Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nâng cao hiệu quả trong làm văn biểu cảm...

Tài liệu Nâng cao hiệu quả trong làm văn biểu cảm

.DOC
28
93
71

Mô tả:

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN VĂN GIANG TRƯỜNG THCS LIÊN NGHĨA *************** ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TRONG LÀM VĂN BIỂU CẢM Họ và tên : HOÀNG THỊ KHOA Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THCS Liên Nghĩa Năm học 2013-2014 1 PHẦN MỞ ĐẦU Học Ngữ Văn cái khó của tất cả các em là làm thế nào để học và áp dụng làm bài tập làm văn thật tốt. Đó không chỉ là những suy tư , thắc mắc của học trò mà còn là nỗi băn khoăn, trăn trở của rất nhiều giáo viên đang giảng dạy. Và vấn đề đặt ra là các thầy cô giáo luôn tìm ra phương pháp làm thế nào để học sinh làm tốt bài viết văn, nhất là bài văn biểu cảm. Phần A: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Thực trạng vấn đề Trong nhà trường cở sở việc học môn Ngữ Văn đã là một cái khó đối với đa số học sinh , nhưng để làm một bài văn, nhất là bài văn biểu cảm thì không phải học trò nào cũng làm được. Trong quá trình giảng dạy ở một số năm tôi nhận thấy cần phải làm thế nào để học sinh cảm nhận một cách rõ nhất về thể loại biểu cảm và áp dụng để làm bài văn kiểu này cho tốt đó là vấn đề khiến tôi cũng như nhiều giáo viên muốn bày tỏ. Trong những năm tôi dạy các em đa số còn chưa nắm được phương pháp làm bài. Từ thực tiễn đó tôi đã đưa ra vấn đề để chúng ta cùng tham khảo. Đó là làm thế nào để học sinh làm tốt bài văn biểu cảm. 2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới Bài văn biểu cảm không những giúp các em nhìn nhận sự vật, sự việc xung quanh với cái nhìn mang tính nhân văn , mà qua các bài văn biểu cảm khiến học sinh còn biết đối sử với nhau tình cảm hơn, nhìn vạn vật bằng tấm lòng khoan dung hơn, khiến cho cuộc sống tươi đẹp hơn. Đó là những gì mà bài viết này mong muốn, và nhất là trong xã hội ngày nay con người cần phải sống có tình người hơn nữa thì bài văn biểu cảm là động lực để con ngườitiến tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống. 3. Phạm vi nghiên cứu đề tài 2 Bàiviết này không chỉ đề cập đến những bài viết trong chương trình lớp 7 mà cả chương trình Ngữ Văn lớp 9. B. Phương pháp tiến hành 1. C¬ së lý luËn. TËp lµm v¨n lµ ph©n m«n mang tÝnh chÊt thùc hµnh tæng hîp. TËp lµm v¨n lµ sù vËn dông kÕt qu¶ tæng hîp cña ph©n m«n V¨n vµ TiÕng ViÖt, vèn sèng, n¨ng lùc t duy, sù s¸ng t¹o c¸ nh©n ®Ó t¹o lËp v¨n b¶n. Cã thÓ nãi bµi lµm v¨n lµ s¶n phÈm thùc hµnh tæng hîp tÊt c¶ c¸c n¨ng lùc cña häc sinh. Kh©u thùc hµnh trong bµi TËp lµm v¨n ph¶i ph¸t huy kh¶ n¨ng ®éc lËp, s¸ng t¹o cña häc sinh. Song mäi sù s¸ng t¹o ®Òu ph¶i ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së n¾m v÷ng c¸c quy t¾c c¬ b¶n ®Ó lµm v¨n. V× vËy d¹y TËp lµm v¨n tríc hÕt ph¶i tËp cho häc sinh thµnh th¹o trong viÖc thùc hµnh c¸c quy t¾c ng«n ng÷ chuÈn mùc ®Ó t¹o lËp v¨n b¶n. NghÞ quyÕt Trung ¦¬ng IV kho¸ VII ®· x¸c ®Þnh: “ Ph¶i ¸p dông nhng ph¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i ®Ó båi dìng cho häc sinh n¨ng lùc t duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. V× vËy ®Æt ra ®èi víi ph¬ng ph¸p d¹y häc nãi chung vµ d¹y Ng÷ v¨n nãi riªng lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch ®èi víi mçi gi¸o viªn. VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ph¬ng ph¸p d¹y häc míi lµ gióp häc sinh cã n¨ng lùc t duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §Ó cã ®îc nh÷ng n¨ng lùc cÇn thiÕt ®ã th× tríc hÕt häc sinh ph¶i cã kÜ n¨ng c¬ b¶n. §Ó lµm ®îc mét bµi v¨n biÓu c¶m th× còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt Êy. 2. C¬ së thùc tiÔn. BiÓu c¶m lµ mét ph¬ng thøc quen thuéc, gÇn gòi trong v¨n ch¬ng còng nh trong ®êi sèng con ngêi. §èi víi häc sinh, ®©y lµ kiÓu bµi v¨n tr×nh bµy c¶m nghÜ, trong ®ã ngêi viÕt tr×nh bµy c¶m xóc, suy nghÜ s©u s¾c nhÊt cña m×nh vÒ mét ®èi tîng nµo ®ã trong cuéc sèng xung quanh (thiªn nhiªn, con ngêi, t¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt …). MÆc dï kh«ng míi mÎ nh ng ®Ó lµm ®îc bµi v¨n biÓu c¶m trän vÑn ®óng ph¬ng ph¸p th× l¹i kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng. 3. Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp Trong thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i nhËn ®îc rÊt nhiÒu ý kiÕn ph¶n håi tõ häc sinh cho r»ng ®©y lµ kiÓu bµi khã viÕt. MÆc dï c¸c em ®Òu thõa nhËn nhu cÇu biÓu 3 c¶m rÊt lín, lu«n thêng trùc trong mçi ngêi vµ mong muèn ®îc béc lé song l¹i sî viÕt bµi biÓu c¶m do kh«ng cã kÜ n¨ng vµ kh«ng n¾m ®îc ph¬ng ph¸p. VËy lµm thÕ nµo ®Ó rÌn cho häc sinh ®îc kÜ n¨ng lµm bµi v¨n biÓu c¶m ®Ó c¸c em võa viÕt ®óng ®Æc trng kiÓu bµi, võa diÔn t¶ ®îc nh÷ng t×nh c¶m ch©n thµnh, s©u l¾ng, cã d ©m, t¹o Ên tîng cho ngêi ®äc? §ã lµ ®iÒu mµ t«i lu«n b¨n kho¨n tr¨n trë vµ muèn gãp mét tiÕng nãi nhá bÐ cña m×nh trong c©u tr¶ lêi Êy. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ ¸p dông ®Ò tµi vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. V× vËy t«i xin m¹nh d¹n tr×nh bµy kinh nghiÖm cña m×nh khi d¹y phÇn kiÕn thøc trªn. PhÇn néi dung 1. Mục tiêu : Nhiệm vụ của đề tài. Trong bé m«n Ng÷ v¨n, ph©n m«n TËp lµm v¨n chiÕm mét phÇn quan träng. Ch¬ng tr×nh TËp lµm v¨n trong s¸ch gi¸o khoa míi chó träng vµ ®a ra 6 kiÓu bµi v¨n nh: MiÓu t¶, tù sù, biÓu c¶m, thuyÕt minh, nghÞ luËn vµ hµnh chÝnh c«ng vô. ë ®©y víi thêi gian cã h¹n, t«i chØ ®i s©u t×m hiÓu vÒ mét kiÓu v¨n b¶n trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 ®ã lµ BiÓu c¶m. Bªn c¹nh ®ã, t«i chó träng vµo viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt bµi biÓu c¶m cho häc sinh. 2. Mô tả giải pháp đề tài: V¨n biÓu c¶m lµ v¨n b¶n viÕt ra nh»m biÓu ®¹t t×nh c¶m, c¶m xóc, sù ®¸nh gi¸ cña con ngêi ®èi víi thÕ giíi xung quanh vµ khªu gîi lßng ®ång c¶m n¬i ngêi ®äc. V¨n biÓu c¶m cßn gäi lµ v¨n tr÷ t×nh, bao gåm c¸c thÓ lo¹i v¨n häc nh th¬ tr÷ t×nh, ca dao tr÷ t×nh, tuú bót… - T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m thêng lµ nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp, thÊm nhuÇn t tëng nh©n v¨n (nh yªu con ngêi, yªu thiªn nhiªn, yªu Tæ quèc, ghÐt nh÷ng thãi tÇm thêng, ®éc ¸c). - Ngoµi c¶nh biÓu c¶m trùc tiÕp nh tiÕng kªu, lêi than, v¨n biÓu c¶m cßn sö dông c¸c biÖn ph¸p tù sù, miªu t¶ ®Ó khªu gîi t×nh c¶m. (Ng÷ v¨n 7 – tËp 1- trang 73) 2.1 §Æc trng cña bµi biÓu c¶m: 4 - Häc sinh cÇn ph¶i ph©n biÖt v¨n biÓu c¶m víi c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t gÇn gòi nh miªu t¶. Trong v¨n miªu t¶, ®èi tîng miªu t¶ lµ con ngêi, phong c¶nh, ®å vËt. ë ®©y ngêi viÕt còng béc lé t tëng, c¶m xóc nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ néi dung chñ yÕu cña ph¬ng thøc biÓu ®¹t Êy. Ngîc l¹i, trong v¨n biÓu c¶m, ngêi ta còng miªu t¶ c¶nh vËt, ®å vËt, con ngêi, song chñ yÕu lµ ®Ó béc lé t tëng, t×nh c¶m. ChÝnh v× vËy, ngêi ta kh«ng miªu t¶ mét ®å vËt c¶nh vËt, con ngêi ë møc cô thÓ, hoµn chØnh mµ chØ chän nh÷ng chi tiÕt, thuéc tÝnh, sù viÖc nµo ®ã cã kh¶ n¨ng gîi c¶m ®Ó biÓu hiÖn c¶m xóc, t tëng mµ th«i. a. Yªu cÇu. Mçi bµi v¨n biÓu c¶m tËp trung biÓu ®¹t m« h×nh t×nh c¶m chñ yÕu .T×nh c¶m trong bµi v¨n biÓu c¶m buéc ngêi viÕt ph¶i chó träng. Bëi nã lµ ®èi tîng cña ba kiÓu bµi nµy. §êi sèng t×nh c¶m cña con ngêi v« cïng phong phó, dåi dµo, ë nhiÒu tr¹ng th¸i vµ cung bËc kh¸c nhau. ViÕt mét bµi v¨n biÓu c¶m kh«ng cã nghÜa lµ ta chuyÓn c¸i kho t×nh c¶m Êy vµo bµi th× sÏ thµnh c«ng mµ ngîc l¹i. VËy nªn ta chän lùa vµ biÓu ®¹t mét t×nh c¶m mµ ngêi viÕt cho lµ cÇn thiÕt nhÊt. ý thøc ®îc ®iÒu nµy gióp cho ngêi viÕt tr¸nh ®îc sù dµn tr¶i vÒ t×nh c¶m trong bµi, lu l¹i ®îc Ên tîng nhÊt ®Þnh cho ngêi ®äc ngêi nghe ®Ó tõ ®ã khªu gîi ®îc lßng ®ång c¶m. VÝ dô : BiÓu c¶m vÒ c©y phîng : + Cã thÓ lµ nçi nhí da diÕt khi nhí vÒ c©y phîng giµ nua gãc s©n thña nµo . + Cã thÓ lµ niÒm vui mõng, phÊn khëi khi chøng kiÕn sù trëng thµnh cña phîng. + Cã thÓ lµ nçi ©n hËn, day døt kh«ng ngu«i v× cã nh÷ng phót gi©y ngÉu høng, bång bét: BÎ cµnh phîng, hoa phîng lµm trß ch¬i. Nh vËy t×nh c¶m chñ yÕu trong bµi v¨n biÓu c¶m phô thuéc hoµn toµn vµo t×nh c¶m, së thÝch, n¨ng lùc cña c¸ nh©n häc sinh. Nã ph¶i lµ c¸i tù nhiªn ®Õn trong mçi häc sinh, mäi sù gîng Ðp, gß bã, khu«n mÉu ®Òu khiÕn bµi viÕt trë nªn mê nh¹t, s¸o rçng thËm trÝ gi¶ t¹o … vÒ t×nh c¶m. §©y lµ ®iÒu tèi kÞ trong bµi biÓu c¶m. Bëi nã sÏ g©y sù ph¶n c¶m n¬i ngêi ®äc, ngêi nghe. Vµ nh vËy bµi viÕt sÏ kh«ng cã gi¸ trÞ. b. C¸ch thøc biÓu c¶m: 5 - §Ó biÓu ®¹t t×nh c¶m, ngêi viÕt cã thÓ chän mét h×nh ¶nh cã ý nghÜa Èn dô, tùng trng (lµ mét ®å vËt, loµi c©y hay mét hiÖn tîng nµo ®ã) ®Ó göi g¾m t×nh c¶m, t tëng, hoÆc biÓu ®¹t b»ng c¸ch thæ lé trùc tiÕp nh÷ng nçi niÒm, c¶m xóc trong lßng. - V¨n biÓu c¶m cã thÓ biÓu hiÖn gi¸n tiÕp hoÆc biÓu hiÖn trùc tiÕp. b 1. BiÓu c¶m trùc tiÕp: Lµ ph¬ng thøc (c¸ch thøc) tr÷ t×nh béc lé nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ thÇm kÝn b»ng nh÷ng tõ ng÷ trùc tiÕp gäi ra t×nh c¶m Êy b»ng nh÷ng lêi than nh: “«i”, “hìi «i” ... vµ ngêi viÕt xng ng«i 1. VÝ dô: “ T«i yªu Sµi Gßn da diÕt nh ngêi ®µn «ng vÉn «m Êp bãng d¸ng mèi t×nh ®Çu chøa nhiÒu ngang tr¸i. T«i yªu n¾ng sím, mét thø n¾ng ngät ngµo vµo buæi chiÒu léng giã nhí th¬ng, díi nh÷ng c¬n ma nhiÖt ®íi bÊt ngê. T«i yªu thêi tiÕt tr¸i chøng víi trêi ®ang ui ui buån b·, bçng nhiªn trong v¾t l¹i nh thuû tinh. T«i yªu tÊt c¶ ®ªm khuya tha thít tiÕng ån. T«i yªu phè phêng n¸o ®éng dËp d×u xe cé vµo nh÷ng ®ªm cao ®iÓm. Yªu c¶ c¸i tÜnh lÆng cña buæi s¸ng tinh s¬ng víi lµn kh«ng khÝ m¸t dÞu, thanh s¹ch trªn mét sè ®êng cßn nhiÒu c©y xanh che chë…” Ngêi xng “t«i” trong ®o¹n v¨n trÝch trªn ®ang bµy tá t×nh yªu tha thiÕt cña m×nh víi Sµi Gßn qua mét lo¹i tõ “ t«i yªu” b2. BiÓu c¶m gi¸n tiÕp: Lµ c¸ch biÓu hiÖn t×nh c¶m, c¶m xóc th«ng qua miªu t¶ mét phong c¸ch, kÓ mét c©u chuyÖn hay gîi ra mét suy nghÜ liªn tëng nµo ®ã mµ kh«ng gäi th¼ng c¶m xóc Êy ra. C¸ch thÓ hiÖn nµy thêng thÊy trong th¬ vµ v¨n xu«i. VÝ dô: Bµi th¬ “ Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Tr êng tr«ng ra” . Bµi th¬ miªu t¶ c¶nh mét buæi chiÒu ë th«n quª trÇm lÆng nhng kh«ng ®×u hiu, qua ®ã ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m g¾n bã m¸u thÞt, t×nh yªu quª h¬ng th«n d· cña t¸c gi¶ - mét vÞ vua ®êi nhµ TrÇn: Vua TrÇn Nh©n T«ng Tãm l¹i: §Ó lµm tèt kiÓu bµi biÓu c¶m tríc hÕt ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña kiÓu bµi. §Ó viÕt ®îc bµi biÓu c¶m hay, häc sinh cÇn ph¶i tu dìng t×nh c¶m, ®¹o ®øc cao ®Ñp vµ trong s¸ng. 23. C¸c d¹ng v¨n biÓu c¶m thêng gÆp: a. V¨n biÓu c¶m vÒ sù vËt, hiÖn tîng: 6 §èi tîng ®Ó ngêi viÕt th«ng qua ®ã béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña m×nh lµ c¸c ®å vËt th©n thuéc, c¸c h×nh ¶nh gîi nhí, gîi th¬ng, lµ c¸c sù viÖc hiÖn tîng g©y Ên tîng s©u ®Ëm … VÝ dô: C¶m nghÜ vÒ dßng s«ng (c¸nh ®ång, ngän nói…) quª h¬ng. C¶m nghÜ vÒ mét loµi c©y (loµi hoa, loµi qu¶…) quª h¬ng. C¶m nghÜ qua mét ®å ch¬i cña thêi Êu th¬ … C¶m nghÜ vÒ mét chuyÖn vui (chuyÖn buån ) tuæi th¬. §èi víi d¹ng bµi nµy khi tiÕn hµnh lµm bµi ta ph¶i chó ý nh÷ng nÐt ®Æc thï cña ®èi tîng. §èi tîng lµ 1 sù vËt (hiÖn tîng) nªn khi biÓu c¶m ngêi viÕt ph¶i chän ®Æc ®iÓm, thuéc tÝnh gîi c¶m nhÊt víi sù vËt (hiÖn tîng) Êy. VÝ dô: “ C¶m nghÜ vÒ mét loµi c©y quª h¬ng” §Æc ®iÓm gîi c¶m cña nã: Th©n, rÔ, hoa, l¸, qu¶…vÒ h×nh d¸ng, t¸c dông cña c©y. b. V¨n biÓu c¶m vÒ con ngêi. §èi tîng ®Ó ngêi viÕt nªu t×nh c¶m, c¶m xóc cña b¶n th©n lµ con ngêi nh: Bãng d¸ng ngêi th©n, bè mÑ, «ng, bµ, thÇy (c«) gi¸o, mét ngêi b¹n… VÝ dô: - Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bãng d¸ng mét ngêi th©n yªu. - Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ mét ngêi b¹n th©n thiÕt cña em. C¸c ®Æc ®iÓm gîi c¶m cña d¹ng bµi nµy l¹i kh¸c so víi d¹ng 1. Bëi ®èi tîng biÓu c¶m lµ con ngêi nªn ngêi viÕt ph¶i chó ý ®Õn: H×nh d¸ng, tÝnh c¸ch, c¸ch c xö vµ ng«n ng÷ … cña nh©n vËt. Chó ý ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm nµy häc sinh míi lµm ®óng ®Æc trng cña d¹ng bµi. c. V¨n biÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc. §èi tîng ®Ó ngêi viÕt ph¸t biÓu c¶m nghÜ lµ t¸c phÈm v¨n häc VÝ dô: - Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bøc tranh chiÒu quª trong bµi th¬ “Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra” cña TrÇn Nh©n T«ng. - Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bµi “ C¶nh khuya” (R»m th¸ng giªng) cña Hå ChÝ Minh. - C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh bµ ch¸u trong bµi th¬ “TiÕng gµ tr a” cña Xu©n Quúnh. 7 §èi tîng lµ mét t¸c phÈm v¨n häc (cã thÓ lµ mét bé phËn cña t¸c phÈm v¨n häc) nªn khi d¹y bµi nµy t«i thêng nhÊn m¹nh c¸c em ph¶i chó ý ®Õn néi dung, nghÖ thuËt chñ yÕu vµ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ ®Ó biÓu c¶m. 24. C¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m . Nh phÇn 23 ta thÊy, khi lµm bµi v¨n biÓu c¶m, ë mçi d¹ng bµi cã c¸ch tiÕp cËn ®èi tîng riªng biÖt. Mçi c¸ch tiÕp cËn ph¶i phô thuéc vµo tõng ®èi tîng cô thÓ. Cã nh vËy bµi biÓu c¶m míi ®¹t kÕt qu¶ tèt. ë c¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m t«i cung cÊp vµ rÌn luyÖn kü n¨ng c¬ b¶n chung cho c¶ 3 d¹ng v¨n biÓu c¶m trªn. Khi c¸c em thµnh th¹o ®îc c¸c kü n¨ng cña kiÓu bµi, lóc ®ã b¸m s¸t c¸ch lµm cña tõng d¹ng bµi cho phï hîp. a. T×m hiÓu ®Ò: T×m hiÓu ®Ò trong bµi biÓu c¶m lµ t×m hiÓu ®èi tîng vµ ®Þnh híng t×nh c¶m. VÝ dô: - C¶m nghÜ vÒ dßng s«ng quª h¬ng (1) - C¶m nghÜ vÒ nô cêi cña mÑ (2) - Bµi th¬ “ Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra” cña TrÇn Nh©n T«ng lµ mét bøc tranh cña chiÒu quª ®ep. Em h·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bøc tranh chiÒu quª ®ã (3) §èi tîng Trong c¸c ®Ò lÇn lît lµ: dßng s«ng quª h¬ng (1), nô cêi cña mÑ (2), bøc tranh chiÒu quª ë phñ Thiªn Trêng(3). §Þnh híng t×nh c¶m : C¶m nghÜ (1,2), ph¸t biÓu c¶m nghÜ (3) Trong bíc t×m hiÓu ®Ò vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng héc sinh x¸c ®Þnh ®èi tîng cha chÝnh x¸c. §Ó yªu cÇu biÓu c¶m mét bé phËn cña ®èi tîng th× bµi viÕt biÓu c¶m toµn bé vÒ ®èi tîng. VÝ dô 1: C¶m nghÜ vÒ nô cêi cña mÑ. §èi tîng chÝnh lµ nô cêi cña mÑ chø kh«ng bao gåm h×nh d¸ng, c¸ tÝnh …cña mÑ VÝ dô 2: C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh bµ ch¸u trong bµi th¬ “TiÕng gµ tra” cña Xu©n Quúnh. Häc sinh cÇn x¸c ®Þnh ®îc ®èi tîng lµ t×nh bµ ch¸u bªn c¹nh c¸c t×nh c¶m kh¸c (t×nh c¶m lµng quª…) trong bµi. §ång thêi còng x¸c ®Þnh ® îc ®o¹n th¬ trong t©m nãi vÒ t×nh c¶m nµy. “…TiÕng gµ tra. 8 Cã tiÕng bµ vÉn m¾ng …………………….. §i qua nghe sét so¹t…” b. T×m ý vµ s¾p xÕp ý : b 1. T×m ý: §Ó t×m ý t«i thêng cho c¸c em t×m ý b»ng c¸ch ®Æt c©u hái ®Ó t×m ®Æc ®iÓm biÓu c¶m cña ®èi tîng. Nhng ®Ó ®Æt c©u hái ta ph¶i b¸m s¸t vµo ®èi tîng vµ ®Þnh híng t×nh c¶m. VÝ dô: C¶m nghÜ vÒ nô cêi cña mÑ §èi tîng: Nô cêi cña mÑ §Þnh híng t×nh c¶m: C¶m nghÜ, c¶m xóc cña b¶n th©n. C¨n cø vµo ®ã ta cã thÓ ®Æt c©u hái. Tõ thña Êu th¬, cã ai kh«ng nh×n thÊy nô cêi cña mÑ ? Nô cêi cña mÑ cã ®Æc ®iÓm g×? (Nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau trong nô cêi cña mÑ ?) Cã ph¶i lóc nµo mÑ còng në nô cêi kh«ng ? §ã lµ nh÷ng lóc nµo ? Lóc Êy em c¶m thÊy thÕ nµo ? Lµm sao ®Ó lu«n lu«n ®îc thÊy nô cêi cña mÑ? B»ng c¸ch ®Æt c©u hái nh trªn ta sÏ cã c¸c ý : - Nô cêi cña mÑ … + Nô cêi yªu th¬ng, nô cêi vui + Nô cêi m·n nguyÖn. + Cêi khuyÕn khÝch. + Nô cêi ®Ó an ñi - Nh÷ng khi v¾ng nô cêi cña mÑ b 2. S¾p xÕp ý: - Sau khi t×m ý, ph¶i s¾p xÕp ý cho hîp lý. Trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp ý chóng ta ph¶i lµm c«ng viÖc sµng läc, bæ sung lÇn cuèi c¸c ý cho phï hîp víi yªu cÇu cña ®Ò vÒ chÊt lîng. - §èi víi bµi v¨n biÓu c¶m c¸ch s¾p xÕp ý rÊt linh ho¹t. Nã kh«ng tu©n theo tr×nh tù diÔn biÕn c¸c sù viÖc trong v¨n tù sù, hay thø tù khoa häc cña c¸c luËn cø ®Ó lµm s¸ng râ luËn ®iÓm nh trong v¨n nghÞ luËn. Mµ chñ yÕu bµi 9 v¨n biÓu c¶m ®i theo m¹ch c¶m xóc cña ngêi viÕt (§iÒu nµy thêng ®óng víi bµi biÓu c¶m vÒ sù vËt, con ngêi). Bµi v¨n biÓu c¶m cña t¸c phÈm v¨n häc ®i theo bè côc t¸c phÈm (Bæ däc hoÆc bæ ngang cña t¸c phÈm v¨n häc ®ã). VÝ dô : §Ò 2 . T×m hiÓu ®Ò . C¸ch 1: Ngêi viÕt dù ®Þnh tr×nh bµy theo m¹ch: Nô cêi cña mÑ mang ®Õn niÒm vui sèng, tiÕp thªm nguån sinh lùc, xoa dÞu nh÷ng nçi ®au, vÊp ng· trong cuéc sèng cña b¶n th©n (søc m¹nh tiÒm Èn trong nô cêi cña mÑ) ®Õn mét ngµy bçng dng v¾ng nô cêi Êy, ta dêng nh c¶m thÊy trèng tr¶i, c« ®¬n, mét kho¶ng trèng kh«ng dÔ g× kháa lÊp. Nh vËy ngêi viÕt ph¶i s¾p xÕp ý tuÇn tù: - Nô cêi vui, yªu th¬ng - Nô cêi m·n nguyÖn. - Nô cêi khuyÕn khÝch. - Nô cêi an ñi. - Nh÷ng khi v¾ng nô cêi cña mÑ. C¸ch 2:Ngêi viÕt dù ®Þnh tr×nh bµy m¹ch c¶m xóc ngîc l¹i víi c¸ch 1 c¸ch s¾p xÕp ý cã thÓ nh sau: - Nh÷ng khi v¾ng nô cêi cña mÑ. - Nô cêi vui yªu th¬ng. - Nô cêi m·n nguyÖn. - Nô cêi khuyÕn khÝch. - Nô cêi an ñi. c. LËp dµn ý: Häc sinh rÊt ng¹i lËp dµn ý, hÇu nh ®äc ®Ò bµi lµ viÕt ngay. HoÆc nÕu cã lËp dµn ý thêng lµ chiÕu lÖ, qua loa hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Trong sè häc sinh lËp dµn ý kh«ng ®¹t yªu cÇu cã nh÷ng häc sinh kh«ng hÒ lËp dµn ý, viÕt ngay thµnh ®o¹n v¨n hoÆc kh«ng viÕt ®îc g×, cã em liÖt kª c¸c ý b»ng c¸c c©u v¨n hoµn chØnh ®Çy ®ñ thµnh phÇn, cã em chØ nªu ®îc 1-2 ý … Së dÜ cã t×nh tr¹ng trªn lµ do b¾t nguån tõ thãi quen ph©n tÝch ®Ó råi viÕt bµi ngay, viÕt xong bµi coi nh hoµn thµnh nhiÖm vô. Còng cã thÓ v× ng¹i lËp dµn ý, v× kh«ng hiÓu, kh«ng biÕt lµm bµi nh thÕ nµo, sî l·ng phÝ thêi gian. §«i khi do kh¸ch quan t¸c ®éng: xuÊt hiÖn nhiÒu v¨n mÉu, häc sinh cã thÓ “sao chÐp tµi liÖu” nªn kh«ng lËp dµn ý ( cho dï yªu cÇu cña ®Ò kh«ng thËt gièng (bµi 10 mÉu). Mét nguyªn nh©n n÷a ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ: Thêi gian trong ch¬ng tr×nh dµnh ®Ó rÌn luyÖn thao t¸c nµy Ýt. §«i khi gi¸o viªn cha thùc sù coi träng viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nµy cho häc sinh. Riªng ®èi víi lËp dµn ý t«i thêng tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc: Thø nhÊt:T«i híng dÉn c¸c em biÕt lËp dµn ý. Dµn ý cña bµi v¨n biÓu c¶m còng cã bè côc 3 phÇn Më bµi: + Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ®èi tîng. + Nªu Ên tîng, c¶m nghÜ s©u s¾c nhÊt cña b¶n th©n (cã thÓ giíi thiÖu t¸c phÈm, nªu hoµn c¶nh tiÕp xóc víi t¸c phÈm – nÕu cã mét t¸c phÈm v¨n häc). Th©n bµi: + TriÓn khai c¸c ý trong phÇn t×m ý vµ s¾p xÕp ý theo mét tr×nh tù hîp lÝ. (T«i thêng cho c¸c em bæ sung c¸c chi tiÕt quan träng ®Ó cã mét dµn ý chi tiÕt). §ã lµ c¶m xóc, suy nghÜ do ®èi tîng gîi lªn. §èi víi bµi biÓu c¶m thêng lµ bæ sung c¸c chi tiÕt nãi vÒ t×nh c¶m,c¶m xóc phï hîp víi mçi ý trong phÇn t×m ý vµ s¾p xÕp ý. §iÒu nµy còng nh»m tr¸nh mét hiÖn tîng b¾t gÆp trong mét sè bµi lµm cña häc sinh. Häc sinh viÕt lÇn lît theo tõng ý trong phÇn t×m ý sau sau ®ã viÕt t¸ch riªng mét ý(mét ®o¹n), nªu c¶m xóc, suy nghÜ cña b¶n th©n. C¸ch lµm nµy dÉn ®Õn lµm sai lÖch kiÓu bµi, kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña ®Ò bµi. KÕt bµi: - Nªu Ên tîng chung. - Trªn c¬ së c¸c ý ®· t×m ®îc, ta dïng ký hiÖu, c¸c quy íc ®¸nh sè, ghi ký hiÖu, c¸c quy íc ®¸nh sè, ghi ký hiÖu c¸c phÇn, c¸c ý lín, ý nhá … theo mét tr×nh tù ®¸nh sè thèng nhÊt, nh»m ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng, tÝnh m¹ch l¹c, tÝnh l«gic. - Th«ng thêng ta hay lËp dµn ý theo c¸c môc thø tù I, II. Trong I l¹i cã 1,2… trong 1 l¹i cã a,b… hoÆc theo c¸ch ký hiÖu *,*… trong * l¹i cã -, trong- l¹i cã c¸c dÊu +… VÝ dô 1: Trë l¹i ®Ò : C¶m nghÜ vÒ nô cêi cña mÑ Më bµi: 11 Nªu c¶m xóc vÒ nô cêi cña mÑ Th©n bµi: Ên tîng cña em vÒ nô cêi cña mÑ? - Nô cêi vui, yªu th¬ng. Cuéc sèng t¬i vui, l¹c quan, Êm ¸p. - Nô cêi khuyÕn khÝch Dòng c¶m, can ®¶m h¬n. - Nô cêi an ñi §îc vç vÒ, xoa dÞu. - Nh÷ng khi v¾ng nô cêi cña mÑ C¶m gi¸c hôt hÉng, nÆng nÒ, sî h·i. KÕt bµi: Lßng yªu th¬ng vµ kÝnh träng mÑ Thø hai: T«i ®a ra mét sè v¨n b¶n biÓu c¶m yªu cÇu häc sinh lËp dµn ý chi tiÕt cho mçi ®o¹n v¨n b¶n Môc ®Ých cña viÖc lµm nµy gióp cho häc sinh th«ng qua viÖc t×m dµn ý tù båi ®¾p cho m×nh c¸ch lËp dµn ý vµ thµnh th¹o kÜ n¨ng lËp dµn ý §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng viÖc nµy gi¸o viªn ph¶i su tÇm mét sè v¨n b¶n biÓu c¶m chuÈn mùc, cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ dµn ý cho mçi v¨n b¶n. TiÕn hµnh thùc hµnh cho ®Õn khi häc sinh nhËn ra c«ng viÖc ph¶i lµm khi lËp dµn ý vµ cã thÓ thao t¸c tõ 5 =>7 phót cho mét dµn ý. Thø ba: Trong c¸c bµi viÕt tËp lµm v¨n 90 phót t«i thêng ®a ra ®Ò bµi víi 2 yªu cÇu: a. LËp dµn ý. b. ViÕt bµi hoµn chØnh .cã giíi h¹n sè ch÷. ViÖc lµm nµy nh»m môc ®Ých t¹o thãi quen lËp dµn ý tríc khi viÕt bµi. §ång thêi th«ng qua ®ã gi¸o viªn còng ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é thµnh th¹o vÒ kü n¨ng lËp dµn ý cña häc sinh. Chó ý: - Sau khi lËp dµn ý t«i híng dÉn häc sinh vÒ nhµ hoÆc xen vµo bµi tËp cña TiÕng ViÖt nh÷ng bµi viÕt ®o¹n biÓu c¶m v×: 12 + Bíc viÕt ®o¹n kh«ng ®îc s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 7 ®Ò cËp song c¸ nh©n t«i nghÜ nÕu rÌn luyÖn cho häc sinh ®îc thao t¸c nµy sÔ rÊt cã Ých, ®Æc biÖt ®èi víi ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc. + Khi viÕt ®o¹n tríc tiªn gióp ngêi viÕt x¸c ®Þnh ®îc khÝa c¹nh chñ yÕu cña néi dung vµ t×nh c¶m,c¶m nghÜ chñ ®¹o cña ®o¹n. TiÕp ®ã ngêi viÕt còng h×nh dung ®îc vai trß chøc n¨ng cña mçi ®o¹n lµ kh¸c nhau trong phÇn th©n bµi. Mçi mét ®o¹n ®¶m nhËn mét nhiÖm vô riªng, nhng ®Òu gãp phÇn lµm næi bËt mét t×nh c¶m chñ yÕu trong bµi, nh vËy sÏ gãp phÇn ®Þnh híng trong khi viÕt ®o¹n. - Trong mét bµi v¨n cã thÓ cã nhiÒu ®o¹n. Mçi ý cã thÓ cã mét hoÆc vµi ®o¹n nhá. Nhng vÒ mÆt h×nh thøc ph¶i lu ý cho häc sinh: Mét ®o¹n ®îc b¾t ®Çu bëi ch÷ in hoa, viÕt lïi vµo ®Çu dßng mét ch÷. - Chó ý khi viÕt ®o¹n ph¶i xem kÜ biÓu c¶m. Cã thÓ biÓu c¶m trùc tiÕp b»ng mét tõ, hoÆc mét côm tõ, mét c©u hoÆc vµi c©u. Cã thÓ biÓu c¶m gi¸n tiÕp. Dï b»ng c¸ch nµo còng ph¶i lu«n chó ý ®Õn ®Ých biÓu c¶m. NÕu quªn mÊt ®iÒu ®ã ngêi viÕt sÏ lµm sai lÖch kiÓu bµi. d. LËp ý. - §Ó gióp cho häc sinh viÕt ®îc ®o¹n v¨n giµu c¶m xóc, cã chiÒu s©u t«i lu«n lu ý c¸c em ®Õn bèn c¸ch lËp ý c¬ b¶n thêng gÆp trong v¨n biÓu c¶m. + Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng lai. + Håi tëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. + Tëng tîng t×nh huèng, høa hÑn, mong íc. + Quan s¸t, suy ngÉm. *- Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng lai : Lµ h×nh thøc dïng trÝ tëng tîng ®Ó liªn hÖ víi t¬ng lai, mîn h×nh ¶nh t¬ng lai ®Ó kh¬i gîi c¶m xóc vÒ ®èi tîng biÓu c¶m trong hiÖn t¹i. C¸ch biÓu c¶m nµy t¹o nªn mçi liªn hÖ g¾n kÕt rÊt tù nhiªn vµ nhuÇn nhuyÔn gi÷a hiÖn t¹i vµ t¬ng lai. *- Håi tëng qu¸ khø vµ suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i: Lµ h×nh thøc liªn tëng tíi nh÷ng ký øc trong qu¸ khø, gîi sèng dËy nh÷ng kû niÖm ®Ó tõ ®ã suy nghÜ vÒ hiÖn t¹i. §©y còng lµ h×nh thøc lÊy qu¸ khø soi cho hiÖn t¹i khiÕn cho c¶m xóc cña con ngêi trë nªn s©u l¾ng h¬n. 13 C¸ch biÓu c¶m nµy sÏ t¹o nªn mèi liªn hÖ g¾n kÕt rÊt nhuÇn nhuyÕn vµ tù nhiÖn gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i. *- Tëng tîng t×nh huèng, høa hÑn, mong íc: Lµ h×nh thøc liªn tëng phong phó, tõ nh÷ng h×nh ¶nh thùc ®ang hiÖn h÷u ®Ó ®Æt ra c¸c t×nh huèng vµ göi g¾m vµo ®ã nh÷ng suy nghÜ, c¶m xóc ®Ó ®èi tîng biÓu c¶m còng nh nh÷ng íc m¬, hy väng. C¸ch biÓu c¶m nµy ®ßi hái ngêi viÕt v¨n biÓu c¶m ph¶i cã trÝ tîng tîng phong phó *- Quan s¸t, suy ngÉm: Lµ h×nh thøc liªn tëng dùa trªn sù quan s¸t nh÷ng h×nh ¶nh ®ang hiÖn h÷u tríc m¾t ®Ó cã nh÷ng suy ngÉm vÒ ®èi tîng biÓu c¶m. C¸ch lËp ý nµy thêng t¹o nªn nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc, s©u s¾c. VÝ dô: §o¹n v¨n sau ®îc lËp ý theo híng nµo? “Vµo ®ªm tríc ngµy khai trêng cña con, mÑ kh«ng ngñ ®îc. Mét ngµy kia cßn xa l¾m, ngµy ®ã con sÏ biÕt thÕ nµo lµ kh«ng ngñ ®îc. Cßn b©y giê giÊc ngñ ®Õn víi con dÔ dµng nh uèng mét ly s÷a, ¨n mét c¸i kÑo. G¬ng mÆt thanh tho¸t cña con tùa nghiªng trªn gèi mÒm, ®«i m«i hÐ më vµ thØnh tho¶ng chóm l¹i nh ®ang mót kÑo”. (“Cæng trêng më ra” cña LÝ Lan - Ng÷ v¨n 7- TËp 1- trang 5). Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng lai. Sau khi häc sinh ®· nhËn d¹ng ®îc tõng c¸ch lËp ý trong viÕt ®o¹n t«i cho häc sinh thùc hµnh. Cho häc sinh lµm mét sè bµi tËp. VÝ dô: Bµi tËp – ViÕt mét ®o¹n v¨n biÓu c¶m tõ 7 ®Õn 10 c©u cho mçi ®Ò sau. Mçi ®Ò thùc hiÖn mét c¸ch lËp dµn ý kh¸c nhau. §Ò 1: C©y bµng giµ ë gãc trêng trong ký øc tuæi th¬ cña em. §Ò 2: C¶m nghÜ vÒ ngêi thÇy (c«) gi¸o mµ em yªu quÝ. §Ò 3: C¶m nghÜ vÒ mét c¶nh ®Ñp mµ em tõng ®îc ®Õn th¾m. §Ò 4: C¶m nghÜ vÒ mét bµi th¬ cña Hå ChÝ Minh mµ em ®· ®îc häc . e. ViÕt bµi: Khi ®· cã nh÷ng ®o¹n v¨n ta tiÕn hµnh viÕt bµi. Nãi nh vËy kh«ng cã nghÜa ®¬n gi¶n lµ l¾p r¸p c¸c ®o¹n mét c¸ch ®¬n thuÇn mµ ph¶i l¾p r¸p mét c¸ch cã nghÖ thuËt. §èi víi ®Æc trng cña kiÓu bµi biÓu c¶m ph¶i chó ý m¹ch ch¶y tù nhiªn cña t×n c¶m, c¶m xóc. BÊt k× mét sù ®øt ®o¹n nµo còng sÔ 14 khiÕn t×nh c¶m thiÕu tù nhiªn, ch©n thµnh, …. bµi viÕt khu«n s¸o, thiÕu thuyÕt phôc. ViÕt bµi lµ kh©u cuèi cïng quýªt ®Þnh ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm v× vËy ngêi viÕt cÇn dån hÕt trÝ lùc trong khi viÕt. Mét bµi viÕt v¨n biÓu c¶m thµnh c«ng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. C¸c bíc tiÕn hµnh tríc khi viÕt bµi nh: T×m hiÓu ®Ò ; T×m ý vµ s¾p xÕp ý ; LËp dµn ý; viÕt ®o¹n v¨n, nÕu thÓ hiÖn t×nh c¶m chñ ®¹o, kh¬i gîi ®îc sù ®ång c¶m cña ngêi ®äc th× cã thÓ xem nh c¸c bíc ®ã gãp phÇn quan träng trong viÖc t¹o thµnh c«ng cho bµi biÓu c¶m. Cßn nÕu ngîc l¹i th× cho dï tríc ®ã ta rÊt c«ng phu cho tõng bíc th× còng coi nh lµ thÊt b¹i. Lu«n ph¶i nhÊn m¹nh ®Ó cho häc sinh thÊy ®îc trong khi viÕt bµi cèt lâi lµm nªn thµnh c«ng cña bµi ®ã chÝnh lµ: sù tù nhiªn, ch©n thµnh vµ ®»m th¾m trong viÖc béc b¹ch t×nh c¶m, c¶m xóc. Nhng còng ph¶i lu ý mét ®iÒu nÕu chØ chó träng béc lé t×nh c¶m, xem nhÑ c¸c yÕu tè kh¸c trong bµi biÓu c¶m (vÝ dô yÕu tè tù sù, yÕu tè miªu t¶, nghÞ luËn) th× t×nh c¶m trong bµi viÕt sÏ m¬ hå, thiÕu thùc tÕ vµ tÝnh thuyÕt phôc. Khi ®äc bµi viÕt d¹ng nµy sÏ g©y cho ngêi ®äc mét c¶m gi¸c s¸o rçng. Nãi 1 c¸ch h×nh ¶nh th× trong mçi bµi v¨n biÓu c¶m ph¶i t¹o ®îc m¹nh ngÇm t×nh c¶m. Vµ c¸i m¹ch ngÇm Êy nã còng sÏ tù nhiªn ch¶y trong mäi ngâ ng¸ch t©m hån ngêi ®äc ®Ó råi lan to¶ thµnh nh÷ng t×nh c¶m cã thÓ trÇm lÆng suy t, cã thÓ lµ s«i næi m·nh liÖt. ë bíc viÕt bµi nµy t«i còng thêng tiÕn hµnh mét c«ng viÖc ®ã lµ gi¸o viªn thùc tÕ lµm bµi. Kh«ng ph¶i lµ gi¸o viªn lµm mäi bµi tËp mµ minh ®· giao cho häc sinh. T«i chän trong mçi d¹ng bµi biÓu c¶m mét ®èi tîng cô thÓ vµ tiÕn hµnh lµm bµi. VÝ dô: D¹ng bµi biÓu c¶m vÒ con ngêi t«i chän ®èi tîng lµ h×nh ¶nh ngêi mÑ. §ång thêi t«i cho häc sinh tiÕn hµnh lµm. Sau ®ã t«i ®äc bµi viÕt cña m×nh vµ bµi viÕt cña mét sè häc sinh trong líp cho c¸c em so s¸nh. Häc sinh sÏ dÔ dµng nhËn thÊy: - Gièng nhau: C¶ bµi viÕt cña c« vµ trß ®Òu thÓ hiÖn t×nh yªu th¬ng vµ lßng kÝnh träng dµnh cho mÑ (§ã lµ t×nh c¶m chñ yÕu). -Kh¸c nhau: 15 C¸ch thÓ hiÖn cña c« vµ trß cã sù kh¸c biÖt bëi: + C« cã vèn sèng phong phó vµ sù tr¶i nghiÖm cuéc sèng nªn c¸ch viÕt trÇm lÆng, suy t, giµu chÊt triÕt lý. + C« tõng tr¶i nhiÒu xóc c¶m nªn c¶m xóc ®îc thÓ hÞªn l¾ng ®äng kh«ng s«i næi nhiÖt thµnh nh c¶m xóc cña häc sinh. Môc ®Ých cña vÞªc lµm nµy nh»m lµm cho häc sinh nhËn thÊy. Tríc mét ®èi tîng biÓu c¶m ta cã thÓ trïng nhau vÒ mÆt t×nh c¶m (§iÒu nµy lµ ®¬ng nhiªn khi ®ã lµ mét ®Ò v¨n) nhng c¸ch thÓ hiÖn t×nh c¶m ph¶i kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau Êy lµ do c¸ tÝnh, së thÝch, ng«n ng÷ diÔn ®¹t … ë mçi häc sinh lµ kh¸c nhau. §iÒu nµy lµ quan träng bëi nã sÏ lu l¹i dÊu Ên cña tõng häc sinh. Mµ dÊu Ên c¸ nh©n trong viÖc béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc l¹i rÊt quan träng. Së dÜ ph¶i nhÊn m¹nh ®iÒu nµy cho häc sinh bëi trong thùc tÕ gi¶ng d¹y gi¸o viªn sÏ b¾t gÆp nh÷ng bµi viÕt cña häc sinh “na n¸” nhau. Sù “na n¸” Êy kh«ng chØ b¾t nguån tõ v¨n mÉu mµ cßn do thiÕu høng thó tríc ®èi tîng biÓu c¶m nªn viÕt cøng nh¾c theo dµn ý, hoÆc cha cã sù ®Çu t ®Ó t×m c¸c ®Æc tÝnh gîi c¶m cña ®èi tîng ®Ó biÓu c¶m… VÝ dô:Khi cho ®Ò bµi viÕt vÒ ngêi bµ.Ta thêng thÊy häc sinh viÕt: +VÒ lµn da nh¨n nheo, tãc b¹c, da måi, lng cßng. +VÒ tiÕng ru Çu ¬ khi tuæi th¬. +VÒ nh÷ng ®ªm tr¨ng nghe truyÖn cæ tÝch. Nh÷ng ®iÒu ®ã lµ kh«ng sai khi viÕt vÒ bµ. Song nÕu dÔ d·i chÊp nhËn mét m« tÝp viÕt th× sÏ t¹o nªn sù ®¬n ®iÖu trong viÖc thÓ hiÖn t×nh c¶m. Mét sè lu ý trªn lµ ®Ó khi viÕt häc sinh cÇn lùa chän c¸ch viÕt phï hîp víi c¸ tÝnh, t×nh c¶m cña b¶n th©n. g. §äc l¹i vµ söa ch÷a: Thêng lµ bíc kh«ng mÊy ®îc c¸c em quan t©m. T©m lý viÕt xong bµi lµ xong cã kh«ng Ýt ë trong häc sinh. V× thÕ gi¸o viªn cÇn lµm cho häc sinh nhËn thøc ®îc: Söa bµi lµ kh©u quan träng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng bµi viÕt. §¬ng nhiªn ta kh«ng thÓ söa l¹i vµ thay ®æi ý bëi thêng lµ kh«ng ®ñ thêi gian. Song ta cã thÓ kh¾c phôc ®îc nh lçi nhá: tõ, c©u, diÔn ®¹t, lçi chÝnh t¶. Nh÷ng lçi nµy kh«ng qua lín song ®«i khi h¹t s¹n l¹i lµm ta mÊt ®i c¶m gi¸c vÒ mét b¸t c¬m ngon. 16 Khi nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò c¸c em sÏ tù t¹o cho m×nh thãi quen söa l¹i bµi sau khi viÕt. 25. Bµi tËp luyÖn kü n¨ng. a. Mét sè bµi tËp rÌn kü n¨ng t×m hiÓu ®Ò. Bµi tËp 1: Ph©n tÝch ®Ò cho c¸c ®Ò bµi sau. §Ò 1: C¶m nghÜ vÒ c©y phîng gãc s©n trêng. §Ò 2: C¶m xóc cña em khi vÒ th¨m trêng cò. §Ò 3: Ngêi b¹n th©n trong kÝ øc tuæi th¬ ªm ®Òm. §Ò 4: C¶m nghÜ vÒ bµi th¬ “C¶nh khuya” cña Hå ChÝ Minh. §Ò 5: C¶m nghÜ vÒ gi¸ trÞ cña cèm trong bµi “Mét thø qïa cña lóa non: “Cèm” cña Th¹ch Lam. Híng dÉn: §Ò 1: ThÓ lo¹i :BiÓu c¶m §èi tîng: C©y phîng. §Þnh híng t×nh c¶m: C¶m nghÜ C¸c ®Ò cßn l¹i ThÓ lo¹i : Bµi biÓu c¶m. §èi tîng: Trêng cò (§Ò 2), ngêi b¹n th©n (§Ò 3), bµi th¬ “C¶nh khuya”(§Ò 4), gi¸ trÞ cña Cèm(§Ò 5). §Þnh híng t×nh c¶m : c¶m xóc (§Ò 2), Ên tîng, t×nh c¶m s©u ®Ëm (§Ò 3), C¶m nghÜ (§Ò 4) C¶m nghÜ (§Ò 5). b. Mét sè bµi tËp rÌn luyÖn kü n¨ng t×m ý vµ s¾p xÕp ý. Bµi 1: H·y t×m ý cho c¸c ®Ò v¨n sau: §Ò 1: C¶m nghÜ vÒ mét mïa trong n¨m trªn quª h¬ng. §Ò 2: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bãng d¸ng mét ngêi th©n yªu. §Ò 3 : Bµi th¬ “Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra” cña TrÇn Nh©n T«ng lµ mét bøc tranh chiÒu quª ®Ñp. H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bøc tranh chiÒu quª ®ã. Híng dÉn: §Ò 1: C¸c c©u hái t×m ý : Lý do em chän mét mïa trong n¨m? Em dù kiÕn chän c¸c dÊu hiÖn nµo vÒ thiªn nhiªn cña mïa ªm chän? 17 C¶m xóc l¹ lïng trong em mçi khi hÌ vÒ ? C¸c ý : - Em yªu nhÊt mïa xu©n trªn quª h¬ng. - Mïa xu©n cã TÕt cæ truyÒn, cã nhiÒu ®iÒu thó vÞ. - C¶m gi¸c nao nøc, mong chê vµ trµn ngËp vui síng mçi khi TÕt ®Õn xu©n vÒ. §Ò 2: C¸c c©u hái t×m ý : - Lý do nµo gîi em nhí bãng d¸ng ngêi th©n yªu? - Nh÷ng kØ niÖm, nh÷ng ®å vËt, nh÷ng Ên tîng nµo gîi em nhí ngêi th©n yªu ®ã.? - Giê ®©y c¶m xóc cña em vÒ ngêi th©n yªu nh thÕ nµo? - NghÜ vÒ ngêi th©n em sÏ lµm g× ? C¸c ý : - Mïa xu©n vÒ TÕt ®Õn mäi nhµ ®Òu ®oµn tô, bçng thÊy trèng tr¶i bëi thiÕu bãng d¸ng bµ. - Tõ ngµy thêng ®Õn ngµy lÔ TÕt bµ lu«n lo chu ®¸o, t¬m tÊt mäi viÖc C¨n nhµ lu«n Êm cóng v× cã bµ. - Nçi tr«ng tr¶i, c« ®¬n, hôt hÉng khi kh«ng cã bµ. - NguyÖn häc thËt giái nh ®iÒu bµ h»ng mong íc. §Ò 3: C©u hái t×m ý : - Suy nghÜ cña em vÒ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ ®îc thÓ hiÖn trong bµi? - Ên tîng cña em vÒ toµn c¶nh bøc tranh lµng quª ë phñ Thiªn Trêng? - C¶nh cô thÓ ®îc t¸c gi¶ miªu t¶ trong bøc tranh? C¸c ý : T×nh c¶m g¾n bã m¸u thÞt cña vÞ vua ®èi víi lµng quª. - Bøc tranh chiÒu quª ®Ñp quyÕn rò lßng ngêi: + C¶nh th«n xãm huyÒn ¶o, m¬ mµng,nöa h nöa thùc (hai c©u ®Çu). + C¶nh ®ång vµo buæi chiÒu rÊt ®Æc trng n¬i lµng quª(hai c©u kªt). Bµi tËp 2: H·y s¾p xÕp ý cho c¸c ®Ò trong bµi tËp 1: Híng dÉn : §Ò 3: Cã thÓ s¾p xÕp. - Bøc tranh chiÒu quª ®Ñp quyÕn rò lßng ngêi: + C¶nh th«n xãm huyÒn ¶o, m¬ mµng, nöa h nöa thùc(hai c©u kÕt) + C¶nh c¸nh ®ång vµo buæi chiÒu rÊt ®Æc trng n¬i lµng quª (hai c©u th¬ kÕt). 18 - T×nh c¶m g¾n bã m¸u thÞt cña vÞ Vua ®èi víi lµng quª. - C¸c ®Ò 1, ®Ò 2 tuú m¹ch c¶m xóc mµ s¾p xÕp ý. c. Mét sè bµi tËp rÌn luyÖn kü n¨ng lËp dµn ý : Bµi tËp 1:LËp dµn ý cho nhng ®Ò v¨n sau: §Ò 1: C¶m nghÜ vÒ mét mïa mµ em thÝch nhÊt trªn quª h¬ng §Ò 2: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ bong d¸ng mét ngêi th©n yªu. §Ò 3: Bµi th¬ “Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra”cña TrÇn Nh©n T«ng lµ mét bøc tranh chiÒu quª ®Ñp. H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ bøc tranh quª h¬ng ®ã . Híng dÉn: Tõ phÇn t×m ý vµ s¾p xÕp ý ta cã c¸c dµn ý sau: §Ò 1: Më bµi : Nªu kh¸i qu¸t t×nh c¶m ®èi víi c¸c mïa, ®Æc biÖt lµ mïa xu©n. Th©n bµi: - Em yªu mïa xu©n trªn quª h¬ng + V¹n vËt thay ®æi. + Con ngêi cã thªm sinh lùc. - Mïa xu©n cã TÕt cæ truyÒn cã nhiÒu ®iÒu thó vÞ. + §îc ®i ch¬i xu©n, nhËn quµ TÕt, kh«ng khÝ tÊp nËp. + §îc ¨n nh÷ng mãn ¨n ngon, kh«ng khÝ gia ®×nh Êm ¸p. - C¶m gi¸c nao nøc, mong chê vµ trµn ngËp vui síng mçi khi TÕt ®Õn xu©n vÒ. KÕt bµi: Ên tîng s©u ®Ëm vÒ mïa xu©n. §Ò 2: Më bµi: Nçi nhí da diÕt vµ t×nh yªu th¬ng dµnh cho bµ. Th©n bµi: -Mïa xu©n vÒ TÕt ®Õn mäi nhµ ®Òu ®oµn tô, kh«ng khÝ gia ®×nh Êm ¸p. Bçng thÊy trèng tr¶i bëi thiÓu bãng d¸ng bµ. -Tõ ngµy thêng ®Õn ngµy lÔ tÕt bµ lu«n lo chu ®¸o, t¬m tÊt mäi c«ng viÖc. C¨n nhµ lu«n Êm cóng v× cã bµ. 19 - Nçi trèng tr¶i c« ®¬n hôt hÉng khi kh«ng cßn bµ. - NguyÖn häc thËt giái nh ®iÒu bµ h»ng mong íc. KÕt bµi: T×nh c¶m yªu th¬ng kÝnh träng bµ. §Ó cã mét dµn ý chi tiÕt ta cã thÓ ®Æt c©u hái bæ sung chi tiÕt. VÝ dô: §Ò 3. C©u hái: - C¸ch miªu t¶ bøc tranh chiÒu quª cã g× ®¸ng chó ý ? - Nh÷ng chi tiÕt nµo lµm nªn vÎ ®Ñp cña bøc tranh ? - Nh÷ng nÐt ®Ñp kh¸c nhau Êy ®Ó l¹i cho em Ên tîng g×? - Suy nghÜ cña em vÒ t¸c gi¶ bµi th¬ ? Víi c©u hái trªn ta cã dµn ý nh sau: Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm “ Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra” vµ nhµ th¬ Tr©n Nh©n T«ng ,hoµn c¶nh tiÕp xóc víi t¸c phÈm. Th©n bµi: + §ã lµ bøc tranh chiÒu quª ®Ñp quyÕn rò lßng ngêi. C¶nh ®îc miªu t¶ tõ gÇn ®Õn xa… + Hai c©u ®Çu: C¶nh th«n xãm gîi lªn mét c¶m gi¸c nöa h nöa thùc khung c¶nh huyÒn ¶o m¬ mµng nhng Êm ¸p l¹ kú víi s¬ng khãi nh¹t nhoµ.  G©y Ên tîng s©u s¾c cho ngêi ®äc vÒ mét lµng quª no Êm + Hai c©u cuèi: C¶nh c¸nh ®ång víi ¸nh s¸ng hoµng h«n quyÕn rò lßng ngêi . KÕt hîp hµi hoµ, ®an xen mµu s¾c ©m thanh n¬i lµng quª. Cã tiÕng s¸o gäi tr©u vÒ, cã h×nh ¶nh ®Ñp: “môc ®ång”, “Cß tr¾ng” bay lîn, kh«ng gian cao réng tho¸ng ®·ng  Gîi c¶m gi¸c yªn b×nh h¹nh phóc +Bµi th¬ lµ mét bøc tranh ®¬n s¬ nhng ®Ëm s¾c quª, hån quª, t×nh quª.  Gîi Ên tîng c¶m xóc vÒ vÞ vua anh minh cña d©n téc ®ång thêi kh¾c s©u thªm t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc trong mçi chóng ta KÕt bµi: Ên tîng vÒ bøc tranh chiÒu quª ë phñ Thiªn Trêng vµ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan