Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu công nghệ chế biến nâng cao chất lượng gỗ nguyên liệu...

Tài liệu Nghiên cứu công nghệ chế biến nâng cao chất lượng gỗ nguyên liệu

.PDF
95
88
89

Mô tả:

Bé khoa häc c«ng nghÖ ViÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam ****** B¸o c¸o Khoa häc tæng kÕt ®Ò môc Nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu (Thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc : Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ph¸t triÓn nguyªn liÖu gç cho xuÊt khÈu, m· sè KC.06.05.NN) Chñ tr× chuyªn ®Ò: C¸c céng t¸c viªn: PGS.TS. NguyÔn Träng Nh©n KS. NguyÔn §×nh Hîi KS. NguyÔn ThÞ Minh Xu©n ThS. Bïi Duy Ngäc KS. NguyÔn Xu©n Hiªn KS. NguyÔn Xu©n QuyÒn KS. Vò §×nh ThÞnh 5837-6 Hµ néi – 2005 B¸o c¸o Khoa häc tæng kÕt chuyªn ®Ò Nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu (Thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc : Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ph¸t triÓn nguyªn liÖu gç cho xuÊt khÈu, m· sè KC.06.05.NN) PhÇn 1. Më ®Çu X¸c ®Þnh mèi liªn quan mËt thiÕt gi÷a trång rõng nguyªn liÖu vµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét phÇn quan träng trong “Ch−¬ng tr×nh 5 triÖu Ha”. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh nµy ®Æt ra lµ “T¹o vïng nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, sím ®−a ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp giÊy trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ®Êt n−íc”. Do nguån nguyªn liÖu gç rõng tù nhiªn ®ang ngµy cµng gi¶m sót, theo chñ ch−¬ng ‘’§ãng cöa rõng tù nhiªn’’, sè l−îng nguyªn liÖu gç rõng trång sÏ ®−îc sö dông t¨ng dÇn ®Ó thay thÕ cho gç rõng tù nhiªn. Thùc tÕ, gç rõng trång ë n−íc ta ch−a nhiÒu, t−¬ng tù, c¸c l©m s¶n kh¸c nh− song, m©y, tre tróc, nhùa th«ng, c©y quÕ, håi... ch−a ®−îc g©y trång thµnh nh÷ng vïng nguyªn liÖu tËp trung, chÝnh v× thÕ, s¶n l−îng khai th¸c hµng n¨m ch−a æn ®Þnh, kh«ng ®¶m b¶o sè l−îng cung cÊp cho ngµnh chÕ biÕn. H−íng ph¸t triÓn l©u dµi cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç, l©m s¶n lµ sö dông gç rõng trång tËp trung lµ chñ yÕu, kÕt hîp nhËp khÈu gç. Nh÷ng n¨m tr−íc m¾t, khi ch−a cã ®ñ nguyªn liÖu trong n−íc, Nhµ n−íc khuyÕn khÝch nhËp khÈu gç hoÆc liªn doanh hîp t¸c víi n−íc ngoµi nh»m tËn dông vµ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã. Trong nh÷ng n¨m tíi 2 sÏ tÝch cùc trång rõng nguyªn liÖu tËp trung ®Ó cã ®ñ nguyªn liÖu cung cÊp cho ngµnh chÕ biÕn, nh÷ng lo¹i gç rõng trång trong n−íc cã tiÒm n¨ng cung cÊp cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn mµ “Ch−¬ng tr×nh 5 triÖu Ha” ®· ®Ò xuÊt lµ B¹ch ®µn, Keo, Mì, Bå ®Ò, Th«ng.... Nh÷ng c©y gç rõng trång mäc nhanh nh− B¹ch ®µn, Keo, Th«ng... lµ nh÷ng c©y gç ®−îc trång ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau vµ ®· ®−îc nhËp vµo g©y trång ë ViÖt Nam. Ban ®Çu, nh÷ng c©y gç nµy ®−îc trång víi môc ®Ých phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, tiÕp theo, ®−îc g©y trång víi môc ®Ých lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt giÊy. Rõng trång tËp trung tõ nh÷ng lo¹i gç ®· nªu ®Ó phôc c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong ®ã phôc vô s¶n xuÊt ®å méc xuÊt khÈu chØ míi b¾t ®Çu ®−îc ®Ò cËp. Ngoµi nh÷ng lo¹i c©y gç lín chu kú dµi h¬n 20 n¨m nh− TÕch, Sao, DÇu, V¹ng, L¸t... th× phÇn lín gç rõng trång lµ nh÷ng c©y mäc nhanh, chu kú ng¾n 8-10 n¨m, ®©y lµ nh÷ng c©y gç mÒm, khèi l−îng thÓ tÝch trung b×nh, ®−êng kÝnh th«ng dông khi khai th¸c 8-20 cm. Ngoµi ra, mét sè ®Æc tÝnh cña nh÷ng lo¹i gç nµy g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh chÕ biÕn. HiÖn nay, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu ph¸t triÓn m¹nh vµ mang vÒ cho ®Êt n−íc nhiÒu ngo¹i tÖ, gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, nh−ng nguån nguyªn liÖu phÇn lín vÉn ph¶i nhËp tõ n−íc ngoµi, mÉu m·, chÊt l−îng s¶n phÈm còng do n−íc ngoµi ®Æt hµng, m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn hiÖn ®¹i do n−íc ngoµi trang bÞ, ngay c¶ nh÷ng hãa chÊt cÇn thiÕt nh− keo d¸n, chÊt nhuém mÇu, chÊt phñ trang trÝ bÒ mÆt còng do n−íc ngoµi cung cÊp. Nguyªn liÖu gç ®Ó phôc vô chÕ biÕn gç nãi chung, chÕ biÕn ®å méc nãi riªng, trong ®ã cã ®å méc xuÊt khÈu cÇn ®¶m b¶o kh«ng nh÷ng vÒ sè l−îng mµ cßn c¶ vÒ chÊt l−îng. §Æc biÖt, mçi lo¹i s¶n phÈm ®å méc xuÊt khÈu cã nh÷ng yªu cÇu chÊt l−îng riªng biÖt. §Ó phôc vô tèt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®å méc, trong ®ã cã c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, c«ng t¸c nghiªn cøu chÕ biÕn l©m s¶n nãi chung, trong ®ã cã chÕ biÕn gç nãi riªng cÇn tËp trung nghiªn cøu x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ®¸p øng vÒ chÊt l−îng cña nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu hiÖn cã ë trong n−íc, ®ång thêi t×m biÖn ph¸p c«ng nghÖ kh¾c phôc mét sè h¹n chÕ th−êng xuÊt hiÖn ë lo¹i gç rõng trång mäc nhanh vµ t¨ng c−êng chÊt l−îng theo yªu cÇu cña c¸c s¶n phÈm. §Ó t¨ng c−êng chÊt l−îng nguyªn liÖu gç theo yªu cÇu cña s¶n phÈm cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®−îc gäi chung lµ biÕn ®æi tÝnh chÊt gç, hay ng¾n gän lµ "BiÕn tÝnh gç’. Nghiªn cøu sö dông gç Keo tai t−îng, Keo l¸ trµm, Keo lai, TÕch, Th«ng Caribe phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong nh÷ng ®Ò môc cña ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc “Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn gç nguyªn liÖu cho xuÊt khÈu” gãp phÇn ph¸t triÓn tiÒm n¨ng nguyªn liÖu gç trong n−íc, tr−íc tiªn lµ gç rõng trång ®Ó phôc vô ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç. 3 PhÇn 2. Tæng quan c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l−îng vµ n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu 2.1.ChÊt l−îng nguyªn liÖu gç HiÖn nay, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng mét s¶n phÈm nãi chung trong ®ã cã c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn gç dùa trªn nhiÒu chØ tiªu, nh÷ng chØ tiªu th−êng ®−îc nh¾c ®Õn bao gåm: ®é bÒn cña s¶n phÈm, tÝnh thÈm mü, tÝnh thuËn tiÖn khi sö dông, gi¸ c¶ hîp lý... quan träng h¬n c¶, s¶n phÈm ph¶i ®−îc ng−êi tiªu dïng chÊp nhËn. §é bÒn cña s¶n phÈm chÕ biÕn gç liªn quan ®Õn chÊt l−îng cña nguyªn liÖu gç. TÝnh thÈm mü vµ sù thuËn tiÖn khi sö dông s¶n phÈm gç liªn quan ®Õn mÇu s¾c, v©n thí cña gç, ®Æc biÖt liªn quan ®Õn thiÕt kÕ mÉu m· s¶n phÈm. Trong héi nghÞ quèc tÕ vÒ tÝnh chÊt vµ sö dông gç Keo t¹i Malaisia Th¸ng 03 N¨m 1998 TiÕn sü Hiroshi Yamamoto [19] ®Ò xuÊt, chÊt l−îng gç (Wood qualities) ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tÝnh chÊt vËt lý vµ tÝnh chÊt c¬ häc cña gç. TÝnh chÊt vËt lý cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng hai chØ sè lµ khèi l−îng thÓ tÝch vµ ®é co ngãt, khèi l−îng thÓ tÝch cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ theo ®é cao cña c©y tõ gèc ®Õn ngän vµ tõ ngoµi vá vµo t©m gç. TÝnh chÊt c¬ häc cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng 2 chØ sè chÝnh lµ Mo®un biÕn d¹ng ®µn håi (MOE), ®é bÒn uèn tÜnh (MOR). Ngoµi nh÷ng tÝnh chÊt trªn, chÊt l−îng cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua ®é mÞn cña thí gç, t×nh tr¹ng t©m gç, mÇu gç vµ ®é bÒn víi nÊm h¹i gç. §¸nh gi¸ chÊt l−îng nguyªn liÖu chØ lµ mét phÇn tr−íc khi sö dông. TiÕn sü H.Yamamoto ®Ò xuÊt, khi sö dông gç ®Ó t¹o s¶n phÈm cô thÓ cßn cÇn x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç (Wood working properties) tÝnh chÊt nµy ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c th«ng sè bao gåm ®Æc ®iÓm bay h¬i khi sÊy (Drying properties), kh¶ n¨ng c¾t gät (Cutting properties), kh¶ n¨ng b¸m dÝnh víi keo (Bonding properties with adhesives), kh¶ n¨ng b¸m ®inh vÝt, kh¶ n¨ng trang trÝ bÒ mÆt (Coating properties). MÆt kh¸c, mçi mét s¶n phÈm chÕ biÕn cô thÓ nh− v¸n d¸n, v¸n d¨m, v¸n sîi....kh¶ n¨ng ®¸p øng cña nguyªn liÖu cßn ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tÝnh chÊt cña s¶n phÈm. Theo TiÕn sü H. Yamamoto [19], ®èi víi s¶n phÈm v¸n d¸n, tÝnh chÊt cña s¶n phÈm cÇn ®−îc x¸c ®Þnh ®èi víi nguyªn liªu s¶n xuÊt v¸n d¸n lµ: kh¶ n¨ng bãc gç thµnh v¸n bãc (Venerr peeling properties), kh¶ n¨ng sÊy v¸n bãc (Veneer drying properties), ®é bÒn uèn cña v¸n d¸n (Bonding strength of plywood), biÕn d¹ng cong vªnh cña tÊm v¸n (Warping of plywood), tÝnh chÊt c¬ häc cña v¸n d¸n (Mechanical properties of plywood)... §Ó kÕt luËn gç Acacia magium 10 n¨m tuæi cã thÓ sö dông lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt v¸n d¨m, còng theo ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt s¶n phÈm, «ng H. Korai [31] ®· tiÕn hµnh t¹o lo¹i v¸n d¨m thÝ nghiÖm mét 4 líp víi khèi l−îng thÓ tÝch 0.6; 0.7; 0.8 g/cm3 vµ lo¹i v¸n d¨m 3 líp víi khèi l−îng thÓ tÝch 0.7 g/cm3 (khi t¹o v¸n thÝ nghiÖm, l−îng keo, lo¹i keo, chÕ ®é Ðp v¸n t−¬ng tù nh− nhau). Sau khi t¹o ®−îc v¸n thÝ nghiÖm, «ng H. Korai tiÕn hµnh c¾t mÉu ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña v¸n, sau ®ã tiÕn hµnh ®èi chøng nh÷ng tÝnh chÊt nµy víi tiªu chuÈn (JIS) vµ v¸n th−¬ng m¹i ®ang ®−îc sö dông trªn thÞ tr−êng. Tõ kÕt qu¶ thu ®−îc, «ng H. Korai kÕt luËn Acacia magium 10 n¨m tuæi lµ nguyªn liÖu tèt ®Ó s¶n xuÊt v¸n d¨m. Liªn quan ®Õn chÊt l−îng gç xÎ, Tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 1758-75 Gç xÎ - Ph©n cÊp chÊt l−îng [1] dùa vµo khuyÕt tËt cña gç xÎ, tr−íc tiªn lµ c¸c lo¹i mÊu m¾t (m¾t sèng, m¾t chÕt), lç mät, môc, mèc biÕn mÇu vµ mét phÇn quan träng lµ nøt vì, cong vªnh cña gç xÎ, tuú thuéc vµo sè l−îng khuyÕt tËt cã trªn chiÒu dµi 1m cña gç xÎ mµ s¾p xÕp theo møc chÊt l−îng. Nh− vËy, chÊt l−îng gç nguyªn liÖu lµ mét kh¸i niÖm tæng hîp bao gåm tÝnh chÊt c¬, vËt lý, ®é bÒn tù nhiªn, tÝnh chÊt c«ng nghÖ, c¸c d¹ng khuyÕt tËt vµ khiÕm khuyÕt c«ng nghÖ, vµ nh÷ng tÝnh chÊt cña c¸c s¶n phÈm cô thÓ. §Æc tÝnh c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu gç liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm c©y ®øng bao gåm: ®−êng kÝnh ngang ngùc ; chiÒu cao sö dông ; tû lÖ vá, gi¸c, lâi ; khèi l−îng thÓ tÝch vá gi¸c lâi ; khuyÕt tËt cña gç trßn, gç xÎ ; mét sè tÝnh chÊt c«ng nghÖ nh− ®é bµm dÝnh, ®é biÕn d¹ng gç, mÇu s¾c cña gç, trong ®ã cã mét sè tÝnh chÊt ¶nh h−ëng xÊu ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm. 2.2.N©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu gç Trong qu¸ tr×nh sö dông gç, ®Æc biÖt gç rõng trång mäc nhanh trong ®ã cã c¸c lo¹i Keo, B¹ch ®µn, Th«ng...®Ó t¹o s¶n phÈm kh¸c nhau, kh«ng ph¶i khi nµo nguyªn liÖu còng ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu. Xem xÐt tuÇn tù theo kh¸i niÖm chÊt l−îng gç nguyªn liÖu, khi sö dông gç rõng trång mäc nhanh lµm nguyªn liÖu chÕ biÕn (kh«ng kÓ lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt d¨m m¶nh hoÆc bét giÊy) ng−êi sö dông cã thÓ gÆp ph¶i mét sè khiÕm khuyÕt g©y c¶n trë qu¸ tr×nh gia c«ng gç. Lµ nh÷ng lo¹i gç mäc nhanh, v× vËy, khèi l−îng thÓ tÝch thÊp, tÝnh chÊt c¬, vËt lý thÊp, gç bÞ sèp, nhÊt lµ phÇn ruét, còng cã thÓ c©y gç bÞ gißn, kÐm tÝnh dÎo dai. Mét sè lo¹i gç cã mÇu kh«ng ®Ñp, l¹i thªm lâi gi¸c ph©n biÖt, cã lo¹i gç sau khi chÆt h¹, gç tõ mÇu tr¾ng chuyÓn sang mÇu thÉm. Gç rõng trång th−êng cã nhiÒu cµnh nh¸nh, do ®ã cã nhiÒu mÊu m¾t, trong ®ã cã c¶ m¾t sèng vµ m¾t chÕt, nh÷ng lo¹i m¾t nµy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh gia c«ng, mÆt kh¸c, m¾t gç kh«ng ph¶i s¶n phÈm nµo còng ®−îc −a chuéng. Gç rõng trång th−êng lµ nh÷ng måi ngon cho c«n trïng ph¸ ho¹i vµ nÊm mèc tÊn c«ng. Trong sè nh÷ng lo¹i gç rõng trång mäc nhanh ®−îc chän cho ch−¬ng tr×nh “5 TriÖu Ha” cã nh÷ng lo¹i gç ®−îc xÕp vµo lo¹i tèt khi trång ë n−íc ngoµi, nh−ng kh«ng tr¸nh khái hiÖn t−îng nøt vì ngay sau khi khai th¸c, hoÆc sau khi xÎ, hiÖn t−îng cong vªnh nøt vì xuÊt hiÖn 5 kh«ng ph¶i chØ ë gç trßn, gç xÎ mµ cßn tån t¹i sau khi ®· t¹o s¶n phÈm ghÐp thanh g©y ra nøt vì vµ cong vªnh tÊm v¸n ghÐp. Cã nh÷ng lo¹i gç rõng trång sau khi chÆt h¹ vÉn cßn chøa mét l−îng lín chÊt chiÕt xuÊt, nh÷ng chÊt nµy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh b¸m dÝnh, g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh sÊy gç... Nh÷ng khiÕm khuyÕt ®· nªu xuÊt hiÖn ë gç rõng trång mäc nhanh, lµm cho qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, tr−íc tiªn, chÊt l−îng gç bÞ gi¶m sót, kÐo theo chÊt l−îng s¶n phÈm bÞ h¹n chÕ, ®é thÈm mü kh«ng cao, khã thuyÕt phôc ng−êi tiªu dïng. 2.3. Nghiªn cøu t¨ng c−êng chÊt l−îng gç ë n−íc ngoµi +BiÕn tÝnh gç Trong c«ng nghÖ chÕ biÕn ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt h¹n chÕ c¸c khuyÕt tËt cña gç ®Ó n©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç lµ “BiÕn tÝnh gç”. Néi dung biÕn tÝnh gç rÊt phong phó, sö dông biÖn ph¸p biÕn tÝnh cã thÓ gi¶m møc ®é biÕn d¹ng do thêi tiÕt bªn ngoµi, h¹n chÕ møc ®é hót n−íc, cã thÓ t¨ng ®−îc khèi l−îng thÓ tÝch, kÐo theo t¨ng c−êng tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç. N.I.Vinnhic [28] ®· nªu kh¸i qu¸t néi dung cña “BiÕn tÝnh gç” nh»m n©ng cao tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç nguyªn khèi mµ kh«ng ph¸ hñy cÊu tróc cña gç (kh«ng bãc, kh«ng c−a máng, kh«ng b¨m nhá) cña lo¹i gç cã khèi l−îng thÓ tÝch thÊp nhê nÐn gi¶m thÓ tÝch, tr−íc khi nÐn Ðp gi¶m thÓ tÝch, cã thÓ tÈm thªm vµo gç nh÷ng ho¸ chÊt kh¸c nhau, trong ®ã cã c¶ kim lo¹i dÔ nãng chÈy, sau khi gç ®−îc nÐn Ðp, d−íi t¸c ®éng cña nhiÖt hoÆc c¸c t¸c nh©n kh¸c, sÏ nhËn ®−îc vËt liÖu míi víi khèi l−îng thÓ tÝch vµ tÝnh chÊt c¬ vËt lý cao h¬n so víi gç ban ®Çu, ®Æc biÖt ®é æn ®Þnh cña gç sö dông trong m«i tr−êng kh¾c nghiÖt. Gç ®· biÕn tÝnh ®−îc sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc, mét phÇn ®−îc sö dông trong lÜnh vùc chÕ t¹o m¸y thay thÕ æ tr−ît kim lo¹i, nh÷ng vËt liÖu chÞu va ®Ëp lín nh− thoi, tay ®Ëp khi dÖt v¶i, gç biÕn tÝnh mét phÇn ®−îc sö dông trong ®iÒu kiÖn chÞu ho¸ chÊt hoÆc n−íc mÆn, ®Æc biÖt gç biÕn tÝnh cã thÓ thay thÕ gç rõng tù nhiªn chÊt l−îng cao khi chÕ t¹o toa xe löa, hoÆc sµn tÇu thuû. +Ho¸ dÎo gç Theo tµi liÖu cña B.I.Ugolep (1975) [23], do nhiÒu nguyªn nh©n, mét sè lo¹i gç bÞ gißn, gç bÞ gißn g©y nhiÒu khã kh¨n cho gia c«ng chÕ t¹o s¶n phÈm, khi bµo mÆt, khi phay méng c¸c chi tiÕt... ThuËt ng÷ ®é gißn (brittle) ®−îc dïng ®Ó m« t¶ tÝnh chÊt biÕn d¹ng rÊt kÐm cña vËt liÖu tr−íc khi bÞ ph¸ hñy cho dï lùc biÕn d¹ng lín hay bÐ. Tuy nhiªn, ®é gißn kh«ng nhÊt thiÕt ¸m chØ sù yÕu kÐm cña vËt liÖu. VÝ dô, c¶ gang vµ phÊn ®Òu lµ vËt liÖu gißn mÆc dï lùc cÇn thiÕt ®Ó ph¸ huû chóng rÊt kh¸c nhau. Theo B.I.Ugolep (1975) [23] , ®é gißn cña gç ®−îc 6 x¸c ®Þnh b»ng c«ng riªng khi uèn va ®Ëp, chØ sè nµy cµng nhá, chøng tá gç cµng gißn. §Ó gi¶m ®é gißn cña gç cÇn tiÕn hµnh “biÕn tÝnh gç’ theo h−íng hãa dÎo gç, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó hãa dÎo gç lµ sö dông n−íc hoÆc h¬i amoni¸c t¸c ®éng vµo gç. Theo nghiªn cøu cña A.I.Kalinin [29] “Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ho¸ dÎo gç b»ng amoniac” , c¬ chÕ t−¬ng t¸c cña gç víi amoni¸c ch−a ®−îc lµm râ. ChØ x¸c ®Þnh ®−îc r»ng, khi tiÕp xóc víi dung dÞch n−íc amoni¸c, sÏ sÈy ra qu¸ tr×nh thuËn ngÞch trong v¸ch tÕ bµo, kÕt qu¶, ®é dÎo cña gç t¨ng lªn. B¶n chÊt ho¸ häc cña qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c gi÷a amoni¸c vµ c¸c thµnh phÇn trong gç ch−a ®−îc chøng minh thùc sù. Còng ®· cã nh÷ng ®Ò xuÊt, b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c cña gç víi n−íc amoni¸c lµ do sù ph¸ vì liªn kÕt este gi÷a c¸c hîp phÇn cao ph©n tö bÞ xµ phßng hãa trong m«i tr−êng kiÒm. Nh− thÕ, yÕu tè tÝch cùc chÝnh lµ ®é kiÒm cña dung dÞch t¸c ®éng vµo gç. Còng cã nh÷ng gi¶i thÝch cho r»ng, c¸c vïng kh«ng kÕt tinh cña Cellulose vµ Hemicellulose cã tÝnh th©n hîp víi nh÷ng chÊt tr−¬ng në m¹nh, cã t¸c dông tr−¬ng në lín ®èi víi gç; n−íc kh«ng thÓ chui vµo vïng kh«ng kÕt tinh cña mixen nh−ng amoniac cã thÓ thùc hiÖn ®−îc qu¸ tr×nh nµy vµ lµm tr−¬ng në c¸c mixen. Lignin lµ thµnh phÇn v« cïng quan träng liªn quan ®Õn tÝnh dÎo cña gç, amoniac còng cã tÝnh th©n hîp víi lignin, tÝnh hoµ tan vµ tr−¬ng në cña lignin t¨ng lªn theo møc ®é t¨ng cña kh¶ n¨ng liªn kÕt hydro trong dung m«i. Ngoµi dung dÞch n−íc amoni¸c, cã thÓ sö dông khÝ moni¸c ®Ó lµm dÎo gç nh−ng cÇn cã ¸p lùc, sö dông ¸p lùc sÏ lµm thêi gian hãa dÎo gç gi¶m ®i nhiÒu lÇn, nÕu chØ “s«ng h¬i amoni¸c” kh«ng cã ¸p lùc, hiÖu qu¶ hãa dÎo sÏ kÐm. HiÖn nay ®· thùc hiÖn mét lo¹t qu¸ tr×nh c«ng nghÖ víi thiÕt bÞ phï hîp ®Ó t¹o ra vËt liÖu gç ®−îc ho¸ dÎo b»ng amoni¸c. NhiÒu vËt liÖu lo¹i nµy ®· ®−îc øng dông, gç nguyªn khèi hãa dÎo ®−îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ®å méc, t¹o dông cô ©m nh¹c, s¶n xuÊt chi tiÕt m¸y, vËt liÖu c¸ch ®iÖn vµ nhiÒu vËt liÖu kh¸c. +TÈy tr¾ng, nhuém mÇu gç C«ng nghÖ chÕ biÕn gç, trong ®ã biÖn ph¸p “BiÕn tÝnh gç” kh«ng nh÷ng lµm thay ®æi hoµn toµn tÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç nguyªn thñy theo h−íng cã lîi, tuú thuéc vµo lo¹i s¶n phÈm cã thÓ ®iÒu chØnh tÝnh chÊt theo yªu cÇu. MÆt kh¸c, c«ng nghÖ chÕ biÕn gç cã thÓ biÕn ®æi mÇu s¾c gç, gç “®en” cã thÓ biÕn thµnh “tr¾ng” . K.P.Belaeva [21] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ gi¶i thÝch thÝch vÒ nguån gèc mÇu s¾c cña gç. MÇu s¾c cña gç do loµi c©y kh¸c nhau t¹o ra, cïng mét lo¹i c©y nh−ng do khu vùc ph©n bè kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, tuæi c©y vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c t¹o ra sù sai lÖch mÇu kh¸c nhau. Ngay trªn cïng mét c©y gç nh−ng ë vÞ trÝ kh¸c nhau còng cã sù kh¸c biÖt vÒ mÇu s¾c, ngay c¶ gç gi¸c, gç lâi mµu s¾c còng kh¸c nhau, t¹i c¸c mÆt c¾t ngang, 7 xuyªn t©m, tiÕp tuyÕn mµu s¾c còng cã sù biÕn ®æi. Gç cßn ®−îc cÊu t¹o bëi c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau, trong ®ã cã thµnh phÇn hãa häc, nh÷ng thµnh phÇn nµy t¹o thµnh mÇu s¾c kh¸c nhau. Xem xÐt tõng thµnh phÇn riªng biÖt nh− sau. -Licnin: KÕt cÊu ®¬n thÓ c¬ b¶n cña Licnin lµ mét gèc ph¸t mµu cña kÕt cÊu hai chuçi gåm cã C = O vµ C = C; ®iÖn tö trong kÕt cÇu nèi ®«i nµy cã tÝnh linh ho¹t rÊt cao, n¨ng l−îng kÝch ph¸t nhá. Tõ ®ã cã thÓ thÊy ®é dµi b−íc sãng hÊp thô cã thÓ tõ vïng tia tÝm ®Õn vïng ¸nh s¸ng nh×n thÊy. Do ®ã licnin lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho gç cã mµu s¾c. Khi ph©n ly gç sÏ thu ®−îc licnin tù nhiªn víi mµu vµng nh¹t. MÇu cña licnin tù nhiªn víi 3 gèc ph¸t mÇu. -ChÊt trÝch ly tõ gç: ChÊt trÝch ly tõ gç chiÕm kho¶ng 10% l−îng gç kh« tuyÖt ®èi, chÊt trÝch ly cã thÓ tan trong n−íc hay dung m«i h÷u c¬. ⎯O ⎯ C=C⎯C O H OCH3 3 gèc ph¸t mµu: gèc (> C = O); (R – C = C – R) vµ ⎯ Chñng lo¹i cña chÊt trÝch ly cã rÊt nhiÒu mµ thµnh phÇn l¹i rÊt phøc t¹p, bao gåm c¸c chÊt trung gian trong ho¹t ®éng sèng cña c©y vµ lµ s¶n phÈm ®ång hãa cuèi cïng ®Ó trë thµnh chÊt dinh d−ìng. Lo¹i c©y kh¸c nhau th× sè l−îng vµ thµnh phÇn chÊt trÝch ly còng kh¸c nhau. Cïng mét c©y gç, phÇn gç ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau còng cã sù sai kh¸c lín vÒ hµm l−îng vµ thµnh phÇn chÊt trÝch ly. VËt chÊt cã chøa gèc Phenol trong chÊt trÝch ly vµ chÊt mµu cã thÓ hÊp thô ¸nh s¸ng b−íc sãng lín h¬n 500 ηm, tõ ®ã lµm cho gç s¶n sinh mµu s¾c. -Thµnh phÇn tro: Thµnh phÇn tro lµ thµnh phÇn thø yÕu trong sîi gç, nã lµ vËt chÊt v« c¬ thu ®−îc sau khi ®èt ch¸y gç. Hµm l−îng chÊt tro trong gç th«ng th−êng tõ 0,3 - 1%. Hµm l−îng chÊt tro chñ yÕu gåm c¸c lo¹i acid silic, cacbonat canxi vµ oxalat canxi tån t¹i trong tÕ bµo, ph©n bè tËp trung thµnh c¸c ®iÓm lµm cho bÒ mÆt gç xuÊt hiÖn c¸c ®iÓm mµu. C¸c ®iÓm mµu lµ hiÖn t−îng dÞ th−êng xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng cña c©y. -Gç gi¸c vµ gç lâi: Gç ®−îc ph©n thµnh gç gi¸c vµ lâi. Th«ng th−êng gç lâi mµu ®Ëm, gç gi¸c mµu nh¹t. Gç lâi lµ do sù chuyÓn hãa tõ gç gi¸c mµ thµnh. Qu¸ tr×nh lâi hãa cña gç lµ mét qu¸ tr×nh sinh hãa v« cïng phøc t¹p, trong qu¸ tr×nh nµy mét sè biÕn ®æi hãa häc diÔn ra dÉn ®Õn gç lâi h×nh thµnh. C¸c chÊt trÝch ly trong gç gi¸c vµ gç lâi vÒ thµnh 8 phÇn vµ sè l−îng cã sù kh¸c biÖt do ®ã gãp phÇn t¹o ra mÇu s¾c kh¸c nhau. -Hµm l−îng n−íc trong gç: Trong tÕ bµo gç ch−a sÊy kh« cã chøa l−îng n−íc tù do t−¬ng ®èi nhiÒu trong khi tÕ bµo bÞ n−íc hoµn toµn lÊp ®Çy ¸nh s¸ng cã thÓ bÞ chiÕu räi ®Õn tÕ bµo, nh−ng chØ cã mét sè Ýt bÞ t¸n s¾c trong v¸ch tÕ bµo. Mµu s¾c cña lo¹i gç nµy ®−îc gäi lµ mµu nh¹t. §é s¸ng cña gç ch−a ®−îc sÊy kh« thÊp h¬n so víi gç ®· sÊy kh«. -§é th« r¸p bÒ mÆt cña gç: NÕu bÒ mÆt gç kh«ng b»ng ph¼ng th× sù ph¶n x¹ trªn bÒ mÆt vµ sù t¸n x¹ trªn bÒ mÆt còng sÏ t¨ng lªn dÉn ®Õn ®é s¸ng t¨ng theo. Trªn c¬ së hiÓu biÕt vÒ mÇu s¾c cña gç, vÊn ®Ò tÈy tr¾ng gç ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së c¸c ph¶n øng ho¸ häc. TÈy tr¾ng gç th−êng thùc hiÖn ®èi víi nhøng lo¹i gç cã mÇu sÉm Khi gç bÞ sÉm mÇu, cã thÓ sö dông biÖn ph¸p tÈy mÇu, ph−¬ng ph¸p hãa häc hiÖn nay ®−îc ¸p dông nhiÒu ®Ó tÈy tr¾ng gç. TÈy mµu theo ph−¬ng ph¸p hãa häc ®−îc chia lµm ba lo¹i: lo¹i lµm thay ®æi néi t¹i ph©n tö chÊt mµu (vÝ dô thay ®æi vÞ trÝ c¸c nhãm chøc), lo¹i oxy hãa vµ lo¹i khö c¸c chÊt mµu cã trong gç. Theo Sæ tay h−íng dÉn “Sö dông c¸c chÊt phñ trang trÝ bÒ mÆt gç” [27], tÈy tr¾ng gç chÝnh lµ qu¸ tr×nh t¸ch bít licnin vµ c¸c chÊt mµu trong gç. Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p tÈy tr¾ng gç. Møc ®é vµ hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng cã liªn quan ®Õn nång ®é pH cña chÊt tÈy, thêi gian vµ sè lÇn thao t¸c tÈy mµu. NÕu tÈy tr¾ng qu¸ møc sÏ lµm cho gç bÞ ph©n gi¶i, gi¶m ®é bÒn gç, gi¶m ¸nh mµu gç. Cã rÊt nhiÒu lo¹i hãa chÊt ®−îc sö dông ®Ó tÈy mÇu gç. +Hydrogen peoxide (H2O2) : cã t¸c dông tÈy tr¾ng tèt, Ýt g©y « nhiÔm, nh−ng cßn ph¶i nghiªn cøu kÕt hîp víi mét sè chÊt míi nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng cao. Hydrogen peoxide lµ t¸c nh©n tÈy tr¾ng ®ang ®−îc sö dông phæ biÕn ®Ó tÈy tr¾ng gç, v¸n l¹ng gç vµ bét giÊy. −u ®iÓm cña dïng Hydrogen peoxide lµ Ýt g©y « nhiÔm m«i tr−êng v× trong n−íc th¶i hoµn toµn kh«ng cã t¹p chÊt clo, hÇu nh− kh«ng ph¸ huû gç. Tuy nhiªn, nh−îc ®iÓm cña chÊt nµy lµ kh¶ n¨ng oxy hãa thÊp h¬n nhiÒu c¸c hîp chÊt cã clo (Cl2). Hydrogen peoxide cã t¸c dông trong viÖc oxy hãa licnin. Hydrogen peoxide (H2O2) ®−îc sö dông nhiÒu, hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng t−¬ng ®èi tèt, nång ®é th−êng dïng 15 -30% (nång ®é cao, tÈy tr¾ng nhanh). Nã cã thÓ gi¶i phãng oxy, ph©n gi¶i chÊt mµu trong gç. §Ó t¨ng tèc ®é gi¶i phãng oxy, cã thÓ thªm n−íc amoniac, l−îng n−íc amoniac (25%) cho vµo kho¶ng 5 - 10% l−îng H2O2. Trong qu¸ tr×nh tÈy tr¾ng gç b»ng hydrogen peoxide (H2O2), t¸c nh©n hãa häc chñ yÕu lµm thay ®æi cÊu tróc c¸c nhãm mang mÇu cña licnin vµ c¸c chÊt trÝch ly lµ ion HOO. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng kiÒm tÝnh (pH = 10 theo – 11) hydrogen peoxide (H2O2) sÏ chuyÓn ®æi thµnh ion HOO ph−¬ng tr×nh sau: 9 H2O2 OH− + HOO − + H2O Ion HOO − trong qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c víi c¸c nhãm mang mÇu cña gç lµm biÕn ®æi cÊu tróc cña c¸c nhãm nµy lµm cho chóng trë nªn hÊp thô Ýt ¸nh s¸ng nh×n thÊy ®−îc h¬n. +Acid oxalic (COOH)2 : Khi dïng chÊt nµy lµm chÊt tÈy tr¾ng ph¶i pha chÕ 3 lo¹i dung m«i sau ®©y: 75 g acid oxalic kÕt tinh hßa tan trong 1000 ml n−íc; 75 g Na2S2O8 kÕt tinh hßa tan trong 1000 ml n−íc; 24.5 g Na2B4O7.10H2O hßa tan trong 1000 ml. Khi sö dông, quÐt dung dÞch acid oxalic tr−íc, sau khi h¬i kh« (4÷5 phót) l¹i quÐt Na2S2O8. NÕu ®é tr¾ng kh«ng ®¹t yªu cÇu, l¹i dïng dung dÞch borate lµm −ít bÒ mÆt gç, vµ dïng n−íc s¹ch röa s¹ch. Hai lo¹i dung dÞch tr−íc cã t¸c dông tÈy tr¾ng, nh−ng chØ dïng dung dÞch acid oxalic hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng t−¬ng ®èi thÊp, phèi hîp sö dông Na2S2O8 hiÖu qu¶ tèt h¬n. Dung dÞch borate lµ dung dÞch alkali yÕu, dïng ®Ó trung hßa l−îng acid rÊt nhá cßn sãt l¹i trªn gç. +Natri hydrosunfit (NaHSO3) : Natri hydrosunfit lµ chÊt ®iÓn h×nh dïng ®Ó thay ®æi cÊu tróc néi t¹i cña chÊt mµu. S¬ ®å ph¶n øng nh− sau: O OH + RC NaHSO3 RC H OSO2Na §Ó t¨ng c−êng ph¶n øng chuyÓn hãa chÊt mµu, dung dÞch bisulfit natri cÇn pha trong m«i tr−êng kiÒm . Tr−íc tiªn pha dung dÞch b·o hßa vµ 6.3 g KMnO4 kÕt tinh hoµ tan trong 1000 ml n−íc. QuÐt dung dÞch KMnO4 tr−íc, sau 5 phót, khi bÒ mÆt gç h¬i kh«, l¹i quÐt tiÕp dung dÞch NaHSO3. LÆp l¹i c¸c thao t¸c trªn cho ®Õn khi gç tr¾ng. +NaOCl (hypo clorit) : Trong dung dÞch n−íc, hypo clorit thñy ph©n theo ph−¬ng tr×nh: NaOCl + H2O NaOH + HOCl dÔ dµng bÞ ph©n gi¶i: HOCl HCl 10 + O HOCl Trong m«i tr−êng kiÒm ph¶n øng ph©n gi¶i HOCl x¶y ra chËm. §Ó ®Èy nhanh ph¶n øng cÇn ph¶i cã chÊt hÊp thô oxy nguyªn tö. Licnin vµ xenlluloza sÏ ®¶m nhËn vai trß nµy. Do vËy licnin sÏ bÞ thay ®æi cÊu tróc vµ bÞ biÕn mµu. NaOCl còng cã thÓ dïng ®Ó tÈy tr¾ng ®èi víi nh÷ng chÊt mµu