Tài liệu Nâng cao vai trò của đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện lương tài, tỉnh bắc ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN ĐẮC CƯỜNG NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƯƠNG TÀI, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Phá t trien nông thôn Mã số: 60 62 01 16 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyen Thị Quỳ nh Anh NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Đắc Cường i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành và tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, các thầy, cô giáo trong trường đặc biệt là các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn đã giảng dạy và trang bị kiến thức, định hướng cho tôi trong học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Thị Quỳnh Anh - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Bắc Ninh, Cục Thống kê tỉnh Bắc Ninh; Huyện ủy, HĐND, UBND huyện Lương Tài, Ban Chấp hành Huyện Đoàn Lương Tài và các phòng ban chức năng huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh; Đảng ủy, HĐND, UBND và Ban Chấp hành Đoàn các xã Trung Kênh, Trung Chính, Tân Lãng, Trừng Xá huyện Lương Tài đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành Luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình đã động viên tôi trong thời gian nghiên cứu đề tài. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Đắc Cường ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt...................................................................................................... vi Danh mục bảng ............................................................................................................... vii Danh mục biểu đồ .......................................................................................................... viii Danh mục hình............................................................................................................... viii Danh mục hộp ................................................................................................................ viii Danh mục sơ đồ ............................................................................................................. viii Trích yếu luận văn ........................................................................................................... ix Thesis abstract ................................................................................................................. xi Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu chung ............................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................................. 3 1.3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài ............................................................................... 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................... 3 1.4. Câu hỏi nghiên cứu...................................................................................................... 4 1.5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học, thực tiễn.................................................... 4 1.5.1. Những đóng góp mới ................................................................................................... 4 1.5.2. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................................... 4 1.5.3. Ý nghĩa thực tiễn .......................................................................................................... 4 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài .............................................................. 5 2.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................................ 5 2.1.1. Chương trình nông thôn mới....................................................................................... 5 2.1.2. Vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới ................................... 6 2.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới ................................................................................................... 13 iii 2.2. Cơ sở thực tiễn........................................................................................................... 16 2.2.1. Kinh nghiệm của Đoàn thanh niên một số địa phương tại Việt Nam.................... 16 2.2.2. Bài học kinh nghiệm về nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên tham gia xây dựng nông thôn mới................................................................................................... 23 2.2.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ................................................. 24 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 26 3.1. Đặc điểm địa bàn huyện lương tài ........................................................................... 26 3.1.1. Vị trí địa lý.................................................................................................................. 26 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................................................... 27 3.1.3. Giới thiệu Đoàn thanh niên huyện Lương Tài......................................................... 29 3.1.4. Đánh giá chung........................................................................................................... 31 3.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 32 3.2.1. Phương pháp tiếp cận................................................................................................. 32 3.2.2. Phương pháp thu thập số liệu, thông tin ................................................................... 32 3.2.3. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu .................................................................... 35 3.2.4. Phương pháp phân tích số liệu .................................................................................. 35 3.2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.................................................................................... 36 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận .................................................................. 38 4.1. Đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện lương tài .............................. 38 4.1.1. Công tác tuyên truyền, vận động xây dựng nông thôn mới .................................... 38 4.1.2. Công tác lập quy hoạch, đề án xây dựng nông thôn mới ........................................ 39 4.1.3. Xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu .............................................................................. 40 4.1.4. Phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân ............................................. 41 4.1.5. Phát triển giáo dục, y tế, văn hóa và bảo vệ môi trường.......................................... 42 4.1.6. Xây dựng hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh và giữ gìn an ninh, trật tự xã hội ................................................................................................................ 42 4.1.7. Kết quả thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới ..................................... 43 4.2. Thực trạng vai trò của đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Lương Tài ........................................................................................................ 44 4.2.1. Tình hình triển khai xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên huyện Lương Tài ................................................................................................................... 44 4.2.2. Vai trò của Đoàn thanh niên trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới................ 46 iv 4.2.3. Đoàn thanh niên với công tác thông tin, tuyên truyền về xây dựng nông thôn mới...................................................................................................................... 48 4.2.4. Đóng góp của Đoàn thanh niên trong xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ nông thôn mới ....................................................................................................... 51 4.2.5. Vai trò của Đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất phục vụ nông thôn mới .............................................................................................. 53 4.2.6. Sự tham gia của Đoàn thanh niên trong xây dựng văn hóa - xã hội - môi trường phục vụ nông thôn mới .................................................................................. 55 4.2.7. Vai trò của Đoàn thanh niên trong việc xây dựng hệ thống chính trị ..................... 61 4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nâng cao vai trò của đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới ................................................................................................... 64 4.3.1. Yếu tố kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ................................................... 65 4.3.2. Yếu tố về cơ chế, chính sách đãi ngộ đối với cán bộ Đoàn ..................................... 68 4.3.3. Sự tạo điều kiện của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương ............................ 69 4.3.4. Công tác tuyên truyền về xây dựng nông thôn mới................................................. 70 4.3.5. Tính minh bạch trong thực hiện chương trình nông thôn mới ................................ 71 4.4. Định hướng và giải pháp nâng cao vai trò của đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài................................................................ 72 4.4.1. Đánh giá chung kết quả trong xây dựng nông mới của Đoàn thanh niên .............. 71 4.4.2. Định hướng nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên.................................................. 72 4.4.3. Giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới ..................................................................................................................... 75 Phần 5. Kết luận và kiến nghị ..................................................................................... 81 5.1. Kết luận....................................................................................................................... 81 5.2. Kiến nghị .................................................................................................................... 82 5.2.1. Đối với Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh................................................................................. 82 5.2.2. Đối với ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh ................................................................... 82 5.2.3. Đối với huyện ủy, hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân huyện Lương Tài ........... 83 Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 84 Phụ lục .......................................................................................................................... 86 v DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng việt ATGT An toàn giao thông BCH Ban chấp hành BTV Ban Thường vụ CLB Câu lạc bộ ĐTN Đoàn thanh niên ĐVTN Đoàn viên thanh niên GTSX Giá trị sản xuất HĐND Hội đồng nhân dân KT Kinh tế LHTN Liên hiệp thanh niên MTQG Mục tiêu quốc gia NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách nhà nước NTM Nông thôn mới THPT Trung học phổ thông TNCS Thanh niên cộng sản TNTP Thiếu niên tiền phong TTN Thanh thiếu nhi UBND Ủy ban nhân dân VAC Vườn ao chuồng XH Xã hội vi DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Chỉ tiêu phát triển kinh tế huyện Lương Tài giai đoạn 2014 - 2016 ......... 27 Bảng 3.2. Dân số và lao động huyện Lương Tài giai đoạn 2014 - 2016 ................... 29 Bảng 3.3. Bảng phân bổ mẫu nghiên cứu .................................................................. 35 Bảng 4.1. Kết quả công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới huyện Lương Tài ..........39 Bảng 4.2. Vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn mới................................... 40 Bảng 4.3. Kết quả xây dựng nông thôn mới huyện Lương Tài giai đoạn 2011 - 2016 ........ 43 Bảng 4.4. Một số kết quả của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới huyện Lương Tài giai đoạn 5 năm (từ 2012 - 2017) ................................. 45 Bảng 4.5. Đánh giá của chính quyền địa phương và người dân đối với hoạt động tham gia xây dựng quy hoạch nông thôn mới của Đoàn thanh niên ............. 47 Bảng 4.6. Kết quả tổ chức các hoạt động tuyên truyền xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên .................................................................................. 49 Bảng 4.7. Đánh giá kết quả hoạt động về công tác tuyên truyền xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên ................................................................... 50 Bảng 4.8. Kết quả tham gia xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ nông thôn mới của Đoàn thanh niên các xã khảo sát ......................................... 51 Bảng 4.9. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá đối với sự tham gia của Đoàn thanh niên trong xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ nông thôn mới ....... 52 Bảng 4.10. Thống kê số mô hình thanh niên tham gia phát triển kinh tế .................... 53 Bảng 4.11. Đánh giá sự tham gia của Đoàn thanh niên trong phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất phục vụ nông thôn mới ................................................... 54 Bảng 4.12. Kết quả hoạt động Đoàn thanh niên trong xây dựng văn hóa - xã hội môi trường phục vụ nông thôn mới ........................................................... 59 Bảng 4.13. Đánh giá sự tham gia của Đoàn thanh niên trong xây dựng văn hóa xã hội - môi trường phục vụ nông thôn mới .............................................. 60 Bảng 4.14. Kết quả hoạt động Đoàn thanh niên tham gia xây dựng hệ thống chính trị nông thôn, giai đoạn 2012 - 2017 ............................................... 63 Bảng 4.15. Đánh giá kết quả hoạt động Đoàn thanh niên tham gia xây dựng hệ thống chính trị nông thôn .......................................................................... 64 vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1. Tỷ lệ ý kiến đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới........................................................ 65 Biểu đồ 4.2. Ý kiến đánh giá về sự cần thiết phải nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ Đoàn trong xây dựng nông thôn mới ......... 67 Biểu đồ 4.3. Các kỹ năng cán bộ Đoàn cần nâng cao .................................................... 67 DANH MỤC HÌNH Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh .................................... 26 DANH MỤC HỘP Hộp 4.1. Ý kiến của Đoàn viên thanh niên về việc tạo điều kiện của cấp ủy, chính quyền đối với hoạt động của Đoàn thanh niên .............................................. 70 Hộp 4.2. Ý kiến của Đoàn viên thanh niên về ảnh hưởng của tính minh bạch trong xây dựng nông thôn mới đối với hoạt động của Đoàn thanh niên ....................... 72 DANH MỤC SƠ ĐỒ_Toc498779989 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ cơ cấu chức năng, nhân sự Đoàn thanh niên huyện ............................ 30 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Đắc Cường Tên luận văn: “Nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh” Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 60 62 01 16 Tên cở sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới. Đánh giá thực trạng vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại Huyện Lương Tài trong những năm qua. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại địa bàn nghiên cứu. Từ đó, đề xuất giải pháp chủ yếu để nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lương Tài những năm tới. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp được sử dụng để thực hiện đề tài: Phương pháp tiếp cận; Phương pháp thu thập số liệu, thông tin thứ cấp, sơ cấp; Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu; Phương pháp phân tích số liệu; Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu. Kết quả chính và kết luận Đề tài đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên tham gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lương Tài. Đoàn Thanh niên đã tham gia vào các nội dung của chương trình xây dựng nông thôn mới như: quy hoạch xây dựng NTM; phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội; tổ chức sản xuất, chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế; xây dựng đời sống văn hóa, bảo vệ môi trường nông thôn; đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở Đoàn, tham gia xây dựng hệ thống chính trị trên địa bàn. Quá trình tham gia của Đoàn Thanh niên vào xây dựng NTM chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố trong đó có các yếu tố chủ yếu là: kỹ năng, trình độ chuyên môn của cán bộ Đoàn; sự tạo điều kiện của các cấp ủy Đảng, chính quyền; cơ chế, chính sách đãi ngộ cho cán bộ Đoàn; công tác tuyên truyền về xây dựng nông thôn mới; tính minh bạch trong thực hiện chương trình xây dựng NTM. Trong những năm qua, các cấp bộ Đoàn huyện Lương Tài đã có nhiều đóng góp tích cực góp phần mang lại bộ mặt nông thôn mới đầy khởi sắc. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận những thanh niên thờ ơ, thiếu trách nhiệm, coi xây dựng nông thôn ix mới là việc của các cấp chính quyền địa phương. Bên cạnh đó, trong quá trình xây dựng NTM, vẫn còn một số khó khăn hạn chế trong việc phát huy vai trò của thanh niên, trong đó có những khó khăn chung về cơ chế, chính sách, trình độ, năng lực cán bộ Đoàn… Trong thời gian tới cần được khắc phục để góp phần nâng cao hiệu quả vai trò của Đoàn thanh niên trong tham gia xây dựng nông thôn mới. Đề tài đã đề xuất các giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên tham gia xây dựng NTM tại huyện Lương Tài trên các mặt như: Công tác thông tin, tuyên truyền; Xây dựng hạ tầng KT-XH; Phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất; Đảm bảo an ninh trật tự và bảo vệ môi trường; Giữ gìn bản sắc văn hóa và tham gia xây dựng hệ thống chính trị. Đề tài đã đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu Chương trình xây dựng nông thôn mới của huyện và phát huy hiệu quả vai trò xung kích của Đoàn thanh niên trong thực hiện các nhiệm vụ được giao. x THESIS ABSTRACT Master candidate: Nguyen Dac Cuong Thesis title: Enhance the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside in Luong Tai district, Bac Ninh province". Major: Rural development Code: 60 62 01 16 Educational organization: Viet Nam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives Contribute to the systematization of theoretical and practical basis about the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside. To evaluate the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside in Luong Tai District over the years. To analyze the factors that affect to role of Communist Youth Union in the construction of new countryside at study sites. From there, propose major solutions to enhance the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside in Luong Tai district in the coming time. Materials and Methods The methods were used to perform the topic: Method of approach; Method of collection secondary, primary data information; Method of synthesis and processing data; Method of data analysis; System of research indicator. Main findings and conclusions The topic has contributed the systematization of theoretical and practical basis about the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside in Luong Tai district. Communist Youth Union has involved in the content of the construction of new countryside program such as: the construction of new countryside projet, Socioeconomic infrastructure development, organization of production, restructuring, production development, build cultural life, environmental protection in rural areas, nsuring political security, order and safety social, improve the quality of organization of Communist Youth Union, participating in building the political system in the area. Participation process of Communist Youth Union in the construction of new countryside are influenced by many factors including the major factors: skills and qualifications of Communist Youth Union cadres, the creation of conditions of Party committees, government; Mechanisms and remuneration policies for Communist Youth xi Union cadres, propaganda about the construction of new countryside, transparency in implementation the construction of new countryside. Over the years, Communist Youth Union cadres in Luong Tai district have had many positive contributions to bring the new countryside full of prosperity. However, there are still a part of the youth who are indifferent, irresponsible, consider the construction of new countryside as the work of the local government. Besides, during the constructing of new countryside, there are still some constraints in promoting the role of youth, inside there are common difficulties in mechanisms and policies, qualification, capacity of Communist Youth Union cadres… In the coming time, it should be overcome to contribute enhancing the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside. Topics have proposed solutions to enhance the role of Communist Youth Union in the construction of new countryside in Luong Tai district such as: Information, propaganda, construction of socio-economic infrastructure, economic development and production organization, ensure security and order and protect the environment, Preserve cultural identity and participate in building the political system. The topics also have proposed solutions to perform successfully the object of the construction of new countryside of the district and promote the shock role of Communist Youth Union in performing missons assigned. xii PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, thanh niên luôn nêu cao tinh thần yêu nước, không ngại gian khổ, hy sinh, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Được Đảng và Bác Hồ sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện, 85 năm qua, Đoàn Thanh niên đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, làm tốt nhiệm vụ đoàn kết, tập hợp, giáo dục, vận động thanh niên tham gia các phong trào cách mạng như: Xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; Đồng hành với thanh niên trong lập thân, lập nghiệp. Dưới ngọn cờ vinh quang của Đảng, thanh niên thời đại Hồ Chí Minh đã không ngừng phấn đấu, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, thực hiện xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân viết lên những trang sử hào hùng, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đẩy mạnh công cuộc đổi mới vì mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Trong công cuộc đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay, đòi hỏi tổ chức Đoàn thanh niên phải tiếp tục xây dựng củng cố và nâng cao chất lượng, vai trò hoạt động nhằm đáp ứng những yêu cầu của thời kỳ cách mạng mới. Với tinh thần xung kích, trách nhiệm đi đầu, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh các cấp đã tham gia, đảm nhận nhiều công trình, phần việc, tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, có ý nghĩa, đặc biệt là tham gia tích cực vào chương trình xây dựng nông thôn mới và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần vào thành công chung của phong trào “Cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới”. Thực hiện Nghị quyết số 26/NQ-TW, ngày 05/8/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn” và Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020, đồng thời cụ thể hóa nội dung phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã triển khai Phong trào “Tuổi trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới”; xây dựng Đề án “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tham gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2013 - 2020” và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 324/QĐ-TTg, ngày 1 18/02/2013. Đây là đề án quan trọng, tạo cơ chế cho các cấp bộ Đoàn triển khai các hoạt động tham gia xây dựng nông thôn mới. Thực hiện đường lối của Đảng, trong những năm qua, phong trào xây dựng nông thôn mới đã diễn ra sôi nổi ở khắp các huyện, thị xã trong tỉnh Bắc Ninh, thu hút sự tham gia của cả cộng đồng, phát huy được sức mạnh của cả xã hội, trong đó đoàn viên, thanh niên là lực lượng xung kích đi đầu. Với phương châm hành động “Mỗi thanh niên một việc tốt, mỗi cơ sở đoàn một hoạt động thiết thực tham gia xây dựng nông thôn mới”, Đoàn Thanh niên tỉnh Bắc Ninh nói chung và Đoàn thanh niên huyện Lương Tài nói riêng đã thực hiện những công trình, phần việc cụ thể góp phần xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh. Thanh niên đã chủ động chọn lĩnh vực tham gia xây dựng nông thôn mới, đảm nhận các hạng mục xây dựng hạ tầng, như: làm đường giao thông, xây dựng nhà văn hóa, điểm vui chơi của thanh thiếu nhi, hỗ trợ chuyển giao khoa học kỹ thuật, bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe cộng đồng… Có thể khẳng định trong những năm qua, vai trò của thanh niên trong xây dựng nông thôn mới là hết sức quan trọng, được ghi nhận và đánh giá cao. Trong thời gian tới cần nâng cao hơn nữa vai trò của thanh niên trong xây dựng nông thôn mới và thể hiện bằng những việc làm thiết thực, cụ thể. Việc nghiên cứu để nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới và đưa ra các giải pháp phù hợp trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên để đáp ứng những nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của thanh niên. Nhằm thực hiện những vấn đề nêu trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh” làm nội dung luận văn nghiên cứu với mong muốn góp phần cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương xây dựng huyện Lương Tài ngày càng phát triển. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài, đề xuất giải pháp chủ yếu để nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên tham gia xây dựng nông thôn mới của huyện trong thời gian tới. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới. - Đánh giá thực trạng vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại Huyện Lương Tài trong những năm qua. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại địa bàn nghiên cứu. - Đề xuất giải pháp chủ yếu để nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lương Tài những năm tới. 1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Đối tượng khảo sát: các cá nhân, đơn vị, cơ quan trong huyện Lương Tài và các tổ chức có liên quan. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 1.3.2.1. Phạm vi về thời gian Nghiên cứu về vai trò của Đoàn thanh niên trong việc tham gia xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài từ năm 2012 - 2016 (trong nhiệm kỳ 2012 2017 của Đại hội Đoàn thanh niên tỉnh Bắc Ninh lần thứ XIII và Đại hội Đoàn thanh niên huyện Lương Tài lần thứ XX). 1.3.2.2. Phạm vi về không gian Phạm vi nghiên cứu của đề tài trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh có sự tham gia của đoàn thanh niên trong việc xây dựng nông thôn mới. 1.3.2.3. Phạm vi về nội dung Đề tài nghiên cứu các nội dung về sự tham gia của Đoàn thanh niên trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh trong việc xây dựng nông thôn mới, cụ thể: - Xây dựng đường giao thông nông thôn; đường điện chiếu sáng; bảo vệ môi trường; phát triển kinh tế nông thôn và chuyển giao Khoa học kỹ thuật; - Chăm sóc sức khỏe cộng đồng; an sinh xã hội; 3 - Tuyên truyền, phổ biến các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng nông thôn mới; Tham gia phát triển kinh tế nông thôn; 1.4. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài, Đoàn thanh niên có vai trò như thế nào? - Đoàn thanh niên tham gia thực hiện nội dung nào trong 19 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài? - Những thuận lợi, khó khăn trong việc tham gia xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên tại huyện Lương Tài? 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC, THỰC TIỄN 1.5.1. Những đóng góp mới - Kết quả nghiên cứu của đề tài đã đánh giá được thực trạng và kết quả trong việc tham gia xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên huyện Lương Tài. - Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu, luận văn đã đề ra các giải pháp để phát huy tốt vai trò của Đoàn thanh niên trong việc xây dựng nông thôn mới tại huyện Lương Tài. 1.5.2. Ý nghĩa khoa học - Đề tài sẽ góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới. - Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở để đề ra các giải pháp góp phần nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên tham gia xây dựng nông thôn mới của huyện trong thời gian tới. 1.5.3. Ý nghĩa thực tiễn Trên cơ sở đánh giá những kết quả đạt được, những hạn chế, khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xây dựng nông thôn mới của Đoàn thanh niên qua đó giúp tổ chức đoàn đề ra các giải pháp để nâng cao vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới thời gian tới. 4 PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 2.1.1. Chương trình nông thôn mới 2.1.1.1. Khái niệm Chương trình nông thôn mới Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 05/8/2008 của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay là tổng thể những đặc điểm, cấu trúc tạo thành một kiểu tổ chức nông thôn theo tiêu chí mới, đáp ứng yêu cầu mới đặt ra cho nông thôn trong điều kiện hiện nay: Kiểu nông thôn được xây dựng mới có tính tiên tiến về mọi mặt. Chương trình xây dựng nông thôn mới của nước ta được triển khai từ năm 2009 theo Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. Sau hơn 6 năm triển khai, thực hiện với sự quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân và của cả hệ thống chính quyền các cấp, Chương trình xây dựng nông thôn mới ở nước ta đã đạt được nhiều kết quả, bộ mặt nông thôn ngày càng được thay đổi rõ rệt. Xây dựng nông thôn mới ở nước ta có thể khái quát theo 5 nội dung cơ bản (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). Thứ nhất: Đó là làng, xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). Thứ hai: Sản xuất phải phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). Thứ ba: Đời sống vật chất và tinh thần của nông dân, nông thôn ngày càng nâng cao (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). Thứ tư: Bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). Thứ năm: Xã hội nông thôn an ninh tốt, quản lý dân chủ (Đảng cộng sản Việt Nam, 2008). 2.1.1.2. Các tiêu chí đánh giá chương trình nông thôn mới Ngày 17/10/2016, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1980/QĐ-TTg, ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020 bao gồm 19 tiêu chí và được chia thành 5 nhóm cụ thể: nhóm tiêu chí về quy hoạch; về hạ 5 tầng kinh tế - xã hội; về kinh tế và tổ chức sản xuất; về văn hóa - xã hội - môi trường và về hệ thống chính trị. Theo đó, để được công nhận là xã nông thôn mới theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ thì các phải đạt được 19 chỉ tiêu cơ bản.Trong 19 tiêu chí, nhóm Quy hoạch có 1 tiêu chí (Quy hoạch); nhóm Hạ tầng kinh tế - xã hội có 8 tiêu chí (Giao thông; Thủy lợi; Điện; Trường học; Cơ sở vật chất văn hóa; Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; Thông tin và truyền thông; Nhà ở dân cư); nhóm Kinh tế và tổ chức sản xuất có 4 tiêu chí (Thu nhập; Hộ nghèo; Lao động có việc làm; Tổ chức sản xuất); nhóm Văn hóa - Xã hội - Môi trường có 6 tiêu chí (Giáo dục và Đào tạo; Y tế; Văn hóa; Môi trường và an toàn thực phẩm; Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật; Quốc phòng và an ninh). Với mỗi tiêu chí, Quyết định quy định cụ thể chỉ tiêu chung cũng như chỉ tiêu theo từng vùng: Trung du miền núi phía Bắc; Đồng bằng sông Hồng; Bắc Trung Bộ; Duyên hải Nam Trung Bộ; Tây Nguyên; Đông Nam Bộ; Đồng bằng sông Cửu Long (Phụ lục) (Thủ tướng Chính phủ, 2016). 2.1.2. Vai trò của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới 2.1.2.1. Các khái niệm Khái niệm tổ chức Tổ chức là sự tập hợp những sự vật, con người thành nhóm theo những cơ cấu và quy luật vận động nhất định vì tính chỉnh thể, tính hướng đích trong bản thân nhóm đó cũng như trong quan hệ của nhóm với những nhóm khác, chỉnh thế khác (Trần Thị Minh Châu, 2016). Khái niệm hoạt động Theo tâm lý học Mácxit, hoạt động là quá trình con người thực hiện các quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên, xã hội. Đó là quá trình chuyển hóa năng lực lao động và các phẩm chất tâm lý khác của bản thân thành sự vật, thành thực tế và quá trình ngược lại là quá trình tách những thuộc tính của sự vật, của thực tế quay trở về với chủ thể, biến thành vốn liếng tinh thần của chủ thể. Chúng ta có thể hiểu hoạt động là quá trình tác động qua lại giữa con người với thế giới xung quanh để tạo ra sản phẩm về phía thế giới và sản phẩm về phía con người (Nguyễn Xuân Thức, 2007). Khái niệm vai trò Theo Robertsons vai trò là một tập hợp các chuẩn mực, hành vi, quyền lợi và nghĩa vụ được gắn liền với một vị thế xã hội nhất định. Là sự kết hợp của 6 khuôn mẫu tác phong bên ngoài (hoạt động) và tác phong tinh thần bên trong (suy nghĩ) (Võ Văn Việt, 2010). * Vai trò của Đoàn thanh niên vùng nông thôn Theo Điều lệ Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh được Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ X thông qua, quy định vai trò của Đoàn thanh niên cụ thể như sau: - Đối với cấp ủy Đảng địa phương: Đoàn hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, là đội dự bị tin cậy của Đảng, nguồn cung cấp cán bộ theo yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Đảng (Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, 2012). - Đối với chính quyền địa phương: Đoàn là chỗ dựa vững chắc của chính quyền địa phương trong công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, môi trường và đảm bảo an ninh quốc phòng tại địa phương. Đoàn phối hợp với các cơ quan nhà nước, các đoàn thể và các tổ chức xã hội chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi (Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, 2012). - Đối với các tổ chức xã hội của thanh niên và phong trào thanh niên khối nông thôn: giữ vai trò làm nòng cốt chính trị trong việc xây dựng tổ chức và hoạt động của các tổ chức thanh niên (Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, 2012). - Đối với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh: giữ vai trò là người phụ trách xây dựng tổ chức Đội, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác thiếu nhi; tạo điều kiện về cơ sở vật chất và tài chính cho hoạt động của Đội (Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, 2012). Khái niệm về tổ chức Đoàn thanh niên Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của Thanh niên Việt Nam do Đảng cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiến tiến, tự nguyện phấn đấu vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Được xây dựng, rèn luyện và trưởng thành qua các thời kỳ đấu tranh cách mạng, Đoàn đã tập hợp đông đảo thanh niên phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, cống hiến xuất sắc cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc…(Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, 2012). * Chức năng cơ bản của Đoàn thanh niên trong xây dựng nông thôn mới Một là: Tuyên truyền nâng cao nhận thức của thanh thiếu niên về xây dựng nông thôn mới. Thông tin, tuyên truyền về chủ trương xây dựng nông thôn 7