; các dự án giao thông: cầu, cảng biển, cảng sông, sân bay, đường sắt, đường quốc lộ, có mức vốn trên 600 tỷ đồng. + Các dự án: Thủy lợi, giao thông (đã nêu ở các mục trên), cấp thoát nước và công trình kỹ thuật hạ tầng; kỹ thuật điện; sản xuất thiết bị thông tin, điện tử, tin học, hóa dược, thiết bị y tế, công trình cơ khí khác, sản xuất vật liệu, bưu chính viễn thông; BOT trong nước; xây dựng khu nhà ở; đường giao thông nội thị thuộc các khu đô thị đã có quy hoạch chi tiết được duyệt, có mức vốn trên 400 tỷ đồng. + Các dự án: Hạ tầng kỹ thuật của khu đô thị mới; Công nghiệp nhẹ, sành sứ, thủy tinh, in; vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, mua sắm thiết bị xây dựng; sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, nuôi trồng thủy sản; chế biến nông, lâm sản, có mức vốn 300 tỷ đồng. + Các dự án: Y tế, văn hóa, giáo dục, phát thanh, truyền hình, xây dựng dân dụng, kho tàng, du lịch, thể dục thể thao, nghiên cứu khoa học và các dự án khác, có mức vốn trên 200 tỷ đồng. - Dự án thuộc nhóm B là những dự án có một trong những điều kiện sau: 7 + Các dự án: Công nghiệp điện, dầu khí, hóa chất, phân bón, chế tạo máy (bao gồm cả mua và đóng tàu, lắp ráp ôtô), xi măng, luyện kim, khai thác, chế biến khoáng sản; các dự án giao thông: cầu, cảng biển, cảng sông, sân bay, đường sắt, đường quốc lộ, có mức vốn từ 30 - 600 tỷ đồng. + Các dự án: Thủy lợi, giao thông ( ngoài điểm nêu trên), cấp thoát nước và công trình kỹ thuật hạ tầng; kỹ thuật điện; sản xuất thiết bị thông tin, điện tử, tin học, hóa dược, thiết bị y tế, công trình cơ khí, sản xuất vật liệu, bưu chính viễn thông; BOT trong nước; xây dựng khu nhà ở; trường phổ thông, đường giao thông nội thị thuộc các khu đô thị đã có quy hoạch chi tiết được duyệt, có mức vốn từ 20 - 400 tỷ đồng. + Các dự án: Hạ tầng kỹ thuật của khu đô thị mới; công nghiệp nhẹ, sành sứ, thủy tinh, in; vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, thiết bị xây dựng; sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, nuôi trồng thủy sản; chế biến nông, lâm sản có mức vốn từ 15 - 300 tỷ đồng. + Các dự án: Y tế, văn hóa, giáo dục, phát thanh, truyền hình, xây dựng dân dụng, kho tàng, du lịch, thể dục thể thao, nghiên cứu khoa học và các dự án khác - có mức vốn từ 7 - 200 tỷ đồng. - Dự án thuộc nhóm C là những dự án có một trong những điều kiện sau: + Các dự án: Công nghiệp điện, dầu khí, hóa chất, phân bón, chế tạo máy (bao gồm cả mua và đóng tàu, lắp ráp ôtô), xi măng, luyện kim, khai thác, chế biến khoáng sản; các dự án giao thông: cầu, cảng biển, cảng sông, sân bay, đường sắt, đường quốc lộ - có mức vốn dưới 30 tỷ đồng. Các trường phổ thông nằm trong quy hoạch - không kể mức vốn. + Các dự án: Thủy lợi, giao thông ( ngoài điểm nêu trên), cấp thoát nước và công trình kỹ thuật hạ tầng; kỹ thuật điện; sản xuất thiết bị thông tin, điện tử, tin học, hóa dược, thiết bị y tế, công trình cơ khí, sản xuất vật liệu, bưu chính viễn thông; BOT trong nước; xây dựng khu nhà ở; trường phổ thông, 8 đường giao thông nội thị thuộc các khu đô thị đã có quy hoạch chi tiết được duyệt - có mức vốn dưới 20 tỷ đồng. + Các dự án: Hạ tầng kỹ thuật của khu đô thị mới; công nghiệp nhẹ, sành sứ, thủy tinh, in; vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, thiết bị xây dựng; sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, nuôi trồng thủy sản; chế biến nông, lâm sản có mức vốn từ dưới 15 tỷ đồng. + Các dự án: Y tế, văn hóa, giáo dục, phát thanh, truyền hình, xây dựng dân dụng, kho tàng, du lịch, thể dục thể thao, nghiên cứu khoa học và các dự án khác - có mức vốn dưới 7 tỷ đồng. 1.1.2.2. Theo nguồn vốn đầu tư - Dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước Đây chính là nguồn chi của ngân sách Nhà nước cho đầu tư; là một nguồn vốn đầu tư quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Nguồn vốn này thường được sử dụng cho các dự án kêt cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hỗ trợ các dự án của doanh nghiepj đầu tư vào lĩnh vực cần sự tham gia của Nhà nước, chi cho công tác lập và thực hiện các dự án quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng, lãnh thổ, quy hoạch xây dựng đô thị và nông thôn. - Dự án sử dụng vốn tín dụng do Nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước: Cùng với quá trình hội nhập, đổi mới và mở cửa, tính dụng đầu tư phát triển của Nhà nước ngày càng đóng vai trò đáng kể trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước có tác dụng tích cực trong việc giảm đáng kể bao cấp vốn trực tiếp của Nhà nước. Với cơ chế tín dụng, các đơn vị sử dụng nguồn vốn này phải đảm bảo nguyên tắc hoàn trả vốn vay. Chủ đầu tư là người vay vốn phải tính kỹ hiệu quả đầu tư, sử dụng vốn tiết kiệm hơn. Vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước là một hình 9 thức quá độ chuyển từ phương thức cấp phát vốn ngân sách sang phương thức tín dụng đối với mỗi dự án có khả năng thu hồi vốn trực tiếp. Bên cạnh đó, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước còn phục vụ công tác quản lý và điều tiết kinh tế vĩ mô. Và trên hết, nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước có tác dụng tích cực trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa. - Dự án sử dụng vốn đầu tư phát triển của doanh nghiệp Nhà nước; - Dự án sử dụng vốn khác bao gồm cả vốn tư nhân hoặc sử dụng hỗn hợp nhiều nguồn vốn. 1.1.3. Vài nét về công trình đầu tư xây dựng cơ bản [14] 1.1.3.1. Đầu tư xây dựng cơ bản Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là quá trình sử dụng các nguồn lực vào hoạt động sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng tài sản cố định, nhằm từng bước tăng cường và hoàn thiện cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế. Đầu tư XDCB trong nền kinh tế quốc dân được thông qua nhiều hình thức như: xây dựng mới, cải tạo, mở rộng, hiện đại hóa hay khôi phục tài sản cố định cho nền kinh tế. XDCB là hoạt động cụ thể tạo ra các tài sản cố định (khảo sát, thiết kế, xây dựng, lắp đặt máy móc thiết bị), kết quả của các hoạt động XDCB là các tài sản cố định với năng lực sản xuất phục vụ nhất định. Quản lý đầu tư XDCB được xác định theo từng dự án. Hiện nay dự án đầu tư XDCB có thể được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau: - Xét trên tổng thể chung của quá trình đầu tư: Dự án đầu tư có thể được hiểu như là kế hoạch chi tiết triển khai các hoạt động đầu tư nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra trong khoảng thời gian nhất định, hay đó là một công trình cụ thể thực hiện các hoạt động đầu tư. 10 - Xét về mặt hình thức: Dự án đầu tư XDCB là một tập hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống các hoạt động và chi phí theo kế hoạch để đạt được những kết quả và thực hiện những mục tiêu nhất định trong tương lai. - Xét về góc độ quản lý: Dự án đầu tư là một công cụ hoạch định việc sử dụng vốn, vật tư, lao động nhằm tạo ra những sản phẩm mới cho xã hội. - Xét trên góc độ kế hoạch hóa: Dự án đầu tư là kế hoạch chi tiết để thực hiện chương trình đầu tư xây dựng nhằm phát triển kinh tế xã hội làm căn cứ cho việc ra quyết định đầu tư và sử dụng vốn đầu tư. - Xét trên góc độ phân công lao động xã hội: Dự án đầu tư XDCB thể hiện sự phân công, bố trí lực lượng lao động xã hội nhằm giải quyết mối quan hệ giữa các chủ thể kinh tế khác nhau với xã hội trên cơ sở khai thác các yếu tố tự nhiên. - Xét về mặt nội dung: Dự án đầu tư XDCB là một tập hợp các hoạt động cụ thể, có mối liên hệ biện chứng, nhân quả với nhau để đạt được mục đích nhất định trong tương lai. Như vậy, dù xét theo bất kỳ góc độ nào thì dự án đầu tư XDCB đều bao gồm 4 vấn đề chính, đó là: mục tiêu của đầu tư, các kết quả, các hoạt động và các nguồn lực. Trong 4 thành phần đó thì các kết quả được coi là cột mốc đánh dấu tiến độ thực hiện dự án. Vì vậy, trong quá trình thực hiện đầu tư XDCB phải thường xuyên theo dõi, đánh giá các kết quả đạt được. Những hoạt động nào có liên quan trực tiếp đối với việc tạo ra các kết quả được coi là hoạt động chủ yếu phải được đặc biệt quan tâm. 1.1.3.2. Vai trò của đầu tư XDCB Đầu tư xây dựng có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát triển của bất kỳ hình thức kinh tế nào, nó tạo ra những cơ sở vật chất kỹ thuật, những nền tảng vững chắc ban đầu cho sự phát triển của xã hội. 11 Đầu tư XDCB hình thành các công trình mới với thiết bị công nghệ hiện đại; tạo ra những cơ sở vật chất hạ tầng ngày càng hoàn thiện đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước và đóng vai trò quan trọng trên mọi mặt kinh tế, chính trị - xã hội, an ninh - quốc phòng. Đối với một nước đang phát triển như nước ta hiện nay, quản lý hiệu quả các dự án xây dựng là cực kỳ quan trọng nhằm tránh gây ra lãng phí thất thoát những nguồn lực vốn đã rất hạn hẹp. 1.2. Công tác thẩm định ở nước ta hiện nay Thẩm định dự án đầu tư là việc tổ chức xem xét một cách khách quan, có khoa học và toàn diện các nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp tới tính khả thi của một dự án, từ đó ra quyết định đầu tư và cho phép đầu tư. Đây là một quá trình kiểm tra, đánh giá các nội dung của dự án một cách độc lập tách biệt với quá trình soạn thảo dự án. Thẩm định dự án tạo ra cơ sở vững chắc cho hoạt động đầu tư có hiệu quả. Các kết luận rút ra từ quá trình thẩm định là cơ sở để các cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước ra quyết định đầu tư và cho phép đầu tư. 1.2.1. Nội dung thẩm định [4] Nội dung thẩm định một dự án đầu tư xây dựng công trình được xem xét, đánh giá dựa trên 5 nhóm yếu tố sau: Thứ nhất, thẩm định các yếu tố về pháp lý: Xem xét tính hợp pháp (sự tuân thủ) của dự án theo các quy định của pháp luật; sự phù hợp của các nội dung dự án với những chính sách quy định hiện hành (Luật, Nghị định, Quyết định, Thông tư, Hướng dẫn); sự phù hợp với quy hoạch định hướng phát triển của ngành, vùng lãnh thổ. Thứ hai, thẩm định các yếu tố về công nghệ - kỹ thuật, xem xét, đánh giá trình độ, sự hợp lý, tính thích hợp và hiệu quả của các giải pháp công nghệ kỹ thuật được lựa chọn, áp dụng cho dự án. 12 Thứ ba, thẩm định các yếu tố kinh tế, tài chính của dự án: Xem xét tính khả thi, đánh giá tính hợp lý của các yếu tố tài chính, kinh tế (nguồn vốn, mức chi phí, mức thu, các chế độ và các nghĩa vụ tài chính...) được áp dụng trong các nội dung của dự án. Thứ tư, thẩm định các điều kiện tổ chức thực hiện, quản lý vận hành dự án: Xem xét, đánh giá sự hợp lý, tính chất ổn định, bền vững của các giải pháp và yếu tố liên quan đến tổ chức thực hiện, vận hành dự án, đảm bảo các mục tiêu của dự án. Thứ năm, thẩm định hiệu quả đầu tư: đánh giá hiệu quả dự án qua các mặt: Tài chính - kinh tế - xã hội, đánh giá hiệu quả tổng hợp của dự án và đưa ra kết luận dự án nếu thực hiện có hiệu quả không và hiệu quả ở mức nào. Qua đó, căn cứ để ra quyết định đầu tư. Nội dung thẩm định chi tiết theo từng nhóm yếu tố được tóm tắt thể hiện dưới bảng sau: Bảng 1.1. Các yếu tố cần thẩm định Pháp lý Bảng tóm tắt những nội dung cơ bản cần thẩm định Nội dung cần thẩm định - Tư cách pháp nhân - Sự phù hợp với chủ trương, quy hoạch ngành, lãnh thổ. - Sự phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành - Các quy định, chế độ khuyến khích, ưu đãi Công nghệ, kỹ thuật - Sự hợp lý về địa điểm xây dựng (về quy hoạch xây dựng, đảm bảo an ninh quốc phòng) - Sử dụng đất đai, tài nguyên - Tính hiện đại, phù hợp của công nghệ, thiết bị sử dụng cho dự án - Các tiêu chuẩn, giải pháp kỹ thuật xây dựng - Các tiêu chuẩn, giải pháp đảm bảo môi trường 13 Các yếu tố cần thẩm định Nội dung cần thẩm định - Thị trường, quy mô đầu tư (tổng mức đầu tư) - Thời hạn hoạt động - Khả năng đảm bảo vốn đầu tư (thẩm định cơ cấu vốn, Kinh tế, tài chính nguốn vốn huy động & tiến độ bỏ vốn) - Các chi phí của dự án: đầu tư, vận hành, các nghĩa vụ tài chính - Các kết quả của dự án: Tài chính (doanh thu và lợi nhuận và chế độ tài chính) - Khả năng đảm bảo các yếu tố đầu vào cho dự án đầu tư Tổ chức thực hiện, vận hành - Các giải pháp tổ chức thực hiện dự án (đặc biệt là phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng) - Chuyển giao công nghệ, đào tạo, các điều kiện vận hành dự án - Hiệu quả tài chính Hiệu quả - Hiệu quả kinh tế - xã hội - Hiệu quả tổng hợp 1.2.2. Trình tự thẩm định phê duyệt dự án đầu tư xây dựng cơ bản Trình tự thẩm định dự án đầu tư xây dựng được khái quát theo tiến trình sau: Tiếp nhận hồ sơ -> Thực hiện công việc thẩm định -> Lập báo cáo kết quả thẩm định -> Trình người có thẩm quyền quyết định đầu tư. Trình tự thẩm định dự án đầu tư xây dựng được cụ thể như sau: [5] * Tiếp nhận hồ sơ: Chủ đầu tư gửi hồ sơ dự án phải đầy đủ và hợp lệ theo đúng quy định (bao gồm cả thuyết minh và thiết kế cơ sở) đến người quyết định đầu tư để tổ chức thẩm định. Đơn vị đầu mối tổ chức tiếp nhận hồ sơ dự án và lập kế