Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy giáo dục công dân trườn...

Tài liệu Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh an giang hiện nay

.PDF
54
96
107

Mô tả:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO GIÁO VIÊN GIẢNG DẠY GIÁO DỤC CÔNG DÂN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TỈNH AN GIANG HIỆN NAY Chuyên ngành: Sư phạm Giáo dục công dân Mã ngành : 52140204 Giảng viên hướng dẫn: TS. LÊ DUY SƠN Sinh viên thực hiện: Huỳnh Thanh Thuận MSSV: 6108755 CẦN THƠ - 11/ 2013 LỜI CẢM ƠN Được làm luận văn tốt nghiệp, đó là hạnh phúc không chỉ riêng bản thân em, mà còn là hạnh phúc của gia đình em và người thân. Có thể nói để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, đó chính là nhờ sự giúp đỡ của rất nhiều quý thầy cô, gia đình, người thân, các ban ngành địa phương và bạn cùng lớp. Em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến toàn thể quý thầy, cô khoa Khoa Học Chính Trị đã tạo điều kiện thuận lợi cho em được làm luận văn. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Thầy Lê Duy Sơn là người trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ em trong suốt thời gian làm luận văn. Cảm ơn các bạn sinh viên Sư phạm Giáo dục công dân K36 đã quan tâm, động viên để tôi có thêm niềm tin và sức mạnh để thực hiện luận văn này. Tuy nhiên, với lượng kiến thức và sự hiểu biết ít ỏi của bản thân, nên luận văn của em không thể tránh khỏi những thiếu sót, em kính mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn Cần thơ, ngày 20 tháng 11 năm 2013 Sinh viên thực hiện Huỳnh Thanh Thuận Nguyễn Thanh An MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Lý do chọ đề tài ...................................................................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài............................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 2 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 3 5. Kết cấu của luận văn............................................................................................................... 3 NỘI DUNG ................................................................................................................................ 4 CHƯƠNG I: TƯ DUY LÝ LUẬN VÀ NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA GIÁO VIÊN .......................................................................................................................................... 4 1.1. Khái niệm tư duy lý luận ..................................................................................................... 4 1.2. Năng lực tư duy lý luận của giáo viên................................................................................. 8 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA GIÁO VIÊN GIẢNG DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TỈNH AN GIANG .................................................................................................................... 15 2.1. Những ưu điểm về năng lực tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang hiện nay...................................................... 15 2.2. Những hạn chế trong năng lực tư duy lý luận của giáo viên giáo dục công dân trường trung học phổ thông tỉnh An Giang hiện nay ........................................................................... 20 CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CHO GIÁO VIÊN GIẢNG DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH AN GIANG TRONG THỜI GIAN TỚI........................ 30 3.1. Nâng cao nhận thưc trách nhiệm của giáo viên GDCD Trường THPT ở tỉnh An Giang về năng lực tư duy lý luận trong thời gian tới .......................................................................... 30 3.2. Tích cực bồi dưỡng, rèn luyện khả năng tự học, tự nghiên cứu khoa học để nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên GDCD Trường THPT ở tỉnh An Giang ....................... 31 3.3. Từng bước kiện toàn và chuẩn hóa đội ngũ giáo viên GDCD Trường THPT ở tỉnh An Giang trong thời gian tới để nâng cao năng lực tư duy lý luận ................................................ 35 3.4. Xây dựng môi trường văn hóa sư phạm cho việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên GDCD Trường THPT ở tỉnh An Giang trong thời gian tới ...................................... 38 3.5. Đổi mới việc bố trí sắp xếp, sử dụng cán bộ và thực hiện các chế dộ chính sách, bồi dưỡng đối với giáo viên GDCD ở Trường THPT ở tỉnh An Giang trong thời gian tới ........ 43 KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 49 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp MỞ BÀI 1. Lý do chọn đề tài. Tư duy lý luận có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển phẩm chất, nhân cách và quyết định đến các hoạt động của con người, khẳng định giá trị và ý nghĩa to lớn của tư duy đối với thực tiễn đấu tranh cách mạng của giai cấp vô sản, Angghen đã chĩ ra rằng: “…Một dân tộc muốn đứng vững trên đĩnh của khoa học thì không thể không có tư duy lý luận”. Theo đó, phát triển tư duy lý luận là vắn đề cấp thiết có ý nghĩa sống còn đối với người cán bộ, đội ngũ chính trị viên nói chung và đội ngũ nhà giáo nói riêng. Có thể nói rằng, bất kì một nước nào, một lĩnh vực nào của xã hội, muốn phát triển cần phải có một nền khoa học tiên tiến đủ mạnh và đi kèm với nó là những con người có năng lực tư duy lý luận đạt trình độ cao phù hợp với trình độ của khoa học hiện đại . Đối với nước ta, năng lực tư duy lý luận đã trở thành tiền đề, điều kiện cơ bản cho sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trình độ tư duy lý luận không chỉ là thước đo năng lực xã hội của mỗi cán bộ, đảng viên, mà còn là tiêu chuẩn đánh giá phẩm chất nhân cách của mỗi người. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế, không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, năng lực tư duy lý luận của giáo viên là hết sức cần thiết ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục của nhà trường, thực tế những năm gần đây cho thấy, phẩm chất, năng lực, trình độ trí tuệ mà trực tiếp là năng lực tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông tỉnh An Giang còn nhiều mặt chưa được ngang tầm với đồi hỏi của nhiệm vụ giáo dục ở trường trung học phổ thông hiện nay. Chính thực trạng đó đã, đang và sẽ gây hậu quả nhiều mặt đối với bản thân người giáo viên, đối với người học, cũng như ảnh hưởng tiêu cực đối với quá trình giáo dục ở trường trung học phổ thông. Vậy làm thế nào để năng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang hiện nay đang là vấn đề cấp thiết, vấn đề này có ý nghĩa cả về mặt lý luận cũng như thực SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 1 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp tiễn, vừa cơ bản, vừa cấp bách, không chỉ đối với yêu cầu xây dựng giáo viên giảng dạy ở nhà trường mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông tỉnh An Giang hiện nay, đó là lý do mà tác giả chọn đề tài “ nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông tỉnh An Giang hiện nay”. 2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài. Mục đích: trên cơ sở phân tích, làm rõ thực trạng năng lực tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn Giáo Dục Công Dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang, luận văn đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy môn Giáo Dục Công Dân trường trung học phổ thông đáp ứng nhiệm vụ trong thời gian tới. Nhiệm vụ: luận văn phải làm rõ: + Một là: khái quát nhũng vấn đề lý luận chung về tư duy lý luận và năng lực tư duy lý luận của giáo viên. + Hai là: phân tích chỉ rõ thực trạng năng lực tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang. + Ba là: đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhầm nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tính An Giang trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn. Đối tượng nghiên cứu: để làm rõ đề tài tác giả nghiên cứu giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân và việc năng cao năng lực tư duy lý luận cho việc giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu: đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang hiện nay và đề xuất một số giải pháp để nâng cao năng lực tư duy lý luận cho giáo viên giảng dạy giáo dục công dân trong thời gian tới. SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 2 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn. Cơ sở lý luận: luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mac-Lenin, lý luận nhận thức và logic học mác xít, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng và Nhà Nước về con người về trình độ tư duy và năng lực tư duy lý luận, về giáo dục đào tạo, về công tác xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên trong nhà trường, luận văn còn kế thừa kết quả của các tác giả đi trước về vắn đề liên quan các nghị quyết, đề án và báo cáo tổng kết công tác giáo dục và đào tạo. Phương pháp nghiên cứu: luận văn sử dụng các phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, điều tra, kết hợp logic- lịch sử và các phương pháp khác để nghiên cứu. 5. Kết cấu luận văn. Ngoài lời cảm ơn, phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 9 tiết. SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 3 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp NỘI DUNG. CHƯƠNG I: TƯ DUY LÝ LUẬN VÀ NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA GIÁO VIÊN. 1.1.Khái niệm tư duy lý luận. 1.1.1. Khai niêm Tư duy: con người trong cuộc sống luôn luôn phải hoạt động nhầm thỏa mãng nhu cầu, duy trì sự tồn tại của mình, trong quá trình hoạt động đó điểm mấu chốt để phân biệt giữa con người với con vật là con người có tư duy. Tư duy giúp con người hoạt động một cách sáng tạo, có mục đích, tức hoạt động có ý thức. Về điểm này C-Mac nhấn mạnh: “điều ngay từ đầu phân biệt nhà kiến trúc tồi nhất là trước khi xây dựng những ngăn trong tổ ong bằng sáp, nhà kiến trúc đã xây dựng chúng ở trong đầu óc của mình rồi”. Tư duy có vai trò quan trọng đói với hoạt động của con người như vậy: Tư duy là giai đoạn cao nhất của quá trình nhận thức để hình thành tư duy cần phải có các yếu tố: Thế giới khách quan với các sự vật, hiện tượng khác nhau với tư cách là đối tượng nhận thức của con người. Bộ não người với tư cách là một dạng vật chất đặc biệt, làm cơ sở cho sự hình thành và tồn tạy của các tư tưởng ý nghĩa. Hoạt động thực tiễn của con người với tư cách là cầu nối cho sự tương tác giữu bộ não người (cơ quan phản ánh) với thế giới khách quan (đối tượng phản ánh) do đó là phương thức hình thành phản ánh lý tính tư duy. Ngôn ngữ là hệ thống tính hiệu vật chất với tư cách là phương tiện để định hình và thể hiện tư duy. Tư duy được hình thành thông qua quá trình con người với bộ não của mình bằng hoạt động thực tiễn tác động vào các sự vật, hiện tượng vào trong thế giới khách quan làm chúng bộc lộ ra các đặc điểm, cấu trúc, dấu hiệu, bản chất của mình, hệ thống tín hiệu này được phản ánh vào trong não bộ thông qua hệ thống các phản xạ thần kinh cao cấp và được hình thành bằng ngôn ngữ dưới dạng các khái niệm, phán đoán, suy luận tư tưởng... SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 4 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp Với đặc điểm hình thành của tư duy như vậy, nên trong cuốn từ điển triết học do M.M.Rodentan chủ biên định nghĩa “tư duy là sản phẩm cao nhất của cái vật chất được tổ chức một cách đặc biệt là bộ não, quá trình phản ánh tích cực thế giới khách quan trong các khái niệm, phán đoán, lý luận…tư duy xuất hiện trong quá trình hoạt động sản xuất xã hội của con người và đảm bảo phản ánh thực tại một cách gián tiếp, phát hiện những mối liên hệ hợp quy luật thực tại”. Từ những đặc điểm của quá trình hình thành tư duy và nội dung trong định nghĩa trên tư duy có những dấu hiệu bản chất sau. Tư duy là trình độ cao của quá trình nhận thức phản ánh một cách gián tiếp và khái quát của các sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan trong các khái niệm phán đoán và suy luận, do đó, trừu tượng hóa và khái quát hóa là phương pháp đặc thù của tư duy, nếu không có khái quát hóa và trù tượng hóa của tư duy thì không thể có các khái niệm, không có các lý thuyết khoa học, tức không thể có tư duy nói chung. Tư duy là phản ánh về thế giới khách quan đem lại cho con người những hiểu biết về bản chất của sự vật, về những quy luật vận động của thế giới, vì vậy, tư duy có tính độc lập tương đối, có tính năng động, sáng tạo, nói khác đi, tư duy là một hệ tri thức có khả năng sản sinh ra tri thức mới, tác động trở lại thực tiễn. V.I. Lenin đã nhận xét về vấn đề này như sau “sự khái quát đơn giản nhất, sự hình thành đầu tiên và đơn giản nhất của những khái niệm, những phán đoán, suy luận, cũng đã có nghĩa là con người nhận thức ngày càng sâu sắc về các mối liên hệ khách quan, về các tính quy luật của thế giới”. Tư duy là sản phẩm đặc thù chỉ có ở con người, không thể có tư duy nào ở ngoài con người và loài người, mặt khác cũng không thể có tư duy của cá nhân trừu tượng, mà chỉ có thể là tư duy của con người với tư cách là một thành viên của xã hội, gia nhập vào đời sống xã hội, nếu tách khỏi xã hội loài người con người không thể suy nghĩ theo kiểu người được. Tư duy là hoạt động có tính mục đích của con người, bản chất của tư duy xét đến cùng là nhầm giải quyết những nhiệm vụ thực tiễn nhất định. Đồi hỏi của thực SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 5 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp tiễn cũng là nhân tố thúc đẩy mạnh mẽ nhất đối với sự phát triển của tư duy, do đó cũng như thực tiễn, sự phát triển và có tính quy luật, nó diễn ra đồng thời với quá trình hoạt động thực tiễn của con người, từ việc nhận thức thế giới sung quanh đến việc cải tạo, trinh phục thế giới. Tuỳ theo góc độ tiếp cận mà người ta có thể phân làm nhiều loại khác nhau. Theo trình độ phát triển của tư duy người ta chia ra thành hai loại: tư duy kinh nghiệm và tư duy lý luận. Tư duy lý luận là tư duy ở cấp độ cao, dựa trên các công cụ là khái niệm, phạm trù, phán đoán, suy luận hướng tới phân tích, tổng hợp, khái quát để tìm ra bản chất, quy luật của hiện thực khách quan, từ đó định hướng, hướng dẫn hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người ngày càng có kết quả cao hơn. Tóm lại tư duy xét về bản chất là sự phản ánh sang tạo hiện thực khách quan, tính sáng tạo của tư duy là ở chổ trong quá trình phản ánh không sao chép nguyên xi sự vật, biết phân loại “bóc”, “tach” sự vật bằng sức mạnh của tư duy trừu tượng trên cơ sở khái quát hóa và trừu tượng hóa đem lại cho con người những tri thức về bản chất, quy luật của sự vật về hiện tượng khách quan, sáng tạo trong bản chất của tư duy là trái với rặp khuôn, giáo điều, mái móc, là xa lạ với thái độ thụ động, ỷ lại với chủ quan duy ý chí. Đó là khả năng nắm bắt được bản chất của sự vật biết phân biệt, so sánh, tổng hợp, khái quát từ thực tế sinh động, từ những kinh nghiệm muôn vẽ của đời sống thực nghiệm để rút ra những két luận khoa học, nhờ có tính sáng tạo mà tư duy luôn vương tới cái mới, cái tiến bộ, giúp con người nhận thức thế giới khách quan sâu sắc hơn đầy đủ hơn.[14, tr 64] 1.1.2. Khai niệm Lý luận: lý luận là khái niệm dùng để chỉ hệ thống các quan điểm, những tư tưởng được tổng kết khái quát từ kinh nghiệm hoạt động thực tiễn của con người trong những lĩnh vực và thuộc những phạm vi không gian và thời gian nhất định. Lý luận ấy có thể có tác dụng chỉ đạo ngược trở lại đối với các hoạt động thực tiễn tiếp theo ở những lĩnh vực phạm vi phù hợp. Có thể nêu thí dụ về lý luận đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mac, trong tác phẩm “tuyên ngôn của đảng cộng sản (1848), C.Mac và Angghen viết “ lịch sử tất cả các xã hội tồn tại từ trước đến nay (về sau Angghen nói thêm: trừ lịch sử của xã SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 6 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp hội công xã nguyên thủy) chỉ là lịch sử của đấu tranh giai cấp. Người tự do và người nô lệ quý tộc và bình dân, chúa đất và nông nô, thợ cả phường hội và thợ ban, nói tóm lại những kẻ áp bức và những người bị áp bức luôn đối kháng với nhau” đến thời cận đại thì “xã hội này càng chia thành hai phe lớn thù địch với nhau, hai giai cấp lớn hoàn toàn đối lập nhau: giai cấp tư sản và giai cấp vô sản”. Sau đó ít năm Mác thừa nhận rằng: ông không có công phát hiện ra sự tồn tại của các giai cấp và cuộc đấu tranh của các giai cấp, cái mới mà ông đã làm là chứng minh rằng: 1. sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất, 2. đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên chính vô sản, 3. bản thân nền chuyên chính này chỉ là bước quá độ tiến tới thủ tiêu mọi giai cấp và tiến tới xã hội không có giai cấp”. Như vậy theo lý luận của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác, đấu tranh giai cấp là động lực chính của quá trình vận động, phát triển của tất cả các xã hội đã phân chia thành giai cấp. Vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác trên nền tảng tinh hoa dân hóa của dân tộc, ngay từ cuối năm 1924, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã chỉ ra rằng; lý luận về đấu tranh giai cấp của Mác là đúng với hoàn cảnh lịch sử châu Âu, còn ở Việt Nam, do những điều kiện đặc thù về kinh tế xã hội, văn hóa,… nên cuộc đấu tranh giai cấp không giống như ở phương tây mà chủ nghĩa dân tộc mới chính là “ động lực vĩ đại và duy nhất của đời sống xã hội”. Từ tấm gương của Nguyễn Ái Quốc chúng ta có thể rút ra một kết luận có ý nghĩa phương pháp luận là; bất cứ lý luận nào, dù là sự khái quát đúng đắn từ kinh nghiệm hoạt động thực tiễn của con người trong phạm vi của một không gian và thời gian nhất định, nhất thiết điều phải được tiếp thu có lựa chọn và vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể, không thể sao chép và áp dụng một cách rập khuôn giáo điều.[15, tr 13-14] Như vậy lý luận với ý nghĩa chung nhất là sự khái quát những kinh nghiệm thực tiễn, là tổng hợp các tri thức về tự nhiên, xã hội đã được tích lũy trong quá trình lịch sử của con người, như vậy lý luận là sản phẩm cao của nhận thức, của sự phản ánh hiện thực khách quan trong hệ thống các khái niệm, phạm trù, các nguyên SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 7 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp lý và các quy luật tạo nên lý luận, là sản phẩm của quá trình nhận thức, nên bản chất của lý luận “là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan” là sự phản ánh gần đúng của đối tượng nhận thức. 1.1.3. Khái niệm tư duy lý luận : tư duy ở cấp độ cao, dựa trên các công cụ khái niệm, phạm trù, phán đoán, suy luận hướng tới phân tích, tổng hợp, khái quát để tìm ra bản chất quy luật của hiện thực khách quan. Từ đó định hướng, hướng dẫn hoạt động thực tiễn của con người và sáng tạo tri thức mới, tư duy lý luận có một vai trò hết sức quan trọng, Angghen đã viết “một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì không thể không có tư duy lý luận”. Tư duy lý luận có hai mặt gắn liền với nhau là nội dung tư duy và phương pháp tư duy. Nội dung tư duy bao gồm hệ thống tri thức tồn tại dưới dạng khái niệm, phạm trù, quy luật về những đối tượng xác định. Phương pháp tư duy là cách thức, thao tác logic tiến hành “nhào nặn” những tri thức, khái quát tri thức, kinh nghiệm để cho ra đời tri thức mới.[13, tr 55- 57] 1.2. Năng lực tư duy lý luận của giáo viên. Khái niệm Năng lực: từ năng lực được định nghĩa là phẩm chất, trình độ khả năng của con người, “theo từ điển tiếng việt xuất bản năm 2000, nhà xuất bản ngôn ngữ thông tin thành phố Hồ chí Minh, của tác giả Nguyễn Văn Đạm”. Còn từ điển tiếng việt của viện ngôn ngữ học, nhà xuất bản Đà Nẵng và trung tâm từ điển học năm 2000 do tác giả Hoàn Phê chủ biên thì từ năng lực gồm có hai nghĩa: năng lực là khả năng điều khiển chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó (ví dụ: mọi người bình thường đều có năng lực suy nghĩ) và năng lực là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người có khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lượng cao (ví dụ: có năng lực tổ chức, bồi dưỡng năng lực chuyên môn). Từ những cách định nghĩa trên có thể khái quát nội hàm của khái niệm năng lực là khả năng dưới dạng vật chất và tinh thần của cá nhân hoặc một tổ chức người để thực hiện một hoạt động nào đó, nói đến năng lực là nói tới hoạt động của con người, gắng với con người.[14,tr 64] SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 8 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp Năng lực hiểu theo nghĩa chung nhất là tổng hợp các yếu tố chủ quan của chủ thể đáp ứng yêu cầu hoạt động nào đó, bảo đảm cho hoạt động đó đạt hiệu quả cao. Năng lực là tổng hợp các yếu tố chủ quan của chủ thể, bao gồm cả yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần, cả sức mạnh đã có và sức mạnh ở dạng tiềm năng. Mỗi yếu tố đều giữ một vị trí, vai trò khác nhau, song giữa chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau trong việc tạo nên khả năng và điều kiện nội tại căn bản để chủ thể hoạt động đạt chất lượng, hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tư chất, vốn tri thức, kĩ năng, kĩ xảo hoạt động luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Khái niệm năng lực tư duy lý luận: Từ quan niệm trên có thể hiểu: Năng lực tư duy lý luận là tổng hợp các phẩm chất trí tuệ của chủ thể đáp ứng yêu cầu phát hiện, nhận thức nhanh, nhạy, đúng đắn những vấn đề của nhận thức và thực tiễn ở trình độ lý luận, nhờ vậy có những đề xuất cụ thể sắc bén, sáng tạo, thiết thực góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của chủ thể. Những yếu tố ảnh hưởng tới năng lực tư duy lý luận: - Năng lực tư duy lý luận phụ thuộc vào tư chất của mỗi cá nhân. - Năng lực tư duy lý luận phụ thuộc vào quá trình giáo dục và tự giáo dục của chủ thể. - Năng lực tư duy lý luận ảnh hưởng bởi môi trường sống, điều kiện kinh tế, văn hoá - xã hội. - Năng lực tư duy lý luận phụ thuộc vào hoạt động thực tiễn của chủ thể. - Năng lực tư duy lý luận chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu, lợi ích. - Năng lực tư duy lý luận chịu sự chi phối chặt chẽ bởi sự phát triển của khoa học và thực tiễn xã hội. Năng lực tư duy lý luận của giáo viên: Thứ nhất: tư duy lý luận giúp đội ngũ giáo viên ngày càng nhận thức thấu đáo khoa học chuyên ngành và các khoa học khác, muốn giảng dạy tốt, đồi hỏi người giáo viên phải thường xuyên nghiên cứu, nhận thức sâu sắc những nội dung SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 9 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp khoa học thuộc nội dung lĩnh vực mình đảm nhiệm, đồng thời phải có một phong kiến thức rộng về các khoa học liên ngành, nhiệm vụ của họ phải biến những tri thức khoa học thành tri thức thường trực của bản thân. Điều đó chỉ có thể thực hiện được nhờ các thao tác tư duy: bằng sự phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trù tượng hóa, hệ thống hóa những khái niệm, phạm trù thuộc các lĩnh vực đời sống xã hội, mà từ đó ngày càng nhận thức nhanh hơn đúng đắng hơn, sâu sắc hơn tri thức khoa học cơ bản, khoa học cơ sở, khoa hoc chuyên ngành và các khoa học khác có liên quan. Mặt khác, cuộc sống luôn luôn vận động, biến đổi để không bị lạc hậu với thực tiễn, đòi hỏi người giáo viên phải thường xuyên cập nhật thông tin, nghiên cứu tài liệu, tìm tòi, tích lũy tri thức và giải đáp những vấn đề thực tiến đặt ra. Như vậy nhờ có tư duy lý luận người giáo viên mới có thể ngày càng nhận thức thấu đáo tri thức khoa học, từ đó có điều kiện thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy của mình, đồng thời, khi đã nắm được bản chất tri thức khoa học, thì năng lực tư duy lý luận của giáo viên được nâng lênh một trình độ mới, mặt khác năng lực tư duy lý luận tuy có yếu tố bẩm sinh, nhưng chủ yếu vẫn là sản phẩm của lịch sử xã hội, sản phẩm của quá trình học tập, rèn luyện của mỗi người. Cho nên, việc rèn luyện tư duy lý luận khoa học, cũng là điều kiện tốt để đội ngũ giáo viên nhận thức các tri thức khoa học ngày càng hiệu quả hơn. Thứ hai: tư duy lý luận giúp người giáo viên có điều kiện tìm tòi, lựa chọn phương pháp giảng dạy hiệu quả, chất lượng của việc dạy học phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan và chủ quan khác nhau, trong đó, phương pháp giảng dạy của đội ngũ giáo viên có một vai trò hết sức quan trọng. Thực tế quá trình đào tạo cho thấy, hệ thống phương pháp giảng dạy rất đa dạng, phong phú, không tồn tại một hệ phương pháp chung sẵn có và bất biến nào cho mọi môn học hay mọi quá trình dạy học. Vấn đề này là ở chổ, người thầy phải biết lựa chọn phương pháp phù hợp để truyền thụ kiến thức cho người học một cách hiệu quả nhất. Vận dụng linh hoạt, sang tạo những thao tác cơ bản của tư duy lý luận như phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trù tượng hóa để xây dựng đề cương, soạn giáo SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 10 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp án, ứng dụng phần mềm công nghệ thông tin hiện đại thiết kế bài giảng, căn cứ vào nội dung kiến thức, chương trình môn học, đối tượng đào tạo cụ thể, cơ sở vật chất đảm bảo để người giáo viên lựa chọn phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp. Để năng động hóa tư duy cho học sinh, đòi hỏi người giáo viên bên cạnh phương pháp truyền thống, cần phải sử dụng có hiệu quả phương tiện công nghệ hiện đại hỗ trợ, kết hợp nhuần nhiễn các phương pháp khác với phương pháp gợi mở, nêu lên những vấn đề lý luận và thực tiễn đòi hỏi phải đặc người học vào “tình huống có vấn đề” để kích thích sự tìm tòi, óc sáng tạo vào việc tìm lời giải đáp, có như vậy mới giúp cho học sinh nâng cao khả năng phát hiện và giải quyết vắn đề một cách nhanh nhạy, kịp thời, vì trong thực tế cuộc sống cũng như trong công tác, người học thường gặp những tình huống như vậy. Phương pháp dạy tốt không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức cho người học mà còn thể hiện rõ ở các tình huốn khác như giao bài tập, trao đổi, thảo luận, ở sự định hướng, hướng dẫn học sinh tự học, tự nghiên cứu để tiếp tục tích lũy tri thức, phát triển tư duy và vận dụng có hiệu quả kiến thức đã học vào hoạt động thực tiễn. Thứ ba: tư duy lý luận giúp giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, nghiên cứu khoa học là một trong hai nhiệm vụ cơ bản của người giáo viên. Để tiến hành nghiên cứu khoa học, người giáo viên không những phải tích lũy đủ lượng kiến thức cơ bản, kiến thức cơ sở, kiến thức chuyên môn, kiến thức khoa học liên quan, sự trải nghiệm thực tiễn nhất định, điều kiện môi trường bảo đảm mà còn phải có phương pháp tư duy khoa học thì mới có thể thực hiện được. Nếu chỉ có tri thức và kinh nghiệm không thôi thì chưa đủ, vì hoạt động của người giáo viên là hoạt động tư duy ở trình độ cao, từ những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra, vựa vào tri thức khoa học, tri thức tích lũy kinh nghiệm của bản thân, kết hợp với những thao tác tư duy khoa học để nhận thức được bản chất, quy luật vận động của đối tượng nghiên cứu, chỉ ra xu hướng vận động, biến đổi, và đề xuất nhũng giải pháp cải tạo đối tượng theo mục đích của chủ thể nghiên cứu. Nếu năng lực tư duy lý luận càng cao thì khả năng thực hiện các thao tác tư duy khoa học càng dễ dàng, sản phẩm tư duy đem lại có giá trị cao, chính vì thế mà SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 11 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp chất lượng và hiệu quả nghiên cứu khoa học cũng như các nhiệm vụ khác ngày càng tốt hơn. Điều này sẽ lý giải tại sao có nhiều người cũng được đào tạo như nhau, ở trong cùng một môi trường công tác, điều kiện cơ sở vật chất như nhau, song có người lại hơn hẳn người khác về khả năng nghiên cứu khoa học hay lĩnh vực khác, phải chăng ở họ năng lực tư duy lý luận về một hai vài lĩnh vực nào đó vượt trội hơn so với người khác, như vậy nhờ có tư duy lý luận sẽ giúp cho đội ngũ giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và những nhiệm vụ khác. Thứ tư: tư duy lý luận là điều kiện để người giáo viên tiếp tục học tập, rèn luyện nâng cao hơn nữa tư duy biện chứng duy vật. Phương pháp tư duy biện chứng, phương pháp tư duy khoa học là những cách thức biện pháp, quy tắc, nguyên tắc, thao tác tư duy nhất định nhằm “nhào nặng” các tri thức tiền đề, để xây dựng thành những tri thức khoa học mới dưới dạng những khái niệm phán đoán, suy luận hoặc giã thuyết, lý thuyết, lý luận khoa học mới, phản ánh khách thể nhận thức một cách chính xác hơn, đầy đủ và sâu sắc hơn. Phương pháp tư duy khoa học giúp người giáo viên tiến hành các hoạt động thu thập sử lý thông tin, thiết kế đề cương soạn giáo án, ứng dụng công nghệ thông tin, tiến hành giảng bài, nghiên cứu đề tài khoa học…một cách có hiệu quả. Để có được phương pháp tư duy biện chứng duy vật, người giáo viên phải có một trình độ và năng lực tư duy lý luận nhất định, bởi vì tư duy lý luận vốn là lý luận của phương pháp tư duy biện chứng, lý luận này chỉ ra cách thức, biện pháp, quy tắc tiến hành các biện pháp tư duy. Phương pháp tư duy khoa học được xây dựng dựa trên cơ sở thế giới quan duy vật và phép biện chứng duy vật, thế giới quan duy vật là thế giới quan khoa học, được hình thành và phát triển trong lịch sử, muốn có nó, chủ thể nhận thức phải có một trình độ nhận thức cao, nội dung của phép biện chứng duy vật bao gồm hệ thống những nguyên lý, quy luật phạm trù phản ánh sự tồn tại, vận động biến đổi của thế giới vật chất, nội dung này được trình bài một cách khái quát hóa, trừu tượng hóa cao, do vậy, nếu không nhờ tư duy lý luận thì không thể nhận thức được đầy đủ tính khoa học của nó. SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 12 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp Khi có được tư duy lý luận thì việc kết hợp giữa thế giới quan khoa học và phép biện chứng duy vật để trở thành phương pháp tư duy khoa học sẽ dễ dàng, từ đây việc thực hiện các thao tác tư duy khoa học được tiến hành một cách nhanh chóng, chuẩn xác để tạo ra tri thức mới. Bên cạnh đó nhờ có phương pháp tư duy lý luận, sẽ giúp cho người giáo viên tiếp tục học tập, làm giào hơn vốn kiến thức và kinh nghiệm bản thân, nguồn chất liệu phong phú cung cấp cho việc thực hiện các thao tác tư duy khoa học thuận lợi, như vậy có thể khẳng định tư duy lý luận là cơ sở trang bị cho phương pháp tư duy và cung cấp chất liệu cho người giáo viên thực hiện các thao tác tư duy khoa học,quá trình này diễn ra nhanh chóng, mang lại hiểu quả cao sẽ lại tiếp tục động viên người giáo viên tích cực rèn luyện, nâng cao hơn nữa phương pháp tư duy biện chứng. Thứ năm: tư duy lý luận là cơ sở giúp cho đội ngũ giáo viên rèn luyện để ngày càng thể hiện phẩm chất, nhân cách sư phạm, đối với mối người,mỗi nghề cụ thể, cần phải có những phẩm chất, nhân cách cần thiết mà nghề nghiệp đó đồi hỏi, khi nói về đội ngũ nhà giáo, cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã dạy “nghề dạy học là những nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý, nhân dân ta cũng tôn vinh, gọi người thầy giáo là “kỹ sư tâm hồn”.Bởi dạy học không chỉ dạy chữ mà còn cao hơn là dạy cho học trò đạo lý làm người”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “người thầy giáo tốt – thầy giáo sứng đáng là thầy giáo – sứng đáng là người vẽ vang nhất”.Như vậy, tự bản thân nó, nghề dạy học có những đồi hỏi nghiêm ngặt không chỉ về trình độ tri thức mà còn đồi hỏi rất cao về phẩm chất đạo đức, phương pháp, tác phong sư phạm của người thầy. Để quá trình này viễn ra nhanh chóng, đòi hỏi người giáo viên phải trải qua một quá trình tích lũy liên tục cộng với phương pháp tu dưỡng, rèn luyện khoa học do tư duy lý luận của họ đem lại, bởi vì phẩm chất nhân cách của người giáo viên nói chung và người giáo viên trẻ nói riên không phải tự nhiên mà có, nó là một quá trình tích lũy, tu dưỡng rèn luyện theo năm tháng. Phẩm chất này được hình thành và phát triển ngay từ khi còn là sinh viên đào tạo để trở thành giáo viên phẩm chất đó lại tiếp tục được phát triển và hoàn thiện hơn trong thực tiễn công tác. Để quá trình này diễn ra dễ dàng thuận lợi, tư duy và tư duy lý luận đã cụ thể quá những mục tiêu, yêu cầu đào tạo, năng lực kiến thức chuyên môn, phẩm chất SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 13 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp đạo đức, năng lực sư phạm…thành những nội dung công việc hang ngày, giúp họ dễ nhận thức, đồng thời chỉ ra những biện pháp, cách thức tiến hành tu dưỡng, rèn luyện hiểu quả để nhanh chóng hoàn thiện đầy đủ nhân cách phẩm chất của người giáo viên. Quá trình tích lũy và hoàn thiện phẩm chất nhân cách sư phạm cũng là quá trình người giáo viên rèn luyện những thao tác, kỹ năng, kỹ xảo tiến hành tư duy lý luận, khi năng lực tư duy lý luận được nâng cao, nó lại tiếp tục giúp cho người giáo viên tiếp tục tu dưỡng hoàn thiện phẩm chất, nhân cách sư phạm, ngày càng hoàn thiện hơn. Cứ như vậy quá trình này diến ra một cách biện chứng giúp cho người giáo viên không ngừng trưởng thành hơn về mọi mặt.[12, tr 33 ] Năng lực tư duy lý luận của người giáo viên được biểu hiện cụ thể là năng lực nhận thức ở trình độ lý luận, năng lực vận dụng tri thức lý luận vào hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học, năng lực vận dụng tri thức lý luận vào hoạt động đấu tranh trên lĩnh vực chính trị - tư tưởng… Nâng cao năng lực tư duy lý luận của giáo viên là quá trình nhận thức và hoạt động của các chủ thể trên cơ sở nắm vững tính quy luật, làm chuyển hoá, hoàn thiện các yếu tố cấu thành năng lực tư duy lý luận của giáo viên, đáp ứng với mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường. Dựa vào đó để đánh giá thực trạng giáo viên một cách hiệu quả và thiết thực nhất. Tóm lại, tư duy lý luận giúp cho giáo viên có khả năng nhận thức ở trình độ lý luận và vận dụng tri thức lý luận vào hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học mang lại hiệu quả cao. Năng lực tư duy lý luận giúp cho giáo viên ngày càng nhận thức thấu đáo tri thức của chủ nghĩa Mac-Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các khoa học xã hội khac, là điều kiện để giáo viên tìm tòi, lựa chọn phương pháp giảng dạy hiệu quả, giúp họ thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và các nhiệm vụ khác, năng lực tư duy lý luận là điều kiện để người giáo viên tiếp tục học tập, rèn luyện nâng cao hơn nữa trình độ kiến thức và phương pháp tư duy biện chứng, là cơ sở giúp họ tự bồi dưỡng, rèn luyện, ngày càng hoàn thiện về phẩm chất, nhân cách của người giáo viên trong Nhà trường. SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 14 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp CHƯƠNG II THỰC TRẠNG NĂNG LỰC TƯ DUY LÝ LUẬN CỦA GIÁO VIÊN GIẢNG DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở TỈNH AN GIANG. 2.1. Những ưu điểm về năng lực tư duy lý luận của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông tỉnh An Giang hiện nay. 2.1.1. Ưu điểm về nhận thức chuyên môn của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân trường trung học phổ thông ở tỉnh An Giang. Giáo viên giáo dục công dân có kiến thức sâu về một số lĩnh vực như: - Những tri thức cụ thể để tiếp tục học tập như ngoại ngữ, tin học…nhờ có kiến thức về các lĩnh vực đó nên giáo viên có thể tiếp cận nhanh với thông tin mới. - Những tri thức có tính phương pháp luận: như triết học, kinh tế chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học, tư tưởng Hồ Chí Minh (quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục), những đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước, phương pháp luận nghiên cứu khoa học giáo dục. Nhờ vậy mà người giáo viên có phương thức hoạt động thực tiễn sáng tạo và hiệu quả. - Những tri thức nghiệp vụ sư phạm như Tâm lí học, Giáo dục học, những hiểu biết về đường lối quan điểm của Đảng và Nhà nước, xu thế phát triển trong và ngoài nước. - Những tri thức về các lĩnh vực như văn hóa, lịch sử, những vấn đề lớn của thời đại (trong và ngoài nước). Những tri thức về các lĩnh vực khoa học xã hội, nhân văn, chính trị, pháp luật, đạo đức…vừa là tri thức nền cho sự phát triển nhân cách của người thầy giáo dạy giáo dục công dân vừa là tri thưc giúp người giáo viên phát triển mạnh về tư duy trong quá trình dạy học. Giáo viên nắm vững mục tiêu, chương trình, cấu trúc, nội dung môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông. Giáo viên thấy rõ mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục công dân là một bộ phận trong toàn thể kế hoạch dạy học của trường phổ thông, thấy được mối quan SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 15 GVHD: TS.GVC: Lê Duy Sơn Luận Văn Tốt Nghiệp hệ giữa kế hoạch dạy học và kế hoạch toàn diện, thấy được tính giao thoa của môn giáo dục công dân trong kế hoạch dạy học và kế hoạch giáo dục của nhà trường trung học phổ thông. Mục tiêu và nội dung chương trình môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông được thiết kế dựa trên những giá trị đạo đức, tư tưởng chính trị, lối sống của con người Việt Nam thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước với năm mối quan hệ (với bản thân, mọi người, với công việc, với môi trường và với lý tưởng của dân tộc của Đảng). Căn cứ vào những giá trị cốt lõi của con người Việt Nam, được chuẩn hóa thành những chuẩn mực hành vi, chuẩn mực đạo đức, pháp luật, chính trị, tư tưởng… để xác định rõ mức độ cần thiết phải đạt được về kĩ năng, thái độ. Chính vì tính hệ thống, tính phát triển liên tục như vậy mà giáo viên giảng dạy giáo dục công dân hiểu sâu chương trình, mục tiêu nội dung môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông. Giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân thường xuyên theo dõi tình hình chính trị xã hội trong và ngoài nước, biết tích lũy thông tin, có ý thức vận dụng thông tin mới vào tổ chức dạy học. Môn giáo dục công dân là môn học có nội dung liên quan đến các vắn đề giá trị đạo đức, văn hóa, pháp luật, chính trị… mà nhân loại đang quan tâm giải quyết, đồng thời trang bị cho học sinh thế giới quan, nhân sinh quan để học sinh có ý thức, có phương pháp giải quyết những mâu thuẫn đặt ra với mỗi cá nhân với tư cách là một chủ thể phát triển tự nhiên, xã hội và phát triển nhân cách của mỗi người. Những đặc điểm trên đòi hỏi người giáo viên phải nghiên cứu, liên hệ mục tiêu, kiến thức của các bài với những vấn đề của thực tiễn đòi hỏi người giáo viên phải có khả năng tư duy cao, có trình độ chuyên môn tốt. Giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân biết tiếp cận với các kênh thông tin, biêt tích lũy sự kiện, tư liệu qua các dân kiện của Đảng và Nhà nước, qua các phương tiện thông tinh đại chúng (vô tuyến, đài phát thanh, báo, tạp chí, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước), qua các hội thảo, hội nghị, các lớp tập huấn SVTH: Huỳnh Thanh Thuận Trang 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan