QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Lêi nãi ®Çu
Ngµnh c¬ khÝ lµ mét ngµnh cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n. C«ng nghiÖp c¬ khÝ kh«ng chØ cung cÊp c¸c s¶n phÈm tiªu dïng mµ quan
träng h¬n lµ cung cÊp thiÕt bÞ, m¸y mãc cho nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. §Æc
biÖt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi ®Êt níc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× c«ng nghiÖp c¬ khÝ cµng cã vai trß to lín h¬n bao giê hÕt.
Ngay tõ khi míi ra ®êi, ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ë níc ta ®· ®îc §¶ng
vµ Nhµ níc x¸c ®Þnh lµ ngµnh cã vai trß then chèt vµ lu«n ®îc u tiªn ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn, tõ khi bíc sang c¬ chÕ thÞ trêng, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®· béc lé
rÊt nhiÒu yÕu kÐm, trong ®ã vÊn ®Ò næi cém nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
ngµnh rÊt h¹n chÕ ngay c¶ ë thÞ trêng trong níc. ChÝnh v× vËy, c¸c doanh
nghiÖp trong ngµnh ®· kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng ho¸ ngo¹i nhËp, bÞ
thu hÑp thÞ trêng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n...
nhiÒu doanh nghiÖp ®øng tríc nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n.
V× vËy, ®Ó ngµnh c¬ khÝ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®¸p øng yªu cÇu cña
c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ
ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ kh«ng chØ ë thÞ
trêng trong níc mµ cßn ë c¶ thÞ trêng quèc tÕ.
ChÝnh tõ tÝnh cÊp thiÕt vµ h÷u dông cña vÊn ®Ò, víi mong muèn ®ãng gãp
phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng
lùc c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ em ®· chän ®Ò tµi : “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ”.
Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ phÇn kÕt luËn,kÕt cÊu ®Ò ¸n gåm ba phÇn.
PhÇn I : C¹nh tranh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng
PhÇn II : Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt
Nam hiÖn nay.
PhÇn III : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam.
Víi tr×nh ®é thêi gian cã h¹n cho nªn ®Ò tµi khã tr¸nh khái nh÷ng khiÕm
khuyÕt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý, chØ b¶o tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o
vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò ¸n ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n n÷a. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy
1
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
gi¸o PGS. PTS Vò Ph¸n cïng c¸c c¸n bé trong Héi c¬ khÝ ViÖt Nam ®· gióp
em rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
Sinh viªn : Ph¹m ThÞ H¶i Anh
2
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
PhÇn I
C¹nh tranh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng.
I.
S¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ thÞ trêng s¶n phÈm c«ng
nghiÖp.
1. S¶n phÈm c«ng nghiÖp.
Theo quan niÖm truyÒn thèng, s¶n phÈm c«ng nghiÖp lµ tæng hîp c¸c ®Æc
trng vËt lý, ho¸ häc cã thÓ quan s¸t vµ ®îc tËp hîp trong mét h×nh thøc ®ång
nhÊt, lµ vËt mang gi¸ trÞ sö dông.
Theo quan ®iÓm kinh tÕ hµng ho¸, s¶n phÈm c«ng nghiÖp chøa ®ùng c¸c
thuéc tÝnh hµng ho¸. Nã kh«ng chØ lµ sù tæng hîp c¸c ®Æc trng ho¸ lý vµ ®Æc trng gi¸ trÞ sö dông mµ cßn lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi.
Theo quan ®iÓm Marketing, s¶n phÈm c«ng nghiÖp lµ mét tËp hîp ®Æc trng vËt chÊt vµ ®Æc trng phi vËt chÊt nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng
trªn thÞ trêng.
S¶n phÈm c«ng nghiÖp sÏ ®îc tiªu thô trªn thÞ trêng s¶n phÈm c«ng
nghiÖp.
2. ThÞ trêng s¶n phÈm c«ng nghiÖp.
Tríc khi t×m hiÓu kh¸i niÖm thÞ trêng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, ta ph¶i hiÓu
thÕ nµo lµ thÞ trêng. Cã thÓ nãi, thÞ trêng lµ n¬i kÕt hîp gi÷a cung vµ cÇu, trong
®ã ngêi mua vµ ngêi b¸n cïng b×nh ®¼ng, cïng c¹nh tranh víi nhau. ViÖc x¸c
®Þnh nªn mua hay nªn b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô víi sè lîng vµ gi¸ c¶ bao nhiªu
do cung cÇu x¸c ®Þnh.
Sù ph©n ®Þnh thÞ trêng s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n
xuÊt kinh doanh chØ mang ý nghÜa t¬ng ®èi, bëi v× tõng doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp, trong quan hÖ víi thÞ trêng, bao giê hä còng võa lµ ngêi mua vµ võa lµ
ngêi b¸n.
ThÞ trêng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, nã ra ®êi
vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸.
ThÞ trêng ho¹t ®éng dùa trªn c¸c quy luËt sau ®©y:
- Quy luËt gi¸ trÞ
- Quy luËt cung cÇu
- Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ
- Quy luËt c¹nh tranh
II.
C¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh
nghiÖp trªn thÞ trêng.
1. C¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ trêng.
1.1.
Quan niÖm vÒ c¹nh tranh.
3
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
ThuËt ng÷ “c¹nh tranh” cã nguån gèc tõ tiÕng La tinh víi nghÜa chñ yÕu
lµ sù ®Êu tranh, ganh ®ua, thi ®ua gi÷a c¸c ®èi tîng cïng phÈm chÊt, cïng lo¹i,
®ång gi¸ trÞ nh»m ®¹t ®îc nh÷ng u thÕ, lîi Ých, môc tiªu x¸c ®Þnh.
Kinh tÕ häc ®Þnh nghÜa c¹nh tranh lµ sù tranh giµnh thÞ trêng ( kh¸ch
hµng ) ®Ó tiªu thô s¶n phÈm gi÷a c¸c doanh nghiÖp.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy nay, c¹nh tranh lµ mét ®iÒu kiÖn vµ lµ
yÕu tè kÝch thÝch kinh doanh, lµ m«i trêng vµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t
triÓn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o sù ph¸t triÓn cña x· héi nãi chung. KÕt qu¶
c¹nh tranh sÏ tù lo¹i bá nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ vµ tÊt yÕu
nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ sÏ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng.
Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng mÆt tÝch cùc, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh còng
g©y ra nhiÒu hËu qu¶ tiªu cùc cho x· héi nh : g©y tæn thÊt l·ng phÝ cho x· héi,
« nhiÔm m«i trêng .... ChÝnh v× vËy, nhµ níc cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu
®Ó h¹n chÕ nh÷ng t¸c h¹i tiªu cùc cña c¹nh tranh.
1.2.
C¸c lo¹i h×nh c¹nh tranh.
Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i c¹nh tranh dùa trªn nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau .
1.2.1. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia thÞ trêng, cã ba lo¹i :
- C¹nh tranh gi÷a ngêi b¸n vµ ngêi mua
- C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi mua víi nhau
- C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi b¸n víi nhau
1.2.2. C¨n cø vµo møc ®é, tÝnh chÊt cña c¹nh tranh trªn thÞ trêng,
cã 3 lo¹i :
- C¹nh tranh hoµn h¶o : Lµ h×nh thøc c¹nh tranh mµ trªn thÞ trêng
cã rÊt nhiÒu ngêi mua vµ ngêi b¸n vµ kh«ng cã ngêi nµo cã u thÕ ®Ó cã thÓ
¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.
- C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o : T×nh tr¹ng thÞ trêng kh«ng ®¹t ®îc
nh trªn, tøc lµ cã Ýt nhÊt mét ngêi b¸n hµng lín ®Õn møc cã thÓ ¶nh hëng
®Õn gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.
- C¹nh tranh ®éc quyÒn : §©y lµ lo¹i h×nh c¹nh tranh mµ trªn thÞ trêng chØ cã mét sè ngêi b¸n mét sè s¶n phÈm thuÇn nhÊt hoÆc nhiÒu ngêi
b¸n mét lo¹i s¶n phÈm kh«ng ®ång nhÊt. Hä cã thÓ kiÓm so¸t gÇn nh toµn
bé sè lîng s¶n phÈm hay hµng ho¸ b¸n ra trªn thÞ trêng. ThÞ trêng c¹nh
tranh ®éc quyÒn kh«ng cã c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ mµ mét sè ngêi b¸n toµn
quyÒn quyÕt ®Þnh gi¸ c¶.
1.2.3. C¨n cø vµo ph¹m vi ngµnh kinh tÕ, cã :
- C¹nh tranh trong néi bé ngµnh : Lµ cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ
doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh.
- C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh : Lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh
nghiÖp hay ®ång minh gi÷a c¸c nhµ doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh kinh tÕ
víi nhau nh»m giµnh giËt lîi nhuËn cao nhÊt.
2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng chØ tiªu
ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
2.1.
Kh¸i niÖm kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
WEF- “B¸o c¸o vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh toµn cÇu n¨m 1997”, ®Þnh
nghÜa : Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng, n¨ng lùc mµ doanh
4
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
nghiÖp cã thÓ tù duy tr× vÞ trÝ cña nã mét c¸ch l©u dµi vµ cã ý chÝ trªn thÞ trêng
c¹nh tranh, b¶o ®¶m thùc hiÖn mét tû lÖ lîi nhuËn Ýt nhÊt b»ng tû lÖ ®ßi hái cho
viÖc tµi trî nh÷ng môc tiªu cña doanh nghiÖp, ®ång thêi thùc hiÖn ®îc nh÷ng
môc tiªu mµ doanh nghiÖp ®· ®Ò ra.
Theo quan ®iÓm tæng hîp cña Wan Buren, Martin vµ Westqren ( 1991),
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh ( mét doanh nghiÖp ) lµ kh¶ n¨ng t¹o ra vµ
duy tr× lîi nhuËn vµ thÞ phÇn trªn c¸c thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
Nh vËy, cã thÓ hiÓu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp lµ n¨ng
lùc, kh¶ n¨ng vÒ mäi mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp : ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
ho¹t ®éng qu¶n trÞ còng nh kh©u tiªu thô ... nh»m s¶n xuÊt ra ®îc nh÷ng s¶n
phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cã chÊt lîng cao víi chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, ®îc thÞ
trêng chÊp nhËn nhê ®ã t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, kh«ng
ngõng duy tr× vµ më réng thÞ phÇn , x¸c lËp cho doanh nghiÖp mét chç ®øng
v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng.
