múũm ĐẠI ũỳú WQ$ 7BJơao
ỉ? Ị&MẾN
CềẪ VMOk HỌC CẤP sô
p %iTMẢÍ
ĩ
i
v
VXM.NAM
CHỦ NHIỆM ĐỀ Tụ í PGS ts Ị p p f*í
THAM QĨẢ ĐỂ TẢI ỉ TA*. Đặng Thị Nhân
Thi. NgùýỉnAnh Tuấn
CA'. Phan Trần Trung Dũng
Tễ. Vũ Phượng Hoàng
HA NO, - 2004
B ộ GIÁO DỤC V À Đ À O T Ạ O
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
0O0
ĐÊ TÀI NGHIÊN cúu KHOA H Ọ C CẤP B Ộ
N Â N G CAO N Ă N G L ự c CẠNH TRANH CỦA C Á C
N G Â N H À N G T H Ư Ơ N G MẠI VIỆT NAM TRONG
ĐIỂU KIỆN HỘI NHẬP KINH T Ế QUỐC T Ế
Mã số: B2003-40-37
Chủ nhiệm đề tài:
PGS.TS. Nguyễn Thị Quy
Tham gia đề tài: Ths. Đặng Thị Nhàn
Ths. Nguyễn Anh Tuấn
CN. Phan Trần Trung Dũng
CN. Vũ Phượng Hoàng
HÀ NỘI - 2004
- Đ H ngoầi thương
- Đ H ngoầi thương
- nt -
- nt - nt -
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
0O0
ĐÊ TÀI NGHIÊN cứu KHOA HỌC CẤP B Ộ
N Â N G CAO N Ă N G L ự c CẠNH TRANH CỦA C Á C
N G Â N H À N G T H Ư Ơ N G MẠI VIỆT NAM TRONG
ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH T Ế Q u ố c T Ế
Mã số: B2003-40-37
X Á C NHẬN CỦA CO QUAN
CHỦ NHIỆM ĐỂ TÀI
Ị ,o£rc c Ị
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
C H Ư Ơ N G ì - NHŨMG VẤN Đ Ề c ơ BAN V Ề N Ă N G Lực CẠNH
TRANH CỦA CÁC N G Â N H À N G T H Ư Ơ N G MẠI VIỆT NAM TRONG
7
ĐIỀU KIỆN H Ộ I N H Ậ P
ì.
H ệ thống ngân hàng thương mại Việt N a m
4
4
ĩ. Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại việt Nam
2. Khái niệm ngân hàng thương mại theo Pháp luật Việt Nam
2.1.
2.2.
Khái niệm ngân hàng thương m ạ i theo Pháp lệnh ngân hàng,
hợp tác xã túi dụng và công ty tài chính
7
Khái niệm-ngân hàng thương mại theo Luật các tô chức tín dựng
năm 1997..................?.
"
'.
8
3. Ch ức năng và vai trò của NHTM
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
4
6
Chức năng trung giantíndụng
Chức năng trung gian thanh toán
Chức năng tạo tiền của N H T M
Chức năng cung ứng dịch v ụ tài chính và các dịch v ụ khác
lũ
l i
l i
12
14
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu khi đánh giá nâng lực cạnh tranh
14
của hệ thông ngân hàng thương mại Việt Nam
li.
N ă n g lưc cạnh tranh và đánh giá năng lực cạnh tranh của hệ
thống ngân hàng thương mại của m ó t quốc gia
16
1. Khái niệm năng lưc cạnh tranh
16
2. Xây dựng hệ thông chỉ tiều đánh giả năng lưc cạnh tranh của hệ
thông Ngân hàng thương mại của một quốc gia
20
2.1.
Các chỉ tiêu đánh giá năng lực canh tranh nội tại của các ngân
22
hàng thương mại
2.2.
Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực canh tranh của các ngân
28
hàng thương mại
2.3. Vai trò của Chính p h ủ
36
I U . V ấ n để h
i nháp trong lĩnh vực ngân hàng
37
1.
2.
3.
4.
Từứi tất yếu của quá trình hội nhập
37
CáccamkẽtquổctếtitmglỄTh vựcngân hàng và lộ titửìhộinbập. 38
Cơhội
42
Thách thức
43
CHƯƠNG n- THỰC TRẠNG CẠNH TRANH VÀ NĂNG Lực CANH
TRANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
....45
ì.
Tình hình cạnh tranh h i ệ n tại trong lĩnh vực ngân hàng.....
1. Cạnh tranh ừonglẻứi vực huy động vốn và cho vay
2. Cạnhtianhtionglĩnhvực cung ứng dịch vụ thanh toán
3. Cạnh banh trong lẻứi vực dịch vụ thẻ
45
45
48
49
4.
5.
6.
7.
li.
Cạnh tranh trong lình vực chi trá kiều hối
"
Cạnh tranh trong các lĩnh vực dịch vụ mới
52
Sự gia tăng tốc độ mở rộng chi nhánh và các hoạt động đầu tư. 52
Đánh giá tổng quát vềtìnhhình cạnh tranh trong lĩnh vực ngân
hàng
55
Thực trạng năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thiíơng mại
Việt Nam
57
ĩ. Th ưc trạng năng lực tài chính
ì .1.
Ì .2.
1.3.
1.4.
Quy m ô và mức độ an toàn vốn
Chất lượng tài sản Có
Mức sinh lợi
Khả năng thanh toán
57
57
64
69
72
2. Th ưc trạng năng lực công nghệ
2.1.
2.2.
Trình độ trang thiết bị máy móc và công nghệ
Năng lực khai thác trang thiết bị công nghệ
74
74
£8
3. Th ực trạng nguồn nhân lực
3.1.
3.2.
79
Chất lượng đội ngũ nhân lực hiện tại
Khả năng thu hút và giữ chân các nhân tài
4. Thực trạng năng lực quẩn lý và cơ cấu tô chức
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
80
82
...85
Trình độ và nhận thức của ban lãnh đạo các ngân hàng về vấn đề
cạnh tranh và hội nhập
85
Tổ chức bộ máy và cơ cấu điều hành
86
Cơ chế thù lao.
89
Công cụ và chính sách quản lý
89
Mạng lưới chi nhánh và m ô hình tô chức
92
5. Thực trạng mức độ đa dạng hoa sản phẩm dịch vụ và chất lưủng
phục vụ khách hàng
93
6. Thực trạngtìnhhình cạnh traiứi và hủp tác giữa các ngân hàng
thương mại trong nước
96
7. Đảnh giá khái quắt năng lực cạiứi tranh tổng thê và lủi thếcạnh
franh của các ngân hàng ứi ương mại Việt Nam
99
C H Ư Ơ N G HI - KINH NGHIỆM C Ủ A M Ộ T SỐ N Ư Ớ C T R Ê N T H Ế GIỚI
V À GIẢI P H Á P N Â N G C A O N Ă N G
Lực CẠNH T R A N H CỦA CÁC
N G Â N H À N G T H Ư Ơ N G MẠI VIỆT N A M
102
ì.
Kinh nghiệm cải cách hệ thống N H T M nhằm nâng cao năng
lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trên thếgiới....l02
1. Kừửì nghiệm của Trung Quốc
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
Bối cảnh bắt đểu
Các diễn biến đáng chú ý
Những điểm cển lưu ý
Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
2. Kinh nghiệm của Nhật Bẩn
203
103
104
106
108
208
2.1.
Các diễn biến đáng chú ý
108
2.2.
Những điểm cần lưu ý
IU
2.3.
Bài học kinh nghiệm cho Việt N a m
111
li.
M ụ c tiêu phát triển, định h ư ớ n g hội nhập và nâng cao năng lực
cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ....112
ĩ. Mục tiêu phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam giai đoạn
hiện nay và tầm nhừ! đến 2010
112
2. Định h ương hội nhập và nâng cao năng lực cạnh ưanh của hệ
thống ngân hàng Viết Nam
113
c o
ũ
Định hướng chung về hội nhập của ngành ngân hàng
113
Đinh hướng nâng cao năng lực canh tranh của hệ thống ngán
hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện h ộ i nhập
116
G i ả i pháp nâng cao năng lưc canh tranh của các N g â n hàng
thương mai Viêt Nam
117
2. Ì.
2.2.
III.
1. Nhóm giải pháp nâng cao năng lực nội tại của các ngân hàng
thương mại Việt Nam
117
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
Xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thê và dài hạn của ngân hàng
trên cơ sấ khảo sát, điều ưa thị trường toàn diện và chi tiết
117
Các giải pháp tăng cường tiềm lực tài chính
119
Các giải pháp nâng cao năng lực công nghệ
132
Các giải pháp nâng cao chất lượng n g u ồ n nhân lực
135
Các giải pháp nâng cao năng lực quản lý
147
Các giải pháp đa dạng hoa sản p h ẩ m và nâng cao chất lượng
phục v ụ khách hàng
151
2. Nhóm giảiphápgópphần tạolậpmôiừườngkửứi doanh ỉìuậnlợihỗ trợ cá
ngânhàng ViệtNamnângcaonănglụccạnỉĩ hanh
15á
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
KẾT L U Â N
Các giải pháp tăng cường tính t ự chủ, từng bước n ớ i lỏng các q u y
định mang tính hành chính, tạo môi trường canh tranh bình đắng
hơn cho các ngân hàng
154
Các giải pháp đẩy mạnh côngtócxây dụng và hoằn thiện hệ thống các quy
phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng trong điều kiện hộinhâp..„157
Các giải pháp nâng cao năng lực quản lý và vai trò giám sát của
NHNN
„.
159
Các giải pháp khác
161
163
MỤC LỤC BIỂU BẢNG V À sơ Đ ổ
Trang
Sơ đồ 1.1: Nhữns chức năng cơ bản của các ngân hàng thương mại
11
Bàns ì. Ì : Cách thức tạo tiền cùa các N H T M
13
Bảng l i . Ì: Vốn chủ sở hữu cùa các N H T M N N tính đến tháng ỉ 0/2004
58
Bảng li.2: 20 ngân hàng đứns đẩu khu vực Đôn2 Nam Á năm 2003
58
Bảns li.3: D ự tính về nhu cầu bổ suns vốn của các N H T M N N Việt Nam
60
Bảng II.4: Vốn điều lệ của 7 NHTMCP tính đến 31/12/2003
63
Bảna li.5: Kết quả xử lý nợ tổn đậng từ 2000 đến 2003
65
Bảng li.6: Mức độ tập truns tín dụng của các N H T M N N cho các D N N N
67
Bảns 11.7: Chỉ số ROE của các N H T M Việt Nam từ 2000 đến 2003
70
Bảng II.8: Kết quả kinh doanh của một số N H T M C P từ 2000 đến 2003
71
Bản" li.9: Kết quả hoạt động của hệ thống thanh toán điện tử liên n2ãn
75
hàng từ 2001 đến 2003
Bảng 11.10: Số lượng các TCTD (thành viên và đơn vị thành viên) tham sia 75
hệ thống T T L N H (IBPS)
Bảng I I I . Ì: Các bước mở cửa dịch vụ ngân hàng theo khu vực địa lý của 103
Trung Quốc
Bảng in.2: Các bước mở cửa dịch vụ ngân hàn2 theo loại hình kinh doanh 104
và nhóm khách hàng của Trung Quốc
Sơ đồ m i : Khái quát quy trình xây dựng khuna năng lực toàn diện
137
Sơ đồ III.2: Quy trình cụ thể xây dựng khung năng lực toàn diện
138
DANH M Ụ C N H Ữ N G T Ừ V I Ế T T Ắ T
ACB
: Ngân hàna thương mại cổ phần Á Châu
AFAS
: Hiệp định khuno về thương mại dịch vụ của A S E A N
Asribank
: Ngân hàns Nôn2 nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam
BIDV
: Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
CPH
: Cổ phần hoa
CAR
: Hệ số an toàn vốn (Capital Adequacy Ratio)
CRM
: Quản trị quan hệ khách hàns (Customer Relation Management)
DNNN
: Doanh nghiệp Nhà nước
EAB
: NHTMCP Đông Á
Eximbank
: NHTMCP Xuất nhộp khẩu Việt Nam
FDI
: Đầu tư trực tiếp nước ngoài
Habubank
: NHTMCP Nhà Hà Nội
Housing bank: NHTMCP Nhà TP H C M
IAS
: Chuẩn mực kế toán quốc tế
ICB
: Ngân hàng Công thương Việt Nam
IMF
: Quỹ Tiền tệ Quốc tế
MB
: NHTMCP Quân đội
MIS
: Hệ thống thông tin quản lý
MSB
: NHTMCP Hàng hải
NHTM
: Ngân hàng thương mại
NHNN
: Ngân hàng Nhà nước
NHTW
: Ngân hàng Trung ương
NHTMNN
: Ngân hàng thương mại Nhà nước
NHTMCP
: Ngân hàng thương mại cổ phần
ODA
: Viện trợ phát triển chính thức
RŨA
: Tỉ suất lợi nhuộn trên tài sản Có (Retums over Assets)
ROE
: Tỉ suất lợi nhuộn trên vốn chủ sở hữu (Returns over Equity)
Sacombank : NHTMCP Sài Gòn Thương Tín
Saigon Bank: NHTMCP Sài Gòn Công thương
Techcombank: NHTMCP Kỹ Thương
TTLNH
: Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng
TCTD
: Tổ chức tín dụng
VAS
Hệ thống kế toán Việt Nam
VCB
Ngân hàng Ngoại thươno Việt Nam
VP Bank
NHTMCP các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
WB
Ngân hàng Thế giới
WTO
Tổ chức Thươns mại thế giới
L Ờ I NÓI Đ Ầ U
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Tron2 hơn 2 thập kỷ trở lại đây, hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế đã trở
thành một xu thế tất yếu của thời đại. Việc mở cửa hội nhập vào nền kinh tê
quốc tế đối với một quốc gia đan" phát triển một mỗt sẽ tăng cường khả năng
thu hút các nguồn lực về vốn, cỗns nshệ, kinh nghiệm quản lý... góp phần thúc
đẩy sự phát triển của cả nền kinh tế. Hội nhập kinh tế quốc tế cũng đồng thời
mờ ra những cơ hội thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước vươn ra thị
trường quốc tế. Tuy nhiên bên cạnh đó, mở cửa hội nhập cũng đạt ra những
thách thức lớn đối với các doanh nghiệp trong nước. Sự thâm nhập của các
doanh nghiệp nước ngoài sẽ làm môi trường cạnh tranh gay gắt hơn ngay tại thị
trường trons nước. Điều này có thể tạo ra độn" lực buộc các doanh nghiệp
trong nước phải đổi mới song mỗt khác cũng có thể làm các doanh nghiệp trong
nước bị thu hẹp thị trườn", thua lỗ và thậm chí phá sản gáv ảnh hưởng đến toàn
bộ nền kinh tế.
Hội nhập trong lĩnh vực tài chính noãn hàng cũng nằm trong xu thế chung
đó. Hơn thế nữa, đây là một lĩnh vực hoạt động rất nhạy cảm, có tính xã hội hoa
cao, đòi hỏi các ngân hàng thương mại ( N H T M ) trong nước phải đủ mạnh để có
thể cạnh tranh với các ngân hàng các nước trên thế giới. Trong quá trình đ à m
phán xây dựng lộ trình hội nhập và đưa ra các cam kết cụ thể, chính phủ V i ệ t
Nam cũng đã cân nhấc, phân tích kỹ về khả năng cạnh tranh của các N H T M
trong nước. Thực tế cho thấy, ở Việt Nam, năng lực cạnh tranh của các N H T M
còn yếu, một số mỗt còn kém xa so với một số ngân hàng của các nước phát triển
trên thế giới. Ví dụ, mức vốn hiện nay của các N H T M Việt N a m còn thấp, trình
độ quản lý còn hạn chế, các tiêu chuẩn về kiểm toán, kế toán chưa phù hợp với
thông lệ và tiêu chuẩn quốc tế, trình độ công nghệ còn chưa hiện đại dịch vụ
ngân hàng chưa phong phú, chất lượng chưa cao. Những thử thách này sẽ còn
- Xem thêm -
.PDF 
179 
288 
103 
