Tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp thuộc tập đoàn apple tree tại việt nam đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- C H ĐỖ THỊ HẰNG NGA U TE NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN H APPLE TREE TẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 60 34 05 TP. Hồ Chí Minh, Tháng 04 năm 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP.HCM C H ĐỖ THỊ HẰNG NGA NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA U TE CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN H APPLE TREE TẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ : 60.34.05 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐÌNH LUẬN TP. Hồ Chí Minh, Tháng 04 năm 2012 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM TS. NGUYỄN ĐÌNH LUẬN Cán bộ chấm nhận xét 1: TS. HUỲNH MINH TRIẾT Cán bộ chấm nhận xét 2: TS. TRẦN ANH DŨNG C H Cán bộ hướng dẫn khoa học: Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ TP. U TE HCM ngày 17 tháng 04 năm 2012 Thành phần Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ gồm: 1. TS. TRƯƠNG QUANG DŨNG 2. TS. HUỲNH MINH TRIẾT H 3. TS. TRẦN ANH DŨNG 4. TS. NGUYỄN VĂN DŨNG 5. TS. TRẦN ĐÌNH HIỀN Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn và Khoa quản lý chuyên ngành sau khi luận văn đã được sửa chữa. Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn Khoa quản lý chuyên ngành TRƯỜNG ĐH KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TPHCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ------------------------- ------------------------------------------ Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 14 thán 03 năm 2012 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ C H Họ tên học viên: Đỗ Thị Hằng Nga Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: ngày 11 tháng 09 năm 1978 Nơi sinh: TP.HCM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh MSHV:1084011019 U TE I- TÊN ĐỀ TÀI: Nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020. II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG: - Nghiên cứu và phân tích các yếu tố hình thành nên lợi thế cạnh tranh trong ngành kinh doanh thực phẩm. Qua đó, tác giả đề xuất những giải pháp tích cực góp H phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020. III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Ngày 15 tháng 09 năm 2011 IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: Ngày 15 tháng 03 năm 2012 V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. Nguyễn Đình Luận CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH LỜI CAM ĐOAN Để thực hiện luận văn “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020”, tôi đã tự mình nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề, vận dụng kiến thức đã học và trao đổi với giảng viên hướng dẫn, đồng nghiệp và bạn bè… Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu và thực hiện của riêng tôi trong luận văn này là trung thực. C H dưới sự hướng dẫn khoa học của TS Nguyễn Đình Luận. Các số liệu và kết quả U TE Học viên thực hiện luận văn H ĐỖ THỊ HẰNG NGA LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình Cao học Quản trị kinh doanh và viết luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý Thầy Cô trường Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ TP.HCM (Hutech). Xin chân thành gởi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu cùng quý Thầy, Cô Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ TP.HCM đã tận tình dạy bảo cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. C H Xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Nguyễn Đình Luận đã dành nhiều thời gian để hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của tất cả các anh/chị, bạn bè, đồng nghiệp làm việc tại An Nam Group, và các khách hàng, đã sẵn sàng giúp đỡ, thảo luận, chia văn. U TE sẻ kiến thức và cho ý kiến giúp tôi có một cái nhìn xác thực hơn để thực hiện luận Cuối cùng xin chân thành cảm ơn gia đình và các bạn học viên cao học Khoá 1, lớp 10SQT đã cùng tôi chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm trong suốt quá trình học H tập và thực hiện đề tài. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận văn bằng tất cả sự nhiệt huyết của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những đóng góp quý báu của Quý Thầy Cô, các anh/chị cùng các bạn. Xin chân thành cảm ơn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 03 năm 2012 ĐỖ THỊ HẰNG NGA TÓM TẮT LUẬN VĂN Đề tài nghiên cứu” Nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020”. Tác giả dựa trên những cơ sở lý luận để phân tích, đánh giá các yếu tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh của Doanh nghiệp. Nghiên cứu đã giúp ta thấy rõ được những điểm mạnh, điểm yếu, các phương thức cạnh tranh. Từ đó đề ra các giải pháp và chiến lược hiệu quả phục vụ C H cho định hướng phát triển đến năm 2020 của Doanh nghiệp. Do môi trường thường xuyên biến động, các mục tiêu và giải pháp vẫn phải tiếp tục được quan tâm nghiên cứu để giúp cho các giải pháp thực hiện H U TE mang tính khả thi cao. ABSTRACT Research project "Enhancing the competitiveness of the enterprises under the Apple Tree Group in Vietnam to 2020". The author based on a theoretical basis for analysis and evaluation of factors inside and outside influence business situation of enterprises. The research that helps to identify the strengths, weaknesses, methods of of enterprises by 2020. C H competition. From that set of solutions and effective strategies for the development Due to constantly fluctuating environment, goals and solutions must H U TE continue to be interested in research and help implement solutions more feasible. MỤC LỤC Danh mục các từ viết tắt ............................................................................................i Danh mục các bảng ................................................................................................. ii Danh mục các biểu đồ, sơ đồ, hình ảnh.................................................................. iii Nội dung luận văn ................................................................................................iv,v Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ CÁC YẾU TỐ HÌNH THÀNH LỢI THẾ CẠNH TRANH ........................................................................... 1 1.1 Cơ sở lý luận về cạnh tranh .............................................................................1 1.1.1 Thị trường và cạnh tranh ...........................................................................1 C H 1.1.2 Vai trò của cạnh tranh đối với doanh nghiệp ............................................2 1.2 Năng lực cạnh tranh và lợi thế cạnh tranh .......................................................3 1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh .................................................................3 U TE 1.2.2 Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh ................................................5 1.2.3 Các yếu tố tác động đến năng lực cạnh tranh ...........................................6 1.2.4 Xây dựng các ma trận, sơ đồ nhằm phân tích và nâng cao khả năng cạnh tranh cho Doanh Nghiệp ........................................................................10 1.2.5 Các phương pháp nâng cao năng lực cạnh tranh ....................................13 H 1.2.6 Lợi thế cạnh tranh ...................................................................................15 1.2.7 Cách thức để tạo ra lợi thế cạnh tranh ....................................................16 1.3 Nguồn lực tạo ra giá trị khách hàng ..............................................................17 1.3.1 Khái niệm nguồn lực tạo ra giá trị khách hàng .......................................17 1.3.2 Xác định các nguồn lực tạo ra giá trị khách hàng ...................................17 1.3.3 Nguồn lực cốt lõi ....................................................................................18 1.4 Các chiến lược cạnh tranh cơ bản dựa trên lợi thế cạnh tranh. .....................18 1.4.1 Chiến lược chi phí thấp ...........................................................................19 1.4.2 Chiến lược khác biệt hóa sản phẩm ........................................................19 1.4.3 Chiến lược tập trung ...............................................................................20 1.4.4 Chiến lược phản ứng nhanh ....................................................................21 1.5 Sơ lược giới thiệu về mô hình kinh doanh. ...................................................22 1.5.1 Khái niệm bán sỉ .....................................................................................22 1.5.2 Khái niệm bán lẻ .....................................................................................23 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN APPLE TREE TẠI VIỆT NAM ............ 26 2.1 Tổng quan về ngành thực phẩm tại Việt Nam ................................................. 26 2.2 Nhu cầu về thị trường thực phẩm ..................................................................26 2.3 Phân tích năng lực cạnh tranh của Các Doanh nghiệp thuộc tập đoàn Apple C H Tree tại Việt Nam .........................................................................................31 2.3.1 Sơ lược về Tập đoàn Apple Tree ............................................................31 2.3.2 Sơ lược về Các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt U TE Nam(An Nam Group) ............................................................................33 2.3.3 Mô hình hoạt động của An Nam Group. ................................................35 2.3.4 Cơ cấu tổ chức bộ máy của An Nam Group ...........................................39 2.4 Tình hình hoạt động kinh doanh của An Nam Group ...................................41 H 2.4.1 Tình hình hoạt động kinh doanh .............................................................41 2.4.2 Quy trình bán hàng của An Nam Group .................................................42 2.4.3 Kết quả hoạt động kinh doanh thời gian (2008-2010) ............................44 2.4.4 Khả năng cạnh tranh của Annam Group tại Thành Phố Hồ Chí Minh ...46 2.4.5 Khả năng phản ứng của công ty đối với môi trường kinh doanh. ..........46 2.4.6 Khả năng cạnh tranh của An Nam Group với các đối thủ cùng ngành ..52 2.4.7 Khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng............................................55 2.4.8 Khả năng và hiệu quả quản lý trong nội bộ doanh nghiệp. ....................56 2.5 Những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của công ty trong thời gian qua. ...................................................................................57 2.5.1 Thuận lợi .................................................................................................57 2.5.2 Khó khăn .................................................................................................57 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN APPLE TREE TẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 .......................................................................................................60 3.1 Mục tiêu và định hướng phát triển của An Nam Group tại thị trường Việt Nam đến năm 2020 .......................................................................................60 3.1.1 Một số quan điểm cơ bản trong kinh doanh ...........................................60 3.1.2 Định hướng phát triển của An Nam Group tại Việt Nam đến 2020. ......60 C H 3.2 Một số giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam. .............................................................62 3.2.1 Lập và phân tích ma trận SWOT ............................................................62 U TE 3.2.2 Giải pháp về hoạt động kinh doanh ........................................................64 3.2.3 Giải pháp về nguồn nhân lực ..................................................................65 3.2.4 Giải pháp về thị trường ...........................................................................67 3.2.5 Giải pháp về công nghệ và phát triển thương mại điện tử ......................71 3.3 Kiến nghị .......................................................................................................73 H 3.3.1 Đối với các cấp chính quyền ...................................................................73 3.3.2 Đối với công ty .......................................................................................74 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 76 Tài liệu tham khảo Phụ lục 1 Phụ lục 2 Phụ lục 3 Phụ lục 4 i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AFTA : ASEAN Free Trade Area( Khu vực tự do mậu dịch các nước Đông Nam Á) APEC : Asia-Pacific Economic Cooperation( Tổ chức hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương) BMI : Tổng Cục Thống Kê Việt Nam CL : Customer Lounge( website của Apple Tree dành cho khách hàng tìm kiếm thông tin) EFE : External Factors Environment matrix (Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp) : Gross Domestic Products( Tổng sản phẩm quốc nội) IFE : Internal Factors Evaluation matrix (Ma trận đánh giá các yếu tố bên C H GDP trong doanh nghiệp). : Số thứ tự SWOT : Ma trận tổng hợp Điểm mạnh (Strengths), Điểm yếu (Weaknesses), U TE STT Cơ hội (Opportunities), Nguy cơ (Threatens) của doanh nghiệp. TP.HCM : World Trade Organisation (Tổ chức thương mại thế giới) H WTO : Thành Phố Hồ Chí Minh ii DANH MỤC BẢNG STT Ký hiệu 2 Bảng 2.2 3 Bảng 2.3 4 Bảng 2.4 5 Bảng 2.5 6 Bảng 2.6 7 Bảng 2.7 8 Bảng 2.8 Nam giai đoạn 2005- 2010 Dự báo tình hình tiêu dung thực phẩm tại Việt Nam giai đoạn 2011- 2014 Thị phần các công ty trên thị trường TP.HCM năm 2007- 2010 Báo các doanh số bán hàng của An Nam Group năm 2008-2010 So sánh giá bán của An Nam Group từ năm 2008-2010 Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong(IFE Matrix) Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài(EFE Matrix) Ma trận hình ảnh cạnh tranh của An Nam Group H 9 Tình hình tiêu dùng thực phẩm tại Việt C H Bảng 2.1 U TE 1 Tên bảng Bảng 3.1 Ma trận SWOT Nguồn số liệu Tổng Cục Thống Kê Việt Nam Tổng Cục Thống Kê Việt Nam An Nam Group An Nam Group An Nam Group Tác giả khảo sát và tính toán Tác giả khảo sát và tính toán Tác giả khảo sát và tính toán Tác giả khảo sát và tính toán iii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH STT Ký hiệu 1 Hình 1.1 2 Hình 1.2 3 Hình 1.3 Tên hình Nguồn số liệu Mô hình 5 tác lực cạnh tranh của Michael Porter, “Chiến lược Micheal Porter cạnh tranh” Xây dựng các khối tổng thể của lợi Lê Chí Hòa,” Luận văn tốt thế cạnh tranh nghiệp”, 2007 Mô hình các yếu tố quyết định của James Craig & Rober Grant, lợi thế cạnh tranh “Strategy Management” Tình hình tiêu dùng thực phẩm Hình 2.1 bình quân theo đầu người giai đoạn 2005- 2010 An Nam Group C H 4 Tình hình tiêu dùng thực phẩm 5 Hình 2.2 bình quân theo đầu người giai U TE đoạn 2011-2014 6 Hình 2.3 Logo của Tập đoàn AppleTree 7 Hình 2.4 8 Hình 2.5 Sơ đồ tổ chức của An Nam Group Apple Tree tại Việt Nam H 9 Logo Các DN thuộc Tập đoàn Hình 2.6 Sơ đồ quy trình bán hàng của An Nam Group An Nam Group An Nam Group An Nam Group An Nam Group An Nam Group Biểu đồ so sánh thị phần của các 10 Hình 2.7 Công ty nhập khẩu và kinh doanh thực phẩm trên thị TP.HCM năm 2006 - 2010 trường An Nam Group iv LỜI MỞ ĐẦU 1. Ý nghĩa của đề tài Xu thế toàn cầu hóa cùng với làn sóng hội nhập ngày nay đã đem đến cho Việt Nam nhiều cơ hội trong việc gia nhập các tổ chức quốc tế: AFTA, APEC, WTO… Để tồn tại và phát triển, các Doanh nghiệp Việt Nam đều chịu sự tác động bởi môi trường cạnh tranh và đầy thách thức như: thị phần bị chia sẻ, yêu cầu của khách hàng ngày càng khắt khe hơn. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải bằng mọi nỗ lực để đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng thông qua các biện pháp khác nhau như cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng, hạ giá thành, cung cấp những dịch vụ tốt nhất cho khách hàng. C H Việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp còn góp phần vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành. Từ đó giúp cho nền kinh tế phát triển, khả năng cạnh tranh của quốc gia được nâng cao và đời sống của nhân dân được tốt đẹp hơn. Vì thế, để nâng cao năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp phải đưa ra U TE những biện pháp tối ưu nhằm để xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững, dài hạn cho mình để thắng được đối thủ cạnh tranh ở hiện tại cũng như trong tương lai. Muốn như vậy trước hết phải có nguồn lực vững mạnh và sau nữa là phải bằng những khả năng, kỹ năng, nghệ thuật khai thác các nguồn lực hiện có để xây dựng lợi thế cạnh H tranh bền vững. Các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật cạnh tranh của cơ chế thị trường. Do đó, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020” giúp Doanh nghiệp khai thác được lợi thế riêng của mình từ đó có thể cạnh tranh với các Doanh nghiệp khác trong nước. 2. Mục tiêu của đề tài - Hệ thống hóa các lý thuyết về khả năng cạnh tranh, năng lực cạnh tranh và đưa ra các yếu tố hình thành nên lợi thế cạnh tranh trong ngành kinh doanh thực phẩm. - Phân tích thực trạng hoạt động kinh doanh và khả năng cạnh tranh của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam. v - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Lãnh đạo, chuyên gia của các Doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam và các khách hàng. - Phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu trong khu vực Thành Phố Hồ Chí Minh. 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này, luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu thống kê qua các chuyên gia. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: Điều tra, thu thập số C H liệu sơ cấp và thứ cấp từ đó tổng hợp, phân tích và đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của Doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh ngành kinh doanh thực phẩm. 5. Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp - Phân tích khả năng cạnh tranh: dựa vào phân tích các ma trận điển hình như: U TE ma trận đánh giá các yếu tố bên trong doanh nghiệp (IFE), ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp (EFE) và ma trận hình ảnh cạnh tranh, ma trận SWOT. - Phương pháp so sánh, tổng hợp: dùng phương pháp này để so sánh khả năng cạnh tranh giữa các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam với các H công ty cùng ngành khác nhằm xác định hình ảnh cạnh tranh của công ty trong tâm trí người tiêu dùng tại TP.HCM. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và các yếu tố hình thành lợi thế cạnh tranh Chương 2: Thực trạng về năng lực cạnh tranh của các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam Chương 3: Những giảp pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các Doanh Nghiệp thuộc Tập đoàn Apple Tree tại Việt Nam đến năm 2020. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH VÀ CÁC YẾU TỐ HÌNH THÀNH LỢI THẾ CẠNH TRANH 1.1 Cơ sở lý luận về cạnh tranh 1.1.1 Thị trường và cạnh tranh 1.1.1.1 Khái niệm về thị trường Thị trường là nơi diễn ra các hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ. Nó phản ảnh các mối quan hệ kinh tế trong quá trình sản xuất và trao đổi hàng hóa như mối quan hệ giữa người mua và người bán hay giữa các người bán với nhau, giữa các người mua với nhau. Thị trường ra đời đồng thời với sự ra đời và phát triển của nền C H sản xuất hàng hóa và hình thành trong quá trình lưu thông. Theo Paul A. Samuelson, thị trường là một quá trình, trong đó người mua và người bán cùng một thứ hàng hóa tác động qua lại lẫn nhau để định ra số lượng và giá cả của hàng hóa đó. Còn theo quan điểm của Pinkdyck, thị trường là tập hợp những U TE người mua và người bán, tác động qua lại lẫn nhau, dẫn đến khả năng trao đổi. Dù quan niệm hay diễn đạt như thế nào, cuối cùng thị trường cũng chính là mối quan hệ giữa tổng cung và tổng cầu với cơ cấu cung, cầu về một loại hàng hóa, dịch vụ nào đó. 1.1.1.2 Khái niệm về cạnh tranh Cạnh tranh là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, cấp độ khác H nhau nhưng vẫn chưa có một định nghĩa rõ ràng và cụ thể. Ở cấp độ doanh nghiệp, cạnh tranh có thể được hiểu là sự tranh đua giữa các doanh nghiệp trong việc giành một nhân tố sản xuất hay khách hàng bằng nổ lực nâng cao năng lực, tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội cho bản thân doanh nghiệp nhằm mang lại cho khách hàng những giá trị gia tăng cao hơn hoặc mới lạ hơn để khách hàng lựa chọn mình chứ không phải đối thủ, từ đó doanh nghiệp tồn tại và nâng cao vị thế của mình trên thị trường để thu lợi nhuận cao hơn. Do vậy, Paul A. Samuelson đã nói: “Cạnh tranh là sự kình địch giữa các doanh nghiệp để giành khách hàng hoặc thị trường”. Các giá trị gia tăng vượt trội dưới cái nhìn khách hàng có thể được tạo ra thông qua một hoặc một số các yếu tố như: chất lượng sản phẩm, chất lượng thời 2 gian, chất lượng không gian, chất lượng dịch vụ, chất lượng thương hiệu, chất lượng giá cả,… Cạnh tranh là một đặc tính tất yếu của nền kinh tế thị trường, là một cuộc đua không dứt. Cạnh tranh có thể đưa lại lợi ích cho người này và thiệt hại cho người khác nhưng xét dưới góc độ toàn xã hội, cạnh tranh luôn có tác động tích cực như sản phẩm tốt hơn, giá rẻ hơn, dịch vụ tốt hơn,… Cạnh tranh còn giúp thị trường hoạt động có hiệu quả nhờ việc phân bổ hợp lý các nguồn lực có hạn. Đây cũng chính là động lực cho sự phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên cạnh tranh cũng có những biểu hiện tiêu cực như cạnh tranh thiếu sự kiểm soát, cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến sự phát C H triển sản xuất tràn lan, lộn xộn, tình trạng “cá lớn nuốt cá bé”, gây khủng hoảng thừa, thất nghiệp và làm thiệt hại quyền lợi người tiêu dùng. Để phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực, cần duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, hợp pháp và kiểm soát độc quyền. Cần phải xử lý nghiêm khắc với những cạnh tranh không lành U TE mạnh giữa các chủ thể kinh doanh. Khoa học kỹ thuật phát triển đã đẩy mạnh nền sản xuất, sản phẩm ngày càng nhiều trên thị trường, cung càng vượt cầu thì cạnh tranh càng gay gắt. Khi tính cạnh tranh của thị trường kinh doanh ngày càng cao thì không một doanh nghiệp nào có thể tự chủ được, thậm thí sống còn được nếu như họ không tìm mọi cách khai thác lợi thế H riêng của mình, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển. 1.1.2 Vai trò của cạnh tranh đối với doanh nghiệp Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong nền sản xuất hàng hóa nói riêng, và trong lĩnh vực kinh tế nói chung, là động lực thúc đẩy sản xuất phát triển, góp phần vào sự phát triển kinh tế. Sự cạnh tranh buộc người sản xuất phải năng động, nhạy bén, nắm bắt tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng, tích cực nâng cao tay nghề, thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng những tiến bộ, các nghiên cứu thành công mới nhất vào trong sản xuất, hoàn thiện cách thức tổ chức trong sản xuất, trong quản lý sản xuất để nâng cao năng xuất, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Ở đâu thiếu cạnh tranh hoặc có biểu hiện độc quyền thì thường trì trệ và kém phát triển. 3 Cạnh tranh mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt cho người tiêu dùng. Người sản xuất phải tìm mọi cách để làm ra sản phẩm có chất lượng hơn, đẹp hơn, có chi phí sản xuất rẻ hơn, có tỷ lệ tri thức khoa học, công nghệ trong đó cao hơn... để đáp ứng với thị hiếu của người tiêu dùng. Cạnh tranh là tiền đề của hệ thống free-enterprise vì càng nhiều doanh nghiệp cạnh tranh với nhau thì sản phẩm hay dịch vụ cung cấp cho khách hàng sẽ càng có chất lượng tốt hơn. Nói cách khác, cạnh tranh sẽ đem đến cho khách hàng giá trị tối ưu nhất đối với những đồng tiền mồ hôi công sức của họ. Ngoài mặt tích cực, cạnh tranh cũng đem lại những hệ quả không mong C H muốn về mặt xã hội. Nó làm thay đổi cấu trúc xã hội trên phương diện sở hữu của cải, phân hóa mạnh mẽ giàu nghèo, có những tác động tiêu cực khi cạnh tranh không lành mạnh, dùng các thủ đoạn vi phạm pháp luật hay bất chấp pháp luật. Vì lý do trên cạnh tranh kinh tế bao giờ cũng phải được điều chỉnh bởi các định chế xã U TE hội, sự can thiệp của nhà nước. Cạnh tranh cũng có những tác động tiêu cực thể hiện ở cạnh tranh không lành mạnh như những hành động vi phạm đạo đức hay vi phạm pháp luật (buôn lậu, trốn thuế, tung tin phá hoại,...) hoặc những hành vi cạnh tranh làm phân hóa giàu nghèo, tổn hại môi trường sinh thái. H Trong xã hội, mỗi con người, xét về tổng thể, vừa là người sản xuất đồng thời cũng là người tiêu dùng, do vậy cạnh tranh thường mang lại nhiều lợi ích hơn cho mọi người và cho cộng đồng, xã hội. 1.2 Năng lực cạnh tranh và lợi thế cạnh tranh 1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh Trong quá trình nghiên cứu về cạnh tranh, người ta đã sử dụng khái niệm năng lực cạnh tranh. Năng lực cạnh tranh được xem xét ở các góc độ khác nhau như năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh của sản phẩm và dịch vụ…Ở luận văn này, tác giả sẽ chỉ đề cập đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. 4 Khái niệm năng lực cạnh tranh được đề cập đầu tiên ở Mỹ vào đầu những năm 1990. Theo Aldington Report (1985): “Doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh là doanh nghiệp có thể sản xuất sản phẩm và dịch vụ với chất lượng vượt trội và giá cả thấp hơn với các đối thủ khác trong nước và quốc tế. Khả năng cạnh tranh đồng nghĩa với việc đạt được lợi ích lâu dài của doanh nghiệp và khả năng bảo đảm thu nhập cho người lao động và chủ doanh nghiệp”. Định nghĩa này cũng được nhắc lại trong “Sách trắng về năng lực cạnh tranh của Vương quốc Anh” (1994). Năm 1998, Bộ thương mại và Công nghiệp Anh đưa ra định nghĩa:” Đối với doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh là khả năng sản xuất đúng sản phẩm, xác định C H đúng giá cả và vào đúng thời điểm. Điều đó có nghĩa là đáp ứng nhu cầu khách hàng với hiệu suất và hiệu quả hơn các doanh nghiệp khác”. Tuy nhiên, khái niệm năng lực cạnh tranh đến nay vẫn chưa được hiểu một cách thống nhất. Theo Buckley (1988):” Năng lực cạnh tranh doanh nghiệp cần được gắn kết với việc thực U TE hiện mục tiêu của doanh nghiệp với 3 yếu tố: các giá trị chủ yếu của doanh nghiệp, mục đích chính của doanh nghiệp và các mục tiêu giúp các doanh nghiệp thực hiện chức năng của mình”. Có rất nhiều quan niệm về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp: - Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng duy trì và mở rộng thị H phần, thu lợi nhuận của doanh nghiệp. Đây là quan niệm khá phổ biến hiện nay, theo đó năng lực cạnh tranh là khả năng tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ so với các đối thủ và khả năng “thu lợi” của các doanh nghiệp. - Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng chống chịu trước sự tấn công của doanh nghiệp khác. Chẳng hạn, Hội đồng chính sách năng lực cạnh tranh của Mỹ đưa ra định nghĩa: năng lực cạnh tranh là năng lực về kinh tế về hàng hóa và dịch vụ trên thị trường thế giới…Ủy ban Quốc gia về hợp tác kinh tế có trích dẫn khái niệm năng lực cạnh tranh theo Từ điển Thuật Ngữ chính sách thương mại (1997), theo đó, năng lực cạnh tranh là năng lực của một doanh nghiệp “ không bị doanh nghiệp khác đánh bại về năng lực kinh tế”. Quan niệm về năng lực cạnh tranh như vậy mang tính chất định tính, khó có thể định lượng.