Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý nhà nước về đất đai tại thành phố lào cai, tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN TRẦN TUẤN ANH NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH MỞ RỘNG KHÔNG GIAN ĐÔ THỊ ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Thái Nguyên - 2015 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN TRẦN TUẤN ANH NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH MỞ RỘNG KHÔNG GIAN ĐÔ THỊ ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI Chuyên ngành : QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Mã số : 60.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Văn Hùng Thái Nguyên - 2015 i LỜI CAM ĐOAN - Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. - Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Trần Tuấn Anh ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình, sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể, đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành bản luận văn này. Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Hoàng Văn Hùng – Hiệu trưởng trường Cao đẳng Cộng đồng Lào Cai đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi nghiên cứu thực hiện đề tài. Tôi xin cảm ơn sự góp ý chân thành của các Thầy, Cô giáo Khoa Quản lý Tài nguyên, Phòng Đào tạo (BP QLĐT Sau Đại học), Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Phòng TN&MT, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phòng Quản lý đô thị, Phòng Thống kê, Văn phòng đăng ký QSD đất thành phố, các địa phương, hộ gia đình tham gia phỏng vấn đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn tại địa phương. Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân, đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn ! Tác giả luận văn Trần Tuấn Anh iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ____________________________________________________ i LỜI CẢM ƠN _____________________________________________________ ii MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT __________________________ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT __________________________________ vii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU ____________________________ viii MỞ ĐẦU __________________________________________________________1 1. Tính cấp thiết của đề tài _____________________________________________1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài _______________________________________2 2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát ______________________________________2 2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể _________________________________________2 3. Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài ________________________________________3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU_____________4 1.1. Căn cứ pháp lý___________________________________________________4 1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về đô thị __________________________________5 1.2.1. Khái niệm về đô thị _____________________________________________5 1.2.2. Phân loại và phân cấp quản lý đô thị ________________________________5 1.2.3. Chức năng của đô thị ____________________________________________6 1.2.4. Vai trò của đô thị trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội __________6 1.3. Cơ sở lý luận về quản lý Nhà nước về đất đai __________________________7 1.3.1. Những hiểu biết chung về quản lý Nhà nước về đất đai _________________7 1.3.2. Những nội dung cơ bản của công tác quản lý Nhà nước về đất đai ở Việt Nam theo Luật đất đai 2003 ________________________________________________8 1.4. Lý luận về đô thị hóa ______________________________________________9 1.4.1. Khái niệm về đô thị hóa __________________________________________9 1.4.2. Xu hướng phát triển đô thị hóa ____________________________________9 1.4.3. Tính tất yếu của đô thị hóa _______________________________________10 1.4.4. Quan điểm của đô thị hóa________________________________________10 1.4.5. Các tiêu chí đánh giá mức độ và quá trình đô thị hóa __________________11 iv 1.5. Thực tiễn đô thị hóa trên thế giới và ở Việt Nam _______________________11 1.5.1. Tình hình đô thị hóa trên Thế giới _________________________________12 1.5.2. Tình hình đô thị hoá ở Việt Nam __________________________________14 1.5.3. Tình hình đô thị hóa của thành phố Lào Cai _________________________14 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU _____________________________________________________________19 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ___________________________________19 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu___________________________________________19 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ____________________________________________19 2.2. Nội dung nghiên cứu _____________________________________________19 2.2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Lào Cai ______19 2.2.2. Ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013_________________19 2.2.3. Một số yếu tố chịu ảnh hưởng bởi quá trình mở rộng không gian đô thị tới người sử dụng đất. __________________________________________________20 2.2.4. Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai. _______________________________________________20 2.3. Phương pháp nghiên cứu__________________________________________21 2.3.1. Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu thứ cấp ___________________21 2.3.2. Phương pháp chuyên gia: ________________________________________21 2.3.3. Phương pháp điều tra, thu thập tài liệu sơ cấp ________________________21 2.3.4. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu _______________________________21 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ____________________________22 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Lào Cai ________22 3.1.1. Điều kiện tự nhiên _____________________________________________22 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội _________________________________________24 3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và môi trường của thành phố Lào Cai _______________________________________________________29 3.2. Ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013_________________30 v 3.2.1. Công tác ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức thực hiện các vấn đề _________________________________________30 3.2.2. Xác định địa giới hành chính, lập và quản lý hồ sơ địa giới hành chính, lập bản đồ hành chính __________________________________________________31 3.2.3. Khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất; lập bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất và bản đồ quy hoạch sử dụng đất ________________________34 3.2.4. Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ___________________________35 3.2.5. Quản lý việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất _________________________________________________________________37 3.2.6. Đăng ký quyền sử dụng đất, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ______________________________________________40 3.2.7. Thống kê, kiểm kê đất đai _______________________________________45 3.2.8. Quản lý tài chính về đất _________________________________________47 3.2.9. Quản lý và phát triển thị trường quyền sử dụng đất trong thị trường bất động sản_______________________________________________________________48 3.2.10. Quản lý, giám sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất 49 3.2.11. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về đất đai và xử lý các vi phạm pháp luật về đất đai ___________________________________51 3.2.13. Quản lý các hoạt động dịch vụ công về đất đai ______________________55 3.3. Một số yếu tố chịu ảnh hưởng bởi quá trình mở rộng không gian đô thị tới người sử dụng đất. __________________________________________________58 3.3.1. Hiện trạng và biến động đất đai. __________________________________58 3.3.2. Ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới người sử dụng đất thông qua một số chỉ tiêu sử dụng đất đai ________________________________61 3.4. Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai trong thời gian tới. ___________________________________64 3.4.1. Nâng cao nhận thức pháp luật trong quan hệ quản lý sử dụng đất ________64 3.4.2. Khuyến khích và xử lý các quan hệ quản lý sử dụng đất bằng các biện pháp điều hành và các lợi ích về kinh tế cụ thể ________________________________65 3.4.3. Sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách đất đai phù hợp với quá trình đô thị hóa vi trong điều kiện nền kinh tế thị trường ___________________________________66 3.4.4. Điều chỉnh những điểm bất hợp lý và quản lý chặt chẽ việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất ___________________________________________________67 3.4.5. Tăng cường chất lượng và hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước đối với đất đai ______________________________________________________67 KẾT LUẬN _______________________________________________________69 1. Kết luận ________________________________________________________69 2. Kiến nghị _______________________________________________________69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ___________________________________________71 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ________75 Phụ Lục 1 ________________________________________________________76 PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN THỬA ĐẤT _________________________76 SỐ HÓA DỮ LIỆU ________________________________________________78 vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân NĐ Nghị định CP Chính phủ QĐ Quyết định TT Thông tư GPMB Giải phóng mặt bằng BTC Bộ tài chính TNMT Tài nguyên môi trường TĐC Tái định cư XHCN Xã hội chủ nghĩa TTg Thủ tướng GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dựng đất CT Chỉ thị D/c Di chuyển viii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tỷ lệ dân số đô thị các khu vực trên thế giới theo các giai đoạn..............13 Bảng 3.1: Tốc độ tăng trường kinh tế thành phố Lào Cai (theo giá so sánh năm 1994).........................................................................................................................25 Bảng 3.2: Tổng sản phẩm (theo giá thực tế) và cơ cấu kinh tế phân theo khu vực kinh tế........................................................................................................................26 Bảng 3.3. Tổng hợp các văn bản do thành phố Lào Cai ban hành có liên quan đến nội dụng quản lý và sử dụng đất trong giai đoạn 2009 – 2013.................................31 Bảng 3.4. Hiện trạng quỹ đất theo địa giới hành chính năm 2013............................32 Bảng 3.5. Hệ thống bản đồ của thành phố Lào Cai được thành lập …............…….34 Bảng 3.6. Kết quả đo vẽ địa chính theo đơn vị hành chính......................................35 Bảng 3.7. Phương án quy hoạch sử dụng đất trong kỳ quy hoạch và tình hình thực hiện quy hoạch..........................................................................................................36 Bảng 3.8. Kết quả thu hồi đất trên địa bàn thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013...........................................................................................................................38 Bảng 3.9. Kết quả chuyển mục đích sử dụng đất trên địa bàn thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013......................................................................................................39 Bảng 3.10. Tổng hợp hồ sơ địa chính thành phố Lào Cai.........................................40 Bảng 3.11. Tổng hợp kết quả cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của hộ gia đình cá nhân trên địa bàn thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013.......................42 Bảng 3.12: Kết quả cấp GCNQSD đất của cơ quan, tổ chức trên địa bàn thành phố Lào Cai giai đoạn 2009 – 2013.................................................................................44 Bảng 3.13. Kết quả giao đất, cho thuê đất đối với các tổ chức trên địa bàn thành phố Lào Cai......................................................................................................................45 Bảng 3.14. Kết quả thu ngân sách Nhà nƣớc về đất đai của thành phố Lào Cai giai đoạn 2009- 2013........................................................................................................48 Bảng 3.15. Kết quả thực hiện quyền sử dụng đất tại thành phố Lào Cai trong giai đoạn 2009 – 2013......................................................................................................50 Bảng 3.16. Kết quả thanh tra việc quản lý và sử dụng đất đai của hộ gia đình cá ix nhân từ năm 2009 đến 2013......................................................................................51 Bảng 3.17. Kết quả thanh tra việc quản lý và sử dụng đất đai tại thành phố Lào Cai từ năm 2009 đến 2013 theo đơn vị hành chính.........................................................53 Bảng 3.18. Kết quả giải quyết đơn thư của thành phố Lào Cai từ năm 2003 đến năm 2013...........................................................................................................................54 Bảng 3.19 :Cơ cấu diện tích theo mục đích sử dụng đất thành phó Lào Cai năm 2013...........................................................................................................................59 Bảng 3.20: Biến động sử dụng đất của thành phố Lào Cai giai đoạn 2005-2013.....60 Hình 3.1. So sánh cơ cấu sử dụng đất của thành phố Lào Cai trong giai đoạn 2010– 2013...........................................................................................................................46 Hình 3.2: Mối tương quan giữa các tiêu chí liên quan đến sử dụng đất...................63 Hình 3.3. Quan hệ giữa các tiêu chí liên quan đến sử dụng đất (Similarity từ 83 – 100%)........................................................................................................................64 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, là tư liệu sản xuất đặc biệt không có gì thay thế được, là thành phần quan trọng của môi trường sống, là yếu tố cấu thành lên lãnh thổ của mỗi quốc gia [31]. Vì vậy, việc phân tích, đánh giá nhu cầu sử dụng tài nguyên đất một cách hợp lý và có hiệu quả là hết sức cần thiết cho sự phát triển bền vững. Đô thị hóa là biểu hiện của sự phát triển kinh tế - xã hội, là quá trình quá độ chuyển từ hình thức sống ít văn minh, tiện nghi lên hình thức sống mới hiện đại trên tất cả các phương diện [5]. Đô thị hóa làm biến đổi sâu sắc cơ cấu sản xuất, cơ cấu nghề nghiệp, cơ cấu tổ chức hoạt động xã hội, cơ cấu không gian kiến trúc và hình thái xây dựng từ nông thôn sang thành thị [20]. Hiện nay, tại các nước đang phát triển mà điển hình là Việt Nam, hiện tượng bùng nổ dân số đô thị bên cạnh sự phát triển yếu kém của công nghiệp đã làm cho quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá mất cân đối. Sự mâu thuẫn giữa đô thị và nông thôn càng thêm sâu sắc. Sự chênh lệch về mức sống đã thúc đẩy sự chuyển dịch dân số nông thôn ra đô thị một cách ồ ạt, làm cho dân số đô thị tăng lên nhanh chóng, đặc biệt là đô thị lớn, đô thị trung tâm, tạo nên các điểm dân cư đô thị cực lớn, mất cân đối trong sự phát triển hệ thống dân cư. Trước những áp lực do quá trình đô thị hóa gây nên, công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý đất đô thị cần hướng tới phát triển theo các nhân tố chiều sâu, nâng cao chất lượng cuộc sống, tận dụng tối đa những lợi ích và hạn chế tối thiểu những ảnh hưởng xấu của quá trình đô thị hoá, nhằm hiện đại hoá cuộc sống và nâng cao chất lượng môi trường đô thị. [19] Lào Cai là một tỉnh thuộc khu vực Tây - Bắc Việt Nam với nhiều ưu đãi của thiên nhiên, nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhân văn và du lịch vô cùng giàu có. Được tách ra từ tỉnh Hoàng Liên Sơn vào năm 1991, tỉnh Lào Cai đã tập trung mạnh mẽ nguồn lực để phát triển và thành phố Lào Cai trở thành trung tâm giao lưu văn hóa, giao thương kinh tế - xã hội của tỉnh. Là một đô thị được phát triển từ nhiều thế kỷ trước. Tuy nhiên, kể từ khi thực dân Pháp chiếm đóng từ những năm 2 80 của thế kỷ XIX, thị xã Lào Cai mới mang hình thái một đô thị rõ ràng. Vào năm 2004, theo Nghị định 195/2004/NĐ-CP của Chính phủ về việc thành lập thành phố Lào Cai thuộc tỉnh Lào Cai, nơi đây đã chuyển mình hòa chung cùng sự phát triển CNH – HĐH của cả nước và đang trên đà trở thành một trong những đô thị có tốc độ phát triển nhanh nhất toàn quốc. Hiện nay, thành phố Lào Cai có Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai là nơi giao thương quan trọng ở phía Bắc Việt Nam với phía Nam Trung Quốc. Là địa đầu của đất nước, thành phố Lào Cai là cửa ngõ quan trọng mở cửa thị trường Việt Nam với các tỉnh phía Tây - Nam Trung Quốc và cả các tỉnh nằm sâu trong nội địa Trung Quốc. Tuy nhiên, song song với sự phát triển, quá trình đô thị hóa nhanh cũng kéo theo những ảnh hưởng nhất định tới tình hình sử dụng và quản lý đất đai trên địa bàn thành phố Lào Cai. Trước những vấn đề nêu trên và hướng đến nhu cầu thực tiễn về yêu cầu quản lý nhà nước về đất đai, được sự hướng dẫn của PGS.TS. Hoàng Văn Hùng, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài ”Nghiên cứu ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai”. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Trên cơ sở hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn về đô thị hóa và quản lý đất đai, xác định ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý nhà nước về đất đai và lựa chọn định hướng tối ưu cho phát triển đô thị gắn liền với công tác quản lý nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai trong giai đoạn tới. 2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Đánh giá ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại thành phố Lào Cai trong giai đoạn 2009 - 2013 - Đánh giá ảnh hưởng của quá trình mở rộng không gian đô thị tới công tác quản lý nhà nước về đất đai thông qua việc xác định mối tương quan giữa một số tiêu chí liên quan đến người sử dụng đất. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phát triển và quản lý 3 đô thị góp phần quản lý có hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn thành phố Lào Cai trong giai đoạn tới. 3. Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài - Hiện nay những nghiên cứu về đô thị hầu hết hướng tới các yếu tố kinh tế, xã hội, môi trường, thiết kế cảnh quan. Tuy nằm trong nhóm đối tượng quản lý nhà nước về đất đai nhưng những nghiên cứu về sự tương tác giữa đô thị và quản lý đất đai vẫn còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu xác định những yếu tố cấu thành đô thị ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về đất đai là cơ sở cho việc phối hợp đa ngành nhằm tối ưu quá trình đô thị hóa và là tiền đề cho những nghiên cứu sâu hơn về quá trình đô thị hóa và quản lý đất đai. - Trong thời gian gần đây, Lào Cai là một trong những đô thị có tốc độ phát triển đô thị nhanh nhất cả nước kéo theo đó là nhiều ảnh hưởng tới công tác quản lý nhà nước về đất đai. Xác định được tính nổi bật của mô hình phát triển đô thị và những ảnh hưởng liên quan sẽ giúp địa phương có thêm những phương án mới phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần thúc đẩy quá trình đô thị hóa trong thời gian tới. 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU 1.1. Căn cứ pháp lý - Căn cứ vào Luật Đất đai 2003; - Căn cứ vào Luật Đất đai 2013; - Căn cứ Luật Quy hoạch đô thị 2009; - Căn cứ vào nghị định số: 42/2009/NĐ-CP ngày 07/05/2009 của chính phủ về việc phân loại đô thị và cấp quản lý đô thị; - Căn cứ vào thông tư liên tịch số: 02/2002-TTLT-BXD-BTCCBCP ngày 08/03/2002 của Bộ xây dựng - Ban tổ chức cán bộ chính phủ (nay là bộ nội vụ) hướng dẫn về việc phân loại đô thị và cấp quản lý đô thị; - Căn cứ Nghị định số 197/2004/NĐ - CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; - Căn cứ Nghị định số 198/2004/NĐ - CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ về thu tiền sử dụng đất; - Căn cứ vào nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về thị hành luật đất đai; - Căn cứ vào nghị định số 84/2007/NĐ - CP ngày 25/05/2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai; - Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 08 năm 2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; - Nghị định 198/2004/NĐ-CP ngày 29 tháng 10 năm 2004 của Chính phủ về thu tiền SDĐ. - Nghị định 188/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 11 năm 2004 của Chính phủ về phương pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất. - Căn cứ nghị định số 37/2010/NĐ-CP ngày 07/4/2010 của Chính phủ về lập, 5 thẩm định, phê duyệt và quản lý quy hoạch đô thị; - Thông tư số 10/2008/TT-BXD ngày 22 tháng 04 năm 2008 của Bộ Xây dựng hướng dẫn về đánh giá, công nhận khu đô thị mới kiểu mẫu; - Thông tư số 14/2009/TT-BTNMT ngày 01 tháng 10 năm 2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất. - Chỉ thị số 618/CT-TTg ngày 15/05/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc kiểm kê đất đai và xây dựng bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010 1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về đô thị 1.2.1. Khái niệm về đô thị Ở Việt Nam, theo nghị định 42/2009/NĐ-CP ngày 07 tháng 05 năm 2009 của Chính phủ, quyết định đô thị nước ta là các điểm dân cư có các tiêu chí, tiêu chuẩn sau: Thứ nhất: là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong tỉnh hoặc vùng liên tỉnh, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh hoặc một số lĩnh vực đối với vùng liên tỉnh. Thứ hai: đặc điểm dân cư được coi là đô thị khi có dân số tối thiểu từ 4000 người trở lên. Thứ ba: tỷ lệ lao động phi nông nghiệp của nội thành, của nội thành, nội thị từ 65% trở lên trong tổng số lao động nội thành, nội thị và là nơi có sản xuất và dịch vụ thương mại phát triển. Thứ tư: có cơ sở hạ tầng phục vụ các hoạt động của dân cư tối thiểu phải đạt 70% mức tiêu chuẩn, quy chuẩn quy định đối với từng loại đô thị Thứ năm: có mật độ dân số nội thành, nội thị phù hợp với quy mô, tính chất và đặc điểm của từng đô thị, tối thiểu là 2000 người/km2 trở lên. 1.2.2. Phân loại và phân cấp quản lý đô thị Theo điều 4 Nghị định số 42/2009/NĐ-CP . - Đô thị được phân thành 6 loại gồm: đô thị loại đặc biệt, đô thị loại I, đô thị loại II, đô thị loại III, đô thị loại IV và đô thị loại V. - Cấp quản lý đô thị gồm: 6 + Thành phố trực thuộc Trung ương. + Thành phố thuộc tỉnh; thị xã thuộc tỉnh hoặc thị xã thuộc thành phố trực thuộc Trung ương. + Thị trấn thuộc huyện. 1.2.3. Chức năng của đô thị Tuỳ theo mỗi giai đoạn phát triển mà đô thị có thể có các chức năng khác nhau, nhìn chung đô thị có các chức năng chủ yếu sau đây. * Chức năng kinh tế: đây là chức năng chủ yếu của đô thị. Sự phát triển kinh tế thị trường đã đưa đến xu hướng tập trung sản xuất có lợi hơn là phân tán. Chính yêu cầu kinh tế ấy đã tập trung các loại hình xí nghiệp thành khu công nghiệp và CSHT tương ứng, tạo ra thị ‘trường ngày càng mở rộng và đa dạng hoá. tập trung sản xuất kéo theo tập trung dân cư, trước hết là thợ thuyền và gia đình của họ tạo ra bộ phận chủ yếu của dân cư đô thị. * Chức năng xã hội: chức năng này ngày càng có phạm vi lớn dần cùng với tăng quy mô dân cư đô thị. Những nhu cầu về nhà ở, y tế, đi lại,… là những vấn đề gắn liền với yêu cầu kinh tế, với cơ chế thị trường. Chức năng xã hội ngày càng nặng nề không chỉ vì tăng dân số đô thị, mà còn vì chính những nhu cầu về nhà ở, y tế, đi lại,… thay đổi. * Chức năng văn hoá: ở tất cả các đô thị đều có nhu cầu giải trí và giáo dục cao. Do đó ở đô thị cần có hệ thống trường học, du lịch, viện bảo tàng, các trung tâm nghiên cứu khoa học ngày càng có vai trò lớn hơn. * Chức năng quản lý: tác động của quản lý nhằm hướng nguồn lực vào mục tiêu kinh tế, xã hội, sinh thái và kiến trúc, bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc, vừa nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu công cộng, vừa quan tâm đến những nhu cầu chính đáng của cá nhân. Do đó, Nhà nước phải có pháp luật và quy chế quản lý về đô thị. 1.2.4. Vai trò của đô thị trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội Đô thị thường đóng vai trò là trung tâm kinh tế, chính trị, thương mại, văn hoá của xã hội; là sản phẩm mang tính kế thừa của nhiều thế hệ cả về cơ sở vật chất kỹ thuật và văn hoá (Nghị định số 42/2009/NĐ-CP). Đô thị là một bộ phận của nền kinh tế quốc dân, có vai trò đặc biệt quan 7 trọng trong quá trình phát triển kinh tế, là điều kiện cho giao thương và sản xuất phát triển, tạo điều kiện thúc đẩy CNH nhanh chóng. Đô thị tối ưu hoá việc sử dụng năng lượng, con người và máy móc, cho phép vận chuyển nhanh và rẻ, tạo ra thị trường linh hoạt có năng suất cao. Các đô thị tạo điều kiện thuận lợi phân phối sản phẩm và phân bố nguồn nhân lực giữa các không gian đô thị, ven đô, ngoại thành và nông thôn. Đô thị có vai trò to lớn trong việc tạo ra thu nhập quốc dân của cả nước. Đô thị luôn phải giữ vai trò đầu tàu cho sự phát triển, dẫn dắt các cộng đồng nông thôn đi trên con đường tiến bộ văn minh. 1.3. Cơ sở lý luận về quản lý Nhà nước về đất đai 1.3.1. Những hiểu biết chung về quản lý Nhà nước về đất đai Các quan hệ đất đai là các quan hệ xã hội trong lĩnh vực kinh tế, bao gồm: quan hệ về sở hữu đất đai, quan hệ về sử dụng đất đai,… Nghiên cứu về quan hệ đất đai ta thấy có các quyền năng của sở hữu nhà nước về đất đai như quyền chiếm hữu đất đai, quyền sử dụng đất đai và quyền định đoạt đất đai. Nhà nước không trực tiếp thực hiện các quyền năng này mà thông qua hệ thống các cơ quan Nhà nước do Nhà nước thành lập, thông qua các tổ chức, cá nhân sử dụng đất theo những quy định và theo sự