cã gèc andehyt (- CHO). C¬ chÕ ph¶n øng nh− sau: O + NaOCl C COOH + NaCl H Nh− trªn ®· tr×nh bÇy, khi mÇu s¾c cña gç kh¸c biÖt, cã thÓ sö dông sö dông Kü thuËt xö lý mÇu ë gç bao gåm nhuém mÇu vµ tÈy tr¾ng. Theo h−íng trong “Sæ tay h−íng dÉn sö dông c¸c chÊt phñ trang trÝ bÒ mÆt gç” [27]. Sau khi gç ®−îc tÈy tr¾ng, tiÕn hµnh nhuém mÇu gç. §Ó nhuém mÇu gç, tr−íc hÕt cÇn lùa chän chÊt nhuém mÇu. Yªu cÇu c¬ b¶n khi chän chÊt nhuém mµu cÇn bÒn v÷ng víi ¸nh s¸ng, cã kh¶ n¨ng thÊm s©u vµo bªn trong gç, dung dÞch chÊt nhuém mµu ph¶i cã ®é ph©n t¸n cao. PhÇn lín c¸c chÊt nhuém mµu hßa tan tèt trong n−íc vµ c¸c dung m«i h÷u c¬ (r−îu, dÇu). Møc ®é hßa tan chÊt nhuém mµu trong c¸c chÊt láng rÊt kh¸c nhau. PhÇn lín ®é hßa tan chÊt nhuém mµu t¨ng lªn d−íi t¸c dông cña nhiÖt. ChÊt nhuém mµu cã rÊt nhiÒu vµ còng cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i. Tuy nhiªn, cã hai c¸ch cã thÓ nªu bËt ®−îc b¶n chÊt cña chÊt nhuém mµu ®ã lµ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o hãa häc vµ ph©n lo¹i theo c¸c ph−¬ng ph¸p sö dông. +T¨ng c−êng kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña gç Trong kh¸i niÖm chÊt l−îng nguyªn liÖu gç, TiÕn sü H. Yamamoto [19] ®· nªu, ®é b¸m dÝnh víi keo lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu cña tÝnh chÊt c«ng nghÖ. Keo ®Ó d¸n dÝnh c¸c phÇn tö gç ®−îc sö dông rÊt nhiÒu khi t¹o s¶n phÈm chÕ biÕn gç, tõ s¶n xuÊt ®å méc, s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh hay s¶n xu¸t v¸n d¨m. Mét sè lo¹i gç cã kh¶ n¨ng b¸m dÝnh tèt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua lùc tr−ît mµng keo. Theo tµi liÖu cña H.A. Berlin [25] , mét sè lo¹i gç cã kh¶ n¨ng b¸m dÝnh kÐm, cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n vµ nhiÒu tµi liÖu lý thuyÕt gi¶i thÝch vÒ kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña gç, trong ph¹m vi hÑp chØ ®Ò cËp ®Õn ¶nh h−ëng cña chÊt chiÕt xuÊt. Theo tµi liÖu cña A.B.Obolenca (1965) [26], chÊt chiÕt xuÊt bao gåm nhùa gç vµ c¸c chÊt bay h¬i v.v..., nhùa gç lµ chÊt kh«ng tan trong n−íc nh−ng tan trong dung m«i h÷u c¬ trung tÝnh, nhùa gç bao gåm Smonlic axÝt, axÝt bÐo, este.... Trong c¸c lo¹i gç, gç l¸ kim cã chøa l−îng nhùa lín h¬n lo¹i gç l¸ réng. Gç th«ng chøa l−îng nhùa nhiÒu nhÊt. L−îng nhùa chøa trong gç l¸ kim 11 chiÕm tû lÖ rÊt lín, chÊt bÐo vµ axÝt bÐo chøa trong nhùa cña gç l¸ kim chiÕm 40-65%. C¸c chÊt kh«ng xµ phßng giao ®éng trong kho¶ng lín, c¸c chÊt chñ yÕu lµ sterin, r−îu bËc cao, alyphatic hydrocacbon v.v... C¸c chÊt chiÕt xuÊt tån t¹i trong gç ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau, c¸c chÊt hoµ tan trong n−íc l¹nh bao gåm ®−êng, muèi kho¸ng, albumin, nÕu tû lÖ nµy lín th× ®©y lµ thøc ¨n cña nÊm mèc vµ c«n trïng, cÇn ph¶i l−u ý vÊn ®Ò b¶o qu¶n, mét sè chÊt hoµ tan trong n−íc nãng, mét sè chÊt tan trong cån vµ benzen, nh÷ng chÊt nµy liªn quan ®Õn nhùa (dÇu). C¸c chÊt chiÕt xuÊt ®· giíi thiÖu lµ c¸c chÊt lµm ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh sÊy vµ ®Æc biÖt lµ ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh d¸n dÝnh. C¸c chÊt nµy lµm bÈn bÒ m¨t gç, c¶n trë qu¸ tr×nh d¸n dÝnh, g©y l¾ng ®äng ë bÒ mÆt. C¸c chÊt chiÕt xuÊt kþ n−íc lµm gi¶m tÝnh thÊm −ít bÒ mÆt, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng dµn tr¶i keo trªn bÒ mÆt bÞ h¹n chÕ, kh«ng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh d¸n dÝnh. C¸c chÊt chiÕt xuÊt bÞ «xy ho¸ lµm t¨ng tÝnh axit cña bÒ mÆt gç g©y tho¸i biÕn bÒ mÆt gç, lµm cho c−êng ®é d¸n dÝnh gi¶m. Nh− thÕ, lo¹i trõ nhùa trªn bÒ mÆt gç sÏ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng liªn kÕt cña gç khi d¸n dÝnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn trang trÝ bÒ mÆt s¶n phÈm víi mÇu s¾c s¸ng. T¸c gi¶ A.B.Obolenca (1965) [26] ®· nªu nguyªn nh©n lµm gi¶m kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña gç víi keo, ®ång thêi t¸c gi¶ còng ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc. Theo A.B.Obolenca [26], cã thÓ lo¹i trõ nhùa b»ng dung m«i nh− axetone, cån, nhãm benzen, CCl4 ...Dïng dung dÞch axetone 25% cã thÓ nhanh chãng lo¹i trõ ®−îc nhùa, nh−ng nh÷ng lo¹i dung m«i nµy ®¾t, dÔ ch¸y hoÆc rÊt ®éc v× cã nhãm benzen. Cã thÓ lo¹i trõ nhùa b»ng alkali, nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ nhùa cã thÓ cïng alkali t¹o thµnh lo¹i xµ phßng cã tÝnh hßa tan, sau ®ã dïng n−íc s¹ch ®Ó röa s¹ch. Dung dÞch alkali th−êng dïng nhÊt lµ dung dÞch n−íc Na2CO3 nång ®é 5 - 6% hoÆc dung dÞch n−íc NaOH nång ®é 4-5%. Khi dïng alkali lo¹i trõ nhùa, dÔ lµm cho mµu s¾c cña gç sÉm ®i, v× thÕ ph−¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp víi trang søc xÉm mµu. NÕu dïng hçn hîp dung dÞch alkali (80%) vµ dung dÞch n−íc axetone (20%) ®Ó lo¹i trõ nhùa th× hiÖu qu¶ cµng tèt. Khi pha chÕ dung dÞch alkali vµ axetone, nªn dïng n−íc nãng 60-800C. Dïng dung dÞch alkali ®· pha chÕ quÐt lªn chç cã nhùa sau 2-3 giê, dïng n−íc nãng hoÆc dung dÞch Na2CO3 nång ®é 2% cã thÓ röa s¹ch nhùa ®· xµ phßng ho¸. Trong thùc tÕ, cã thÓ sö dông biÖn ph¸p luéc ®Ó lo¹i trõ nhùa vµ mét sè chÊt chiÕt suÊt dÔ tan trong n−íc nãng. Gç sau khi luéc cßn ¶nh h−ëng tèt ®Õn c«ng ®o¹n sÊy vµ gi¶i to¶ øng suÊt. Gç sau khi luéc, thêi gian sÊy gi¶m ®i do t¸c ®éng cña nhiÖt Èm, mÆt kh¸c, lµm thay ®æi d¹ng tån t¹i cña mét sè thµnh phÇn chÊt chiÕt xuÊt, chÝnh sù thay ®æi nµy mµ hÖ sè khuÕch t¸n Èm thay ®æi, kÕt qu¶, qu¸ tr×nh tho¸t Èm cña gç t¨ng nhanh. 