Tài liệu Nghệ thuật tập thơ trái đất và mặt trăng của phan tuy an

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Lí do khách quan Từ lúc lọt lòng mẹ, trong tiếng hát ru, trẻ thơ đã được nghe nhiều câu ca nhẹ nhàng, tha thiết. Lớn lên chút nữa các em lại được nghe những câu chuyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích... Đó chính là cơ sở, là nguồn sữa mát lành đầu tiên nuôi dưỡng đời sống tâm hồn thiếu nhi. Góp phần bồi dưỡng tâm hồn thơ trẻ, trong thành tựu chung của văn học Việt Nam hiện đại đã dần hình thành và phát triển một bộ phận rất quan trọng, đó là văn học thiếu nhi. Thành phần sáng tác dòng văn học này rất đa dạng. Có những tác giả tên tuổi như Tô Hoài, Phạm Hổ, Võ Quảng... đã xây dựng những viên gạch dựng lên ngôi nhà văn học thiếu nhi hiện đại. Lại có một bộ phận sáng tác khác rất đặc biệt. Đó chính là các em thiếu nhi. Các em mang đến những vần thơ tươi vui, ngộ nghĩnh. Mỗi tác phẩm là một màu sắc riêng, một hương sắc riêng trong cả vườn hoa thơ văn thiếu nhi rực rỡ. Một trong số đó là Phan Tuy An. Phan Tuy An tên thật là Phan Hoàng, sinh năm 1987 trong một gia đình yêu văn nghệ tại thành phố Đà Nẵng, có quê gốc ở Tuy An, Phú Yên. Bắt đầu làm thơ từ năm lên lên 8 tuổi, em đã có 2 tập thơ: Chú mèo ham ăn và Trái đất và mặt trăng. Phan Tuy An viết về những gì gần gũi chung quanh em. Con mèo, con gà, quả bóng bay, dòng kênh, rồi ông bà, cha mẹ, thầy cô, những bạn nghèo khổ, khuyết tật mà em vẫn gặp trên đường đi chơi, đi học. Thơ em bên cạnh sự ngộ nghĩnh, tươi mát của lứa tuổi, ta còn thấy em là một cậu bé có nhiều suy nghĩ về cuộc sống và xã hội quanh mình. Đọc thơ Phan Tuy An, người lớn sẽ hiểu thêm tâm tư, tình cảm con trẻ. Còn trẻ em thì tìm thấy suy nghĩ, ước mơ, cảm xúc của mình trong đó. Chính bởi những lẽ trên tôi có ý tưởng tìm hiểu tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An, đặc biệt về phương diện nghệ thuật. -1- 1.2. Lí do sư phạm Thơ có sức lôi cuốn kỳ diệu và tác động mạnh tới tâm hồn, tình cảm, nhân cách trẻ thơ. Bởi lẽ ở lứa tuổi nhỏ các em rất giàu tình cảm, dễ yêu, dễ ghét, dễ khóc, dễ cười. Qua những bài thơ rất hồn nhiên trong sáng, Phan Tuy An đã mang đến cho các bạn những tri thức, những phát hiện độc đáo về những sự vật vốn gần gũi hay những phong cảnh đẹp mà em được chứng kiến. Hơn thế, qua những bài thơ hết sức trong sáng ấy, các em còn học được những tư tưởng, tình cảm đạo đức tốt đẹp giàu thẩm mỹ. Đồng thời các em học được cách ứng xử, rèn kỹ năng ngôn ngữ, tư duy và cảm xúc. Chính bởi lẽ trên đã thôi thúc tôi chọn đề tài: Nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An với mong muốn giúp các em hiểu biết phần nào về nghệ thuật tập thơ, hình thành, bồi dưỡng cho các em cách cảm thụ, thưởng thức món ăn tinh thần này. 2. Lịch sử vấn đề Phan Tuy An làm thơ từ rất nhỏ tuổi với tập thơ đầu tay là Chú mèo ham ăn và sau này là tập Trái đất và mặt trăng. Cùng với nhiều em nhỏ làm thơ lúc đó, Phan Tuy An đã góp phần tạo nên những vần thơ thật ngộ nghĩnh, thật đáng yêu, chứng minh rằng tuổi nhỏ nhưng việc không nhỏ chút nào. Là một cậu bé, suy nghĩ của em rất chân thực hồn nhiên và thơ em cũng vậy. Tập thơ Trái đất và mặt trăng chính là chìa khoá để ta mở cánh cửa bước vào thế giới trẻ thơ. Vậy mà chưa có một công trình nào nghiên cứu về tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An. Đề tài khoá luận: “Nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An” là một đề tài khoá luận hoàn toàn mới. Tôi rất mong muốn sẽ tìm hiểu được một vài điểm cơ bản nghệ thuật tập thơ. -2- 3. Mục đích nghiên cứu - Nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An. - Đánh giá giá trị nghệ thuật tập thơ đối với việc giáo dục, hình thành nhân cách cho trẻ. Đồng thời, nâng cao năng lực văn học bản thân, góp phần phát triển khả năng giảng dạy trong nhà trường tiểu học. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Trong khuôn khổ một bài khoá luận cùng với sự hạn chế về tài liệu tham khảo việc khám phá và tìm hiểu tất cả giá trị của tập thơ Trái đất và mặt trăng là một điều khó khăn. Vì vậy, ở đây, tôi chỉ xin tìm hiểu một số đặc trưng về nghệ thuật trong tập thơ Trái đất và mặt trăng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An, NXB Phụ nữ 2001. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Một số đặc sắc về nghệ thuật trong tập thơ Trái đất và mặt trăng của Phan Tuy An. - Giá trị tập thơ trong việc giáo dục và hình thành nhân cách cho trẻ. 6. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành khoá luận này, tôi đã sử dụng các phương pháp chủ yếu sau: - Phương pháp thống kê. - Phương pháp đọc sách tài liệu. - Phương pháp phân tích, tổng hợp. - Phương pháp so sánh, đối chiếu. - Phương pháp phân loại. 7. Cấu trúc khoá luận -3- Ngoài các phần: Mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo khoá luận gồm phần nội dung như sau: + Chương 1: Nghệ thuật tập thơ Trái đất và mặt trăng. + Chương 2: Trái đất và mặt trăng với việc giáo dục trẻ em -4- NỘI DUNG CHƯƠNG 1: NGHỆ THUẬT TẬP THƠ TRÁI ĐẤT VÀ MẶT TRĂNG Bản thân thơ văn là nghệ thuật. Nghệ thuật không phải ở những gì nhà thơ nói đến mà nghệ thuật là ở cách nhà thơ nói. Thơ Phan Tuy An hồn nhiên chân thực chính bởi cách em chọn đề tài và ở cách kể, cách tả rất nghộ nghĩnh của em. 1.1. Đề tài Theo Từ điển tiếng Việt, đề tài là đối tượng để nghiên cứu hoặc miêu tả trong tác phẩm khoa học hoặc văn học, nghệ thuật. Viết cho thiếu nhi, viết về thiếu nhi hầu hết đều là những đề tài rất quen thuộc như: Thiên nhiên, thế giới loài vật - đồ vật hay trường học, gia đình... vì đó là những gì gần gũi và hấp dẫn đối với các em nhỏ. Vậy làm sao để dù có cùng một đề tài mà mỗi bài thơ vẫn tạo được cái riêng cho mình. Đó chính là ở cách mỗi nhà thơ sẽ khai thác đề tài thế nào. Phan Tuy An bắt đầu làm thơ cũng giống như một chú chim non đang cất cánh tập bay vậy, rất khó khăn. Tuy vậy trong nhiều bài thơ của mình, em đã thể hiện được cách viết khá hay và riêng. Những bài thơ của Phan Tuy An, có