2.2.
C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp.
§Ó ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp, ngêi ta dïng rÊt
nhiÒu c¸c chØ tiªu kh¸c nhau gåm c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng vµ c¸c chØ tiªu ®Þnh
tÝnh.
2.2.1. C¸c chØ tiªu ®Þnh lîng.
- ThÞ phÇn cña doanh nghiÖp : §©y lµ mét chØ tiªu thêng ®îc sö
dông ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy ®îc
®o b»ng tû lÖ phÇn tr¨m doanh sè cña c«ng ty so víi doanh sè cña toµn
ngµnh. ChØ tiªu nµy cµng cao chøng tá doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cao vµ ngîc l¹i.
- Doanh thu : Dùa vµo doanh thu cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc kh¶ n¨ng tiªu
thô cña doanh nghiÖp lµ tèt hay kh«ng tèt. §Ó sö dông ®îc chØ tiªu nµy th×
doanh nghiÖp cã thÓ chän tõ 3 ®Õn 5 ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh nhÊt trong
ngµnh ®Ó ®a ra so s¸nh vµ kÕt luËn.
ChØ tiªu nµy dÔ tÝnh, ®¬n gi¶n nhng nhîc ®iÓm lµ d«i khi kh«ng chÝnh x¸c
vµ khã lùa chän ra doanh nghiÖp nµo lµ m¹nh nhÊt.
- Tû suÊt lîi nhuËn : Tû suÊt lîi nhuËn lµ mét chØ tiªu tæng hîp, nã
ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ còng thÓ hiÖn tÝnh hiÖu
qu¶ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
C«ng thøc tÝnh :
Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp
Tû suÊt lîi nhuËn = —–———————————
Doanh thu cña doanh nghiÖp
- Quy m« vÒ vèn : Mét doanh nghiÖp cã tæng vèn kinh doanh lín
sÏ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n do cã ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt, ®æi
míi c«ng nghÖ.
- N¨ng suÊt lao ®éng: §îc ®o b»ng gi¸ trÞ s¶n lîng / mét c«ng
nh©n. N¨ng suÊt lao ®éng cµng cao ph¶n ¸nh doanh nghiÖp cµng cã kh¶
5
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
n¨ng gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh, do ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cµng cao
trªn thÞ trêng.
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt : Ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña
doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cµng thÊp, gi¸ b¸n cµng gi¶m, do ®ã sÏ
t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp.
2.2.2
C¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh .
- An toµn trong kinh doanh : ChØ tiªu chñ yÕu vÒ an toµn trong kinh
doanh lµ ®a d¹ng ho¸ ®Çu t vµ s¶n phÈm víi kÕt qu¶ cuèi cïng lµ b¶o ®¶m
vµ ph¸t triÓn nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy cµng
cao ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cµng cao vµ ngîc l¹i.
- VÞ thÕ cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng : C¸c doanh nghiÖp ph¶i
x©y dùng nh·n hiÖu riªng cña m×nh vµ khi ®äc ®Õn tªn nh·n hiÖu ngêi tiªu
dïng trªn toµn thÕ giíi cã thÓ ph©n biÖt ®îc tiÒm lùc, chÊt lîng, ph¬ng thøc
phôc vô cña s¶n phÈm nµy nh thÕ nµo so víi c¸c s¶n phÈm kh¸c.
III.
Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña bÊt kú mét doanh
nghiÖp nµo còng ph¶i chÞu ¶nh hëng cña ba nhãm nh©n tè sau :
1. Nhãm nh©n tè thuéc m«i trêng vÜ m«.
§©y lµ nhãm nh©n tè cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
doanh nghiÖp. Nhãm nh©n tè nµy bao gåm c¸c nh©n tè sau :
- C¸c nh©n tè vÒ mÆt kinh tÕ.
- C¸c nh©n tè vÒ chÝnh trÞ, luËt ph¸p.
- C¸c nh©n tè vÒ khoa häc – c«ng nghÖ.
- C¸c yÕu tè vÒ v¨n ho¸-x· héi.
- C¸c yÕu tè tù nhiªn.
2. Nhãm nh©n tè thuéc m«i trêng ngµnh.
M«i trêng ngµnh lµ m«i trêng phøc t¹p nhÊt vµ ¶nh hëng nhiÒu nhÊt ®Õn
c¹nh tranh. Sù thay ®æi thêng diÔn ra thêng xuyªn khã dù b¸o ®îc vµ phô
thuéc vµo c¸c lùc lîng sau ®©y :
- Søc Ðp cña ®èi thñ c¹nh tranh hiÖn t¹i trong ngµnh : Khi trong ngµnh
kinh doanh cña doanh nghiÖp cã sè lîng ®«ng ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc cã
nhiÒu ®èi thñ thèng lÜnh thÞ trêng th× c¹nh tranh sÏ ngµy cµng gay g¾t h¬n.
- Sù ®e do¹ cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm Èn sÏ gia nhËp thÞ trêng
- Søc Ðp cña nhµ cung øng : QuyÒn lùc cña nhµ cung øng ®îc kh¼ng ®Þnh
th«ng qua søc Ðp vÒ gi¸ nguyªn vËt liÖu.
- Søc Ðp cña kh¸ch hµng :VÞ thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cßn bÞ ®e
do¹ bëi chÝnh n¨ng lùc, tr×nh ®é nhËn thøc, kh¶ n¨ng cña ngêi tiªu dïng.
- Sù xuÊt hiÖn c¸c s¶n phÈm thay thÕ : Khi trªn thÞ trêng xuÊt hiÖn thªm
s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt tÊt yÕu sÏ gi¶m kh¶ n¨ng tiªu thô
s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
3.Nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp.
III.1. Nguån nh©n lùc.
6
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Nguån nh©n lùc cã vai trß quan träng nhÊt trong mäi ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp.
Nguån nh©n lùc bao gåm :
- Qu¶n trÞ viªn cÊp cao : Gåm ban gi¸m ®èc vµ c¸c trëng phßng phã ban.
§©y lµ ®éi ngò cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp
- Qu¶n trÞ viªn cÊp trung gian : §©y lµ ®é ngò qu¶n lý trùc tiÕp ph©n xëng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng hîp t¸c, ¶nh hëng tíi
tèc ®é s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm.
- §éi ngò qu¶n trÞ viªn cÊp thÊp vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn trùc tiÕp s¶n
xuÊt s¶n phÈm : §éi ngò c«ng nh©n ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng s¶n
phÈm, do vËy cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho hä hoµn thµnh tèt nh÷ng c«ng viÖc ®îc
giao.
III.2. Nguån lùc vËt chÊt ( M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ )
M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn n¨ng lùc cña doanh
nghiÖp, nã lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt thÓ hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm, chÊt lîng cña
s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm. Mét doanh nghiÖp cã hÖ thèng trang
thiÕt bÞ hiÖn ®¹i th× s¶n phÈm cña hä cã chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹. Nh vËy
nhÊt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh sÏ tèt h¬n.
III.3. Nguån lùc tµi chÝnh.
Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh tíi viÖc thùc hiÖn hay
kh«ng thùc hiÖn bÊt cø mét ho¹t ®éng ®Çu t, mua s¾m hay ph©n phèi cña
doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®æi
míi c«ng nghÖ, ®Çu t trang thiÕt bÞ, ®¶m b¶o n©ng cao chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh.
Nh vËy, doanh nghiÖp sÏ duy tr× vµ n©ng cao søc c¹nh tranh, cñng cè vÞ trÝ cña
m×nh trªn thÞ trêng.
IV.
Mét sè néi dung vµ yªu cÇu chñ yÕu cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ
nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
C¸c doanh nghiÖp võa lµ ®èi tîng võa lµ ®éng lùc chñ yÕu cña qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ, v× vËy cã thÓ kh»ng ®Þnh lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c
doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®îc n©ng cao, ph¶i ®îc ®¶m b¶o vµ ph¸t triÓn. Muèn
vËy, doanh nghiÖp cÇn ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ trong mäi ho¹t ®éng qu¶n trÞ
cña m×nh, ®Æc biÖt chó ý c¸c lÜnh vùc sau :
1. LÜnh vùc s¶n xuÊt
S¶n xuÊt lµ viÖc sö dông con ngêi lao ®éng ®Ó t¸c ®éng lªn c¸c yÕu tè
®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( vËt t, m¸y mãc, ®Êt ®ai, th«ng tin.... ) ®Ó lµm
ra c¸c s¶n phÈm hay dÞch vô phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng.
LÜnh vùc nµy gåm c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau :
- Ho¹ch ®Þnh ch¬ng tr×nh
- X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt
- §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
- KiÓm tra chÊt lîng
LÜnh vùc s¶n xuÊt cã vai trß rÊt quan träng. Tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý sÏ
gãp phÇn to lín vµo viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu, thiÕt bÞ,
m¸y mãc vµ søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ ®ã, cã thÓ s¶n xuÊt ®îc
7
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng víi chi phÝ
thÊp nhÊt. V× vËy, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp tÊt yÕu ph¶i
tæ chøc tèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
2. LÜnh vùc Marketing
NhiÖm vô chung cña qu¶n trÞ Marketing lµ thùc hiÖn tèt nhÊt c¸c nhiÖm
vô chung cña doanh nghiÖp nh : lîi nhuËn, t¨ng doanh thu vµ n©ng cao uy tÝn
cña doanh nghiÖp.
NhiÖm vô cô thÓ cña qu¶n trÞ Marketing lµ : nghiªn cøu kh¸ch hµng vµ thÞ
trêng ®Ó trªn c¬ së ®ã ®Ò ra c¸c chiÕn lîc vÒ thÞ trêng, vÒ s¶n phÈm, tiªu thô....
Cô thÓ bao gåm nh÷ng néi dung sau :
- Nghiªn cøu c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng
- Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch s¶n phÈm
- Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶
- Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph©n phèi
- ChÝnh s¸ch hç trî tiªu thô
N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tÊt yÕu ph¶i t¨ng cêng ho¹t ®éng
Marketing trong doanh nghiÖp. Th«ng qua Marketing, c¸c doanh nghiÖp sÏ cã
®îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thÞ trêng, nhê ®ã ho¹ch ®Þnh ®îc mét chÝnh
s¸ch s¶n phÈm phï hîp, mét chiÕn lîc vÒ gi¸ tèi u, ®ång thêi tæ chøc ®îc qu¸
tr×nh ph©n phèi vµ hç trî tiªu thô mét c¸ch hiÖu qu¶... Tõ ®ã, sÏ n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm, giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh, ®¶m b¶o sù
tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña doanh nghiÖp.
3. LÜnh vùc nh©n sù
Qu¶n trÞ nh©n sù lµ mét tËp hîp c¸c biÖn ph¸p cña chñ thÓ qu¶n trÞ t¸c
®éng lªn ®èi tîng bÞ qu¶n trÞ ( bao gåm : lao ®éng trÝ ãc, lao ®éng s¶n xuÊt
trùc tiÕp vµ lao ®éng qu¶n lý ) nh»m thùc hiÖn tèt nhÊt nh÷ng nhiÖm vô s¶n
xuÊt- kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®ång thêi ph¶i chó ý tho¶ ®¸ng ®Õn lîi Ých
cña ngêi lao ®éng còng nh ®Õn sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña ngêi lao ®éng.
Néi dung cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ nh©n sù gåm :
- TuyÓn chän nguån nh©n lùc
- Sö dông nguån nh©n lùc
- §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc
N©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi mäi
doanh nghiÖp hiÖn nay. Mét doanh nghiÖp cã nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao,
®îc sö dông mét c¸ch hîp lý sÏ cã n¨ng suÊt lao ®éng cao. Nhê vËy, sÏ gi¶m
chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. KÕt qu¶ lµ sÏ n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
4. LÜnh vùc tµi chÝnh
Qu¶n trÞ tµi chÝnh lµ viÖc lËp kÕ ho¹ch, ®iÒu khiÓn vµ kiÓm tra c¸c dßng lu
th«ng cña c¸c ph¬ng tiÖn tµi chÝnh cña doanh nghiÖp . §ã lµ sù qu¶n trÞ c¸c
mèi quan hÖ tµi chÝnh ph¸t sinh trong néi bé doanh nghiÖp vµ gi÷a doanh
nghiÖp víi c¸c ®èi t¸c bªn ngoµi.
Néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh gåm :
- Huy ®éng vèn
- Sö dông vèn
- Qu¶n lý vèn
8
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Môc ®Ých cña qu¶n trÞ tµi chÝnh lµ nh»m sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ ®Ó thu lîi nhuËn tèi ®a cho doanh nghiÖp, b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n
cho doanh nghiÖp, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, b¶o ®¶m an toµn tµi chÝnh.... Cã
thÓ nãi, thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n trÞ tµi chÝnh lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu ®Ó
n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp bëi nguån lùc vÒ vèn lu«n lµ mét
nh©n tè cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn søc c¹nh tranh.
PhÇn II
Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬
khÝ ViÖt Nam hiÖn nay
I.
§Æc ®iÓm cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cã ¶nh hëng ®Õn
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ.
1. Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam
Ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ë níc ta cã mét lÞch sö ph¸t triÓn trªn 40 n¨m
vµ lu«n ®îc x¸c ®Þnh lµ ngµnh c«ng nghiÖp then chèt. Ngay tõ n¨m 1955
ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ b¾t ®Çu ph¸t triÓn thµnh mét ngµnh u tiªn cña nÒn
kinh tÕ. N¨m 1970, gi¸ trÞ s¶n lîng c¬ khÝ chiÕm 12% gi¸ trÞ s¶n lîng cña toµn
ngµnh c«ng nghiÖp. Tõ sau n¨m 1985, ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÞu ¶nh hëng bëi chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ. C¸c dßng hµng ho¸ vµ th¬ng m¹i ®· thay
®æi vµ ph¬ng thøc trî cÊp trùc tiÕp tríc ®©y tõ Nhµ níc cho ngµnh c¬ khÝ ®·
gi¶m. KÕt qu¶ lµ, nhiÒu doanh nghiÖp cÊp huyÖn, cÊp tØnh hoÆc bÞ tan r·, hoÆc
hîp nhÊt hay giao l¹i cho trung ¬ng qu¶n lý. Sè lîng c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ
quèc doanh gi¶m tõ 610 doanh nghiÖp n¨m 1985 cßn 463 doanh nghiÖp n¨m
1996.
HiÖn nay, ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ cã kho¶ng 460 doanh nghiÖp nhµ níc, trªn 900 doanh nghiÖp t nh©n vµ 12 viÖn nghiªn cøu. Thªm vµo ®ã, mét sè
lîng lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt rÊt nhá cã quy m« díi 10 lao ®éng cho mçi c¬ së
còng ®ang ho¹t ®éng trong ngµnh c¬ khÝ. Kho¶ng 224000 lao ®éng ®ang lµm
viÖc trong ngµnh c¬ khÝ trong ®ã cã kho¶ng 10000 ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ
trªn ®¹i häc.
2. C¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ- kü thuËt cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cã
¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh
c¬ khÝ.
2.1.
§Æc ®iÓm vÒ tæ chøc ngµnh.
HiÖn t¹i vÒ m« h×nh tæ chøc vµ lùc lîng s¶n xuÊt ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam
®îc tËp hîp vµ ph©n quyÒn theo qu¶n lý chñ yÕu trong ba khu vùc :
C¬ khÝ quèc doanh : Gåm 01 Tæng c«ng ty 91 vµ 07 Tæng c«ng ty
90 cña c¸c Bé kinh tÕ vµ quèc phßng, hµng tr¨m c«ng ty c¬ khÝ thuéc
c¸c ngµnh than, ®iÖn, ho¸ chÊt, n«ng-l©m-ng nghiÖp... vµ c¸c c«ng ty,
c¸c nhµ m¸y thuéc c¸c së cña thµnh phè vµ tØnh.
C¬ khÝ ngoµi quèc doanh : Víi quy m« võa vµ nhá ®ang ph¸t triÓn
kh¸ nhanh t¹i c¸c thµnh phè lín vµ mét sè tØnh, song nh×n chung do vÉn
cha cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh vµ c«ng nghÖ cao nªn chñ yÕu lµm phô
tïng, dÞch vô söa ch÷a. Sè doanh nghiÖp t nh©n ®Çu t c«ng nghÖ míi tiªn
tiÕn cha xuÊt hiÖn nhiÒu
9
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
C¬ khÝ cã vèn ®Çu t níc ngoµi : Cã quy m« vµ s¶n lîng lín chiÕm
lÜnh mét sè ngµnh hµng c«ng nghiÖp trong níc, chñ yÕu trong lÜnh vùc
l¾p r¸p « t«, xe m¸y.
2.2. §Æc ®iÓm vÒ s¶n phÈm.
Ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam s¶n xuÊt vµ cung cÊp mét ph¹m vi s¶n phÈm kh¸
réng gåm mét sè ph©n ngµnh nh : ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y ®éng lùc; ngµnh
c¬ khÝ chÕ t¹o thiÕt bÞ vµ vËt liÖu kü thuËt ®iÖn, ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y c«ng
cô, ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o kÕt cÊu thÐp, ngµnh c¬ khÝ phôc vô quèc phßng,
ngµnh c¬ khÝ söa ch÷a vµ s¶n xuÊt hµng gia dông... HÇu hÕt c¸c s¶n phÈm nµy
chÊt lîng cha cao, cha cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc
tÕ. C¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ViÖt Nam vÉn ®ang bÞ hµng ngo¹i nhËp c¹nh tranh
quyÕt liÖt.
2.3. §Æc ®iÓm vÒ thÞ trêng.
Ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cã mét thÞ trêng s¶n phÈm rÊt réng lín, ®a d¹ng.
Bao gåm : thÞ trêng m¸y mãc- thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ
giao th«ng vËn t¶i, thÞ trêng m¸y mãc- thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt n«ng-l©m-ng
nghiÖp, thÞ trêng m¸y mãc-thiÕt bÞ phôc vô x©y dùng, thÞ trêng m¸y mãc- thiÕt
bÞ phôc vô tiªu dïng...
HiÖn nay, níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nªn
nhu cÇu vÒ s¶n phÈm c¬ khÝ cµng cao. Cã thÓ nãi, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cã
mét lîi thÕ to lín : ®ã lµ cã mét thÞ trêng réng lín ®Ó tiªu thô s¶n phÈm. Song
trªn thùc tÕ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh c¬ khÝ níc ta cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ
trêng. V× vËy, chØ chiÕm mét thÞ phÇn rÊt nhá bÐ vµ khiªm tèn.
2.4.
§Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ.
C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ v¹n n¨ng cò kü, l¹c hËu hµng 30-40 n¨m so víi
khu vùc vµ 50-60 n¨m so víi thÕ giíi. Cã tíi 95% thiÕt bÞ ®îc gom nhÆt tõ c¸c
thiÕt bÞ lÎ, kh«ng ®ång bé, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc s¶n phÈm æn ®Þnh, kh«ng nhËn
®îc chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ c¸c níc ph¸t triÓn, thiÕt bÞ hÇu hÕt ®· hÕt khÊu
hao.
2.5.
§Æc ®iÓm vÒ nguån nh©n lùc.
Ngµnh c¬ khÝ cã mét lùc lîng lao ®éng kh¸ lín. Theo sè liÖu thèng kª
cña tæng côc thèng kª, cha kÓ khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi, hiÖn nay cã
kho¶ng 224000 lao ®éng ®ang lµm viÖc trong ngµnh c¬ khÝ, trong ®ã cã
kho¶ng 10000 ngêi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc. Tuy nhiªn, nh×n chung chÊt lîng
nguån nh©n lùc ngµnh c¬ khÝ kh«ng cao. PhÇn lín ®éi ngò c«ng nh©n, c¸n bé
kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý cha ®îc trang bÞ kÞp c¸c kiÕn thøc míi ®Ó ®¸p øng ®îc
®ßi hái cña nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ cã c«ng nghÖ cao trong c¬ chÕ thÞ trêng ®a
d¹ng vµ quèc tÕ.
2.6.
§Æc ®iÓm vÒ vèn.
Theo con sè thèng kª, hiÖn nay c¶ níc cã gÇn 500 doanh nghiÖp c¬ khÝ
quèc doanh, tuy nhiªn b×nh qu©n vèn cña mçi doanh nghiÖp rÊt nhá cha ®Çy 1
triÖu USD ( kho¶ng trªn 10 tû ®ång). H¬n n÷a, ®Çu t vèn cho ngµnh c¬ khÝ
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y rÊt nhá, kho¶ng díi 2 triÖu USD, chØ chiÕn kho¶ng
0,6% vèn ®Çu t. §©y lµ mét khã kh¨n lín cho ngµnh c¬ khÝ nhÊt lµ trong viÖc
më réng s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ.
2.7.
§Æc ®iÓm vÒ mèi quan hÖ víi c¸c ngµnh kh¸c.
10
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Mét trong nh÷ng yÕu kÐm cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam lµ thiÕu c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp liªn quan vµ c«ng nghiÖp hç trî. PhÇn lín c¸c lo¹i nguyªn liÖu
dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cã chÊt lîng ®Òu ph¶i nhËp khÈu. C«ng
nghiÖp s¶n xuÊt thÐp trong níc kh«ng cã kh¶ n¨ng d¸p øng ®Çu vµo cho ngµnh
c¬ khÝ. Cha cã c«ng nghiÖp luyÖn nh«m vµ ®ång. T¬ng tù nh vËy, cung øng c¸c
lo¹i nguyªn liÖu chuyªn dïng kh¸c còng bÞ h¹n chÕ vµ c¸c doanh nghiÖp dùa
vµo c¸c nguån nguyªn liÖu s½n cã trong níc ®ang gÆp ph¶i biÕn ®éng thêng
xuyªn do viÖc cung øng kh«ng æn ®Þnh
II.
Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam.
1.Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn
nay.
1.1.
§¸nh gi¸ tæng quan kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh
nghiÖp trong ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay.
HiÖn nay, ngµnh c¬ khÝ cã 1599 doanh nghiÖp trong níc vµ gÇn 30000 hé
s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp c¬ khÝ víi gi¸ trÞ tµi s¶n gÇn 500 triÖu USD s¶n
xuÊt kho¶ng 7000 tû ®ång gi¸ trÞ s¶n lîng víi h¬n 500 chñng lo¹i s¶n phÈm
nh c¸c m¸y c«ng cô, ®éng c¬ diesel, ®éng c¬ ®iÖn, ®éng c¬ x¨ng. xe vËn t¶i vµ
m¸y kÐo nhá ( 12 CV )... NhiÒu s¶n phÈm míi cha bao giê níc ta tù s¶n xuÊt
trong thêi kú tríc n¨m 1990 nh xe m¸y, thiÕt bÞ kÕt cÊu khèi lîng siªu trêng,
siªu träng, thiÕt bÞ tham gia vµo c¸c c«ng tr×nh lín nh xi m¨ng, ®êng mÝa, thuû
®iÖn, nhiÖt ®iÖn, luyÖn kim, khai th¸c dÇu khÝ... ®· lÇn lît ra ®êi. Cã thÓ nãi,
trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua, ngµnh c¬ khÝ ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc. Tuy
nhiªn, ®ã còng chØ lµ qu¸ tr×nh thÝch nghi ®Ó kh«ng bÞ tôt lïi, ®Ó tån t¹i nªn
®Õn nay ngµnh chØ ®¸p øng ®îc 8-9% nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ trªn
tæng thÓ ngµnh vÉn ë bªn bê cña khñng ho¶ng. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp c¬
khÝ ®ang ë tr¹ng th¸i ho¹t ®éng yÕu vµ kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ.
Tríc hÕt, søc s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ hiÖn nay vÉn cßn
qu¸ nhá bÐ cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng, kÓ c¶ thÞ trêng trong níc vµ
thÞ trêng níc ngoµi.
ThÞ trêng trong níc : §Êt níc ta ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn
®¹i ho¸ nªn nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh c¬ khÝ rÊt cao, ®Æc biÖt lµ nhu
cÇu vÒ c¸c thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nhu cÇu vÒ m¸y mãc
phôc vô giao th«ng vËn t¶i, n«ng nghiÖp... Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi
sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ, nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ l¹i
cµng t¨ng nhanh vµ ®a d¹ng ®Æc biÖt lµ nhu cÇu vÒ thiÕt bÞ ®ång bé ®Ó c¶i t¹o
®Çu t chiÒu s©u, x©y dùng c¸c nhµ m¸y míi vµ c¸c lo¹i hµng tiªu dïng cao cÊp.
C¸c mÆt hµng nµy chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña
níc ta trong thêi kú dæi míi. Theo sè liÖu cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn hµng
n¨m níc ta nhËp khÈu kho¶ng 3,5 tû thiÕt bÞ m¸y mãc, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, phô
tïng... trong ®ã mét nöa lµ thiÕt bÞ lÎ, dÞch vô, phô tïng vµ mét nöa lµ thiÕt bÞ
toµn bé cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau. NÕu coi lîng nhËp khÈu nµy
céng víi khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ tiªu thô trong níc lµ nhu cÇu thùc tÕ
cña thÞ trêng th× nhu cÇu hµng n¨m vÒ s¶n phÈm c¬ khÝ trong c¶ níc lµ vµo
kho¶ng 3,8 ®Õn 4 tû USD. §ã lµ mét nhu cÇu rÊt lín, lµ c¬ héi cho c¸c doanh
nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam.
11
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Tuy nhiªn, n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam rÊt
yÕu kÐm, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tríc hÕt, ph¶i
thõa nhËn r»ng trong mêi n¨m ®æi míi võa qua, ngµnh c¬ khÝ còng ®· cã
nh÷ng bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh nh : N¨m 2000 gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cña toµn
ngµnh c¬ khÝ ®¹t trªn 19115 tû ®ång, t¨ng gÊp gÇn 2,26 lÇn chØ tiªu nµy cña
n¨m 1995, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m trong giai ®o¹n 19962000 lµ 17,7%. Tuy nhiªn so víi nhu cÇu th× con sè ®ã cßn qu¸ nhá bÐ. N¨m
1996, ngµnh c¬ khÝ míi chØ ®¸p øng ®îc kho¶ng 8% nhu cÇu trong níc. Cßn
hiÖn nay, mÆc dï cã sù t¨ng trëng ®¸ng kÓ, song ngµnh c¬ khÝ còng míi chØ
®¸p øng ®îc kho¶ng 10% nhu cÇu ®ã. Vµ gi¸ trÞ s¶n lîng cña toµn ngµnh c¬
khÝ chØ chiÕm kho¶ng 9% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp toµn ngµnh c«ng nghiÖp
trong khi ®ã vèn ®Çu t chiÕm h¬n 10% vµ sè lao ®éng chiÕm kho¶ng 8,4%
( h¬n 224000 ngêi lao ®éng).
V× vËy, chóng ta ph¶i nhËp khÈu phÇn lín m¸y mãc-thiÕt bÞ phôc vô cho
c¸c ngµnh s¶n xuÊt còng nh c¸c s¶n phÈm tiªu dïng cao cÊp mµ ngµnh c¬ khÝ
kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín mµ ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam
cÇn ph¶i xem xÐt vµ cã chiÕn lîc kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy.
ThÞ trêng ViÖt Nam vµ nhu cÇu nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ 3 n¨m trë l¹i
®©y.
§¬n vÞ : tû ®ång
Thêi gian
1997
Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu trong c¶ n- 15592,3
íc
Kim ng¹ch nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt 3511,5
bÞ
Tû lÖ phÇn nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ c¬ 30,3%
khÝ trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu
1998
11499,6
1999
11636
3511,3
2749
30,55%
23,6%
Tõ thùc tr¹ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nh trªn, thÞ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp
c¬ khÝ ViÖt Nam rÊt khiªm tèn. PhÇn lín thÞ phÇn cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña
níc ta bÞ Trung Quèc, Hµn Quèc, NhËt B¶n... chiÕm gi÷. C¸c doanh nghiÖp c¬
khÝ ViÖt Nam chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá bÐ. Mét sè s¶n phÈm cña ngµnh c¬
khÝ ®ang bÞ mÊt dÇn thÞ trêng tiªu thô ngay trong níc, ®Æc biÖt trong viÖc s¶n
xuÊt vµ cung cÊp thiÕt bÞ toµn bé.
C¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam thêi gian qua ®· nhËp hµng tû
USD thiÕt bÞ, m¸y mãc nh ch¬ng tr×nh c¸c nhµ m¸y xi m¨ng lß ®øng, lß quay,
thiÕt bÞ mÝa ®êng, thiÕt bÞ nhµ m¸y bia, thiÕt bÞ dÇu khÝ... trong khi c¸c ®¬n ®Æt
hµng cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam vÉn ë “ bªn ngoµi” hoÆc nÕu cã tham gia th×
chØ ë d¹ng nhµ thÇu phô víi khèi lîng rÊt Ýt ái vµ rÎ m¹t. ThÝ dô nh c«ng tr×nh
x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn Ph¶ L¹i, cÇn kho¶ng 25000 tÊn thiÕt bÞ c¬ khÝ phi tiªu
chuÈn trÞ gi¸ kho¶ng 30 triÖu USD, tuy nhiªn sù tham gia cña c¸c tæng c«ng ty
lín nh Tæng c«ng ty Coma, Tæng c«ng ty l¾p m¸y ViÖt Nam LILAMA... chØ
víi t c¸ch lµ nhµ thÇu phô, thËm chÝ phô cña thÇu phô. Víi t c¸ch nµy phÇn mµ
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®îc hëng chØ b»ng kho¶ng gÇn 40% gi¸ trÞ c¸c
nhµ thÇu chÝnh cã ®îc.
12
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Hay trªn thÞ trêng m¸y ®éng lùc vµ n«ng nghiÖp : Theo con sè thèng kª
hµng n¨m, thÞ trêng níc ta tiªu thô kho¶ng 100000 m¸y ®éng c¬ diesel vµ
30000 m¸y kÐo hai b¸nh lo¹i nhá. Trong ®ã, hµng Trung Quèc chiÕm kho¶ng
65% thÞ phÇn, 20% cña c¸c níc NhËt B¶n, Hµn Quèc... cßn l¹i 15% thÞ phÇn lµ
cña hµng ViÖt Nam. Nh vËy, thÞ trêng th× réng lín nhng thÞ phÇn l¹i qu¸ nhá
bÐ.
Mét vÝ dô n÷a lµ thÞ trêng m¸y b¬m: HiÖn nay nhu cÇu vÒ m¸y b¬m níc
cña ngêi d©n rÊt cao, ®Æc biÖt lµ ë c¸c ®« thÞ. Nhng trªn thÞ trêng cung cÊp m¸y
b¬m hÇu nh kh«ng thÊy s¶n phÈm cña ViÖt Nam. Theo sè liÖu ®iÒu tra, trªn thÞ
trêng m¸y b¬m hiÖn nay, m¸y b¬m Trung Quèc chiÕm tíi 48%, Hµn Quèc
chiÕm 30%, ngoµi ra lµ s¶n phÈm cña NhËt B¶n, Italia... M¸y b¬m ViÖt Nam
chØ chiÕm sè thÞ phÇn nhá bÐ cßn l¹i.
ThÞ trêng ngoµi níc : XuÊt khÈu s¶n phÈm c¬ khÝ lµ mong muèn tõ l©u
cña nh÷ng ngêi c«ng t¸c trong ngµnh c¬ khÝ v× nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè
quan träng ®Ó ph¸t triÓn ngµnh nµy. NhiÒu n¨m qua, ngµnh c¬ khÝ ®· xuÊt khÈu
nhiÒu s¶n phÈm cña m×nh sang c¸c níc §«ng ¢u, nhng ®ã lµ nh÷ng s¶n phÈm
cã tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp nh c¸c lo¹i k×m, cê lª, má lÕt... theo sù ph©n c«ng
cña khèi SEV nªn gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp. MÊy n¨m gÇn ®©y, ngµnh ®· xuÊt
khÈu mét sè s¶n phÈm cã tr×nh ®é cao, tuy nhiªn gi¸ trÞ xuÊt khÈu rÊt nhá bÐ
chØ chiÕm kho¶ng 0,1% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ níc. Tû lÖ nµy qu¸ nhá
bÐ so víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tû lÖ nµy lµ 35% ®Õn 40%. Trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gi¸ trÞ xuÊt khÈu cã t¨ng lªn song rÊt chËm ch¹p. Qua ®ã,
cã thÓ thÊy c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña níc ta yÕu tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ.
1.2.
Ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam.
Trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua, ®Æc biÖt lµ trong 5 n¨m gÇn ®©y
( 1995-2000) ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®· cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸, nhiÒu dÊu
hiÖu ®¸ng mõng song trªn thùc tÕ do n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn yÕu kÐm l¹i ph¶i ®¬ng ®Çu víi nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh lín, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc, nªn kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ níc ta cßn rÊt thÊp kÐm. §Ó thÊy râ kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam, ta ph©n tÝch ë mét sè ®iÓm chñ
yÕu sau :
1.2.1. C¹nh tranh b»ng chÊt lîng s¶n phÈm.
Ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam cung cÊp mét ph¹m vi s¶n phÈm kh¸ réng. C¸c
s¶n phÈm cña ngµnh c¬ khÝ bao gåm c¸c m¸y c«ng cô, ®éng c¬ diesel, ®éng c¬
®iÖn, ®éng c¬ x¨ng, xe vËn t¶i vµ m¸y kÐo nhá, tµu s«ng vµ tµu biÓn, c¸c thiÕt
bÞ phôc vô s¶n xuÊt, x©y dùng... Song nh×n chung th× chØ cã mét sè lîng nhá
c¸c s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc, cßn l¹i phÇn lín
c¸c s¶n phÈm lµ kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh vµ rÊt Ýt s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh
trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Tríc hÕt, ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ngµnh
c¬ khÝ còng ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc trong viÖc ®æi míi thiÕt bÞ, më réng chñng
lo¹i s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó ngµy cµng ®¸p øng nhu cÇu thÞ
trêng song trªn thùc tÕ chÊt lîng s¶n phÈm nãi chung cña c¶ ngµnh c¬ khÝ cßn
cha phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng . Tõ ®ã dÉn ®Õn s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng
tiªu thô kÐm vµ khã cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu.
§èi víi thiÕt bÞ toµn bé : ThiÕt bÞ toµn bé ®îc hiÓu lµ mét d©y chuyÒn
c«ng nghÖ hoµn chØnh liªn hoµn nh»m s¶n xuÊt ra mét hoÆc lµ mét sè lo¹i s¶n
13
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
phÈm nhÊt ®Þnh hoÆc thùc hiÖn mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh cã gi¸ trÞ lín ( mét vµi
triÖu ®ång ). ThiÕt bÞ toµn bé nµo còng bao gåm nhiÒu chi tiÕt, côm chi tiÕt cÊu
thµnh, trong ®ã thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, thiÕt bÞ ®ång d¹ng mµ d©y chuyÒn nµo còng
cã nh : bån, bÖ, th¸p, b¨ng t¶i, ®êng èng.... chiÕm mét tû träng kh«ng nhá.
Trong thêi gian gÇn ®©y, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®· cung cÊp ®îc kh¸ nhiÒu
thiÕt bÞ ®ång bé cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt trong níc. Trong lÜnh vùc ®iÖn
khÝ ho¸, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®· cã thÓ tham gia chÕ t¹o c¸c c«ng tr×nh thuû
®iÖn lín víi c«ng suÊt tæ m¸y ®Õn 300MW, cã thÓ chÕ t¹o ®îc c¸c lo¹i kÕt cÊu
thÐp, hÖ thèng cÊp níc, hÖ thèng ngng tô, c¸c m¸y nghiÒn than, b¨ng t¶i, hÖ
thèng läc bôi... t¬ng ®¬ng 35% tæng gi¸ trÞ thiÕt bÞ toµn bé cña c«ng tr×nh.
Trong lÜnh vùc vËt liÖu x©y dùng, hiÖn ngµnh c¬ khÝ ®· chÕ t¹o ®îc toµn bé d©y
chuyÒn xi m¨ng lß ®øng cã c«ng suÊt 60 ngh×n tÊn / n¨m, tr¹m trén bª t«ng
100m³ / giê... §èi víi thiÕt bÞ giao th«ng vËn t¶i, ngµnh c¬ khÝ cã kh¶ n¨ng
®¸p øng yªu cÇu trong níc vÒ c¸c tr¹m nghiÒn sµng ®¸, trén ®¸ cÊp phèi, tr¹m
trén bª t«ng nhùa nãng... §èi víi thiÕt bÞ chÕ biÕn n«ng s¶n ngµnh c¬ khÝ cã
thÓ chÕ t¹o phÇn lín thiÕt bÞ cho nhµ m¸y ®êng c«ng suÊt 300 tÊn mÝa/ ngµy ;
thiÕt bÞ cho c¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn cµ phª, chÌ, mñ cao su, xay x¸t g¹o, s¶n
xuÊt mú ¨n liÒn, b¸nh kÑo... vµ mét phÇn thiÕt bÞ cho nhµ m¸y bia c«ng suÊt
50triÖu lÝt/ n¨m.
Nh vËy, cã thÓ nãi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, cung cÊp thiÕt bÞ toµn bé,
ngµnh c¬ khÝ ®· cã nh÷ng nç lùc lín ®Ó cung cÊp ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm
®¸p øng nhu cÇu trong níc. Tuú theo tõng lo¹i thiÕt bÞ toµn bé c¬ khÝ trong níc
cã thÓ lµm ®îc thÊp kho¶ng 35%-40%, cao lµ 60%-70% gi¸ trÞ thiÕt bÞ toµn bé
vµ gi¸ thÊp h¬n gi¸ nhËp tõ 15%-20% tuú theo xuÊt xø thiÕt bÞ. Tuy nhiªn trªn
thùc tÕ, phÇn lín c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ toµn bé ë níc ta ®Òu lµ c¸c thiÕt bÞ nhËp
khÈu, kÓ c¶ nh÷ng thiÕt bÞ mµ trong níc ®· s¶n xuÊt ®îc. Trong thêi gian võa
qua, ngµnh c¬ khÝ míi chØ cung cÊp ®îc mét sè d©y chuyÒn cì nhá, gi¸ trÞ
kh«ng lín cho ngµnh x©y dùng, s¬ chÕ n«ng s¶n vµ lµm thÇu phô cho c¸c c«ng
tr×nh c«ng nghiÖp ®Çu t lín. Ngay c¶ ch¬ng tr×nh lín vÒ chÕ biÕn n«ng s¶n lµ
mÝa ®êng, s¶n xuÊt l¹i rÊt phï hîp víi kh¶ n¨ng ngµnh c¬ khÝ trong níc nhng
trong sè 25 c«ng tr×nh mÝa ®êng x©y dùng míi b»ng vèn trong níc trong kÕ
ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 chØ cã hai c«ng tr×nh cña tØnh Kh¸nh Hoµ ®îc tØnh
giao cho c«ng ty ®êng cña tØnh lµm chñ thÇu.
Nh vËy, m¸y mãc thiÕt bÞ toµn bé cña ViÖt Nam cha cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh
tranh b»ng chÊt lîng s¶n phÈm ®èi víi thiÕt bÞ ngo¹i nhËp. ChÝnh v× vËy mµ níc ta ph¶i nhËp hÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ toµn bé, chiÕm kho¶ng 1/ 3 kim ng¹ch
nhËp khÈu cña toµn ngµnh c¬ khÝ. Dù ®o¸n kÕ ho¹ch 5 n¨m nµy sÏ nhËp
kho¶ng 9-10 tû USD vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m tiÕp theo sÏ nhËp kho¶ng 15-17 tû
USD. Lý do chÝnh cña t×nh tr¹ng nµy lµ do thiÕt bÞ toµn bé cña ViÖt Nam Ýt vÒ
chñng lo¹i, nhá bÐ vÒ khèi lîng cung cÊp h¬n n÷a, c¸c nhµ ®Çu t cha tin tëng
vµo chÊt lîng cña thiÕt bÞ toµn bé trong níc.
§èi víi thiÕt bÞ lÎ, dông cô, phô tïng : §©y lµ c¸c s¶n phÈm mµ sau khi
s¶n xuÊt xong cã thÓ ®îc sö dông mét c¸ch ®éc lËp hoÆc ®îc b¸n ngay ra thÞ
trêng mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i g¾n kÕt víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ kh¸c. §Æc
®iÓm thø hai cña nhãm s¶n phÈm nµy lµ gi¸ trÞ mét s¶n phÈm kh«ng qu¸ lín
( tèi ®a 400-500 ngµn USD ). Nhãm nµy cã thÓ bao gåm ph¬ng tiÖn vËn t¶i bé,
®éng c¬ diezel, thiÕt bÞ n«ng nghiÖp, thiÕt bÞ ®iÖn, thiÕt bÞ c¬ ®iÖn, ®iÖn tö,
14
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
hµng tiªu dïng ( qu¹t, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, tñ l¹nh, m¸y giÆt...), m¸y gia c«ng
kim lo¹i, c¸c dông cô, phô tïng cÇm tay... So víi thiÕt bÞ toµn bé, nhãm nµy cã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt h¬n. Mét sè s¶n phÈm ®· cã thÞ trêng æn ®Þnh ë trong
níc, mét sè s¶n phÈm ®· cã thÓ v¬n ra xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, nh×n mét c¸ch
tæng qu¸t, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam vÒ chÊt
lîng s¶n phÈm vÉn cßn rÊt yÕu kÐm. §ã chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn c¸c s¶n
phÈm c¬ khÝ cña Trung Quèc chiÕm lÜnh hÇu hÕt thÞ trêng trong c¶ níc. Chóng
ta sÏ ph©n tÝch mét sè mÆt hµng vµ mét sè c«ng ty ®Ó thÊy râ ®iÒu ®ã.
Trªn thÞ trêng ®éng c¬ diesel : Theo nh÷ng nhµ qu¶n lý cña VINAPRO
( nhµ s¶n xuÊt ®éng c¬ diesel hµng ®Çu cña ViÖt Nam ) th× c«ng ty cña hä cã
thÞ phÇn chØ kho¶ng 5% trong khi ®ã ®éng c¬ cña §µi Loan, Trung Quèc vµ
®éng c¬ cò nhËp khÈu ( chñ yÕu cña NhËt B¶n ) chiÕm lÜnh hÇu nh 95% thÞ
phÇn cßn l¹i.
C«ng ty c¬ khÝ TrÇn Hng §¹o còng s¶n xuÊt ®éng c¬ diesel . S¶n phÈm
chñ yÕu cña c«ng ty lµ D12 – lµ lo¹i ®éng c¬ nhá s¶n xuÊt theo mÉu cña
Trung Quèc. Theo nh÷ng nhµ qu¶n lý, ®éng c¬ ®· bÞ háng thêng xuyªn, cã
mét hÖ thèng nhiªn liÖu kh«ng hoµn h¶o, ch¶y dÇu, qu¸ ån vµ khã khëi ®éng.
Nh÷ng nhµ qu¶n lý cho r»ng, ®éng c¬ Trung Quèc nh×n chung lµ rÎ h¬n, ®îc
thiÕt kÕ tèt h¬n vµ nãi chung lµ chÊt lîng cao h¬n.
Cã ba doanh nghiÖp s¶n xuÊt m¸y kÐo ë ViÖt Nam. Mét trong nh÷ng m¸y
kÐo phï hîp nhÊt víi vËn t¶i trong n«ng nghiÖp lµ m¸y kÐo nhá B«ng Sen
( 12CV ). Tuy nhiªn, viÖc tiªu thô s¶n phÈm nµy rÊt chËm v× chÊt lîng cña m¸y
kÐo thÊp mµ gi¸ c¶ l¹i cao h¬n hµng ngo¹i nhËp.
§èi víi xe ®¹p : Xe ®¹p ®· ®îc chÕ t¹o ë ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 1940 vµ
ngµnh ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 1980. Trong thËp kû
gÇn ®©y, c«ng nghiÖp xe ®¹p ®· gi¶m m¹nh vÒ s¶n lîng, c¶ xe hoµn chØnh vµ
khung xe vµo n¨m 1996 chØ b»ng kho¶ng 50% khèi lîng s¶n xuÊt cña n¨m
1985. NhiÒu ngêi tiªu dïng cho r»ng xe ®¹p ViÖt Nam chÊt lîng thÊp, thiÕt kÕ
xÊu, kh«ng phï hîp.
Bªn c¹nh ®ã còng cã mét sè nhãm s¶n phÈm ®îc ®¸nh gi¸ cã kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cao nh : m¸y næ, m¸y xay x¸t, nåi ch¶o inox... C¸c chuyªn gia ®·
xÕp nhãm nµy vµo nhãm nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c níc
ASEAN. C¸c s¶n phÈm nµy thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua ®· tõng bíc c¹nh
tranh ®îc víi hµng cña Trung Quèc vµ hµng m¸y cò cña NhËt B¶n trªn thÞ trêng néi ®Þa vµ ®· xuÊt khÈu sang nhiÒu níc trong vµ ngoµi khu vùc; tû suÊt lîi
nhuËn trªn vèn n¨m 2000 trung b×nh ®¹t 5,5%.
Nãi tãm l¹i kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng chÊt lîng s¶n phÈm cña ngµnh c¬
khÝ hiÖn nay rÊt thÊp. Bªn c¹nh mét sè Ýt s¶n phÈm, mét sè Ýt doanh nghiÖp cã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trong thÞ trêng néi ®Þa vµ v¬n ra xuÊt khÈu th× hÇu hÕt
c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ kh«ng c¹nh tranh næi víi s¶n phÈm ngo¹i nhËp, ®¸nh
mÊt dÇn thÞ trêng trong níc. V× vËy, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu
m· lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay.
1.2.2. C¹nh tranh b»ng gi¸ c¶
C¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam hiÖn nay nh×n chung søc c¹nh tranh
vÒ gi¸ c¶ rÊt thÊp. HÇu hÕt c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ViÖt Nam ®Òu cã gi¸ cao h¬n
so víi Trung Quèc - ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh trªn thÞ trêng.
15
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Theo sè liÖu cña Tæng c«ng ty m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt
Nam ( VEAM), thÞ trêng m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang bÞ m¸y Trung Quèc
thao tóng. Lý do m¸y ViÖt Nam ph¶i rót khái s©n nhµ lµ hµng cña ta kh«ng ®ñ
søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ so víi hµng cña Trung Quèc. Th«ng thêng, m¸y n«ng
nghiÖp Trung Quèc rÎ h¬n m¸y ViÖt Nam tõ 15%-30%. VÝ dô, ®éng c¬ 15 m·
lùc cña Trung Quèc hiÖn b¸n trªn thÞ trêng ViÖt Nam lµ 4,5-4,7 triÖu ®ång mét
chiÕc; cïng lo¹i ®éng c¬ nµy do ViÖt Nam s¶n xuÊt b¸n víi gi¸ 500-600USD
trong khi ®éng c¬ chÝnh hiÖu cña NhËt B¶n cã gi¸ 1300USD. Hay trªn thÞ trêng m¸y næ, m¸y næ cña Trung Quèc gi¸ thÊp chiÕm 80% thÞ phÇn. Gi¸ mét
m¸y næ cña Trung Quèc c«ng suÊt 12 m· lùc lµ 4 triÖu ®ång nhng m¸y næ cña
ViÖt Nam lµ 6,6 triÖu ®ång. M¸y s¸t g¹o cña ViÖt Nam gi¸ 1,7-1,9 triÖu ®ång
mét chiÕc trong khi ®ã gi¸ mét chiÕc m¸y s¸t g¹o cña Trung Quèc chØ b»ng
mét nöa. M¸y Trung Quèc kh«ng chØ rÎ h¬n mµ cßn dÔ thay thÕ phô tïng h¬n
víi chi phÝ rÎ h¬n so víi m¸y cña ViÖt Nam. VÝ dô, mét bé Visai cña Trung
Quèc gi¸ chØ cã 7 triÖu, thay mét b¸nh r¨ng chØ kho¶ng 90000-100000 ®ång.
Trong khi ®ã, mét bé Visai cña ViÖt Nam gi¸ 8 triÖu ®ång, thay mét b¸nh r¨ng
hÕt tíi 150000 ®ång, mµ theo ®¸nh gi¸ cña ngêi tiªu dïng th× ®é bÒn cña 2 s¶n
phÈm lµ nh nhau.
Mét vÝ dô kh¸c lµ s¶n phÈm m¸y b¬m níc. M¸y b¬m níc cña ViÖt Nam
hiÖn nay vÉn cha hÊp dÉn ®îc ngêi tiªu dïng. Mét lý do chÝnh lµ do gi¸ cao.
HiÖn nay trªn thÞ trêng ViÖt Nam, mét m¸y b¬m níc cña Trung Quèc chØ
kho¶ng 200-300 ngµn ®ång mét chiÕc. Trong khi ®ã, m¸y b¬m cña ViÖt Nam
tõ 700-800 ngµn ®Õn h¬n 1 triÖu ®ång mét chiÕc. M¸y cña Hµn Quèc chÊt lîng
cao h¬n còng chØ tõ 800000 ®ång ®Õn 2 triÖu ®ång mét chiÕc. ChÝnh v× vËy mµ
m¸y b¬m cña ViÖt Nam cha c¹nh tranh ®îc víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña
Trung Quèc, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n.
Së dÜ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ
gi¸ c¶ lµ do chi phÝ s¶n xuÊt cao. §ã lµ do 3 nguyªn nh©n sau :
Thø nhÊt, lîi thÕ gi¸ c«ng nh©n rÎ cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam
®ang mÊt dÇn ®i, do tiÒn l¬ng trung b×nh t¨ng lªn vµ do n¨ng suÊt lao ®éng
thÊp t¬ng ®èi so víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc.
Thø hai, do c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu nguyªn
vËt liÖu lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm t¨ng lªn.
Thø ba, c«ng nghÖ cò l¹c hËu cïng víi tr×nh ®é qu¶n lý kÐm lµm cho møc
chi phÝ nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, c¸c chi phÝ trung gian kh¸c cao h¬n
so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh.
Cã thÓ nãi tÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trªn lµm cho c¹nh tranh b»ng gi¸ bÞ
h¹n chÕ. §ã còng lµ yÕu tè chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¹nh tranh yÕu kÐm cña
ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ.
II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay.
1. LÜnh vùc s¶n xuÊt
LÜnh vùc s¶n xuÊt cã vai trß rÊt quan träng. Tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý sÏ
gãp phÇn to lín vµo viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc : nguyªn, nhiªn,
vËt liÖu, thiÕt bÞ c«ng nghÖ vµ ngêi lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ®îc nh÷ng s¶n phÈm
cã chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹ tõ ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
16
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Tuy nhiªn t×nh h×nh s¶n xuÊt cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay cßn rÊt
nhiÒu ®iÓm yÕu kÐm, thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y :
Thø nhÊt,viÖc cung øng nguyªn vËt liÖu cha ®¶m b¶o yªu cÇu : ViÖt Nam
cã mét sè c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn cÇn thiÕt cho viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm
cña ngµnh c¬ khÝ, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i quÆng vµ b«xit. Tuy nhiªn ngµnh c«ng
nghiÖp kim lo¹i c¬ b¶n trong níc l¹i kÐm ph¸t triÓn vµ v× vËy phÇn lín c¸c vËt
t cÇn thiÕt cho ngµnh c¬ khÝ ph¶i nhËp khÈu tõ níc ngoµi. T¬ng tù nh vËy, viÖc
cung øng c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu chuyªn dïng kh¸c còng bÞ h¹n chÕ vµ c¸c
doanh nghiÖp dùa vµo nguån nguyªn liÖu s½n cã trong níc ®ang gÆp ph¶i biÕn
®éng thêng xuyªn do viÖc cung øng kh«ng æn ®inh.
T×nh h×nh trªn ®· lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¬ khÝ ViÖt Nam rÊt
cao. C¸c doanh nghiÖp trong ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Òu muèn h¹ gi¸ thµnh ®Ó
n©ng cao søc c¹nh tranh song cha thÓ thùc hiÖn ®îc. Theo Tæng c«ng ty ®éng
lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ( VEAM ), trong thêi gian qua c«ng ty ®·
nghÜ nhiÒu ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh nhng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n v× nguyªn liÖu
®Çu vµo tõ kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu ®Õn chÊt dÎo, s¬n, ho¸ chÊt... ®Ó lµm ra
®éng c¬ ®Òu ph¶i nhËp khÈu. Do ®ã, ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu, chi phÝ lu
th«ng... nªn gi¸ thµnh cµng cao.
Thø hai, n¨ng lùc c«ng nghÖ h¹n chÕ : ViÖc s¶n xuÊt trong ngµnh c¬ khÝ
bÞ h¹n chÕ bëi m¸y mãc cò kü vµ c¸c hÖ thèng s¶n xuÊt lçi thêi. Theo Bé trëng
Bé Khoa häc - C«ng nghÖ vµ M«i trêng, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ngµnh c¬ khÝ
ViÖt Nam chØ t¬ng ®¬ng víi thêi kú c¸ch ®©y 30-50 n¨m cña c¸c níc trung
b×nh trªn thÕ giíi, l¹c hËu h¬n c¸c níc tiªn tiÕn tõ 50-100 n¨m.
Dùa trªn c¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i, trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, c¸c ph¬ng ph¸p chÕ t¸c trªn toµn thÕ giíi ®· kh«ng ngõng ®îc c¶i
tiÕn. C¸c c«ng cô m¸y mãc ®iÒu khiÓn b»ng m¸y ®iÖn to¸n kü thuËt sè CNC,
viÖc thiÕt kÕ vµ chÕ t¸c cã trî gióp cña m¸y tÝnh ( CAD/CAM ), tù ®éng ho¸
c¸c chøc n¨ng víi c¸c bé ®iÒu khiÓn ch¬ng tr×nh l«gic ( PLC ) lµ nh÷ng ph¸t
minh ®· lµm thay ®æi mét c¸ch m¹nh mÏ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i s¶n
phÈm cña thêi ®¹i ngµy nay.
Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¬ khÝ ë ViÖt Nam hiÖn
nay ho¹t ®éng ë quy m« kh¸ nhá theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ víi c¸c ph¬ng tiÖn
s¶n xuÊt rÊt cò kü, l¹c hËu. MÆc dï cã mét sè lîng kh¸ lín m¸y c«ng cô ®îc
vËn hµnh trong ngµnh c¬ khÝ nhng chØ cã mét sè lîng nhá lµ m¸y CNC. Phô
tïng vµ linh kiÖn th«ng thêng ®ang ®îc chÕ t¹o b»ng nh÷ng m¸y v¹n n¨ng,
kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÒ ®é chÝnh x¸c cao.
C¸c hÖ thèng CAD/CAM dïng cho môc tiªu thiÕt kÕ s¶n phÈm vÉn cßn
hiÕm, vµ hÖ thèng ph©n tÝch, kiÓm so¸t vËt liÖu hiÖn ®¹i còng thiÕu. Nãi chung,
tr×nh ®é c«ng nghÖ thùc tÕ ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n chñ yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
c¬ khÝ tõ thiÕt kÕ mÉu, t¹o khu©n, rÌn, ®óc, t¹o h×nh xö lý hoµn tÊt vµ l¾p r¸p
kh«ng phï hîp ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã chÊt lîng cao vµ hiÖu suÊt cao.
Thø ba, tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt trong ngµnh c¬ khÝ nh×n chung cßn khÐp
kÝn, thiÕu chuyªn m«n ho¸ vµ møc ®é hiÖp t¸c ho¸ cßn thÊp. C¬ cÊu s¶n phÈm
kh«ng ®îc ®iÒu chØnh, tù ph¸t, s¶n phÈm ®¬n gi¶n ®ua nhau lµm ®Õn møc thõa,
nh÷ng s¶n phÈm yªun cÇu kü thuËt cao th× kh«ng ®ñ søc s¶n xuÊt. Thªm vµo
®ã, lµ c«ng t¸c qu¶n lý cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ bÊt cËp.
17
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
Cã thÓ nãi, cung øng nguyªn vËt liÖu kh«ng ®¶m b¶o, tr×nh ®é c«ng nghÖ
l¹c hËu céng víi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ ®· lµm
cho t×nh h×nh s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam cha ®¸p øng ®îc
yªu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ trêng c¹nh tranh khèc liÖt.
2. LÜnh vùc nh©n sù
Nguån nh©n lùc lu«n lµ mét nguån lùc quan träng ®èi víi mäi ngµnh s¶n
xuÊt. §èi víi ngµnh c¬ khÝ, vai trß cña nguån nh©n lùc cµng trë nªn quan träng
h¬n v× lao ®éng trong ngµnh c¬ khÝ phÇn lín ®Òu ®ßi hái cã tr×nh ®é kü thuËt,
cã tay nghÒ. Vµ tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng trong c«ng nghiÖp c¬ khÝ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm.
Tuy nhiªn trong c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay c«ng t¸c
qu¶n trÞ lÜnh vùc nh©n sù ®ang cã nhiÒu bÊt cËp tõ kh©u tuyÓn chän nguån
nh©n lùc cho ®Õn sö dông còng nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
VÒ c«ng t¸c tuyÓn chän nguån nh©n lùc cho ngµnh c¬ khÝ : MÆc dï lùc lîng lao ®éng níc ta rÊt dåi dµo, song lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt, ®¸p øng
yªu cÇu lµm viÖc trong ngµnh c¬ khÝ víi c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i kh«ng
nhiÒu. V× vËy, viÖc tuyÓn chän ®îc mét lùc lîng lao ®éng cã tay nghÒ cao ®¸p
øng yªu cÇu cña s¶n xuÊt vÉn lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n ®èi víi ngµnh c¬ khÝ.
Mét bÊt lîi n÷a ®èi víi viÖc tuyÓn chän nguån nh©n lùc cho ngµnh c¬ khÝ
lµ sè lîng sinh viªn theo häc c¸c ngµnh c¬ khÝ Ýt, sau khi ra trêng l¹i thêng
kh«ng muèn lµm viÖc trong ngµnh c¬ khÝ v× ®iÒu kiÖn lµm viÖc thÊp. Bªn c¹nh
®ã, c¸c c«ng nh©n kü thuËt ®îc ®µo t¹o còng rÊt h¹n chÕ. MÊy n¨m gÇn ®©y, sè
lîng c¸c häc viªn theo häc c¸c trêng c«ng nh©n kü thuËt cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ
song vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngµnh.’
VÒ viÖc sö dông nguån nh©n lùc : Nguån nh©n lùc cã chÊt lîng kh«ng
cao nhng l¹i ®îc sö dông kh«ng hîp lý. Trong c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt
Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, sè lîng lao ®éng gi¸n tiÕp chiÕm
tû lÖ cao g©y mÊt hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¨ng chi phÝ. H¬n n÷a,
qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt kh«ng h¬p lý dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng cña c«ng
nh©n ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c níc trong khu vùc.
VÒ viÖc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc : HiÖn nay chi phÝ ®µo t¹o
cña c¸c c«ng ty thuéc ngµnh c¬ khÝ ®· sót gi¶m nghiªm träng trong thËp kû
võa qua nhÊt lµ sau khi c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt víi c¸c níc khèi §«ng
¢u bÞ ngõng trÖ th× ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam hÇu nh mÊt nguån ®Çu vµo vÒ bÝ
quyÕt c«ng nghÖ. MÆt kh¸c, c¸c kü s vµ kü thuËt viªn lµnh nghÒ ( kho¶ng
10000 ) ngêi ®îc ®µo t¹o ë Liªn X« vµ §«ng ¢u tríc ®©y ®Õn nay kiÕn thøc
cña hä còng cÇn ph¶i ®îc cËp nhËt. H¬n n÷a, mét lùc lîng lín ngêi lao ®éng
trong c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã tay nghÒ hoÆc tay nghÒ kÐm còng cÇn ph¶i ®îc ®µo t¹o. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay, khi m¸y mãc vµ thiÕt bÞ thay ®æi thêng
xuyªn, c«ng nghÖ chÕ t¹o ph¸t triÓn nhanh chãng th× yªu cÇu vÒ ®µo t¹o, n©ng
cao tay nghÒ thêng xuyªn cho kü s, kü thuËt viªn trong ngµnh c¬ khÝ lµ mét
yªu cÇu bøc b¸ch.
Khã kh¨n chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam trong lÜnh vùc
nµy lµ chi phÝ ®µo t¹o vµ ch¬ng tr×nh ®µo t¹o. Mét thùc tÕ hiÖn nay trong c¸c
doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam lµ ch¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n
lùc hÇu nh kh«ng cã hoÆc Ýt ®îc chó träng. Thùc tÕ ®ã ®· dÉn ®Õn chÊt lîng lao
18
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
®éng yÕu kÐm, kh«ng cã ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm do ®ã gi¶m
kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
3. LÜnh vùc tµi chÝnh.
LÜnh vùc tµi chÝnh lu«n lµ lÜnh vùc quan träng trong ho¹t ®éng qu¶n trÞ
doanh nghiÖp. ChÊt lîng ho¹t ®éng cña lÜnh vùc nµy cã ¶nh hëng lín ®Õn t×nh
h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp còng nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp.
Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy, do kh«ng cã c¸c sè liÖu vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh
cña c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ, nªn em chØ ph©n tÝch vÊn ®Ò nµy ë khÝa c¹nh huy
®éng vèn ®Çu t.
§Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt c¬ khÝ lµ vèn ®Çu t ban ®Çu lín, vßng quay vèn
chËm, kh¶ n¨ng rñi ro cao, lîi nhuËn thÊp h¬n c¸c ngµnh kh¸c, do ®ã vÊn ®Ò
thu hót vèn ®Çu t cña ngµnh c¬ khÝ cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ níc ta ®Òu lµ nh÷ng doanh
nghiÖp cã quy m« vèn nhá ( díi 1 triÖu USD ). §Ó ph¸t triÓn m¹nh ngµnh c¬
khÝ nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ cho ngµnh c¬ khÝ cßn l¹c hËu th× vèn
®Çu t ®Ó ®æi míi trang thiÕt bÞ lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu ®Æt ra víi c¸c doanh
nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam hiÖn nay.
Tuy nhiªn, nguån vèn ®Çu t cho toµn ngµnh c¬ khÝ hiÖn nay rÊt h¹n hÑp.
Trong giai ®o¹n 1995-1999 ®Çu t míi cho c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ thuéc Bé
C«ng nghiÖp chØ chiÕm 0,6% trong tæng vèn ®Çu t. H¬n n÷a, viÖc gi¶i ng©n cho
c¸c dù ¸n ®Çu t c¬ khÝ rÊt chËm, sau gÇn 3 n¨m míi chØ ®îc 2,27% tæng vèn.
Trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c nguån vèn mµ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ cã
thÓ thu hót ®îc lµ : vèn ODA, vèn FDI, vèn vay níc ngoµi, vèn tõ ng©n s¸ch
nhµ níc vµ nguån vèn huy ®éng trong níc ( vèn vay tõ ng©n hµng vµ vèn huy
®éng trong d©n ).
- Nguån vèn tõ ODA : Vèn ODA thêng chØ cÊp cho c¸c c«ng tr×nh, c¸c dù
¸n h¹ tÇng c¬ së mµ Ýt cÊp cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt. TÝnh
cho ®Õn nay, trong toµn ngµnh c¬ khÝ còng ®· cã vµi dù ¸n vay ®îc vèn ODA.
Nhng tiÒn vay thêng ®îc sö dông ®Ó nhËp c«ng nghÖ l¹c hËu cña níc cho vay.
V× thÕ, dï cã ®îc nguån vèn, cã ®îc c«ng nghÖ nhng c¸c doanh nghiÖp còng
khã ph¸t huy ®îc v× s¶n phÈm lµm ra chÊt lîng thÊp, gi¸ thµnh cao, mÉu m·
kh«ng hîp thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng do ®ã kh«ng cã søc m¹nh c¹nh tranh
ngay c¶ trªn thÞ trêng néi ®Þa.
- Nguån vèn FDI : KÓ tõ khi ban hµnh LuËt ®Çu t níc ngoµi, vèn FDI ®Çu
t vµo ngµnh c¬ khÝ ®¹t gÇn 2 tû USD chñ yÕu th«ng qua c¸c liªn doanh. Nguån
vèn FDI ®· ®em l¹i sinh lùc míi cho nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ
ngµnh c¬ khÝ nãi riªng. Tuy nhiªn, vÒ l©u dµi, viÖc sö dông vèn FDI sÏ lµm cho
ngµnh c¬ khÝ níc ta lu«n bÞ lÖ thuéc vµo níc ngoµi kÓ c¶ vÒ c«ng nghÖ thiÕt bÞ
vµ vÒ thÞ trêng. Do ®ã, khã cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch ®éc lËp ®îc.
- Nguån vèn vay níc ngoµi : Sö dông vèn vay níc ngoµi chóng ta cã thÓ
chñ ®éng trong viÖc lùa chän c«ng nghÖ còng nh d©y chuyÒn thiÕt bÞ... theo
®óng môc ®Ých, kÕ ho¹ch ®Ò ra. Song viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ vèn vay ®ßi hái
chóng ta ph¶i cã mét c¬ quan t vÊn vµ t¹o dùng ®îc hÖ thèng c¬ chÕ thËt h÷u
hiÖu cña ng©n hµng. NÕu viÖc qu¶n lý vèn vay níc ngoµi cña ViÖt Nam thËt sù
®óng ®½n vµ cã hiÖu qu¶ th× chóng ta cã thÓ lµm chñ trong viÖc ph¸t triÓn s¶n
xuÊt cña m×nh.
19
QTKDCN & XD
§Ò ¸n m«n häc
- Nguån vèn trong níc : VÒ l©u dµi, c¬ khÝ ViÖt Nam chØ cã thÓ ph¸t triÓn
cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng nÕu ®îc x©y dùng chñ yÕu tõ vèn cña b¶n th©n. §ã lµ
c¸c nguån vèn ®îc huy ®éng tõ ng©n s¸ch nhµ níc, vèn vay ng©n hµng, vèn
huy ®éng tõ tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c c¬ së s¶n
xuÊt, tiÒn cña d©n th«ng qua c¸c biÖn ph¸p cæ phÇn ho¸, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu,
cæ phiÕu... còng nh th«ng qua c¸c h×nh thøc gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt gi÷a
c¸c c¬ së s¶n xuÊt trong níc.
4. LÜnh vùc Marketing.
HiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ®Òu rÊt Ýt quan t©m
®Õn lÜnh vùc Marketing. Trong khi ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nh : ho¸
mü phÈm, hµng tiªu dïng, thùc phÈm, vËt liÖu x©y dùng ... c¸c ho¹t ®éng
Marketing nh : tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, c¸c dÞch vô sau b¸n... rÊt phæ biÕn th×
®èi víi c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ®©y gÇn nh lµ mét lÜnh vùc míi mÎ.
§iÒu nµy ®· g©y ra nhiÒu bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam.
Ngêi tiªu dïng do thiÕu c¸c th«ng tin cÇn thiÕt nªn nhiÒu khi kh«ng biÕt ®Õn
c¸c s¶n phÈm ®Ó mua. NhÊt lµ trong trêng hîp c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt
Nam thêng cã gi¸ cao h¬n c¸c s¶n phÈm cña Trung Quèc nhng cã chÊt lîng tèt
h¬n, nhiÒu tÝnh n¨ng t¸c dông h¬n song hÇu hÕt ngêi tiªu dïng kh«ng ®îc biÕt
c¸c th«ng tin ®ã. §ã lµ mét nguyªn nh©n khiÕn cho c¸c s¶n phÈm cña Trung
Quèc do chiÕm u thÕ vÒ gi¸ ®· chiÕm lÜnh thÞ trêng trong thêi gian qua.
§iÓm yÕu kÐm thø hai trong lÜnh vùc Marketing cña c¸c doanh nghiÖp c¬
khÝ ViÖt nam ®ã lµ hÖ thèng ph©n phèi b¸n hµng kh«ng réng kh¾p, kh«ng bao
qu¸t ®îc thÞ trêng. Do ®ã, ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n phÈm cña c¸c ®èi
thñ c¹nh tranh trµn ngËp chiÕm lÜnh thÞ trêng.
Thø ba, vÒ chÝnh s¸ch hç trî tiªu thô : Bao gåm c¸c ho¹t ®éng hç trî
trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c dÞch vô sau khi b¸n : b¶o hµnh, söa ch÷a, l¾p
®Æt ... Trong thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ®· cã chó träng
®Õn ho¹t ®éng nµy vµ ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Nhê vµo mét sè
chÝnh s¸ch hç trî nh : mua hµng tr¶ chËm, hay c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ kÕt
hîp víi ng©n hµng ë c¸c ®Þa ph¬ng hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n mua s¶n
phÈm th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh cho vay víi l·i suÊt u ®·i.... c¸c doanh nghiÖp
c¬ khÝ ®· t¨ng ®îc lîng s¶n phÈm tiªu thô. VÝ dô nh ë NghÖ An sau hai n¨m
thùc hiÖn ch¬ng tr×nh hç trî l·i suÊt cho n«ng d©n, Tæng c«ng ty m¸y ®éng lùc
vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ( VEAM ) ®· b¸n ®îc 592 m¸y cµy ®a chøc
n¨ng víi gi¸ 13697000 ®ång /m¸y. Trong ®ã n«ng d©n ®îc vay 10000000
®ång, tØnh hç trî l·i suÊt 3 n¨m. Nh vËy, ®Ó mua ®îc mét chiÕc m¸y cµy ®a
chøc n¨ng n«ng d©n ViÖt Nam lóc ®Çu chØ ph¶i bá ra 4 triÖu ®ång, phÇn cßn l¹i
sÏ ®îc tr¶ gãp trong ba n¨m.
Tuy cã mét sè mÆt tÝch cùc nh vËy, nhng nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, ho¹t
®éng Marketing trong c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ hiÖn nay cßn rÊt yÕu kÐm. §Ó
ph¸t triÓn m¹nh ngµnh c¬ khÝ, trong thêi gian tíi, cÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng nµy.
IV. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n.
Cã thÓ nãi, trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam
còng ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®· duy
tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng ë møc 13%-14%/ n¨m. Mét sè doanh nghiÖp c¬ khÝ
®· v¬n lªn t×m kiÕm nguån vèn, ®Çu t thªm c«ng nghÖ-thiÕt bÞ míi, tiªn tiÕn,
më réng mÆt hµng, t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng. Trong mét nghiªn cøu gÇn
20
- Xem thêm -
.DOC 
28 
89 
56 
