Bé khoa häc c«ng nghÖ
ViÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam
******
B¸o c¸o Khoa häc
tæng kÕt ®Ò môc
Nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn
n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu
(Thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc : Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ
ph¸t triÓn nguyªn liÖu gç cho xuÊt khÈu, m· sè KC.06.05.NN)
Chñ tr× chuyªn ®Ò:
C¸c céng t¸c viªn:
PGS.TS. NguyÔn Träng Nh©n
KS. NguyÔn §×nh Hîi
KS. NguyÔn ThÞ Minh Xu©n
ThS. Bïi Duy Ngäc
KS. NguyÔn Xu©n Hiªn
KS. NguyÔn Xu©n QuyÒn
KS. Vò §×nh ThÞnh
5837-6
Hµ néi – 2005
B¸o c¸o Khoa häc
tæng kÕt chuyªn ®Ò
Nghiªn cøu c«ng nghÖ chÕ biÕn
n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu
(Thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc : Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ
ph¸t triÓn nguyªn liÖu gç cho xuÊt khÈu, m· sè KC.06.05.NN)
PhÇn 1. Më ®Çu
X¸c ®Þnh mèi liªn quan mËt thiÕt gi÷a trång rõng nguyªn liÖu vµ
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét phÇn quan träng trong “Ch−¬ng tr×nh
5 triÖu Ha”. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh nµy ®Æt ra lµ
“T¹o vïng nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, sím ®−a
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp giÊy trë thµnh ngµnh kinh tÕ
mòi nhän cña ®Êt n−íc”.
Do nguån nguyªn liÖu gç rõng tù nhiªn ®ang ngµy cµng gi¶m sót,
theo chñ ch−¬ng ‘’§ãng cöa rõng tù nhiªn’’, sè l−îng nguyªn liÖu gç
rõng trång sÏ ®−îc sö dông t¨ng dÇn ®Ó thay thÕ cho gç rõng tù nhiªn.
Thùc tÕ, gç rõng trång ë n−íc ta ch−a nhiÒu, t−¬ng tù, c¸c l©m s¶n kh¸c
nh− song, m©y, tre tróc, nhùa th«ng, c©y quÕ, håi... ch−a ®−îc g©y trång
thµnh nh÷ng vïng nguyªn liÖu tËp trung, chÝnh v× thÕ, s¶n l−îng khai th¸c
hµng n¨m ch−a æn ®Þnh, kh«ng ®¶m b¶o sè l−îng cung cÊp cho ngµnh chÕ
biÕn.
H−íng ph¸t triÓn l©u dµi cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç, l©m s¶n lµ
sö dông gç rõng trång tËp trung lµ chñ yÕu, kÕt hîp nhËp khÈu gç. Nh÷ng
n¨m tr−íc m¾t, khi ch−a cã ®ñ nguyªn liÖu trong n−íc, Nhµ n−íc khuyÕn
khÝch nhËp khÈu gç hoÆc liªn doanh hîp t¸c víi n−íc ngoµi nh»m tËn
dông vµ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã. Trong nh÷ng n¨m tíi
2
sÏ tÝch cùc trång rõng nguyªn liÖu tËp trung ®Ó cã ®ñ nguyªn liÖu cung
cÊp cho ngµnh chÕ biÕn, nh÷ng lo¹i gç rõng trång trong n−íc cã tiÒm
n¨ng cung cÊp cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn mµ “Ch−¬ng tr×nh 5 triÖu Ha” ®·
®Ò xuÊt lµ B¹ch ®µn, Keo, Mì, Bå ®Ò, Th«ng....
Nh÷ng c©y gç rõng trång mäc nhanh nh− B¹ch ®µn, Keo, Th«ng...
lµ nh÷ng c©y gç ®−îc trång ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau vµ ®· ®−îc nhËp vµo
g©y trång ë ViÖt Nam. Ban ®Çu, nh÷ng c©y gç nµy ®−îc trång víi môc
®Ých phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, tiÕp theo, ®−îc g©y trång víi môc
®Ých lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt giÊy. Rõng trång tËp trung tõ nh÷ng lo¹i
gç ®· nªu ®Ó phôc c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong ®ã phôc vô s¶n xuÊt ®å
méc xuÊt khÈu chØ míi b¾t ®Çu ®−îc ®Ò cËp.
Ngoµi nh÷ng lo¹i c©y gç lín chu kú dµi h¬n 20 n¨m nh− TÕch, Sao,
DÇu, V¹ng, L¸t... th× phÇn lín gç rõng trång lµ nh÷ng c©y mäc nhanh, chu
kú ng¾n 8-10 n¨m, ®©y lµ nh÷ng c©y gç mÒm, khèi l−îng thÓ tÝch trung
b×nh, ®−êng kÝnh th«ng dông khi khai th¸c 8-20 cm. Ngoµi ra, mét sè ®Æc
tÝnh cña nh÷ng lo¹i gç nµy g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh chÕ biÕn.
HiÖn nay, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu ph¸t triÓn
m¹nh vµ mang vÒ cho ®Êt n−íc nhiÒu ngo¹i tÖ, gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n
viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, nh−ng nguån nguyªn liÖu phÇn lín vÉn ph¶i
nhËp tõ n−íc ngoµi, mÉu m·, chÊt l−îng s¶n phÈm còng do n−íc ngoµi ®Æt
hµng, m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn hiÖn ®¹i do n−íc ngoµi trang bÞ, ngay c¶
nh÷ng hãa chÊt cÇn thiÕt nh− keo d¸n, chÊt nhuém mÇu, chÊt phñ trang trÝ
bÒ mÆt còng do n−íc ngoµi cung cÊp.
Nguyªn liÖu gç ®Ó phôc vô chÕ biÕn gç nãi chung, chÕ biÕn ®å méc
nãi riªng, trong ®ã cã ®å méc xuÊt khÈu cÇn ®¶m b¶o kh«ng nh÷ng vÒ sè
l−îng mµ cßn c¶ vÒ chÊt l−îng. §Æc biÖt, mçi lo¹i s¶n phÈm ®å méc xuÊt
khÈu cã nh÷ng yªu cÇu chÊt l−îng riªng biÖt.
§Ó phôc vô tèt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®å méc, trong ®ã cã c¸c
s¶n phÈm xuÊt khÈu, c«ng t¸c nghiªn cøu chÕ biÕn l©m s¶n nãi chung,
trong ®ã cã chÕ biÕn gç nãi riªng cÇn tËp trung nghiªn cøu x¸c ®Þnh kh¶
n¨ng ®¸p øng vÒ chÊt l−îng cña nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu hiÖn cã ë trong
n−íc, ®ång thêi t×m biÖn ph¸p c«ng nghÖ kh¾c phôc mét sè h¹n chÕ
th−êng xuÊt hiÖn ë lo¹i gç rõng trång mäc nhanh vµ t¨ng c−êng chÊt
l−îng theo yªu cÇu cña c¸c s¶n phÈm.
§Ó t¨ng c−êng chÊt l−îng nguyªn liÖu gç theo yªu cÇu cña s¶n phÈm cã
nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®−îc gäi chung lµ biÕn ®æi tÝnh chÊt gç, hay
ng¾n gän lµ "BiÕn tÝnh gç’.
Nghiªn cøu sö dông gç Keo tai t−îng, Keo l¸ trµm, Keo lai, TÕch,
Th«ng Caribe phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong nh÷ng ®Ò môc
cña ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc “Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ ®Ó
ph¸t triÓn gç nguyªn liÖu cho xuÊt khÈu” gãp phÇn ph¸t triÓn tiÒm n¨ng
nguyªn liÖu gç trong n−íc, tr−íc tiªn lµ gç rõng trång ®Ó phôc vô ngµnh
c«ng nghiÖp chÕ biÕn gç.
3
PhÇn 2.
Tæng quan c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l−îng
vµ n©ng cao chÊt l−îng gç nguyªn liÖu
2.1.ChÊt l−îng nguyªn liÖu gç
HiÖn nay, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng mét s¶n phÈm nãi chung trong ®ã cã c¸c
s¶n phÈm chÕ biÕn gç dùa trªn nhiÒu chØ tiªu, nh÷ng chØ tiªu th−êng ®−îc
nh¾c ®Õn bao gåm: ®é bÒn cña s¶n phÈm, tÝnh thÈm mü, tÝnh thuËn tiÖn
khi sö dông, gi¸ c¶ hîp lý... quan träng h¬n c¶, s¶n phÈm ph¶i ®−îc ng−êi
tiªu dïng chÊp nhËn. §é bÒn cña s¶n phÈm chÕ biÕn gç liªn quan ®Õn chÊt
l−îng cña nguyªn liÖu gç. TÝnh thÈm mü vµ sù thuËn tiÖn khi sö dông s¶n
phÈm gç liªn quan ®Õn mÇu s¾c, v©n thí cña gç, ®Æc biÖt liªn quan ®Õn
thiÕt kÕ mÉu m· s¶n phÈm.
Trong héi nghÞ quèc tÕ vÒ tÝnh chÊt vµ sö dông gç Keo t¹i Malaisia Th¸ng
03 N¨m 1998 TiÕn sü Hiroshi Yamamoto [19] ®Ò xuÊt, chÊt l−îng gç
(Wood qualities) ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tÝnh chÊt vËt lý vµ tÝnh chÊt c¬
häc cña gç. TÝnh chÊt vËt lý cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng hai chØ sè lµ khèi
l−îng thÓ tÝch vµ ®é co ngãt, khèi l−îng thÓ tÝch cña gç ®−îc ®¸nh gi¸
theo ®é cao cña c©y tõ gèc ®Õn ngän vµ tõ ngoµi vá vµo t©m gç. TÝnh chÊt
c¬ häc cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng 2 chØ sè chÝnh lµ Mo®un biÕn d¹ng ®µn
håi (MOE), ®é bÒn uèn tÜnh (MOR). Ngoµi nh÷ng tÝnh chÊt trªn, chÊt
l−îng cña gç ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua ®é mÞn cña thí gç, t×nh tr¹ng t©m
gç, mÇu gç vµ ®é bÒn víi nÊm h¹i gç.
§¸nh gi¸ chÊt l−îng nguyªn liÖu chØ lµ mét phÇn tr−íc khi sö dông. TiÕn
sü H.Yamamoto ®Ò xuÊt, khi sö dông gç ®Ó t¹o s¶n phÈm cô thÓ cßn cÇn
x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç (Wood working properties) tÝnh chÊt
nµy ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c th«ng sè bao gåm ®Æc ®iÓm bay h¬i khi sÊy
(Drying properties), kh¶ n¨ng c¾t gät (Cutting properties), kh¶ n¨ng b¸m
dÝnh víi keo (Bonding properties with adhesives), kh¶ n¨ng b¸m ®inh vÝt,
kh¶ n¨ng trang trÝ bÒ mÆt (Coating properties).
MÆt kh¸c, mçi mét s¶n phÈm chÕ biÕn cô thÓ nh− v¸n d¸n, v¸n d¨m, v¸n
sîi....kh¶ n¨ng ®¸p øng cña nguyªn liÖu cßn ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tÝnh
chÊt cña s¶n phÈm.
Theo TiÕn sü H. Yamamoto [19], ®èi víi s¶n phÈm v¸n d¸n, tÝnh chÊt cña
s¶n phÈm cÇn ®−îc x¸c ®Þnh ®èi víi nguyªn liªu s¶n xuÊt v¸n d¸n lµ: kh¶
n¨ng bãc gç thµnh v¸n bãc (Venerr peeling properties), kh¶ n¨ng sÊy v¸n
bãc (Veneer drying properties), ®é bÒn uèn cña v¸n d¸n (Bonding
strength of plywood), biÕn d¹ng cong vªnh cña tÊm v¸n (Warping of
plywood), tÝnh chÊt c¬ häc cña v¸n d¸n (Mechanical properties of
plywood)...
§Ó kÕt luËn gç Acacia magium 10 n¨m tuæi cã thÓ sö dông lµm nguyªn
liÖu ®Ó s¶n xuÊt v¸n d¨m, còng theo ph−¬ng thøc ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt s¶n
phÈm, «ng H. Korai [31] ®· tiÕn hµnh t¹o lo¹i v¸n d¨m thÝ nghiÖm mét
4
líp víi khèi l−îng thÓ tÝch 0.6; 0.7; 0.8 g/cm3 vµ lo¹i v¸n d¨m 3 líp víi
khèi l−îng thÓ tÝch 0.7 g/cm3 (khi t¹o v¸n thÝ nghiÖm, l−îng keo, lo¹i
keo, chÕ ®é Ðp v¸n t−¬ng tù nh− nhau). Sau khi t¹o ®−îc v¸n thÝ nghiÖm,
«ng H. Korai tiÕn hµnh c¾t mÉu ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña
v¸n, sau ®ã tiÕn hµnh ®èi chøng nh÷ng tÝnh chÊt nµy víi tiªu chuÈn (JIS)
vµ v¸n th−¬ng m¹i ®ang ®−îc sö dông trªn thÞ tr−êng. Tõ kÕt qu¶ thu
®−îc, «ng H. Korai kÕt luËn Acacia magium 10 n¨m tuæi lµ nguyªn liÖu
tèt ®Ó s¶n xuÊt v¸n d¨m.
Liªn quan ®Õn chÊt l−îng gç xÎ, Tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 1758-75 Gç
xÎ - Ph©n cÊp chÊt l−îng [1] dùa vµo khuyÕt tËt cña gç xÎ, tr−íc tiªn lµ
c¸c lo¹i mÊu m¾t (m¾t sèng, m¾t chÕt), lç mät, môc, mèc biÕn mÇu vµ
mét phÇn quan träng lµ nøt vì, cong vªnh cña gç xÎ, tuú thuéc vµo sè
l−îng khuyÕt tËt cã trªn chiÒu dµi 1m cña gç xÎ mµ s¾p xÕp theo møc chÊt
l−îng.
Nh− vËy, chÊt l−îng gç nguyªn liÖu lµ mét kh¸i niÖm tæng hîp bao gåm
tÝnh chÊt c¬, vËt lý, ®é bÒn tù nhiªn, tÝnh chÊt c«ng nghÖ, c¸c d¹ng
khuyÕt tËt vµ khiÕm khuyÕt c«ng nghÖ, vµ nh÷ng tÝnh chÊt cña c¸c s¶n
phÈm cô thÓ.
§Æc tÝnh c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu gç liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm c©y ®øng
bao gåm: ®−êng kÝnh ngang ngùc ; chiÒu cao sö dông ; tû lÖ vá, gi¸c, lâi ;
khèi l−îng thÓ tÝch vá gi¸c lâi ; khuyÕt tËt cña gç trßn, gç xÎ ; mét sè tÝnh
chÊt c«ng nghÖ nh− ®é bµm dÝnh, ®é biÕn d¹ng gç, mÇu s¾c cña gç, trong
®ã cã mét sè tÝnh chÊt ¶nh h−ëng xÊu ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm.
2.2.N©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu gç
Trong qu¸ tr×nh sö dông gç, ®Æc biÖt gç rõng trång mäc nhanh trong ®ã
cã c¸c lo¹i Keo, B¹ch ®µn, Th«ng...®Ó t¹o s¶n phÈm kh¸c nhau, kh«ng
ph¶i khi nµo nguyªn liÖu còng ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu.
Xem xÐt tuÇn tù theo kh¸i niÖm chÊt l−îng gç nguyªn liÖu, khi sö dông
gç rõng trång mäc nhanh lµm nguyªn liÖu chÕ biÕn (kh«ng kÓ lµm nguyªn
liÖu s¶n xuÊt d¨m m¶nh hoÆc bét giÊy) ng−êi sö dông cã thÓ gÆp ph¶i mét
sè khiÕm khuyÕt g©y c¶n trë qu¸ tr×nh gia c«ng gç. Lµ nh÷ng lo¹i gç mäc
nhanh, v× vËy, khèi l−îng thÓ tÝch thÊp, tÝnh chÊt c¬, vËt lý thÊp, gç bÞ sèp,
nhÊt lµ phÇn ruét, còng cã thÓ c©y gç bÞ gißn, kÐm tÝnh dÎo dai. Mét sè
lo¹i gç cã mÇu kh«ng ®Ñp, l¹i thªm lâi gi¸c ph©n biÖt, cã lo¹i gç sau khi
chÆt h¹, gç tõ mÇu tr¾ng chuyÓn sang mÇu thÉm. Gç rõng trång th−êng cã
nhiÒu cµnh nh¸nh, do ®ã cã nhiÒu mÊu m¾t, trong ®ã cã c¶ m¾t sèng vµ
m¾t chÕt, nh÷ng lo¹i m¾t nµy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh gia c«ng, mÆt
kh¸c, m¾t gç kh«ng ph¶i s¶n phÈm nµo còng ®−îc −a chuéng. Gç rõng
trång th−êng lµ nh÷ng måi ngon cho c«n trïng ph¸ ho¹i vµ nÊm mèc tÊn
c«ng. Trong sè nh÷ng lo¹i gç rõng trång mäc nhanh ®−îc chän cho
ch−¬ng tr×nh “5 TriÖu Ha” cã nh÷ng lo¹i gç ®−îc xÕp vµo lo¹i tèt khi
trång ë n−íc ngoµi, nh−ng kh«ng tr¸nh khái hiÖn t−îng nøt vì ngay sau
khi khai th¸c, hoÆc sau khi xÎ, hiÖn t−îng cong vªnh nøt vì xuÊt hiÖn
5
kh«ng ph¶i chØ ë gç trßn, gç xÎ mµ cßn tån t¹i sau khi ®· t¹o s¶n phÈm
ghÐp thanh g©y ra nøt vì vµ cong vªnh tÊm v¸n ghÐp. Cã nh÷ng lo¹i gç
rõng trång sau khi chÆt h¹ vÉn cßn chøa mét l−îng lín chÊt chiÕt xuÊt,
nh÷ng chÊt nµy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh b¸m dÝnh, g©y khã kh¨n cho qu¸
tr×nh sÊy gç...
Nh÷ng khiÕm khuyÕt ®· nªu xuÊt hiÖn ë gç rõng trång mäc nhanh, lµm
cho qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n,
tr−íc tiªn, chÊt l−îng gç bÞ gi¶m sót, kÐo theo chÊt l−îng s¶n phÈm bÞ h¹n
chÕ, ®é thÈm mü kh«ng cao, khã thuyÕt phôc ng−êi tiªu dïng.
2.3. Nghiªn cøu t¨ng c−êng chÊt l−îng gç ë n−íc ngoµi
+BiÕn tÝnh gç
Trong c«ng nghÖ chÕ biÕn ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt h¹n chÕ c¸c
khuyÕt tËt cña gç ®Ó n©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu.
Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç lµ “BiÕn
tÝnh gç”. Néi dung biÕn tÝnh gç rÊt phong phó, sö dông biÖn ph¸p biÕn
tÝnh cã thÓ gi¶m møc ®é biÕn d¹ng do thêi tiÕt bªn ngoµi, h¹n chÕ møc ®é
hót n−íc, cã thÓ t¨ng ®−îc khèi l−îng thÓ tÝch, kÐo theo t¨ng c−êng tÝnh
chÊt c¬ vËt lý cña gç.
N.I.Vinnhic [28] ®· nªu kh¸i qu¸t néi dung cña “BiÕn tÝnh gç” nh»m n©ng
cao tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç nguyªn khèi mµ kh«ng ph¸ hñy cÊu tróc cña
gç (kh«ng bãc, kh«ng c−a máng, kh«ng b¨m nhá) cña lo¹i gç cã khèi
l−îng thÓ tÝch thÊp nhê nÐn gi¶m thÓ tÝch, tr−íc khi nÐn Ðp gi¶m thÓ tÝch,
cã thÓ tÈm thªm vµo gç nh÷ng ho¸ chÊt kh¸c nhau, trong ®ã cã c¶ kim
lo¹i dÔ nãng chÈy, sau khi gç ®−îc nÐn Ðp, d−íi t¸c ®éng cña nhiÖt hoÆc
c¸c t¸c nh©n kh¸c, sÏ nhËn ®−îc vËt liÖu míi víi khèi l−îng thÓ tÝch vµ
tÝnh chÊt c¬ vËt lý cao h¬n so víi gç ban ®Çu, ®Æc biÖt ®é æn ®Þnh cña gç
sö dông trong m«i tr−êng kh¾c nghiÖt.
Gç ®· biÕn tÝnh ®−îc sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc, mét phÇn ®−îc sö
dông trong lÜnh vùc chÕ t¹o m¸y thay thÕ æ tr−ît kim lo¹i, nh÷ng vËt liÖu
chÞu va ®Ëp lín nh− thoi, tay ®Ëp khi dÖt v¶i, gç biÕn tÝnh mét phÇn ®−îc
sö dông trong ®iÒu kiÖn chÞu ho¸ chÊt hoÆc n−íc mÆn, ®Æc biÖt gç biÕn
tÝnh cã thÓ thay thÕ gç rõng tù nhiªn chÊt l−îng cao khi chÕ t¹o toa xe löa,
hoÆc sµn tÇu thuû.
+Ho¸ dÎo gç
Theo tµi liÖu cña B.I.Ugolep (1975) [23], do nhiÒu nguyªn nh©n, mét sè
lo¹i gç bÞ gißn, gç bÞ gißn g©y nhiÒu khã kh¨n cho gia c«ng chÕ t¹o s¶n
phÈm, khi bµo mÆt, khi phay méng c¸c chi tiÕt...
ThuËt ng÷ ®é gißn (brittle) ®−îc dïng ®Ó m« t¶ tÝnh chÊt biÕn d¹ng rÊt
kÐm cña vËt liÖu tr−íc khi bÞ ph¸ hñy cho dï lùc biÕn d¹ng lín hay bÐ.
Tuy nhiªn, ®é gißn kh«ng nhÊt thiÕt ¸m chØ sù yÕu kÐm cña vËt liÖu. VÝ
dô, c¶ gang vµ phÊn ®Òu lµ vËt liÖu gißn mÆc dï lùc cÇn thiÕt ®Ó ph¸ huû
chóng rÊt kh¸c nhau. Theo B.I.Ugolep (1975) [23] , ®é gißn cña gç ®−îc
6
x¸c ®Þnh b»ng c«ng riªng khi uèn va ®Ëp, chØ sè nµy cµng nhá, chøng tá
gç cµng gißn.
§Ó gi¶m ®é gißn cña gç cÇn tiÕn hµnh “biÕn tÝnh gç’ theo h−íng hãa dÎo
gç, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó hãa dÎo gç lµ sö dông n−íc hoÆc h¬i
amoni¸c t¸c ®éng vµo gç.
Theo nghiªn cøu cña A.I.Kalinin [29] “Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ho¸ dÎo gç
b»ng amoniac” , c¬ chÕ t−¬ng t¸c cña gç víi amoni¸c ch−a ®−îc lµm râ.
ChØ x¸c ®Þnh ®−îc r»ng, khi tiÕp xóc víi dung dÞch n−íc amoni¸c, sÏ sÈy
ra qu¸ tr×nh thuËn ngÞch trong v¸ch tÕ bµo, kÕt qu¶, ®é dÎo cña gç t¨ng
lªn. B¶n chÊt ho¸ häc cña qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c gi÷a amoni¸c vµ c¸c thµnh
phÇn trong gç ch−a ®−îc chøng minh thùc sù. Còng ®· cã nh÷ng ®Ò xuÊt,
b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c cña gç víi n−íc amoni¸c lµ do sù ph¸ vì
liªn kÕt este gi÷a c¸c hîp phÇn cao ph©n tö bÞ xµ phßng hãa trong m«i
tr−êng kiÒm. Nh− thÕ, yÕu tè tÝch cùc chÝnh lµ ®é kiÒm cña dung dÞch t¸c
®éng vµo gç. Còng cã nh÷ng gi¶i thÝch cho r»ng, c¸c vïng kh«ng kÕt tinh
cña Cellulose vµ Hemicellulose cã tÝnh th©n hîp víi nh÷ng chÊt tr−¬ng në
m¹nh, cã t¸c dông tr−¬ng në lín ®èi víi gç; n−íc kh«ng thÓ chui vµo
vïng kh«ng kÕt tinh cña mixen nh−ng amoniac cã thÓ thùc hiÖn ®−îc qu¸
tr×nh nµy vµ lµm tr−¬ng në c¸c mixen. Lignin lµ thµnh phÇn v« cïng quan
träng liªn quan ®Õn tÝnh dÎo cña gç, amoniac còng cã tÝnh th©n hîp víi
lignin, tÝnh hoµ tan vµ tr−¬ng në cña lignin t¨ng lªn theo møc ®é t¨ng cña
kh¶ n¨ng liªn kÕt hydro trong dung m«i.
Ngoµi dung dÞch n−íc amoni¸c, cã thÓ sö dông khÝ moni¸c ®Ó lµm dÎo gç
nh−ng cÇn cã ¸p lùc, sö dông ¸p lùc sÏ lµm thêi gian hãa dÎo gç gi¶m ®i
nhiÒu lÇn, nÕu chØ “s«ng h¬i amoni¸c” kh«ng cã ¸p lùc, hiÖu qu¶ hãa dÎo
sÏ kÐm.
HiÖn nay ®· thùc hiÖn mét lo¹t qu¸ tr×nh c«ng nghÖ víi thiÕt bÞ phï hîp
®Ó t¹o ra vËt liÖu gç ®−îc ho¸ dÎo b»ng amoni¸c. NhiÒu vËt liÖu lo¹i nµy
®· ®−îc øng dông, gç nguyªn khèi hãa dÎo ®−îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ®å
méc, t¹o dông cô ©m nh¹c, s¶n xuÊt chi tiÕt m¸y, vËt liÖu c¸ch ®iÖn vµ
nhiÒu vËt liÖu kh¸c.
+TÈy tr¾ng, nhuém mÇu gç
C«ng nghÖ chÕ biÕn gç, trong ®ã biÖn ph¸p “BiÕn tÝnh gç” kh«ng nh÷ng
lµm thay ®æi hoµn toµn tÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç nguyªn thñy theo h−íng
cã lîi, tuú thuéc vµo lo¹i s¶n phÈm cã thÓ ®iÒu chØnh tÝnh chÊt theo yªu
cÇu. MÆt kh¸c, c«ng nghÖ chÕ biÕn gç cã thÓ biÕn ®æi mÇu s¾c gç, gç
“®en” cã thÓ biÕn thµnh “tr¾ng” .
K.P.Belaeva [21] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ gi¶i thÝch thÝch vÒ nguån gèc
mÇu s¾c cña gç. MÇu s¾c cña gç do loµi c©y kh¸c nhau t¹o ra, cïng mét
lo¹i c©y nh−ng do khu vùc ph©n bè kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, tuæi c©y
vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c t¹o ra sù sai lÖch mÇu kh¸c nhau. Ngay trªn cïng
mét c©y gç nh−ng ë vÞ trÝ kh¸c nhau còng cã sù kh¸c biÖt vÒ mÇu s¾c,
ngay c¶ gç gi¸c, gç lâi mµu s¾c còng kh¸c nhau, t¹i c¸c mÆt c¾t ngang,
7
xuyªn t©m, tiÕp tuyÕn mµu s¾c còng cã sù biÕn ®æi. Gç cßn ®−îc cÊu t¹o
bëi c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau, trong ®ã cã thµnh phÇn hãa häc, nh÷ng
thµnh phÇn nµy t¹o thµnh mÇu s¾c kh¸c nhau. Xem xÐt tõng thµnh phÇn
riªng biÖt nh− sau.
-Licnin: KÕt cÊu ®¬n thÓ c¬ b¶n cña Licnin lµ mét gèc ph¸t mµu cña kÕt
cÊu hai chuçi gåm cã C = O vµ C = C; ®iÖn tö trong kÕt cÇu nèi ®«i nµy
cã tÝnh linh ho¹t rÊt cao, n¨ng l−îng kÝch ph¸t nhá. Tõ ®ã cã thÓ thÊy ®é
dµi b−íc sãng hÊp thô cã thÓ tõ vïng tia tÝm ®Õn vïng ¸nh s¸ng nh×n thÊy.
Do ®ã licnin lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho gç cã mµu s¾c. Khi ph©n ly
gç sÏ thu ®−îc licnin tù nhiªn víi mµu vµng nh¹t. MÇu cña licnin tù
nhiªn víi 3 gèc ph¸t mÇu.
-ChÊt trÝch ly tõ gç: ChÊt trÝch ly tõ gç chiÕm kho¶ng 10% l−îng
gç kh« tuyÖt ®èi, chÊt trÝch ly cã thÓ tan trong n−íc hay dung m«i h÷u c¬.
⎯O ⎯
C=C⎯C
O
H
OCH3
3 gèc ph¸t mµu: gèc (> C = O); (R – C = C – R) vµ ⎯
Chñng lo¹i cña chÊt trÝch ly cã rÊt nhiÒu mµ thµnh phÇn l¹i rÊt phøc t¹p,
bao gåm c¸c chÊt trung gian trong ho¹t ®éng sèng cña c©y vµ lµ s¶n phÈm
®ång hãa cuèi cïng ®Ó trë thµnh chÊt dinh d−ìng. Lo¹i c©y kh¸c nhau th×
sè l−îng vµ thµnh phÇn chÊt trÝch ly còng kh¸c nhau. Cïng mét c©y gç,
phÇn gç ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau còng cã sù sai kh¸c lín vÒ hµm l−îng vµ
thµnh phÇn chÊt trÝch ly. VËt chÊt cã chøa gèc Phenol trong chÊt trÝch ly
vµ chÊt mµu cã thÓ hÊp thô ¸nh s¸ng b−íc sãng lín h¬n 500 ηm, tõ ®ã
lµm cho gç s¶n sinh mµu s¾c.
-Thµnh phÇn tro: Thµnh phÇn tro lµ thµnh phÇn thø yÕu trong sîi
gç, nã lµ vËt chÊt v« c¬ thu ®−îc sau khi ®èt ch¸y gç. Hµm l−îng chÊt tro
trong gç th«ng th−êng tõ 0,3 - 1%. Hµm l−îng chÊt tro chñ yÕu gåm c¸c
lo¹i acid silic, cacbonat canxi vµ oxalat canxi tån t¹i trong tÕ bµo, ph©n bè
tËp trung thµnh c¸c ®iÓm lµm cho bÒ mÆt gç xuÊt hiÖn c¸c ®iÓm mµu. C¸c
®iÓm mµu lµ hiÖn t−îng dÞ th−êng xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
sèng cña c©y.
-Gç gi¸c vµ gç lâi: Gç ®−îc ph©n thµnh gç gi¸c vµ lâi. Th«ng
th−êng gç lâi mµu ®Ëm, gç gi¸c mµu nh¹t. Gç lâi lµ do sù chuyÓn hãa tõ
gç gi¸c mµ thµnh. Qu¸ tr×nh lâi hãa cña gç lµ mét qu¸ tr×nh sinh hãa v«
cïng phøc t¹p, trong qu¸ tr×nh nµy mét sè biÕn ®æi hãa häc diÔn ra dÉn
®Õn gç lâi h×nh thµnh. C¸c chÊt trÝch ly trong gç gi¸c vµ gç lâi vÒ thµnh
8
phÇn vµ sè l−îng cã sù kh¸c biÖt do ®ã gãp phÇn t¹o ra mÇu s¾c kh¸c
nhau.
-Hµm l−îng n−íc trong gç: Trong tÕ bµo gç ch−a sÊy kh« cã chøa
l−îng n−íc tù do t−¬ng ®èi nhiÒu trong khi tÕ bµo bÞ n−íc hoµn toµn lÊp
®Çy ¸nh s¸ng cã thÓ bÞ chiÕu räi ®Õn tÕ bµo, nh−ng chØ cã mét sè Ýt bÞ t¸n
s¾c trong v¸ch tÕ bµo. Mµu s¾c cña lo¹i gç nµy ®−îc gäi lµ mµu nh¹t. §é
s¸ng cña gç ch−a ®−îc sÊy kh« thÊp h¬n so víi gç ®· sÊy kh«.
-§é th« r¸p bÒ mÆt cña gç: NÕu bÒ mÆt gç kh«ng b»ng ph¼ng th× sù
ph¶n x¹ trªn bÒ mÆt vµ sù t¸n x¹ trªn bÒ mÆt còng sÏ t¨ng lªn dÉn ®Õn ®é
s¸ng t¨ng theo.
Trªn c¬ së hiÓu biÕt vÒ mÇu s¾c cña gç, vÊn ®Ò tÈy tr¾ng gç ®−îc
tiÕn hµnh trªn c¬ së c¸c ph¶n øng ho¸ häc. TÈy tr¾ng gç th−êng thùc hiÖn
®èi víi nhøng lo¹i gç cã mÇu sÉm
Khi gç bÞ sÉm mÇu, cã thÓ sö dông biÖn ph¸p tÈy mÇu, ph−¬ng ph¸p hãa
häc hiÖn nay ®−îc ¸p dông nhiÒu ®Ó tÈy tr¾ng gç. TÈy mµu theo ph−¬ng
ph¸p hãa häc ®−îc chia lµm ba lo¹i: lo¹i lµm thay ®æi néi t¹i ph©n tö chÊt
mµu (vÝ dô thay ®æi vÞ trÝ c¸c nhãm chøc), lo¹i oxy hãa vµ lo¹i khö c¸c
chÊt mµu cã trong gç.
Theo Sæ tay h−íng dÉn “Sö dông c¸c chÊt phñ trang trÝ bÒ mÆt gç” [27],
tÈy tr¾ng gç chÝnh lµ qu¸ tr×nh t¸ch bít licnin vµ c¸c chÊt mµu trong gç.
Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p tÈy tr¾ng gç. Møc ®é vµ hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng cã
liªn quan ®Õn nång ®é pH cña chÊt tÈy, thêi gian vµ sè lÇn thao t¸c tÈy
mµu. NÕu tÈy tr¾ng qu¸ møc sÏ lµm cho gç bÞ ph©n gi¶i, gi¶m ®é bÒn gç,
gi¶m ¸nh mµu gç. Cã rÊt nhiÒu lo¹i hãa chÊt ®−îc sö dông ®Ó tÈy mÇu gç.
+Hydrogen peoxide (H2O2) : cã t¸c dông tÈy tr¾ng tèt, Ýt g©y «
nhiÔm, nh−ng cßn ph¶i nghiªn cøu kÕt hîp víi mét sè chÊt míi nh»m ®¹t
hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng cao. Hydrogen peoxide lµ t¸c nh©n tÈy tr¾ng ®ang
®−îc sö dông phæ biÕn ®Ó tÈy tr¾ng gç, v¸n l¹ng gç vµ bét giÊy. −u ®iÓm
cña dïng Hydrogen peoxide lµ Ýt g©y « nhiÔm m«i tr−êng v× trong n−íc
th¶i hoµn toµn kh«ng cã t¹p chÊt clo, hÇu nh− kh«ng ph¸ huû gç. Tuy
nhiªn, nh−îc ®iÓm cña chÊt nµy lµ kh¶ n¨ng oxy hãa thÊp h¬n nhiÒu c¸c
hîp chÊt cã clo (Cl2). Hydrogen peoxide cã t¸c dông trong viÖc oxy hãa
licnin. Hydrogen peoxide (H2O2) ®−îc sö dông nhiÒu, hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng
t−¬ng ®èi tèt, nång ®é th−êng dïng 15 -30% (nång ®é cao, tÈy tr¾ng
nhanh). Nã cã thÓ gi¶i phãng oxy, ph©n gi¶i chÊt mµu trong gç. §Ó t¨ng
tèc ®é gi¶i phãng oxy, cã thÓ thªm n−íc amoniac, l−îng n−íc amoniac
(25%) cho vµo kho¶ng 5 - 10% l−îng H2O2.
Trong qu¸ tr×nh tÈy tr¾ng gç b»ng hydrogen peoxide (H2O2), t¸c nh©n hãa
häc chñ yÕu lµm thay ®æi cÊu tróc c¸c nhãm mang mÇu cña licnin vµ c¸c
chÊt trÝch ly lµ ion HOO. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng kiÒm tÝnh (pH = 10
theo
– 11) hydrogen peoxide (H2O2) sÏ chuyÓn ®æi thµnh ion HOO
ph−¬ng tr×nh sau:
9
H2O2
OH−
+
HOO −
+
H2O
Ion HOO − trong qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c víi c¸c nhãm mang mÇu cña gç lµm
biÕn ®æi cÊu tróc cña c¸c nhãm nµy lµm cho chóng trë nªn hÊp thô Ýt ¸nh
s¸ng nh×n thÊy ®−îc h¬n.
+Acid oxalic (COOH)2 : Khi dïng chÊt nµy lµm chÊt tÈy tr¾ng ph¶i
pha chÕ 3 lo¹i dung m«i sau ®©y: 75 g acid oxalic kÕt tinh hßa tan trong
1000 ml n−íc; 75 g Na2S2O8 kÕt tinh hßa tan trong 1000 ml n−íc; 24.5 g
Na2B4O7.10H2O hßa tan trong 1000 ml.
Khi sö dông, quÐt dung dÞch acid oxalic tr−íc, sau khi h¬i kh« (4÷5 phót)
l¹i quÐt Na2S2O8. NÕu ®é tr¾ng kh«ng ®¹t yªu cÇu, l¹i dïng dung dÞch
borate lµm −ít bÒ mÆt gç, vµ dïng n−íc s¹ch röa s¹ch.
Hai lo¹i dung dÞch tr−íc cã t¸c dông tÈy tr¾ng, nh−ng chØ dïng dung dÞch
acid oxalic hiÖu qu¶ tÈy tr¾ng t−¬ng ®èi thÊp, phèi hîp sö dông Na2S2O8
hiÖu qu¶ tèt h¬n. Dung dÞch borate lµ dung dÞch alkali yÕu, dïng ®Ó trung
hßa l−îng acid rÊt nhá cßn sãt l¹i trªn gç.
+Natri hydrosunfit (NaHSO3) : Natri hydrosunfit lµ chÊt ®iÓn h×nh
dïng ®Ó thay ®æi cÊu tróc néi t¹i cña chÊt mµu. S¬ ®å ph¶n øng nh− sau:
O
OH
+
RC
NaHSO3
RC
H
OSO2Na
§Ó t¨ng c−êng ph¶n øng chuyÓn hãa chÊt mµu, dung dÞch bisulfit natri
cÇn pha trong m«i tr−êng kiÒm . Tr−íc tiªn pha dung dÞch b·o hßa vµ 6.3
g KMnO4 kÕt tinh hoµ tan trong 1000 ml n−íc. QuÐt dung dÞch KMnO4
tr−íc, sau 5 phót, khi bÒ mÆt gç h¬i kh«, l¹i quÐt tiÕp dung dÞch NaHSO3.
LÆp l¹i c¸c thao t¸c trªn cho ®Õn khi gç tr¾ng.
+NaOCl (hypo clorit) : Trong dung dÞch n−íc, hypo clorit thñy ph©n
theo ph−¬ng tr×nh:
NaOCl
+
H2O
NaOH
+
HOCl dÔ dµng bÞ ph©n gi¶i:
HOCl
HCl
10
+
O
HOCl
Trong m«i tr−êng kiÒm ph¶n øng ph©n gi¶i HOCl x¶y ra chËm. §Ó ®Èy
nhanh ph¶n øng cÇn ph¶i cã chÊt hÊp thô oxy nguyªn tö. Licnin vµ
xenlluloza sÏ ®¶m nhËn vai trß nµy. Do vËy licnin sÏ bÞ thay ®æi cÊu tróc
vµ bÞ biÕn mµu.
NaOCl còng cã thÓ dïng ®Ó tÈy tr¾ng ®èi víi nh÷ng chÊt mµu cã gèc
andehyt (- CHO). C¬ chÕ ph¶n øng nh− sau:
O
+ NaOCl
C
COOH + NaCl
H
Nh− trªn ®· tr×nh bÇy, khi mÇu s¾c cña gç kh¸c biÖt, cã thÓ sö dông sö
dông Kü thuËt xö lý mÇu ë gç bao gåm nhuém mÇu vµ tÈy tr¾ng. Theo
h−íng trong “Sæ tay h−íng dÉn sö dông c¸c chÊt phñ trang trÝ bÒ mÆt gç”
[27]. Sau khi gç ®−îc tÈy tr¾ng, tiÕn hµnh nhuém mÇu gç. §Ó nhuém mÇu
gç, tr−íc hÕt cÇn lùa chän chÊt nhuém mÇu. Yªu cÇu c¬ b¶n khi chän chÊt
nhuém mµu cÇn bÒn v÷ng víi ¸nh s¸ng, cã kh¶ n¨ng thÊm s©u vµo bªn
trong gç, dung dÞch chÊt nhuém mµu ph¶i cã ®é ph©n t¸n cao.
PhÇn lín c¸c chÊt nhuém mµu hßa tan tèt trong n−íc vµ c¸c dung m«i h÷u
c¬ (r−îu, dÇu). Møc ®é hßa tan chÊt nhuém mµu trong c¸c chÊt láng rÊt
kh¸c nhau. PhÇn lín ®é hßa tan chÊt nhuém mµu t¨ng lªn d−íi t¸c dông
cña nhiÖt.
ChÊt nhuém mµu cã rÊt nhiÒu vµ còng cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i.
Tuy nhiªn, cã hai c¸ch cã thÓ nªu bËt ®−îc b¶n chÊt cña chÊt nhuém mµu
®ã lµ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o hãa häc vµ ph©n lo¹i theo c¸c ph−¬ng ph¸p
sö dông.
+T¨ng c−êng kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña gç
Trong kh¸i niÖm chÊt l−îng nguyªn liÖu gç, TiÕn sü H. Yamamoto [19]
®· nªu, ®é b¸m dÝnh víi keo lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu cña tÝnh chÊt
c«ng nghÖ. Keo ®Ó d¸n dÝnh c¸c phÇn tö gç ®−îc sö dông rÊt nhiÒu khi t¹o
s¶n phÈm chÕ biÕn gç, tõ s¶n xuÊt ®å méc, s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh hay
s¶n xu¸t v¸n d¨m.
Mét sè lo¹i gç cã kh¶ n¨ng b¸m dÝnh tèt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua lùc
tr−ît mµng keo. Theo tµi liÖu cña H.A. Berlin [25] , mét sè lo¹i gç cã kh¶
n¨ng b¸m dÝnh kÐm, cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n vµ nhiÒu tµi liÖu lý thuyÕt
gi¶i thÝch vÒ kh¶ n¨ng b¸m dÝnh cña gç, trong ph¹m vi hÑp chØ ®Ò cËp ®Õn
¶nh h−ëng cña chÊt chiÕt xuÊt.
Theo tµi liÖu cña A.B.Obolenca (1965) [26], chÊt chiÕt xuÊt bao gåm nhùa
gç vµ c¸c chÊt bay h¬i v.v..., nhùa gç lµ chÊt kh«ng tan trong n−íc nh−ng
tan trong dung m«i h÷u c¬ trung tÝnh, nhùa gç bao gåm Smonlic axÝt, axÝt
bÐo, este....
Trong c¸c lo¹i gç, gç l¸ kim cã chøa l−îng nhùa lín h¬n lo¹i gç l¸ réng.
Gç th«ng chøa l−îng nhùa nhiÒu nhÊt. L−îng nhùa chøa trong gç l¸ kim
11
chiÕm tû lÖ rÊt lín, chÊt bÐo vµ axÝt bÐo chøa trong nhùa cña gç l¸ kim
chiÕm 40-65%.
C¸c chÊt kh«ng xµ phßng giao ®éng trong kho¶ng lín, c¸c chÊt chñ yÕu lµ
sterin, r−îu bËc cao, alyphatic hydrocacbon v.v...
C¸c chÊt chiÕt xuÊt tån t¹i trong gç ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau, c¸c chÊt hoµ
tan trong n−íc l¹nh bao gåm ®−êng, muèi kho¸ng, albumin, nÕu tû lÖ nµy
lín th× ®©y lµ thøc ¨n cña nÊm mèc vµ c«n trïng, cÇn ph¶i l−u ý vÊn ®Ò
b¶o qu¶n, mét sè chÊt hoµ tan trong n−íc nãng, mét sè chÊt tan trong cån
vµ benzen, nh÷ng chÊt nµy liªn quan ®Õn nhùa (dÇu).
C¸c chÊt chiÕt xuÊt ®· giíi thiÖu lµ c¸c chÊt lµm ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh
sÊy vµ ®Æc biÖt lµ ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh d¸n dÝnh. C¸c chÊt nµy lµm bÈn
bÒ m¨t gç, c¶n trë qu¸ tr×nh d¸n dÝnh, g©y l¾ng ®äng ë bÒ mÆt. C¸c chÊt
chiÕt xuÊt kþ n−íc lµm gi¶m tÝnh thÊm −ít bÒ mÆt, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng dµn
tr¶i keo trªn bÒ mÆt bÞ h¹n chÕ, kh«ng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh d¸n dÝnh.
C¸c chÊt chiÕt xuÊt bÞ «xy ho¸ lµm t¨ng tÝnh axit cña bÒ mÆt gç g©y tho¸i
biÕn bÒ mÆt gç, lµm cho c−êng ®é d¸n dÝnh gi¶m.
Nh− thÕ, lo¹i trõ nhùa trªn bÒ mÆt gç sÏ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng liªn kÕt cña
gç khi d¸n dÝnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn trang trÝ bÒ mÆt s¶n phÈm víi mÇu s¾c
s¸ng.
T¸c gi¶ A.B.Obolenca (1965) [26] ®· nªu nguyªn nh©n lµm gi¶m kh¶
n¨ng b¸m dÝnh cña gç víi keo, ®ång thêi t¸c gi¶ còng ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn
ph¸p kh¾c phôc. Theo A.B.Obolenca [26], cã thÓ lo¹i trõ nhùa b»ng dung
m«i nh− axetone, cån, nhãm benzen, CCl4 ...Dïng dung dÞch axetone
25% cã thÓ nhanh chãng lo¹i trõ ®−îc nhùa, nh−ng nh÷ng lo¹i dung m«i
nµy ®¾t, dÔ ch¸y hoÆc rÊt ®éc v× cã nhãm benzen.
Cã thÓ lo¹i trõ nhùa b»ng alkali, nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ nhùa
cã thÓ cïng alkali t¹o thµnh lo¹i xµ phßng cã tÝnh hßa tan, sau ®ã dïng
n−íc s¹ch ®Ó röa s¹ch. Dung dÞch alkali th−êng dïng nhÊt lµ dung dÞch
n−íc Na2CO3 nång ®é 5 - 6% hoÆc dung dÞch n−íc NaOH nång ®é 4-5%.
Khi dïng alkali lo¹i trõ nhùa, dÔ lµm cho mµu s¾c cña gç sÉm ®i, v× thÕ
ph−¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp víi trang søc xÉm mµu.
NÕu dïng hçn hîp dung dÞch alkali (80%) vµ dung dÞch n−íc axetone
(20%) ®Ó lo¹i trõ nhùa th× hiÖu qu¶ cµng tèt. Khi pha chÕ dung dÞch alkali
vµ axetone, nªn dïng n−íc nãng 60-800C. Dïng dung dÞch alkali ®· pha
chÕ quÐt lªn chç cã nhùa sau 2-3 giê, dïng n−íc nãng hoÆc dung dÞch
Na2CO3 nång ®é 2% cã thÓ röa s¹ch nhùa ®· xµ phßng ho¸.
Trong thùc tÕ, cã thÓ sö dông biÖn ph¸p luéc ®Ó lo¹i trõ nhùa vµ mét sè
chÊt chiÕt suÊt dÔ tan trong n−íc nãng. Gç sau khi luéc cßn ¶nh h−ëng tèt
®Õn c«ng ®o¹n sÊy vµ gi¶i to¶ øng suÊt. Gç sau khi luéc, thêi gian sÊy
gi¶m ®i do t¸c ®éng cña nhiÖt Èm, mÆt kh¸c, lµm thay ®æi d¹ng tån t¹i cña
mét sè thµnh phÇn chÊt chiÕt xuÊt, chÝnh sù thay ®æi nµy mµ hÖ sè
khuÕch t¸n Èm thay ®æi, kÕt qu¶, qu¸ tr×nh tho¸t Èm cña gç t¨ng nhanh.
12
+Gi¶m biÕn d¹ng cña gç
Trong Tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 1758-75 Gç xÎ - Ph©n cÊp chÊt l−îng
[1] ®· nªu ë phÇn trªn, møc ®é nøt vì, cong vªnh cña gç xÎ lµ mét trong
nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng gç. ChÊt l−îng gç bÞ ¶nh h−ëng nÕu gç
bÞ cong vªnh, vÆn xo¾n hay bÞ nøt vì, trong ®ã, møc ®é thay ®æi øng suÊt
t¨ng tr−ëng theo chu vi khóc gç vµ néi øng suÊt ®−îc xem lµ nguyªn nh©n
chñ yÕu.
Cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò øng suÊt sinh tr−ëng cña gç rõng trång,
Imam Wahyudi, H.Yamamoto-Growth [30] , Koichi Murata [22] ®· tæng
kÕt, øng suÊt sinh tr−ëng theo chiÒu däc th©n c©y, ®Æc biÖt ë c¸c c©y cã
®−êng kÝnh nhá h¬n 30 cm dÉn ®Õn hiÖn t−îng nøt ®Çu c¸c khóc gç trßn,
c¸c tÊm v¸n b×a còng nh− c¸c phiÕn gç xÎ vµ sù biÕn d¹ng c¸c s¶n phÈm
cuèi cïng lµm cho chiÒu dÇy s¶n phÈm bÞ bÞ thay ®æi.
Trong nhiÒu tr−êng hîp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c khóc gç cã ®−êng kÝnh
nhá, thî c−a ph¶i c−a c¾t c¸c tÊm v¸n víi ®é d− gia c«ng lín ®Ó ®¶m b¶o
c¸c kÝch cì cuèi cïng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc sau qu¸ tr×nh sÊy, nh− thÕ
còng lµm gi¶m tØ lÖ thµnh khÝ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
HiÖn nay x¸c ®Þnh trùc tiÕp øng suÊt sinh tr−ëng gÆp khã kh¨n v× thiÕu
thiÕt bÞ ®o chuyªn dïng. Tuy nhiªn, cã thÓ x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng xÊu cña
øng suÊt sinh tr−ëng t¸c ®éng ®Õn chÊt l−îng gç vµ tû lÖ sö dông.
§èi víi gç trßn, ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh tr−ëng ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng
qua nøt ®Çu khóc gç trßn. §èi víi gç xÎ, ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh
tr−ëng ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nøt vì vµ biÕn d¹ng cña tÊm v¸n theo c¸c
chiÒu kh¸c nhau.
§Ó x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña øng suÊt sinh tr−ëng ®Õn chÊt l−îng vµ tû lÖ
sö dông gç, tiÕn hµnh xÎ gç trßn thµnh hép, gç xÎ ®−îc ®Ó trong kh«ng
khÝ cho kh« dÇn, trong qu¸ tr×nh kh«, gç xÎ sÏ bÞ nøt vì vµ cong vªnh, tiÕn
hµnh ®o møc ®é nøt vì vµ cong vªnh cña gç xÎ theo c¸c tiªu chuÈn hiÖn
hµnh.
§Ó gi¶i quyÕt ¶nh h−ëng xÊu cña øng suÊt sinh tr−ëng ®Õn chÊt l−îng gç
lµ mét vÊn ®Ò rÊt lín vµ khã kh¨n, tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc gi¶ quyÕt
mét phÇn trong Dù ¸n ADP/2002/015, Dù ¸n nµy ®−îc hîp t¸c quèc tª víi
tiªu ®Ò “N©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm gç xÎ B¹ch ®µn rõng trång ë ViÖt
Nam, trung Quèc vµ ¤xtraylia’’.
2.4.Nghiªn cøu t¨ng c−êng chÊt l−îng gç ë trong n−íc
+Nghiªn cøu biÕn tÝnh gç
Mét trong nh÷ng nghiªn cøu biÕn tÝnh theo h−íng t¨ng c−êng tÝnh chÊt c¬
vËt lý cña gç ®¸p øng yªu cÇu chÊt l−îng s¶n phÈm ®−îc chó ý lµ nghiªn
cøu t¨ng c−êng tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç V¹ng trøng ®Ó lµm thoi dÖt v¶i
[15].
Tr−íc ®©y (tõ n¨m 1979 trë vÒ tr−íc), thoi dÖt v¶i c«ng nghiÖp cña ViÖt
Nam th−êng ®−îc nhËp tõ Trung Quèc, nguyªn liÖu ®Ó lµm thoi yªu cÇu
cã khèi l−îng thÓ tÝch tõ 0.85-0.88 g/cm3, khi sö dông, thoi dÖt cÇn lµm
13
viÖc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó dÖt ®−îc tõ 1000-1200 m
v¶i tÝnh theo chiÒu dµi. §Ó thay thÕ lo¹i thoi nhËp ngo¹i, t¸c gi¶ ®· sö
dông biÖn ph¸p "BiÕn tÝnh gç’’ bao gåm tÈm vµo gç dung dÞch biÕn tÝnh
Phenolic, kÕt hîp nÐn Ðp gi¶m thÓ tÝch 25% nh»m t¨ng khèi l−îng thÓ
tÝch trung b×nh cña gç V¹ng trøng tõ 0.42÷0.44 g/cm3 lªn 0.85÷0.88
g/cm3 . KÕt qu¶, thùc tÕ ®· c«ng nhËn, thoi dÖt s¶n xuÊt tõ gç biÕn tÝnh
®¸p øng yªu ®Ò ra.
+Nghiªn cøu x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vµ s¶n phÈm gç rõng trång
HiÖn nay, ë trong n−íc ®· tiÕn hµnh mét sè nghiªn cøu sö dông gç rõng
trång mäc nhanh. NÕu kh«ng kÓ ®Õn nghiªn cøu b¶o qu¶n gç ®Ó chèng
x©m h¹i cña c«n trïng vµ nÊm m«c, cã mét sè nghiªn cøu vÒ sö dông gç
rõng trång mäc nhanh t¹o s¶n phÈm ®−îc quan t©m.
Trong luËn v¨n Th¹c sü cña Bïi §×nh Toµn [9] “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu
t¹o, tÝnh chÊt chñ yÕu cña gç Keo lai (Acacia mangium x Acacia
auriculiformis) vµ ®Þnh h−íng sö dông trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt v¸n
ghÐp thanh”, t¸c gi¶ tiÕn hµnh x¸c ®Þnh cÊu t¹o th« ®¹i, cÊu t¹o hiÓn vi,
x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vËt lý, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c¬ häc cña gç, sau ®ã, tiÕn
hµnh xÎ thanh c¬ së, t¹o v¸n ghÐp, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt
cña s¶n phÈm v¸n ghÐp thanh nh− khèi l−îng thÓ tÝch v¸n, ®é tr−ît mµng
keo, ®é cong, ®é l−în sãng cña tÊm v¸n, sau ®ã kÕt luËn, gç Keo lai ®¸p
øng yªu cÇu lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt v¸n ghÐp thanh.
CÊu t¹o gç Keo lai 9 n¨m tuæi ®−îc Bïi §×nh Toµn [9] x¸c ®Þnh nh− sau,
Keo lai cã gç lâi gi¸c ph©n biÖt, gç lâi mÇu n©u ®en, vßng n¨m kh«ng
ph©n biÖt, chiÒu réng vßng n¨m tõ 1.2 ®Õn 1.7 cm, gç sím, gç muén
kh«ng ph©n biÖt. VÒ cÊu t¹o hiÓn vi, m¹ch gç trung b×nh Φ=0.1- 0.2
(mm), sè lç m¹ch Ýt, nhá h¬n 5 m¹ch/mm2 (2-3 lç/mm2). Trong m¹ch gç
kh«ng cã thÓ bÝt. M¹ch gç ®−îc xÕp ph©n t¸n, h×nh thøc tô hîp ®¬n vµ kÐp
víi sè l−îng tõ 2- 4 lç. Trªn mÆt c¾t ngang tia gç râ, kÝch th−íc nhá (<0.1
mm), sè l−îng trung b×nh (6-11 tia/mm). TÕ bµo m« mÒm trong gç Keo
lai cã h×nh thøc ph©n bè ph©n t¸n, h×nh thøc tô hîp lµ v©y quanh m¹ch kÝn
h×nh trßn. Lç th«ng ngang xÕp so le, kÝch th−íc nhá (6-8 µm).
TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç Keo lai cÊp tuæi 5 n¨m ®−îc §ç V¨n B¶n [13]
nghiªn cøu x¸c ®Þnh, kÕt qu¶ ®−îc ghi ë B¶ng 2.2. TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña
gç Keo lai cÊp tuæi 9 n¨m ®−îc Bïi §×nh Toµn [9] nghiªn cøu x¸c ®Þnh,
c¸c kÕt qu¶ ®−îc ghi ë B¶ng 2.1.
14
B¶ng 2.1: TÝnh chÊt vËt lý, c¬ häc cña gç Keo lai Ba V× 9 n¨m
Danh môc tÝnh chÊt
§¬n vÞ Sè ®o
§é d·n dµi xuyªn t©m
%
3.89
§é d·n dµi tiÕp tuyÕn
%
7.23
HÖ sè d·n dµi xuyªn t©m
0.13
HÖ sè d·n dµi tiÕp tuyÕn
0.24
§é co rót xuyªn t©m
3.73
§é co rót tiÕp tuyÕn
%
7.53
§é co rót thÓ tÝch
%
12.13
HÖ sè co rót xuyªn t©m
0.24
HÖ sè co rót tiÕp tuyÕn
0.50
HÖ sè co rót thÓ tÝch
0.81
3
g/cm
0.459
Khèi l−îng thÓ tÝch γ0
3
g/cm
0.559
Khèi l−îng thÓ tÝch γ15
3
g/cm
0.520
Khèi l−îng thÓ tÝch γ12
5
Giíi h¹n bÒn khi nÐn däc thí W=12%
10 Pa 750.14
Giíi h¹n bÒn khi nÐn ngang thí W=12% xuyªn t©m
105 Pa 81.14
Giíi h¹n bÒn khi nÐn ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn
105 Pa 69.24
Giíi h¹n bÒn khi kÐo däc thí W=12%
105 Pa 1120
Giíi h¹n bÒn khi kÐo ngang thí W=12% xuyªn t©m
105 Pa 37.26
Giíi h¹n bÒn khi kÐo ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn
105 Pa 35.24
Giíi h¹n bÒn khi uèn tÜnh
105 Pa 1182
Giíi h¹n bÒn khi tr−ît däc thí W=12% xuyªn t©m
105 Pa 93.75
Giíi h¹n bÒn khi tr−ît däc thí W=12% tiÕp tuyÕn
105 Pa 103.67
Giíi h¹n bÒn khi tr−ît ngang thí W=12% xuyªn t©m 105 Pa 49.82
Giíi h¹n bÒn khi tr−ît ngang thí W=12% tiÕp tuyÕn
105 Pa 69.56
Trong luËn v¨n Th¹c sü cña Nguyªn Hång Nhiªn [10] “Nghiªn cøu mét
sè tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç Keo lai (Acacia mangium x Acacia
auriculiformis) phôc vô cho s¶n xuÊt v¸n d¨m” t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh nh÷ng
tÝnh chÊt cÇn thiÕt nhÊt ®èi víi nguyªn liÖu khi s¶n xuÊt v¸n d¨m lµ khèi
l−îng thÓ tÝch, ®é pH, tû lÖ vá, kh¶ n¨ng b¨m gç thµnh d¨m. MÆt kh¸c, t¸c
gi¶ ®· x¸c ®Þnh tû lÖ g÷a gi¸c vµ lâi, khuyÕt tËt mÊu m¾t, tû lÖ môc lµ
nh÷ng th«ng sè c«ng nghÖ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng v¸n d¨m.
TiÕp theo, t¸c gi¶ nghiªn cøu l−îng keo liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng b¸m dÝnh
cña c¸c phÇn tö d¨m trong 1 tÊm v¸n. §Ó cã lo¹i v¸n thÝch hîp, ®¸p øng
yªu cÇu s¶n xuÊt ®å méc th«ng dông, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt lo¹i v¸n víi khèi
l−îng thÓ tÝch nhá nhÊt tiªu tèn Ýt nguyªn liÖu gç vµ chÊt kÕt dÝnh, nh−ng
vÉn ®¶m b¶o tÝnh chÊt cña v¸n ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái c¬ b¶n nhÊt cña
Tiªu chuÈn Ngµnh vÒ s¶n phÈm v¸n d¨m.
15
B¶ng 2.2: TÝnh chÊt c¬, vËt lý gç Keo lai 5 n¨m
Danh môc tÝnh chÊt
§¬n vÞ
§é co rót thÓ tÝch
%
§é co rót xuyªn t©m
%
§é co rót tiÕp tuyÕn
%
HÖ sè co rót thÓ tÝch
§é hót Èm
%
NÐn däc
kg/cm2
Uèn tÜnh – xuyªn t©m
kg/cm2
Uèn tÜnh – TiÕp tuyÕn
kg/cm2
Uèn va ®Ëp – xuyªn t©m
Kgm /cm2
Tr−ît däc – xuyªn t©m
kg/cm2
Tr−ît däc – tiÕp tuyÕn
kg/cm2
Søc chèng t¸ch – xuyªn t©m
kg/cm
Søc chèng t¸ch – tiÕp tuyÕn
kg/cm
Modul uèn – xuyªn t©m
kg/cm2
Modul uèn tiÕp tuyÕn
kg/cm2
Sè ®o
5.80
1.43
4.05
0,39
25.8
417
022
1003
0.67
111
157
9.7
14.3
93
88
Nghiªn cøu cña Ph¹m V¨n Ch−¬ng [11] vÒ sö gç Keo tai t−îng ®Ó lµm
v¸n ghÐp thanh ®· x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt c¬ vËt lý cña gç, tiÕn hµnh
x¸c ®Þnh c«ng nghÖ t¹o v¸n ghÐp thanh, trong ®ã cã v¸n ghÐp thanh lâi
®Æc kh«ng phñ mÆt vµ v¸n ghÐp thanh cã phñ mÆt, ®· x¸c ®Þnh ®−îc tû lÖ
kÝch th−íc cña mÆt c¾t thanh ghÐp.
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ph¹m V¨n Ch−¬ng [11] Keo tai t−îng lµ
lo¹i c©y cã gi¸c, lâi ph©n biÖt, gç gi¸c cã mµu vµng nh¹t, gç lâi cã mµu
x¸m ®en. Khi c©y võa chÆt h¹, gç gi¸c vµ gç lâi rÊt dÔ ph©n biÖt. ë ®é
tuæi 5-10 n¨m, tû lÖ trung b×nh phÇn gç lâi kho¶ng 75%. Vïng tuû c©y
(®Æc biÖt ë giai ®o¹n 10 n¨m) h×nh thµnh mét vïng “gç giµ” mÒm, xèp,
mµu n©u x¸m, vïng gç nµy lµ nguyªn nh©n lµm cho gç bÞ rçng ruét, lµm
gi¶m ®é bÒn c¬ häc còng nh− tû lÖ lîi dông trong qu¸ tr×nh sö dông. Mét
trong nh÷ng nh−îc ®iÓm chñ yÕu cña Keo tai t−îng lµ rçng ruét. Khi quan
s¸t viÖc trång Keo tai t−îng ë mét sè vïng thuéc Malaysia ng−êi ta thÊy
r»ng tû lÖ rçng ruét kho¶ng 35% thÓ tÝch cña c©y ë ®é tuæi 9-10 n¨m. §©y
lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cÇn ®Æc biÖt quan t©m khi quyÕt ®Þnh tuæi
chÆt h¹ còng nh− lùa chän c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm.
Trong mçi vßng n¨m, phÇn gç sím vµ gç muén ph©n biÖt kh«ng râ rµng.
Trªn mÆt c¾t ngang quan s¸t thÊy vßng n¨m lµ nh÷ng ®−êng t−¬ng ®èi
trßn ®Òu vµ ®ång t©m v©y quanh tuû.
Quan s¸t cÊu t¹o th« ®¹i, Keo tai t−îng cã thí gç t−¬ng ®èi th¼ng vµ th«,
m¹ch gç ph©n t¸n tô hîp ®¬n vµ kÐp xen kÏ, sè l−îng gç m¹ch nhiÒu, tia
gç cã sè l−îng nhiÒu, kÝch th−íc trung b×nh. Tæ chøc tÕ bµo m« mÒm nèi
tiÕp nhau thµnh tõng d©y däc theo th©n c©y, h×nh thøc ph©n bè theo mÆt
c¾t ngang v©y quanh m¹ch theo h×nh trßn kh«ng kÝn.
16
TÝnh chÊt c¬, vËt lý cña gç Keo tai t−îng ë ®é tuæi 8-10 n¨m ®−îc Ph¹m
V¨n Ch−¬ng x¸c ®Þnh [11], kÕt qu¶ ®−îc ghi trong B¶ng 2.3 vµ B¶ng 2.4.
B¶ng 2.3: TÝnh chÊt vËt lý cña gç Keo tai t−îng
Danh môc tÝnh chÊt
§¬n vÞ ®o
Sè ®o
Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng däc thí
%
0.28
Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng xuyªn t©m
%
2.26
Tû lÖ gi·n në gç gi¸c theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn
%
6.72
Tû lÖ gi·n në thÓ tÝch
%
9.47
Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng däc thí
%
0.28
Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng xuyªn t©m
%
1.64
Tû lÖ gi·n në gç lâi theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn
%
5.42
Tû lÖ gi·n në thÓ tÝch
%
7.49
Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng däc thí
%
0.33
Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng xuyªn t©m
%
2.63
Tû lÖ co rót gç gi¸c theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn
%
6.95
Tû lÖ co rót thÓ tÝch
%
10.34
Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng däc thí
%
0.30
Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng xuyªn t©m
%
1.86
Tû lÖ co rót gç lâi theo ph−¬ng tiÕp tuyÕn
%
6.04
Tû lÖ co rót thÓ tÝch
%
8.18
3
Khèi l−îng thÓ tÝch gç gi¸c kh« kiÖt
g/cm
0.53
3
Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n gç lâi
g/cm
0.47
3
Khèi l−îng thÓ tÝch gç kh« kiÖt
g/cm
0.45
3
Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n
g/cm
0.42
B¶ng 2.4: TÝnh chÊt c¬ häc cña gç Keo tai t−îng
Danh môc tÝnh chÊt
§¬n vÞ ®o
Sè ®o
2
Kgf/cm
810.00
øng suÊt Ðp däc cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
665.00
øng suÊt Ðp däc cña gç lâi
Kgf/cm2
47.82
øng suÊt Ðp ngang toµn bé TT cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
59.31
øng suÊt Ðp ngang toµn bé XT cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
45.11
øng suÊt Ðp ngang toµn bé TT cña gç lâi
Kgf/cm2
53.14
øng suÊt Ðp ngang toµn bé XT cña gç lâi
2
Kgf/cm
75.03
øng suÊt Ðp ngang côc bé TT cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
92.33
øng suÊt Ðp ngang côc bé XT cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
67.56
øng suÊt Ðp ngang côc bé TT cña gç lâi
2
Kgf/cm
61.57
øng suÊt Ðp ngang côc bé XT cña gç lâi
Kgf/cm2
946.00
øng suÊt uèn tÜnh cña gç gi¸c
2
Kgf/cm
871.00
øng suÊt uèn tÜnh cña gç lâi
2
Modun ®µn håi cña gç gi¸c
Kgf/cm
93.58.103
Modun ®µn håi cña gç lâi
Kgf/cm2
82.47.103
17
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÊp bé do TS. NguyÔn Träng Nh©n [2]
“Nghiªn cøu x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña gç Keo, B¹ch ®µn phôc vô
c«ng nghiÖp d¨m vµ v¸n ghÐp thanh” ®· x¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt c«ng
nghÖ cña gç Keo l¸ trµm, Keo lai, B¹ch ®µn Urophylla ë §¹i L¶i, Phó Thä
sö dông trong lÜnh vùc v¸n d¨m vµ v¸n ghÐp thanh. KÕt qu¶, ®· ®Þnh ®−îc
khèi l−îng thÓ tÝch cña gç, tû lÖ vá, gi¸c, lâi, ®é pH cña gç, ®é b¸m dÝnh
cña gç, ®é b¸m dÝnh cña c¸c phÇn tö d¨m, mét sè lo¹i khuyÕt tËt nh− mÊu
m¾t th−êng gÆp ë nh÷ng lo¹i gç nµy ¶nh h−ëng ®Õn tû lÖ sö dông khi s¶n
xuÊt v¸n ghÐp thanh vµ v¸n d¨m.
§èi víi gç Keo l¸ trµm, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn ThÞ Mü Ph−¬ng
[12] trong luËn v¨n cuèi kho¸ “Kh¶o s¸t cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt vËt lý cña gç
Trµm b«ng vµng” ®· x¸c ®Þnh cÊu t¹o th« ®¹i, cÊu t¹o hiÓn vi, tÝnh chÊt
vËt lý cña lo¹i gç nµy.
§Æc ®iÓm cÊu t¹o cña gç Keo l¸ trµm ®−îc NguyÔn ThÞ Mü Ph−¬ng
nghiªn cøu [12]. §èi t−îng nghiªn cøu lµ gç Keo l¸ trµm trång ë §¹i häc
N«ng l©m Thñ §øc lo¹i 8-10 n¨m tuæi. KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh, gç cã lâi
gi¸c ph©n biÖt, khi míi chÆt h¹, gç gi¸c cã mÇu hång nh¹t, khi ®Ó kh«
chuyÓn sang mÇu vµng, cßn gç lâi th−êng tõ mÇu n©u ®á chuyÓn sang
mÇu n©u vµng.
VÒ cÊu t¹o hiÓn vi, m¹ch gç s¾p xÕp theo h×nh thøc ph©n t¸n, mËt ®é lç
m¹ch trung b×nh, ®−êng kÝnh lç m¹ch kh¸ lín, v¸ch dÇy, chiÒu dµi m¹ch
gç trung b×nh 1-2 mm. Bªn trong m¹ch gç cã chøa chÊt mÇu. Lç m¹ch cã
d¹ng h×nh trßn hay bÇu dôc. §a phÇn lµ lç m¹ch ®¬n, chiÕm tû lÖ h¬n
80%, ®«i khi cã xuÊt hiÖn m¹ch kÐp hoÆc m¹ch nhãm.
Nhu m« chiÕm tû lÖ 10-15%, nhu m« xuÊt hiÖn d−íi d¹ng h×nh c¸nh vµ
h×nh c¸nh nèi liÒn c¸c lç m¹ch thµnh tõng dÉy b¨ng víi bÒ réng kh¸ lín.
Sîi gç chiÒu dµi nhá h¬n 1.4 mm, bÒ dµy v¸ch tÕ bµo kh¸ máng.
MËt ®é tia gç trung b×nh, chiÒu cao tia 10-15 tÕ bµo, bÒ réng tia 2-3 tÕ
bµo, s¾p xÕp kh«ng theo h×nh thøc nhÊt ®Þnh nµo, tia gç lµ lo¹i tia ®¬n
®−îc h×nh thµnh tõ 1 lo¹i tÕ bµo n»m (tia ®ång bµo).
Mét sè tÝnh chÊt vËt lý chñ yÕu cña gç Keo l¸ trµm ®−îc NguyÔn ThÞ Mü
Ph−¬ng nghiªn cøu [12]. C¸c sè liÖu ®−îc ghi trong B¶ng 2.5.
18
B¶ng 2.5: Mét sè tÝnh chÊt c¬, vËt lý gç Keo l¸ trµm
Danh môc tÝnh chÊt
§¬n vÞ ®o
Khèi l−îng thÓ tÝch gi¸c
g/cm3
Khèi l−îng thÓ tÝch lâi
g/cm3
Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n gi¸c
g/cm3
Khèi l−îng thÓ tÝch c¬ b¶n lâi
g/cm3
§é co rót thÓ tÝch tæng qu¸t gi¸c
%
§é co rót thÓ tÝch tæng qu¸t lâi
%
§é co rót theo chiÒu xuyªn t©m gi¸c
%
§é co rót theo chiÒu xuyªn t©m lâi
%
§é co rót theo chiÒu tiÕp tuyÕn gi¸c
%
§é co rót theo chiÒu tiÕp tuyÕn lâi
%
§é co rót theo chiÒu däc thí gi¸c
%
§é co rót theo chiÒu däc thí lâi
%
Søc chèng t¸ch xuyªn t©m
N/mm
Søc chèng t¸ch tiÕp tuyÕn
N/mm
§é bÒn uèn tÜnh
MPa
Sè ®o
0.67
0.72
0.57
0.66
15.90
4.90
14.10
9.00
17.60
16.40
15.00
13.00
51÷61
62÷70
87÷94
Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nªu trªn chØ lµ ®iÓn h×nh cña mét lo¹t nhiªn
cøu sö dông gç rõng trång mäc nhanh, kÕt qu¶ cña nh÷ng nghiªn cøu nµy
chØ liªn quan ®Õn ®Õn x¸c ®Þnh cÊu t¹o gç, x¸c ®Þnh tÝnh chÊt c¬ vËt lý
cña nguyªn liÖu hoÆc giíi h¹n trong nghiªn cøu sö dông gç cho mét sè
lo¹i s¶n phÈm trung gian nh− v¸n ghÐp thanh, v¸n d¨m.
Nh÷ng nghiªn cøu biÕn tÝnh gç, hoÆc biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng khiÕm
khuyÕt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu gç rõng trång mäc nhanh nh»m n©ng
cao chÊt l−îng cña nguyªn liÖu ®¸p øng yªu cÇu cña s¶n phÈm cô thÓ hÇu
nh− ch−a ®−îc ®Æt ra.
19
PhÇn 3. Môc tiªu, Néi dung nghiªn cøu
3.1.Môc tiªu nghiªn cøu
§Ò môc chÕ biÕn gç cÇn ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò tµi giao cho lµ:
+Cã b¶n th¶o quy tr×nh kü thuËt c¶i tiÕn mét sè c«ng ®o¹n trong chÕ biÕn
®¹t chÊt l−îng xuÊt khÈu ®èi víi ®å méc vµ v¸n ghÐp thanh.
+ChÊt l−îng cÇn ®¹t: B¶n th¶o quy tr×nh kü thuËt c¶i tiÕn mét sè c«ng
®o¹n trong chÕ biÕn gç ®−îc th«ng qua ë Héi ®ång Khoa häc cña Bé
Khoa häc C«ng nghÖ.
3.2.Néi dung nghiªn cøu
§Ò tµi giao cho ®Ò môc ChÕ biÕn gç xuÊt khÈu nhiÖm vô nh− sau:
+§iÒu tra x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña s¶n
phÈm (d¨m, v¸n ghÐp thanh, bµn ghÕ).
+X¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh c«ng nghÖ gç nguyªn liÖu cña c¸c loµi, Keo l¸
trµm, Keo tai t−îng, Keo lai, Th«ng Caribª, TÕch (gç rõng trång ®· thµnh
thôc c«ng nghÖ ë mét sè tuæi kh¸c nhau).
+Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ n©ng cao tû lÖ sö dông gç, chÊt
l−îng s¶n phÈm (tïy ®èi t−îng s¶n phÈm xuÊt khÈu mµ lùa chän néi dung
nghiªn cøu phï hîp.VÝ dô: biÕn tÝnh gç, t¹o khuyÕt tËt, mµu s¾c v.v. . .)
3.3.Giíi h¹n nhiÖm vô nghiªn cøu
Theo giíi thiÖu cña tiÕn sü Vâ Nguyªn Hu©n [7], tæng sè tiªu thô gç trong
n−íc cho má than, giÊy, v¸n nh©n t¹o chiÕm tíi 60%, d¨m m¶nh vµ ®å
méc chiÕm kho¶ng 40%, trong ®ã, mçi n¨m ngµnh c«ng nghiÖp giÊy sö
dông kho¶ng 860.000 m3 , c«ng nghiÖp má sö dông 170.000 m3, s¶n xuÊt
v¸n nh©n t¹o sö dông kho¶ng 470.000 m3, d¨m m¶nh xuÊt khÈu kho¶ng
300-500.000 m3 . TÝnh ®Õn ®Çu th¸ng 10/2003 ViÖt Nam cã kho¶ng 2000
doanh nghiÖp chÕ biÕn gç, trong ®ã cã h¬n 300 doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®å
gç xuÊt khÈu. Trung t©m s¶n xuÊt ®å gç xuÊt khÈu lµ thµnh phè Hå ChÝ
Minh, Hµ Néi, B×nh D−¬ng, B×nh §Þnh, §ång Nai.
§å gç ViÖt Nam xuÊt khÈu ra trªn 120 n−íc, lín nhÊt lµ NhËt B¶n, EU,
§µi Loan, Mü. N¨m 2003 ViÖt Nam xuÊt khÈu ®å gç ®¹t 560 TriÖu USD,
s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004 ®¹t 600 triÖu USD dù kiÕn c¶ n¨m 2004 ®¹t 1 tû
USD vµ cã thÓ cao h¬n trong n¨m 2005.
VÒ t×nh h×nh cung øng nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt, do cung kh«ng ®ñ cÇu,
ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu kho¶ng 80% nguyªn liÖu gç. Theo TS. Ph¹m
Ngäc Nam [8], ngoµi nguyªn liÖu nhËp khÈu, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ
c¸c tØnh l©n cËn sö dông nguyªn liÖu gç rõng trång trong n−íc ®Ó s¶n xuÊt
®å gç xuÊt khÈu, c¸c lo¹i gç rõng trång trong n−íc ®−îc sö dông lµ gç
Keo l¸ trµm, gç Th«ng, gç Cao su, gç B¹ch §µn, vµ mét sè lo¹i kh¸c. VÒ
mÆt s¶n phÈm, TS. Ph¹m Ngäc Nam cho biÕt, s¶n phÈm ®å méc xuÊt khÈu
nhiÒu vÒ sè l−îng, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, bao gåm hµng thñ c«ng mü
20
- Xem thêm -