bài ngộ nghĩnh hồn nhiên đến lạ nhưng cũng có những bài thể hiện được sự quan sát tinh tế của một tâm hồn nhạy cảm, chan chứa yêu thương. Tập thơ Trái đất và mặt trăng có số lượng khá lớn: 67 bài. Nhìn bao quát có thể phân chia thành 4 mảng đề tài chính: Thiên nhiên, loài vật - đồ vật, tình bạn - tình người và đề tài viết về gia đình. 1.1.1 Thiên nhiên Đề tài này chiếm số lượng 33/67 bài. Phan Tuy An đã có những phát hiện lý thú, chân thực về những điều rất gần gũi xung quanh. -5- Đối với trẻ em, mặt trời luôn có một sức lôi cuốn kỳ diệu. Các em thường gọi “ông mặt trời” một cách thân mật, gần gũi như gọi ông của mình. Các tác giả lớn tuổi khi viết về mặt trời cũng nhìn bằng con mắt đó: Ông mặt trời vén mây Mỉm cười nhìn xuống đất (Câu chuyện một chiều xuân-Võ Quảng) Cậu bé Trần Đăng Khoa cũng vậy, em thấy “ông mặt trời” nổi lửa đằng đông. Riêng với Phan Tuy An, em lại thấy mặt trời như một cậu bé hiếu động, ham chơi: Cứ đứng im một chỗ Mặt trời chán lắm rồi Liền bỏ trời đi chơi Mặt trời còn rất sợ bị người lớn rầy la. Chính vì thế, khi: Người la ó khắp nơi Mặt trời nghe sợ quá Chạy về chỗ của mình Thế rồi trời sáng lại (Mặt trời) Phan Tuy An đã có sự liên tưởng thật độc đáo. Trời tối là do mặt trời chạy đi chơi còn khi mặt trời quay lại chỗ của mình thì trời sáng. Phải chăng mặt trời ấy chính là cậu bé Phan Tuy An vì mải chơi rồi bị bố mẹ rầy la không? Nếu vậy thì đến hai năm sau cậu bé đã trưởng thành hơn. Cậu thấy: Mặt trời là chúa ghét Thói ngủ dậy muộn giờ Vì vậy khi đến sáng Mặt trời cho chim hót Cho hoa toả ngọt ngào -6- Kéo người ra khỏi giường Đuổi thần ngủ đi mất (Sáng) Tác giả đã rất sâu sắc, khéo léo qua bài thơ nhỏ ngộ nghĩnh của mình gửi tới các bạn một thông điệp, đó là hãy chăm chỉ, quý trọng thời gian. Cũng với sự liên tưởng đó, Phan Tuy An viết bài thơ Trái đất rất hồn nhiên: Mọi hôm trái đất Chạy quanh mặt trời Hôm nay trái đất Nhức đầu ngủ luôn Nhiều vùng bị nắng Không có ban đêm Nhiều vùng bị tối Không có ban ngày Mọi người đi tìm Thấy trái đất ngủ Người kêu thức dậy Trái đất rửa mặt Thế là phải quay. (Trái đất) Lại thêm một bài như sau: Mặt trăng rong chơi Không nghe ông trời Đang mập thành ốm Lõm một bên rổi (Trăng khuyết) -7- Nhưng không phải lúc nào mặt trăng cũng lười như thế đâu nhé. Có lúc mặt trăng lại hiện lên với hình ảnh đẹp đẽ, đáng yêu, tràn đầy tình cảm thương yêu với mọi người: Mặt trăng tốt bụng Muốn giúp nhiều người Các bạn nhà nghèo Không tiền mua bóng Trăng biến hình tròn Cho các bạn đá Còn ở ngoài đồng Các bác nông dân Gặt mệt trăng thương Trăng biến lưỡi liềm Gặt hộ các bác. (Trăng thương) Mặt trăng lúc này hiền lành như cô Tấm trong truyện cổ tích. Thiếu nhi ai mà chẳng yêu trăng, lúc nào nhìn lên mặt trăng cũng khẽ gọi: “Chị Hằng!”. Còn dưới đây lại là một liên tưởng khác khá độc đáo của Phan Tuy An về mặt trăng: Đêm nay trời có bão Chẳng thuyền nào ra khơi Mây đen kéo mù mịt Mưa cứ đều đều rơi Trong bóng mây tối mịt Vẫn hiện ra mặt trăng Như chiếc thuyền màu trắng Vượt trên mặt biển đêm -8- (Thuyền trăng) Hầu hết các tác giả chỉ khai thác khía cạnh thẩm mỹ của trăng: “Trăng là vú mộng muôn đời của thi sĩ” (Xuân Diệu) hay trăng gần gũi với các bạn nhỏ như Trần Đăng Khoa: “Trăng ơi từ đâu đến!; Hay từ một sân chơi; Trăng trông như quả bóng; Đứa nào đá lên trời.” (Trăng ơi từ đâu đến?-Trần Đăng Khoa) chứ thấy được cái đẹp khoẻ khoắn, mạnh mẽ của trăng như Phan Tuy An thì là lần đầu tiên. Không chỉ hướng cái nhìn vào vũ trụ rộng lớn, thiên nhiên trong thơ Phan Tuy An còn được biết đến với những loài cây nhỏ xíu như cây nấm, búp hoa hay những loài cây thân thuộc như cây phượng... Em yêu thiên nhiên lắm! Vì thế mà em để ý tới những gì nhỏ bé nhất và yêu thương nó. Nhìn cây nấm giữa trời mưa, em băn khoăn: - Nấm chẳng có áo mưa Làm sao chống lại cơn mưa? (Chiếc mũ) Thiên nhiên thật đẹp khi đó là sự giao hoà giữa trời đất và cây cối: Lúc lắc cành bàng ... Múa tung tăng Ánh nắng chiếu sáng Xuyên cành lá Gió thổi đùa vui Với cây cành (Lá bàng và ánh nắng) Thể thơ 4 chữ, nhịp thơ nhanh cùng với các từ tượng thanh làm hiện lên cảnh tượng vui tươi cùa thiên nhiên. -9- Theo mạch cảm xúc đó, bài Phượng và mưa rất hồn nhiên, đó là một lần đánh cuộc: Phượng và mưa đánh cuộc Cậu dập lửa tớ nào Mưa thì hét ào ào Lửa nào mà chẳng tắt Phượng lại cười rúc rích Trên cành, hoa vẫn hồng Phượng reo lên đắc thắng. (Phượng và mưa) Đọc bài thơ, ta như thấy phượng đang tít mắt reo lên đắc thắng với mưa. Phượng và mưa giống như hai đứa trẻ chơi trò vậy. Sở hữu một tâm hồn nhạy cảm, tác giả có thể nghe thấy “tiếng nói rất khẽ” của búp hoa: Có tiếng nói rất khẽ Trong bầu trời mùa xuân À búp hồng nhỏ bé Nằm ở giữa lá xanh ... (Búp hoa) Đọc những câu thơ này có thể hình dung một cậu bé đang nghiêng nghiêng đôi tai lắng nghe từng chuyển động khẽ khàng của búp non. Cậu bé chăm chú lắm, yêu thích lắm! Búp non “vạch” từng chiếc lá tìm mùa xuân nào khác gì Phan Tuy An đang say lòng trước vẻ đẹp của mùa xuân. Điều đáng nói là không chỉ thấy được cái đẹp, em còn thấy được giá trị của nó: ... - 10 - Nhưng búp nào có biết Đến lúc mình lớn lên Mình - một phần cái đẹp Của mùa xuân xanh trời (Búp hoa) Phan Tuy An lớn dần lên và thơ em cũng lớn lên như vậy. Em bắt đầu có những suy nghĩ, ý thức rõ ràng về giá trị bản thân, giá trị cuộc sống. Búp hoa là một phần cái đẹp góp phần vào mùa xuân cuộc sống cũng giống như em và các bạn nhỏ - những búp hồng tương lai của đất nước - đang phấn đấu học giỏi, ngoan ngoãn để góp phần xây dựng đất nước. Đáng nói trong đề tài viết về thiên nhiên là phong cảnh. Em mang những gì gần gũi nhất của quê hương như đồng ruộng với nắng, gió, tiếng chim với cả đàn trâu đang gặm cỏ. Hương lúa, hương đất thấm vào từng trang thơ em: Mặt trời sáng chói lọi Trên cánh đồng quê tôi Đồng ruộng đang mùa gặt Lúa như nắng chan hoà Bên bãi cỏ non tươi Đàn trâu đang gặm cỏ Lũ trẻ đang chọi dế (Đồng quê) Nhịp thơ vui, nhẹ nhàng. Cả bài thơ là sinh khí của một ngày mùa bội thu. Xuất thân ở làng quê, em yêu nó, đưa nó vào từng câu thơ, ngay cả khi vẽ tranh em cũng vẽ bức tranh quê mình: Bức tranh em vẽ Bao màu sắc hợp vào - 11 - Có xanh dương của biển Có xanh lục của cây Có màu đỏ mặt trời Có màu vàng của lúa Có màu nâu của đất Có đàn chim cánh trắng Thả hoa tím vào tranh (Bức tranh) Bức tranh quê hương với đủ màu sắc: Màu của cây, của mặt trời, của lúa, của đất, của đàn chim và hoa tím... Thật là một bức tranh đẹp làm say lòng người. Cảnh đẹp Đà Lạt gây cảm hứng cho biết bao thi sĩ: “Lắng nghe chiều xuống thành phố mộng mơ; Màu lam tím Đà Lạt sương phủ mờ... ” Còn với Phan Tuy An, Đà Lạt trong em rất rõ rành. Bài thơ Một ngày lên Đà Lạt như một đoạn nhật ký nhỏ ghi lại chuyến picnic của em: Trời lạnh se se Gió bay đùa giỡn Rồi luồn vào túi mình Hoa Đà Lạt nhiều lắm Hương bay khắp đó đây Đà Lạt trời xanh trong (Một ngày lên Đà Lạt) Một năm sau có dịp quay lại Đà Lạt, em lại có dịp thưởng thức vẻ đẹp về đêm của Đà Lạt: Những vòm mây cao màu tím Lốm đốm sao nở từng khóm bông Đẹp sao cảnh đêm thung lũng - 12 - Lá vàng rơi mặt nước xoáy vòng ... (Đêm Đà Lạt) Càng về sau này thơ viết về phong cảnh của tác giả nhí càng hay. Bài thơ Trời đêm là một ví dụ. Toàn bài là cảnh đêm của đồng quê vừa trong lành vừa ấm cúng, đặc biệt quyện trong đó là tình cảm bà cháu nhẹ nhàng sâu sắc mà ý nghĩa: Trời đêm bé ngủ với bà Ngoài vườn thơm ngát cây cà trổ bông Thơm mùi lúa ngủ giữa đồng Lạ lùng trăng sữa sáng trong đầu đình Bếp lửa hồng reo bình minh ... (Trời đêm) Hình ảnh bà cháu say giấc giữa cảnh đêm thanh bình gần gụi, giản dị mà đáng quí biết bao. Bài thơ hội tụ rất nhiều hình ảnh đẹp với rất nhiều màu sắc: Màu hoa cà, màu vàng của lúa, màu vàng của trăng, màu hồng của bếp lửa, màu trắng của tóc bà... Bài thơ thể hiện sự trưởng thành trong lối viết của Phan Tuy An. Nếu những bài thơ trước đây hầu như giống lời nói, suy nghĩ thường ngày của con trẻ thì ở bài thơ này em viết chau chuốt, chín chắn hẳn. Chiều cũng là một bài thơ như thế: Chiều dần nhẹ buông thẳm Trên cánh đồng xanh mơn ... Trăng non nhú đầu làng Dòng sông như ngừng chảy ... - 13 - Vài chú bé ngơ ngẩn Quên dắt trâu về làng (Chiều) Đọc những bài thơ viết về thiên nhiên của Phan Tuy An đủ biết thiên nhiên có sức lôi cuốn thế nào với cậu bé này. Em say sưa từ những vật nhỏ bé nhất, từng cây nấm, búp hoa, lá bàng... đến những gì lớn lao, kì vĩ nhất như mặt trời, mặt trăng, gió, mưa... Như những lời thủ thỉ trẻ thơ, qua những bài thơ của mình Phan Tuy An giúp bạn đọc khám phá thêm nhiều vẻ đẹp của thiên nhiên, chu du tới nhiều vùng đất. Từ đó, bồi đắp thêm tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương đất nước, mở mang vốn hiểu biết, khả năng cảm thụ cái đẹp, cảm thụ văn học cho bản thân. 1.1.2. Loài vật - đồ vật Song hành cùng thiên nhiên là loài vật. Những con thú vô cùng đáng yêu không chỉ là người bạn tâm tình của trẻ nhỏ mà qua đó - những hoạt động của chúng dưới cái nhìn của trẻ thơ là những bài học đạo đức nhẹ nhàng. Trong số 19/67 bài viết về loài vật - đồ vật thì có 11 bài viết về loài vật. Các con vật trong thơ Phan Tuy An không nhiều nhưng đều được khắc hoạ rất rõ về tính cách: Mèo ham ăn, gà kiêu ngạo, chuột tham lam, ve lười học... Tất cả đều là những con vật gần gũi với trẻ thơ. Trong các con vật, Phan Tuy An có vẻ yêu chú mèo nhà mình nhất. Em viết tới 4 bài về mèo. Chú mèo được Phan Tuy An khai thác với nhiều hình ảnh đẹp, ngộ nghĩnh. Đầu tiên, em thấy chú mèo nhà mình thật ham ăn, nhìn thấy mặt trăng mèo ta còn tưởng đó là pho mat. Sau đó, em lại thấy chú mèo rất hiếu khách, rất yêu quí bạn bè, mua bao nhiêu thứ về thiết đãi bạn. Chú mèo này là chú mèo trong 12 con giáp: ... Tôi phải mua nhiều thứ - 14 - Để mừng năm tuổi tôi Mời cả mười một bạn Đến cùng tôi vui chơi (Tết của mèo) Chú mèo còn được biết đến như một anh hùng bảo vệ bé Na khỏi đàn gà. Hay chú mèo hồn nhiên, tinh nghịch chơi trò trốn tìm với trăng sáng: Mèo con và trăng sáng Rủ nhau chơi trốn tìm ... Mèo dù trốn nơi nào Lòi đuôi trăng vẫn thấy Đến lượt trăng đi trốn Lẫn vào từng đám mây Trời bỗng tối sầm lại Mèo quay đầu tìm mãi: - Trăng ơi ở đâu nào (Trốn tìm) Những con vật khác cũng không kém phần hấp dẫn. Ta bắt gặp một chú gà kiêu ngạo: Một chú gà kiêu ngạo Gặp ai cũng đòi đánh nhau Bỗng xuất hiện diều hâu Gà ta liền chạy mất (Chú gà kiêu ngạo) Chú gà kiêu ngạo cũng giống như những bạn hư thích gây gổ đánh nhau, đều bị tác giả nhí chế giễu. Những bạn lười học cũng bị phê bình: Chú ve ra rả học - 15 - Ngoài trời nắng như thiêu Sao mày chỉ hè Xuân, thu, đông chơi suốt Thế làm sao giỏi được (Chú ve) Thông qua những con vật gần gũi xung quanh, Phan Tuy An đã giúp các bạn nhỏ rút ra những bài học đạo đức nhẹ nhàng mà sâu sắc ý nghĩa. Tuổi của chúng mình là tuổi ăn tuổi học nhưng là “học ăn, học gói, học nói, học mở” chứ đừng tham ăn như chuột con nhé! Chuột bố và chuột con Đói bụng đi ăn vụng Bố lấy miếng thịt nào Chuột con vồ chén tuốt Bố nói: thịt hết rồi Chuột con: chưa no lắm Bố lấy tờ giấy con Viết chữ: “Tao đánh mày” Chuột con vồ chén tuốt (Chuột bố và chuột con) Cậu ve vừa mới mất lại là cảnh tượng rất rộn ràng của đám ma cậu ve: ... Ai ai cũng tới viếng Lũ kiến cánh, kiến càng Đem bình rượu mới nấu Còn lũ ve, lũ chấu Xuống bếp để luộc gà ... - 16 - (Cậu ve vừa mới mất) Thế giới loài vật trong thơ Phan Tuy An có khi lại là cảnh đua trâu rộn rã: ... Đầu lắc qua lắc lại Trông rất là hiền lành ... Lúa trên đồng thơm ngát Như cổ vũ lũ trâu Cây lau vỗ tay cười - Họ đua trâu giỏi quá (Đua trâu) Thế giới các con vật có khi lại hoà cùng tình cảm con người, là nơi gửi gắm tình cảm của con người. Đó là khi đàn chim từ phương xa mang theo tình yêu của nội: ... Có một đàn chim bay Từ miền quê của nội ... Đôi cánh còn vẫy vẫy Như nỗi nhớ của nội Yêu thương gởi chúng con (Đàn chim từ quê nội) Thế giới xung quanh như bừng sáng, trở nên rực rỡ hơn trong thơ Phan Tuy An. Từ loài vật cho đến những đồ vật như cục đất, cái gương, tờ lịch, búa, đinh, cả những đồ dùng học tập như thước, bút... cũng trở nên sống động, có tâm hồn, có tình cảm, có suy tư và đôi khi có cả những triết lí tuy đơn giản - 17 - nhưng rõ rệt về lí do tồn tại của bản thân. Một cậu bé mà làm được những điều đó quả thật rất đáng khen ngợi. Câu chuyện của búa và đinh thể hiện rất rõ ràng về triết lí bản thân. Nếu bản thân không chịu rèn luyện, tu dưỡng thì sẽ mất dần giá trị, không ai cần đến: ... Búa nói: nếu anh không chịu đau Thì mọi người cần đến anh làm gì? (Búa và đinh) Bài thơ có ý nghĩa giáo dục sâu xa. Lúc viết bài thơ này em mới mười tuổi. Mười tuổi em đã ý thức rất rõ về việc tu dưỡng bản thân, phải chăm chỉ học tập để trở thành công dân tốt giúp ích cho đất nước. Em là một em nhỏ có ý thức trách nhiệm cao. Em đã gửi những suy nghĩ của mình vào câu chuyện của búa và đinh. Bài thơ trở thành một bài học đạo đức nhẹ nhàng, sâu sắc không hề mang tính giáo huấn khô khan. Thế giới loài vật sống động, gần gũi. Các đồ dùng học tập thường ngày cũng có những suy nghĩ riêng: Bút nói với thước: - Tôi có lợi cho mọi người Tôi giúp người viết thư, viết bài Còn anh chả có lợi gì cả. Thước nói: “Anh có lợi thật Nhưng không có tôi Thì các bạn học sinh Gạch bằng tay không thể thẳng được” (Thước và bút) - 18 - Mỗi vật dụng hay mỗi người đều có giá trị, có lợi ích riêng không nên quá coi trọng hay coi nhẹ cái nào. Càng đọc thơ Phan Tuy An càng thấy em là một cậu bé nhạy cảm, sâu sắc. Cục đất vô tri cũng trở nên thú vị: Một cậu bé Nặn đất sét Chú nặn trâu Trâu không giống Chú nặn rồng Thì rắn bò Chú nặn cò Cò không cánh Chú bực mình Vứt cái phạch Tác phẩm thành Một cục đất (Cục đất) Phan Tuy An đã thổi hồn vào loài vật, đồ vật khiến chúng trở nên tươi vui, ngộ nghĩnh như tuổi thơ. Mỗi loài vật, đồ vật đều mang những tính cách như trẻ thơ. Độc giả thêm yêu loài vật, đồ vật, biết trân trọng và nâng niu chúng và học hỏi thêm nhiều điều khi đọc thơ Phan Tuy An. 1.1.3. Tình bạn – tình người Phan Tuy An là một cậu bé giàu tình cảm. Đề tài này chỉ chiếm 8/67 bài nhưng mỗi bài đều tràn đầy tình cảm thương yêu sâu sắc của em với mọi người. Em có một mơ ước giản dị nhưng cao đẹp: Nếu cưỡi trên lưng chim - 19 - Em sẽ bay khắp nước Mang theo một rổ hoa Để tặng mọi vùng đất (Tặng hoa) Tết đến, ai cũng vui vẻ hưởng niềm vui sum họp cùng gia đình. Riêng Phan Tuy An, niềm vui vẫn chưa trọn vẹn, vì em còn thương đứa bé mồ côi: ... Áo rách loang lổ Da thâm tím vì lạnh Nào có cần áo mới ... Điều mà nó mong muốn Là được gặp mẹ cha (Đứa bé mồ côi) Đồng cảm với đứa bé mồ côi, em hiểu rằng tuy đứa bé rất lạnh, rất đói nhưng điều mà nó mong mỏi không phải là áo mới là được đi chơi mà nó chỉ muốn có mẹ có cha như các bạn khác. Với các em bé bị mù, Phan Tuy An biết rõ: Các em mong có đôi mắt sáng Để nhìn thấy hoa Thấy chim, thấy cầu vồng Thấy nắng vàng trên mặt đất (Những em bé bị mù) Đôi chân là bài thơ Phan Tuy An viết về những em bé vì căn bệnh quái ác mà không còn được đi lại. Em viết về nỗi buồn của em bé khuyết tật như viết về nỗi buồn của chính mình: Em buồn sao căn bệnh quái ác - 20 -