giám sát của Nhà nước. “Quản lý Nhà nước về đất đai là tổng hợp các hoạt động của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để thực hiện và bảo vệ quyền sở hữu của Nhà nước đối với đất đai; đó là các hoạt động trong việc nắm chắc tình hình sử dụng đất; trong việc phân phối và phân phối lại quỹ đất đai theo quy hoạch, kế hoạch; trong việc kiểm tra, giám sát quá trình quản lý và sử dụng đất; trong việc điều tiết các nguồn lợi từ đất đai” [31] Quản lý Nhà nước về đất đai nhằm bảo vệ quyền sở hữu nhà nước đối với đất đai, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất; đảm bảo sử dụng hợp lý quỹ đất đai của đất nước; tăng cường hiệu quả sử dụng đất; đồng thời bảo vệ đất, cải tạo đất và bảo vệ môi trường. Các phương pháp quản lý Nhà nước về đất đai có vai trò quan trọng trong hệ thống quản lý và được hình thành từ những phương pháp quản lý Nhà nước nói chung. Có thể chia thành 2 nhóm phương pháp sau: 8 + Các phương pháp thu thập thông tin về đất đai như: phương pháp thống kê, phương pháp toán học, phương pháp điều tra xã hội học. + Các phương pháp tác động đến con người trong quản lý đất đai như: phương pháp hành chính, phương pháp kinh tế, phương pháp tuyên truyền, giáo dục. Hệ thống các công cụ quản lý Nhà nước về đất đai đa dạng và hoạt động có hiệu quả đã góp phần quan trọng trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai trong những năm qua đạt kết quả cao. Đó là: + Công cụ pháp luật + Công cụ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất + Công cụ tài chính. 1.3.2. Những nội dung cơ bản của công tác quản lý Nhà nước về đất đai ở Việt Nam theo Luật đất đai 2003 Tại điều 6 mục 2 Luật đất đai 2003 có quy định 13 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai như sau: a) Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức thực hiện các văn bản đó; b) Xác định địa giới hành chính, lập và quản lý hồ sơ địa giới hành chính, lập bản đồ hành chính; c) Khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất; lập bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất và bản đồ quy hoạch sử dụng đất; d) Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; đ) Quản lý việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất; e) Đăng ký quyền sử dụng đất, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; g) Thống kê, kiểm kê đất đai; h) Quản lý tài chính về đất đai; i) Quản lý và phát triển thị trường quyền sử dụng đất trong thị trường bất động sản; 9 k) Quản lý, giám sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất; l) Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về đất đai và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai; m) Giải quyết tranh chấp về đất đai; giải quyết khiếu nại, tố cáo các vi phạm trong việc quản lý và sử dụng đất đai; n) Quản lý các hoạt động dịch vụ công về đất đai. 1.4. Lý luận về đô thị hóa 1.4.1. Khái niệm về đô thị hóa Các nhà khoa học thuộc nhiều bộ môn đã nghiên cứu quá trình ĐTH và đưa ra không ít định nghĩa cùng với những định giá về quy mô, tầm quan trọng và dự báo tương lai của quá trình này. “Đô thị hóa (Urbanization) là quá trình tập trung dân số vào các đô thị và sự hình thành nhanh chóng các điểm dân cư đô thị do yêu cầu công nghiệp hóa. Trong quá trình này có sự biến đổi về cơ cấu sản xuất, cơ cấu nghề nghiệp, cơ cấu tổ chức sinh hoạt xã hội, cơ cấu không gian và hình thái xây dựng từ dạng nông thôn sang thành thị”. “Đô thị hóa là thay đổi trật tự sắp xếp một vùng nông thôn theo các điều kiện của thành phố. Đây là một trong những biện pháp biến nông thôn thành những nơi làm việc hấp dẫn, có điều kiện áp dụng những tiến bộ của khoa học kĩ thuật, đáp ứng nhũng nhu cầu về nông sản phẩm cho xã hội, góp phần làm tăng GDP nhưng điều này còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi nước, mỗi vùng” [19]. Tóm lại, ĐTH là quá trình biến đổi và phân bố các lực lượng sản xuất trong nền kinh tế quốc dân, bố trí dân cư, hình thành, phát triển các hình thức và điều kiện sống theo kiểu đô thị đồng thời phát triển đô thị hiện có theo chiều sâu trên cơ sở hiện đại hoá cơ sở vật chất kỹ thuật. 1.4.2. Xu hướng phát triển đô thị hóa Có 2 xu hướng đô thị hóa: ĐTH tập trung: Là toàn bộ công nghiệp dịch vụ công cộng tập trung vào các thành phố lớn và xung quanh, hình thành các đô thị khổng lồ, tạo ra sự đối lập giữa