12 +Gi¶m biÕn d¹ng cña gç Trong Tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 1758-75 Gç xÎ - Ph©n cÊp chÊt l−îng [1] ®· nªu ë phÇn trªn, møc ®é nøt vì, cong vªnh cña gç xÎ lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gç. ChÊt l−îng gç bÞ ¶nh h−ëng nÕu gç bÞ cong vªnh, vÆn xo¾n hay bÞ nøt vì, trong ®ã, møc ®é thay ®æi øng suÊt t¨ng tr−ëng theo chu vi khóc gç vµ néi øng suÊt ®−îc xem lµ nguyªn nh©n chñ yÕu. Cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò øng suÊt sinh tr−ëng cña gç rõng trång, Imam Wahyudi, H.Yamamoto-Growth [30] , Koichi Murata [22] ®· tæng kÕt, øng suÊt sinh tr−ëng theo chiÒu däc th©n c©y, ®Æc biÖt ë c¸c c©y cã ®−êng kÝnh nhá h¬n 30 cm dÉn ®Õn hiÖn t−îng nøt ®Çu c¸c khóc gç trßn, c¸c tÊm v¸n b×a còng nh− c¸c phiÕn gç xÎ vµ sù biÕn d¹ng c¸c s¶n phÈm cuèi cïng lµm cho chiÒu dÇy s¶n phÈm bÞ bÞ thay ®æi. Trong nhiÒu tr−êng hîp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c khóc gç cã ®−êng kÝnh nhá, thî c−a ph¶i c−a c¾t c¸c tÊm v¸n víi ®é d− gia c«ng lín ®Ó ®¶m b¶o c¸c kÝch cì cuèi cïng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc sau qu¸ tr×nh sÊy, nh− thÕ còng lµm gi¶m tØ lÖ thµnh khÝ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. HiÖn nay x¸c ®Þnh trùc tiÕp øng suÊt sinh tr−ëng gÆp khã kh¨n v× thiÕu thiÕt bÞ ®o chuyªn dïng. Tuy nhiªn, cã thÓ x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng xÊu cña øng suÊt sinh tr−ëng t¸c ®éng ®Õn chÊt l−îng gç vµ tû lÖ sö dông. §èi víi gç trßn, ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh tr−ëng ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nøt ®Çu khóc gç trßn. §èi víi gç xÎ, ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh tr−ëng ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nøt vì vµ biÕn d¹ng cña tÊm v¸n theo c¸c chiÒu kh¸c nhau. §Ó x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh tr−ëng ®Õn chÊt l−îng vµ tû lÖ sö dông gç, tiÕn hµnh xÎ gç trßn thµnh hép, gç xÎ ®−îc ®Ó trong kh«ng khÝ cho kh« dÇn, trong qu¸ tr×nh kh«, gç xÎ sÏ bÞ nøt vì vµ cong vªnh, tiÕn hµnh ®o møc ®é nøt vì vµ cong vªnh cña gç xÎ theo c¸c tiªu chuÈn hiÖn hµnh. §Ó gi¶i quyÕt ¶nh h−ëng xÊu cña øng suÊt sinh tr−ëng ®Õn chÊt l−îng gç lµ mét vÊn ®Ò rÊt lín vµ khã kh¨n, tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc gi¶ quyÕt mét phÇn trong Dù ¸n ADP/2002/015, Dù ¸n nµy ®−îc hîp t¸c quèc tª víi tiªu ®Ò “N©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm gç xÎ B¹ch ®µn rõng trång ë ViÖt Nam, trung Quèc vµ ¤xtraylia’’. 2.4.Nghiªn cøu t¨ng c−êng chÊt l−îng gç ë trong n−íc +Nghiªn cøu biÕn tÝnh gç Mét trong nh÷ng nghiªn cøu biÕn tÝnh theo h−íng t¨ng c−êng tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç ®¸p øng yªu cÇu chÊt l−îng s¶n phÈm ®−îc chó ý lµ nghiªn cøu t¨ng c−êng tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç V¹ng trøng ®Ó lµm thoi dÖt v¶i [15]. Tr−íc ®©y (tõ n¨m 1979 trë vÒ tr−íc), thoi dÖt v¶i c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam th−êng ®−îc nhËp tõ Trung Quèc, nguyªn liÖu ®Ó lµm thoi yªu cÇu cã khèi l−îng thÓ tÝch tõ 0.85-0.88 g/cm3, khi sö dông, thoi dÖt cÇn lµm 13 viÖc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó dÖt ®−îc tõ 1000-1200 m v¶i tÝnh theo chiÒu dµi. §Ó thay thÕ lo¹i thoi nhËp ngo¹i, t¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p "BiÕn tÝnh gç’’ bao gåm tÈm vµo gç dung dÞch biÕn tÝnh Phenolic, kÕt hîp nÐn Ðp gi¶m thÓ tÝch 25% nh»m t¨ng khèi l−îng thÓ tÝch trung b×nh cña gç V¹ng trøng tõ 0.42÷0.44 g/cm3 lªn 0.85÷0.88 g/cm3 . KÕt qu¶, thùc tÕ ®· c«ng nhËn, thoi dÖt s¶n xuÊt tõ gç biÕn tÝnh ®¸p øng yªu ®Ò ra. +Nghiªn cøu x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vµ s¶n phÈm gç rõng trång HiÖn nay, ë trong n−íc ®· tiÕn hµnh mét sè nghiªn cøu sö dông gç rõng trång mäc nhanh. NÕu kh«ng kÓ ®Õn nghiªn cøu b¶o qu¶n gç ®Ó chèng x©m h¹i cña c«n trïng vµ nÊm m«c, cã mét sè nghiªn cøu vÒ sö dông gç rõng trång mäc nhanh t¹o s¶n phÈm ®−îc quan t©m. Trong luËn v¨n Th¹c sü cña Bïi §×nh Toµn [9] “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, tÝnh chÊt chñ yÕu cña gç Keo lai (Acacia mangium x Acacia auriculiformis) vµ ®Þnh h−íng sö dông trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh”, t¸c gi¶ tiÕn hµnh x¸c ®Þnh cÊu t¹o th« ®¹i, cÊu t¹o hiÓn vi, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vËt lý, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c¬ häc cña gç, sau ®ã, tiÕn hµnh xÎ thanh c¬ së, t¹o v¸n ghÐp, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt cña s¶n phÈm v¸n ghÐp thanh nh− khèi l−îng thÓ tÝch v¸n, ®é tr−ît mµng keo, ®é cong, ®é l−în sãng cña tÊm v¸n, sau ®ã kÕt luËn, gç Keo lai ®¸p øng yªu cÇu lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh. CÊu t¹o gç Keo lai 9 n¨m tuæi ®−îc Bïi §×nh Toµn [9] x¸c ®Þnh nh− sau, Keo lai cã gç lâi gi¸c ph©n biÖt, gç lâi mÇu n©u ®en, vßng n¨m kh«ng ph©n biÖt, chiÒu réng vßng n¨m tõ 1.2 ®Õn 1.7 cm, gç sím, gç muén kh«ng ph©n biÖt. VÒ cÊu t¹o hiÓn vi, m¹ch gç trung b×nh Φ=0.1- 0.2 (mm), sè lç m¹ch Ýt, nhá h¬n 5 m¹ch/mm2 (2-3 lç/mm2). Trong m¹ch gç kh«ng cã thÓ bÝt. M¹ch gç ®−îc xÕp ph©n t¸n, h×nh thøc tô hîp ®¬n vµ kÐp víi sè l−îng tõ 2- 4 lç. Trªn mÆt c¾t ngang tia gç râ, kÝch th−íc nhá (<0.1 mm), sè l−îng trung b×nh (6-11 tia/mm). TÕ bµo m« mÒm trong gç Keo lai cã h×nh thøc ph©n bè ph©n t¸n, h×nh thøc tô hîp lµ v©y quanh m¹ch kÝn h×nh trßn. Lç th«ng ngang xÕp so le, kÝch th−íc nhá (6-8 µm). TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç Keo lai cÊp tuæi 5 n¨m ®−îc §ç V¨n B¶n [13] nghiªn cøu x¸c ®Þnh, kÕt qu¶ ®−îc ghi ë B¶ng 2.2. TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç Keo lai cÊp tuæi 9 n¨m ®−îc Bïi §×nh Toµn [9] nghiªn cøu x¸c ®Þnh, c¸c kÕt qu¶ ®−îc ghi ë B¶ng 2.1. 14 B¶ng 2.1: TÝnh chÊt vËt lý, c¬ häc cña gç Keo lai Ba V× 9 n¨m Danh môc tÝnh chÊt §¬n vÞ Sè ®o §é d·n dµi xuyªn t©m % 3.89 §é d·n dµi tiÕp tuyÕn % 7.23 HÖ sè d·n dµi xuyªn t©m 0.13 HÖ sè d·n dµi tiÕp tuyÕn 0.24 §é co rót xuyªn t©m 3.73 §é co rót tiÕp tuyÕn % 7.53 §é co rót thÓ tÝch % 12.13 HÖ sè co rót xuyªn t©m 0.24 HÖ sè co rót tiÕp tuyÕn 0.50 HÖ sè co rót thÓ tÝch 0.81 3 g/cm 0.459 Khèi l−îng thÓ tÝch γ0 3 g/cm 0.559 Khèi l−îng thÓ tÝch γ15 3 g/cm 0.520 Khèi l−îng thÓ tÝch γ12 5 Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí W=12% 10 Pa 750.14 Giíi h¹n bÒn khi nÐn ngang thí W=12% xuyªn t©m 105 Pa 81.14 Giíi h¹n bÒn khi nÐn ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn 105 Pa 69.24 Giíi h¹n bÒn khi kÐo däc thí W=12% 105 Pa 1120 Giíi h¹n bÒn khi kÐo ngang thí W=12% xuyªn t©m 105 Pa 37.26 Giíi h¹n bÒn khi kÐo ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn 105 Pa 35.24 Giíi h¹n bÒn khi uèn tÜnh 105 Pa 1182 Giíi h¹n bÒn khi tr−ît däc thí W=12% xuyªn t©m 105 Pa 93.75 Giíi h¹n bÒn khi tr−ît däc thí W=12% tiÕp tuyÕn 105 Pa 103.67 Giíi h¹n bÒn khi tr−ît ngang thí W=12% xuyªn t©m 105 Pa 49.82 Giíi h¹n bÒn khi tr−ît ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn 105 Pa 69.56 Trong luËn v¨n Th¹c sü cña Nguyªn Hång Nhiªn [10] “Nghiªn cøu mét sè tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç Keo lai (Acacia mangium x Acacia auriculiformis) phôc vô cho s¶n xuÊt v¸n d¨m” t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh nh÷ng tÝnh chÊt cÇn thiÕt nhÊt ®èi víi nguyªn liÖu khi s¶n xuÊt v¸n d¨m lµ khèi l−îng thÓ tÝch, ®é pH, tû lÖ vá, kh¶ n¨ng b¨m gç thµnh d¨m. MÆt kh¸c, t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh tû lÖ g÷a gi¸c vµ lâi, khuyÕt tËt mÊu m¾t, tû lÖ môc lµ nh÷ng th«ng sè c«ng nghÖ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng v¸n d¨m. TiÕp theo, t¸c gi¶ nghiªn cøu l−îng keo liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña c¸c phÇn tö d¨m trong 1 tÊm v¸n. §Ó cã lo¹i v¸n thÝch hîp, ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt ®å méc th«ng dông, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt lo¹i v¸n víi khèi l−îng thÓ tÝch nhá nhÊt tiªu tèn Ýt nguyªn liÖu gç vµ chÊt kÕt dÝnh, nh−ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh chÊt cña v¸n ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái c¬ b¶n nhÊt cña Tiªu chuÈn Ngµnh vÒ s¶n phÈm v¸n d¨m. 15 B¶ng 2.2: TÝnh chÊt c¬, vËt lý gç Keo lai 5 n¨m Danh môc tÝnh chÊt §¬n vÞ §é co rót thÓ tÝch % §é co rót xuyªn t©m % §é co rót tiÕp tuyÕn % HÖ sè co rót thÓ tÝch §é hót Èm % NÐn däc kg/cm2 Uèn tÜnh – xuyªn t©m kg/cm2 Uèn tÜnh – TiÕp tuyÕn kg/cm2 Uèn va ®Ëp – xuyªn t©m Kgm /cm2 Tr−ît däc – xuyªn t©m kg/cm2 Tr−ît däc – tiÕp tuyÕn kg/cm2 Søc chèng t¸ch – xuyªn t©m kg/cm Søc chèng t¸ch – tiÕp tuyÕn kg/cm Modul uèn – xuyªn t©m kg/cm2 Modul uèn tiÕp tuyÕn kg/cm2 Sè ®o 5.80 1.43 4.05 0,39 25.8 417 022 1003 0.67 111 157 9.7 14.3 93 88 Nghiªn cøu cña Ph¹m V¨n Ch−¬ng [11] vÒ sö gç Keo tai t−îng ®Ó lµm v¸n ghÐp thanh ®· x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh c«ng nghÖ t¹o v¸n ghÐp thanh, trong ®ã cã v¸n ghÐp thanh lâi ®Æc kh«ng phñ mÆt vµ v¸n ghÐp thanh cã phñ mÆt, ®· x¸c ®Þnh ®−îc tû lÖ kÝch th−íc cña mÆt c¾t thanh ghÐp. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ph¹m V¨n Ch−¬ng [11] Keo tai t−îng lµ lo¹i c©y cã gi¸c, lâi ph©n biÖt, gç gi¸c cã mµu vµng nh¹t, gç lâi cã mµu x¸m ®en. Khi c©y võa chÆt h¹, gç gi¸c vµ gç lâi rÊt dÔ ph©n biÖt. ë ®é tuæi 5-10 n¨m, tû lÖ trung b×nh phÇn gç lâi kho¶ng 75%. Vïng tuû c©y (®Æc biÖt ë giai ®o¹n 10 n¨m) h×nh thµnh mét vïng “gç giµ” mÒm, xèp, mµu n©u x¸m, vïng gç nµy lµ nguyªn nh©n lµm cho gç bÞ rçng ruét, lµm gi¶m ®é bÒn c¬ häc còng nh− tû lÖ lîi dông trong qu¸ tr×nh sö dông. Mét trong nh÷ng nh−îc ®iÓm chñ yÕu cña Keo tai t−îng lµ rçng ruét. Khi quan s¸t viÖc trång Keo tai t−îng ë mét sè vïng thuéc Malaysia ng−êi ta thÊy r»ng tû lÖ rçng ruét kho¶ng 35% thÓ tÝch cña c©y ë ®é tuæi 9-10 n¨m. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cÇn ®Æc biÖt quan t©m khi quyÕt ®Þnh tuæi chÆt h¹ còng nh− lùa chän c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm. Trong mçi vßng n¨m, phÇn gç sím vµ gç muén ph©n biÖt kh«ng râ rµng. Trªn mÆt c¾t ngang quan s¸t thÊy vßng n¨m lµ nh÷ng ®−êng t−¬ng ®èi trßn ®Òu vµ ®ång t©m v©y quanh tuû. Quan s¸t cÊu t¹o th« ®¹i, Keo tai t−îng cã thí gç t−¬ng ®èi th¼ng vµ th«, m¹ch gç ph©n t¸n tô hîp ®¬n vµ kÐp xen kÏ, sè l−îng gç m¹ch nhiÒu, tia gç cã sè l−îng nhiÒu, kÝch th−íc trung b×nh. Tæ chøc tÕ bµo m« mÒm nèi tiÕp nhau thµnh tõng d©y däc theo th©n c©y, h×nh thøc ph©n bè theo mÆt c¾t ngang v©y quanh m¹ch theo h×nh trßn kh«ng kÝn. 16 TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç Keo tai t−îng ë ®é tuæi 8-10 n¨m ®−îc Ph¹m V¨n Ch−¬ng x¸c ®Þnh [11], kÕt qu¶ ®−îc ghi trong B¶ng 2.3 vµ B¶ng 2.4. B¶ng 2.3: TÝnh chÊt vËt lý cña gç Keo tai t−îng Danh môc tÝnh chÊt §¬n vÞ ®o Sè ®o Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng däc thí % 0.28 Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng xuyªn t©m % 2.26 Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn % 6.72 Tû lÖ gi·n në thÓ tÝch % 9.47 Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng däc thí % 0.28 Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng xuyªn t©m % 1.64 Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn % 5.42 Tû lÖ gi·n në thÓ tÝch % 7.49 Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng däc thí % 0.33 Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng xuyªn t©m % 2.63 Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn % 6.95 Tû lÖ co rót thÓ tÝch % 10.34 Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng däc thí % 0.30 Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng xuyªn t©m % 1.86 Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn % 6.04 Tû lÖ co rót thÓ tÝch % 8.18 3 Khèi l−îng thÓ tÝch gç gi¸c kh« kiÖt g/cm 0.53 3 Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n gç lâi g/cm 0.47 3 Khèi l−îng thÓ tÝch gç kh« kiÖt g/cm 0.45 3 Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n g/cm 0.42 B¶ng 2.4: TÝnh chÊt c¬ häc cña gç Keo tai t−îng Danh môc tÝnh chÊt §¬n vÞ ®o Sè ®o 2 Kgf/cm 810.00 øng suÊt Ðp däc cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 665.00 øng suÊt Ðp däc cña gç lâi Kgf/cm2 47.82 øng suÊt Ðp ngang toµn bé TT cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 59.31 øng suÊt Ðp ngang toµn bé XT cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 45.11 øng suÊt Ðp ngang toµn bé TT cña gç lâi Kgf/cm2 53.14 øng suÊt Ðp ngang toµn bé XT cña gç lâi 2 Kgf/cm 75.03 øng suÊt Ðp ngang côc bé TT cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 92.33 øng suÊt Ðp ngang côc bé XT cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 67.56 øng suÊt Ðp ngang côc bé TT cña gç lâi 2 Kgf/cm 61.57 øng suÊt Ðp ngang côc bé XT cña gç lâi Kgf/cm2 946.00 øng suÊt uèn tÜnh cña gç gi¸c 2 Kgf/cm 871.00 øng suÊt uèn tÜnh cña gç lâi 2 Modun ®µn håi cña gç gi¸c Kgf/cm 93.58.103 Modun ®µn håi cña gç lâi Kgf/cm2 82.47.103 17 KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÊp bé do TS. NguyÔn Träng Nh©n [2] “Nghiªn cøu x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç Keo, B¹ch ®µn phôc vô c«ng nghiÖp d¨m vµ v¸n ghÐp thanh” ®· x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç Keo l¸ trµm, Keo lai, B¹ch ®µn Urophylla ë §¹i L¶i, Phó Thä sö dông trong lÜnh vùc v¸n d¨m vµ v¸n ghÐp thanh. KÕt qu¶, ®· ®Þnh ®−îc khèi l−îng thÓ tÝch cña gç, tû lÖ vá, gi¸c, lâi, ®é pH cña gç, ®é b¸m dÝnh cña gç, ®é b¸m dÝnh cña c¸c phÇn tö d¨m, mét sè lo¹i khuyÕt tËt nh− mÊu m¾t th−êng gÆp ë nh÷ng lo¹i gç nµy ¶nh h−ëng ®Õn tû lÖ sö dông khi s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh vµ v¸n d¨m. §èi víi gç Keo l¸ trµm, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn ThÞ Mü Ph−¬ng [12] trong luËn v¨n cuèi kho¸ “Kh¶o s¸t cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt vËt lý cña gç Trµm b«ng vµng” ®· x¸c ®Þnh cÊu t¹o th« ®¹i, cÊu t¹o hiÓn vi, tÝnh chÊt vËt lý cña lo¹i gç nµy. §Æc ®iÓm cÊu t¹o cña gç Keo l¸ trµm ®−îc NguyÔn ThÞ Mü Ph−¬ng nghiªn cøu [12]. §èi t−îng nghiªn cøu lµ gç Keo l¸ trµm trång ë §¹i häc N«ng l©m Thñ §øc lo¹i 8-10 n¨m tuæi. KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh, gç cã lâi gi¸c ph©n biÖt, khi míi chÆt h¹, gç gi¸c cã mÇu hång nh¹t, khi ®Ó kh« chuyÓn sang mÇu vµng, cßn gç lâi th−êng tõ mÇu n©u ®á chuyÓn sang mÇu n©u vµng. VÒ cÊu t¹o hiÓn vi, m¹ch gç s¾p xÕp theo h×nh thøc ph©n t¸n, mËt ®é lç m¹ch trung b×nh, ®−êng kÝnh lç m¹ch kh¸ lín, v¸ch dÇy, chiÒu dµi m¹ch gç trung b×nh 1-2 mm. Bªn trong m¹ch gç cã chøa chÊt mÇu. Lç m¹ch cã d¹ng h×nh trßn hay bÇu dôc. §a phÇn lµ lç m¹ch ®¬n, chiÕm tû lÖ h¬n 80%, ®«i khi cã xuÊt hiÖn m¹ch kÐp hoÆc m¹ch nhãm. Nhu m« chiÕm tû lÖ 10-15%, nhu m« xuÊt hiÖn d−íi d¹ng h×nh c¸nh vµ h×nh c¸nh nèi liÒn c¸c lç m¹ch thµnh tõng dÉy b¨ng víi bÒ réng kh¸ lín. Sîi gç chiÒu dµi nhá h¬n 1.4 mm, bÒ dµy v¸ch tÕ bµo kh¸ máng. MËt ®é tia gç trung b×nh, chiÒu cao tia 10-15 tÕ bµo, bÒ réng tia 2-3 tÕ bµo, s¾p xÕp kh«ng theo h×nh thøc nhÊt ®Þnh nµo, tia gç lµ lo¹i tia ®¬n ®−îc h×nh thµnh tõ 1 lo¹i tÕ bµo n»m (tia ®ång bµo). Mét sè tÝnh chÊt vËt lý chñ yÕu cña gç Keo l¸ trµm ®−îc NguyÔn ThÞ Mü Ph−¬ng nghiªn cøu [12]. C¸c sè liÖu ®−îc ghi trong B¶ng 2.5. 18 B¶ng 2.5: Mét sè tÝnh chÊt c¬, vËt lý gç Keo l¸ trµm Danh môc tÝnh chÊt §¬n vÞ ®o Khèi l−îng thÓ tÝch gi¸c g/cm3 Khèi l−îng thÓ tÝch lâi g/cm3 Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n gi¸c g/cm3 Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n lâi g/cm3 §é co rót thÓ tÝch tæng qu¸t gi¸c % §é co rót thÓ tÝch tæng qu¸t lâi % §é co rót theo chiÒu xuyªn t©m gi¸c % §é co rót theo chiÒu xuyªn t©m lâi % §é co rót theo chiÒu tiÕp tuyÕn gi¸c % §é co rót theo chiÒu tiÕp tuyÕn lâi % §é co rót theo chiÒu däc thí gi¸c % §é co rót theo chiÒu däc thí lâi % Søc chèng t¸ch xuyªn t©m N/mm Søc chèng t¸ch tiÕp tuyÕn N/mm §é bÒn uèn tÜnh MPa Sè ®o 0.67 0.72 0.57 0.66 15.90 4.90 14.10 9.00 17.60 16.40 15.00 13.00 51÷61 62÷70 87÷94 Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nªu trªn chØ lµ ®iÓn h×nh cña mét lo¹t nhiªn cøu sö dông gç rõng trång mäc nhanh, kÕt qu¶ cña nh÷ng nghiªn cøu nµy chØ liªn quan ®Õn ®Õn x¸c ®Þnh cÊu t¹o gç, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña nguyªn liÖu hoÆc giíi h¹n trong nghiªn cøu sö dông gç cho mét sè lo¹i s¶n phÈm trung gian nh− v¸n ghÐp thanh, v¸n d¨m. Nh÷ng nghiªn cøu biÕn tÝnh gç, hoÆc biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu gç rõng trång mäc nhanh nh»m n©ng cao chÊt l−îng cña nguyªn liÖu ®¸p øng yªu cÇu cña s¶n phÈm cô thÓ hÇu nh− ch−a ®−îc ®Æt ra. 19 PhÇn 3. Môc tiªu, Néi dung nghiªn cøu 3.1.Môc tiªu nghiªn cøu §Ò môc chÕ biÕn gç cÇn ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò tµi giao cho lµ: +Cã b¶n th¶o quy tr×nh kü thuËt c¶i tiÕn mét sè c«ng ®o¹n trong chÕ biÕn ®¹t chÊt l−îng xuÊt khÈu ®èi víi ®å méc vµ v¸n ghÐp thanh. +ChÊt l−îng cÇn ®¹t: B¶n th¶o quy tr×nh kü thuËt c¶i tiÕn mét sè c«ng ®o¹n trong chÕ biÕn gç ®−îc th«ng qua ë Héi ®ång Khoa häc cña Bé Khoa häc C«ng nghÖ. 3.2.Néi dung nghiªn cøu §Ò tµi giao cho ®Ò môc ChÕ biÕn gç xuÊt khÈu nhiÖm vô nh− sau: +§iÒu tra x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña s¶n phÈm (d¨m, v¸n ghÐp thanh, bµn ghÕ). +X¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh c«ng nghÖ gç nguyªn liÖu cña c¸c loµi, Keo l¸ trµm, Keo tai t−îng, Keo lai, Th«ng Caribª, TÕch (gç rõng trång ®· thµnh thôc c«ng nghÖ ë mét sè tuæi kh¸c nhau). +Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ n©ng cao tû lÖ sö dông gç, chÊt l−îng s¶n phÈm (tïy ®èi t−îng s¶n phÈm xuÊt khÈu mµ lùa chän néi dung nghiªn cøu phï hîp.VÝ dô: biÕn tÝnh gç, t¹o khuyÕt tËt, mµu s¾c v.v. . .) 3.3.Giíi h¹n nhiÖm vô nghiªn cøu Theo giíi thiÖu cña tiÕn sü Vâ Nguyªn Hu©n [7], tæng sè tiªu thô gç trong n−íc cho má than, giÊy, v¸n nh©n t¹o chiÕm tíi 60%, d¨m m¶nh vµ ®å méc chiÕm kho¶ng 40%, trong ®ã, mçi n¨m ngµnh c«ng nghiÖp giÊy sö dông kho¶ng 860.000 m3 , c«ng nghiÖp má sö dông 170.000 m3, s¶n xuÊt v¸n nh©n t¹o sö dông kho¶ng 470.000 m3, d¨m m¶nh xuÊt khÈu kho¶ng 300-500.000 m3 . TÝnh ®Õn ®Çu th¸ng 10/2003 ViÖt Nam cã kho¶ng 2000 doanh nghiÖp chÕ biÕn gç, trong ®ã cã h¬n 300 doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®å gç xuÊt khÈu. Trung t©m s¶n xuÊt ®å gç xuÊt khÈu lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, B×nh D−¬ng, B×nh §Þnh, §ång Nai. §å gç ViÖt Nam xuÊt khÈu ra trªn 120 n−íc, lín nhÊt lµ NhËt B¶n, EU, §µi Loan, Mü. N¨m 2003 ViÖt Nam xuÊt khÈu ®å gç ®¹t 560 TriÖu USD, s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004 ®¹t 600 triÖu USD dù kiÕn c¶ n¨m 2004 ®¹t 1 tû USD vµ cã thÓ cao h¬n trong n¨m 2005. VÒ t×nh h×nh cung øng nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt, do cung kh«ng ®ñ cÇu, ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu kho¶ng 80% nguyªn liÖu gç. Theo TS. Ph¹m Ngäc Nam [8], ngoµi nguyªn liÖu nhËp khÈu, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh l©n cËn sö dông nguyªn liÖu gç rõng trång trong n−íc ®Ó s¶n xuÊt ®å gç xuÊt khÈu, c¸c lo¹i gç rõng trång trong n−íc ®−îc sö dông lµ gç Keo l¸ trµm, gç Th«ng, gç Cao su, gç B¹ch §µn, vµ mét sè lo¹i kh¸c. VÒ mÆt s¶n phÈm, TS. Ph¹m Ngäc Nam cho biÕt, s¶n phÈm ®å méc xuÊt khÈu nhiÒu vÒ sè l−îng, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, bao gåm hµng thñ c«ng mü 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan