CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG TÀI SẢN NGẮN
HẠN TRONG DOANH NGHIỆP
1.1. Tài sản ngắn hạn của doanh nghiệp
1.1.1. Khái quát về doanh nghiệp
1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp
Hiện nay trên phương diện lý thuyết có khá nhiều định nghĩa thế nào là một
doanh nghiệp, mỗi định nghĩa đều mang trong nó có một nội dung nhất định với một
giá trị nhất định. Điều ấy cũng là đương nhiên, vì rằng mỗi tác giả đứng trên nhiều
quan điểm khác nhau khi tiếp cận doanh nghiệp để phát biểu. Chẳng hạn:
-
Xét theo quan điểm luật pháp
Điều 4, Luật Doanh nghiệp năm 2005 định nghĩa: “Doanh nghiệp là tổ chức kinh
tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo
quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh”
-
Xét theo quan điểm chức năng
Doanh nghiệp được định nghĩa như sau: "Doanh nghiệp là một đơn vị tổ chức
sản xuất mà tại đó người ta kết hợp các yếu tố sản xuất (có sự quan tâm giá cả của các
yếu tố) khác nhau do các nhân viên của công ty thực hiện nhằm bán ra trên thị trường
những sản phẩm hàng hóa hay dịch vụ để nhận được khoản tiền chênh lệch giữa giá
bán sản phẩm với giá thành của sản phẩm ấy. (M.Francois Peroux).
-
Xét theo quan điểm phát triển
Doanh nghiệp là một cộng đồng người sản xuất ra những của cải. Nó sinh ra,
phát triển, có những thất bại, có những thành công, có lúc vượt qua những thời kỳ
nguy kịch và ngược lại có lúc phải ngừng sản xuất, đôi khi tiêu vong do gặp phải
những khó khăn không vượt qua được (trích từ sách Kinh tế doanh nghiệp của
D.Larua.A Caillat - Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội 1992 )
-
Xét theo quan điểm hệ thống
Doanh nghiệp bao gồm một tập hợp các bộ phận được tổ chức, có tác động qua
lại và theo đuổi cùng một mục tiêu. Các bộ phận tập hợp trong doanh nghiệp bao gồm
4 phân hệ sau: sản xuất, thương mại, tổ chức, nhân sự.
Ngoài ra có thể liệt kê hàng loạt những định nghĩa khác nữa khi xem xét doanh
nghiệp dưới những góc nhìn khác nhau. Song giữa các định nghĩa về doanh nghiệp đều
có những điểm chung nhất, nếu tổng hợp chúng lại với một tầm nhìn bao quát trên
phương diện tổ chức quản lý là xuyên suốt từ khâu hình thành tổ chức, phát triển đến
các mối quan hệ với môi trường, các chức năng và nội dung hoạt động của doanh
1
nghiệp cho thấy đã là một doanh nghiệp nhất thiết phải được cấu thành bởi những yếu
tố sau đây:
+ Yếu tố tổ chức: một tập hợp các bộ phận chuyên môn hóa nhằm thực hiện các
chức năng quản lý như các bộ phận sản xuất, bộ phận thương mại, bộ phận
hành chính.
+ Yếu tố sản xuất: các nguồn lực lao động, vốn, vật tư, thông tin.
+ Yếu tố trao đổi: những dịch vụ thương mại - mua các yếu tố đầu vào, bán sản
phẩm sao cho có lợi ở đầu ra.
+ Yếu tố phân phối: thanh toán cho các yếu tố sản xuất, làm nghĩa vụ nhà nước,
trích lập quỹ và tính cho hoạt động tương lai của doanh nghiệp bằng khoản lợi
nhuận thu được.
Từ cách nhìn nhận như trên có thể hiểu doanh nghiệp như sau: Doanh nghiệp là
đơn vị kinh tế có tư cách pháp nhân, quy tụ các phương tiện tài chính, vật chất và con
người nhằm thực hiện các hoạt động sản xuất, cung ứng, tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch
vụ, trên cơ sở tối đa hóa lợi ích của người tiêu dùng, thông qua đó tối đa hóa lợi nhuận
của chủ sở hữu, đồng thời kết hợp một cách hợp lý các mục tiêu xã hội.
Theo định nghĩa đó doanh nghiệp có các đặc điểm sau:
-
Doanh nghiệp là một đơn vị tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân:
Tư cách pháp nhân của một doanh nghiệp là điều kiện cơ bản quyết định sự tồn
tại của doanh nghiệp trong nền kinh tế quốc dân, nó do Nhà nước khẳng định và xác
định. Việc khẳng định tư cách pháp nhân của doanh nghiệp với tư cách là một thực thể
kinh tế, một mặt nó được nhà nước bảo hộ với các hoạt động sản xuất kinh doanh, mặt
khác nó phải có trách nhiệm đối với người tiêu dùng, nghĩa vụ đóng góp với nhà nước,
trách nhiệm đối với xã hội. Đòi hỏi doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về nghĩa vụ tài
chính trong việc thanh toán những khoản công nợ khi phá sản hay giải thể.
-
Doanh nghiệp là một tổ chức sống trong nền kinh tế và gắn liền với địa
phương nơi nó tồn tại.
Doanh nghiệp là một tổ chức sống vì lẽ nó có quá trình hình thành từ một ý chí
và bản lĩnh của người sáng lập (tư nhân, tập thể hay Nhà nước); quá trình phát triển
thậm chí có khi tiêu vong, phá sản hoặc bị một doanh nghiệp khác thôn tính. Vì vậy
cuộc sống của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào chất lượng quản lý của những người
tạo ra nó. Doanh nghiệp ra đời và tồn tại luôn luôn gắn liền với một vị trí của một địa
phương nhất định, sự phát triển cũng như suy giảm của nó ảnh hưởng đến địa phương đó.
-
Hoạt động kinh doanh
2
Thang Long University Library
Bao gồm việc thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu
tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện dịch vụ trên thị trường nhằm mục
đích sinh lợi
1.1.1.2. Phân loại doanh nghiệp
a) Căn cứ vào tính chất sở hữu tài sản trong doanh nghiệp
Theo tiêu thức này doanh nghiệp được phân thành các loại: doanh nghiệp Nhà
nước, doanh nghiệp tư nhân, công ty, hợp tác xã.
-
Doanh nghiệp Nhà nước
Luật Doanh nghiệp nhà nước (2005) quy định doanh nghiệp Nhà nước là tổ chức
kinh tế do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ hoặc có cổ phần, phấn góp vốn chi
phối được tổ chức dưới hình thức công ty nhà nước, công ty cổ phần, công ty trách
nhiệm hữu hạn.
-
Doanh nghiệp tư nhân
Doanh nghiệp tư nhân là một đơn vị kinh doanh do một cá nhân bỏ vốn ra thành
lập và làm chủ. Cá nhân vừa là chủ sở hữu, vừa là người sử dụng tài sản, đồng thời
cũng là người quản lý hoạt động doanh nghiệp. Thông thường, chủ doanh nghiệp là
giám đốc trực tiếp tiến hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, nhưng cũng có
trường hợp vì lý do cần thiết, chủ doanh nghiệp không trực tiếp điều hành hoạt động
kinh doanh mà thuê người khác làm giám đốc. Nhưng dù trực tiếp hay gián tiếp điều
hành hoạt động sản suất kinh doanh của doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp vẫn phải chịu
trách nhiệm về mọi hoạt động đó. Ngoài ra, DNTN phải có mức vốn không thấp hơn
mức vốn đăng ký và chủ doanh nghiệp tư nhân phải chịu tránh nhiệm vô hạn về các
khoản nợ trong kinh doanh của doanh nghiệp.
-
Công ty
Công ty được hiểu là sự liên kết của 2 hoặc nhiều cá nhân hoặc pháp nhân bằng
sự kiện pháp lý, nhằm tiến hành để đạt được mục tiêu chung nào đó.
Theo Luật doanh nghiệp, loại hình công ty có các loại: công ty hợp danh, công
ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần.
+ Công ty hợp danh
Công ty hợp danh là doanh nghiệp có ít nhất hai thành viên hợp danh, ngoài các
thành viên hợp danh có thể có thành viên góp vốn. Thành viên hợp danh phải là cá
nhân, có trình độ chuyên môn và uy tín nghề nghiệp, phải chịu trách nhiệm bằng toàn
bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty, không được đồng thời là thành viên
của công ty hợp danh khác hoặc chủ doanh nghiệp tư nhân. Thành viên góp vốn chỉ
3
chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ cuả công ty trong phạm vi phần vốn góp đã góp vào
công ty.
+ Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH)
Công ty TNHH (bao gồm công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên và
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên) là doanh nghiệp mà các thành viên trong
công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong
phạm vi số vốn điều lệ của công ty.
+ Công ty cổ phần
Công ty cổ phần là doanh nghiệp mà vốn điều lệ của công ty được chia thành
nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Cá nhân hay tổ chức sở hữu cổ phần của doanh
nghiệp được gọi là cổ đông và chịu trách nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài
sản khác trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp.
-
Hợp tác xã
Khái niệm: Hợp tác xã là loại hình kinh tế tập thể, do những người lao động và
các tổ chức có nhu cầu, lợi ích chung tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định
của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và của từng xã viên nhằm giúp nhau
thực hiện hiệu quả hơn các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, và cải thiện đời
sống, góp phần phát triển kinh tế xã hội
b) Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp trong nền kinh tế
Theo tiêu thức này, doanh nghiệp được phân thành các loại:
-
Doanh nghiệp nông nghiệp
Doanh nghiệp nông nghiệp là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông
nghiệp, hướng vào việc sản xuất ra những sản phẩm là cây, con. Hoạt động sản xuất
kinh doanh của những doanh nghiệp này phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên.
-
Doanh nghiệp công nghiệp
Doanh nghiệp công nghiệp là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công
nghiệp, nhằm tạo ra những sản phẩm bằng cách sử dụng những thiết bị máy móc để
khai thác hoặc chế biến nguyên vật liệu thành thành phẩm. Trong công nghiệp có thể
chia ra: công nghiệp xây dựng, công nghiệp chế tạo, công nghiệp điện tử v.v...
-
Doanh nghiệp thương mại
Doanh nghiệp thương mại là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực
thương mại, hướng vào việc khai thác các dịch vụ trong khâu phân phối hàng hóa cho
người tiêu dùng tức là thực hiện những dịch vụ mua vào và bán ra để kiếm lời.. Doanh
nghiệp thương mại có thể tổ chức dưới hình thức buôn bán sỉ hoặc buôn bán lẻ và hoạt
động của nó có thể hướng vào xuất nhập khẩu.
4
Thang Long University Library
-
Doanh nghiệp hoạt động dịch vụ
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, lĩnh vực dịch vụ càng được phát triển đa
dạng, những doanh nghiệp trong ngành dịch vụ đã không ngừng phát triển nhanh
chóng về mặt số lượng và doanh thu mà còn ở tính đa dạng và phong phú của lĩnh vực
này như: ngân hàng, tài chính, bảo hiểm, bưu chính viễn thông, vận tải, du lịch, khách
sạn, y tế v.v...
c) Căn cứ vào qui mô doanh nghiệp
Theo tiêu thức quy mô, các doanh nghiệp đước phân làm bốn loại:
-
Doanh nghiệp quy mô lớn;
-
Doanh nghiệp quy mô vừa;
-
Doanh nghiệp quy mô nhỏ;
Doanh nghiệp siêu nhỏ.
Để phân biệt các doanh nghiệp theo quy mô như trên, hầu hết ở các nước người
ta dựa vào những tiêu chuẩn như:
-
Tổng số vốn đầu tư của doanh nghiệp;
Số lượng lao động trong doanh nghiệp;
Doanh thu của doanh nghiệp;
Lợi nhuận hàng năm.
Trong đó tiêu chuẩn tổng số vốn và số lao động được chú trong nhiều hơn, còn
doanh thu và lợi nhuận được dùng kết hợp để phân loại. Tuy nhiên, khi lượng hóa
những tiêu chuẩn nói trên thì tùy thuộc vào trình độ phát triển sản xuất ở mỗi quốc gia,
tùy thuộc từng ngành cụ thể, ở các thời kỳ khác nhau mà số lượng được lượng hóa
theo từng tiêu chuẩn giữa các quốc gia không giống nhau.
1.1.2. Tài sản ngắn hạn của doanh nghiệp
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của TSNH trong doanh nghiệp
Trong nền kinh tế, mỗi doanh nghiệp được coi là một tế bào với nhiệm vụ chính
là thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm tạo ra các sản phẩm hàng hoá,
lao vụ, dịch vụ cung cấp cho xã hội. Để tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh
doanh nghiệp cần phải có 4 yếu tố là: vốn, lao động, đất đai và thông tin. Bất kỳ hoạt
động sản xuất kinh doanh nào cũng cần phải có các tài sản ngắn hạn, lượng tiền cung
ứng trước để thoả mãn nhu cầu về tài sản ngắn hạn. Tài sản ngắn hạn thường được
luân chuyển trong quá trình sản xuất kinh doanh, bao gồm tiền, các chứng khoán có
tính thanh khoản cao, các khoản phải thu và hàng tồn kho. Như vậy tài sản ngắn ngắn
hạn được định nghĩa sau: tài sản ngắn hạn là biểu hiện bằng tiền giá trị những tài sản
5
thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp mà trên thời gian sử dụng thu hồi luân chuyển
thường là một năm hoặc là một chu kỳ kinh doanh.
Đặc điểm của tài sản ngắn hạn là vận động không ngừng, luôn thay đổi hình thái
biểu hiện qua các khâu của quá trình kinh doanh và giá trị của nó được chuyển dịch
toàn bộ một lần vào giá trị hàng hoá khi kết thúc một vòng tuần hoàn sau mỗi chu kỳ
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tốc độ chu chuyển của tài sản ngắn hạn, tức là
thời gian để tài sản ngắn hạn từ giai đoạn khởi đầu qua các giai đoạn khác nhau, đến
giai đoạn cuối rồi trở lại với hình thái ban đầu, phản ánh từ tình hình sử dụng tài sản
ngắn hạn của doanh nghiệp. Trong thực tế sản xuất kinh doanh, sự vận động của tài
sản ngắn hạn không phải diễn ra một cách tuần tự mà các giai đoạn vận động được đan
xen vào nhau. Vì vậy, tại một thời điểm nhất định, tài sản ngắn hạn của doanh nghiệp
đồng thời tồn tại dưới cả hai hình thái hiện vật và giá trị. Ở doanh nghiệp thương mại
tài sản ngắn hạn chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng tài sản và giữ vai trò quan trọng
trong việc đảm bảo cho quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
không bị gián đoạn.
1.1.2.2. Phân loại TSNH của doanh nghiệp
a) Phân loại theo các khoản mục trên bảng cân đối kế toán
Căn cứ vào các khoản mục trong bảng cân đối kế toán tài sản ngắn hạn bao gồm:
tiền, các khoản đầu tư ngắn hạn, các khoản phải thu, hàng tồn kho và tài sản ngắn hạn
khác.
Tiền
Tiền được hiểu là tiền tồn quỹ, tiền trên tài khoản thanh toán của doanh nghiệp ở
ngân hàng và tiền đang chuyển:
Tiền tồn quỹ : Là số tiền mà doanh nghiệp đang giữ tại quỹ của mình bao gồm
tiền Việt Nam, ngân phiếu, các loại chứng từ, tín phiếu có giá trị như tiền, vàng bạc,
kim khí quí, đá quí đang được giữ tại quỹ,…
Tiền gửi ngân hàng : Là số tiền hiện có trên tài khoản tiền gửi ngân hàng của
doanh nghiệp tại ngân hàng, kho bạc Nhà nước, công ty tài chính (nếu có). Bao gồm :
tiền Việt Nam, ngoại tệ, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý,..
Tiền đang chuyển : Là số tiền mà doanh nghiệp đã nộp vào ngân hàng hay đã gửi
qua đường bưu điện, đang làm thủ tục trích chuyển tiền từ tài khoản tiền gửi của doanh
nghiệp sang tài khoản tiền gửi của doanh nghiệp khác mà doanh nghiệp chưa nhận
được giấy báo có của ngân hàng.
Tiền mặt được sử dụng để trả lương, mua nguyên vật liệu, mua tài sản cố định,
trả tiền thuế, trả nợ. Tiền mặt bản thân nó là loại tài sản không sinh lãi, do vậy trong
6
Thang Long University Library
quản lý tiền mặt thì việc tối thiểu hoá lượng tiền mặt phải giữ là mục tiêu quan trọng
nhất.
Các khoản đầu tƣ ngắn hạn
Mục tiêu của các doanh nghiệp là việc sử dụng các loại tài sản sao cho hiệu quả
nhất. Các loại chứng khoán gần như tiền mặt giữ vai trò như một “bước đệm” cho tiền
mặt vì nếu số dư tiền mặt nhiều doanh nghiệp có thể đầu tư vào chứng khoán có khả
năng thanh khoản cao, nhưng khi cần thiết cũng có thể chuyển đổi chúng sang tiền mặt
một cách dễ dàng và ít tốn kém chi phí. Do đó trong quản trị tài chính người ta sử
dụng chứng khoán có khả năng thanh khoản cao để duy trì tiền mặt ở mức độ mong
muốn.
Các khoản phải thu
Trong nền kinh tế thị trường việc mua bán chịu là một việc không thể thiếu. Các
doanh nghiệp bán hàng song có thể không nhận được ngay tiền hàng lúc bán mà nhận
sau một thời gian xác định mà hai bên thoả thuận hình thành nên các khoản phải thu
của doanh nghiệp.
Việc cho các doanh nghiệp khác nợ như vậy chính là hình thức tín dụng thương
mại. Với hình thức này có thể làm cho doanh nghiệp đứng vững trên thị trường và trở
nên giàu có nhưng cũng không tránh khỏi những rủi ro trong hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp.
Khoản phải thu giữ một vai trò quan trọng bởi nếu các nhà quản lý không cân đối
giữa các khoản phải thu thì doanh nghiệp sẽ gặp phải những khó khăn thâm chí dễ dẫn
đến tình trạng mất khả năng thanh toán.
Hàng tồn kho (dự trữ)
Hàng hoá tồn kho có ba loại: nguyên vật liệu thô phục vụ cho quá trình sản xuất,
kinh doanh; sản phẩm dở dang và thành phẩm. Các doanh nghiệp không thể tiến hành
sản xuất đến đâu mua hàng đến đó mà cần phải có nguyên vật liệu dự trữ.
Nguyên vật liệu dự trữ không trực tiếp tạo ra lợi nhuận nhưng nó có vai trò rất
lớn để cho quá trình sản xuất kinh doanh tiến hành được bình thường. Tuy nhiên nếu
doanh nghiệp dự trữ quá nhiều sẽ tốn kém chi phí, ứ đọng vốn thậm chí nếu sản phẩm
khó bảo quản có thể bị hư hỏng, ngược lại nếu dự trữ quá ít sẽ làm cho quá trình sản
xuất kinh doanh bị gián đoạn, các khâu tiếp theo sẽ không thể tiếp tục được nữa đồng
thời với việc không hoàn thành được kế hoạch sản xuất.
Tồn kho trong quá trình sản xuất là các loại nguyên liệu nằm tại từng công đoạn
của dây truyền sản xuất. Thông thường quá trình sản xuất của các doanh nghiệp được
7
chia thành nhiều công đoạn, giữa những công đoạn này bao giờ cũng tồn tại những bán
thành phẩm.
Đây là những bước đệm nhỏ để quá trình sản xuất được liên tục. Nếu dây truyền
sản xuất càng dài và càng có nhiều công đoạn thì tồn kho trong quá trình sản xuất sẽ
càng lớn.
Khi tiến hành sản xuất xong hầu hết các doanh nghiệp chưa thể tiêu thụ hết sản
phẩm. Phần thì do có “độ trễ” nhất định giữa các sản xuất và tiêu dùng, phần phải có
đủ lô hàng mới xuất được... Những doanh nghiệp mà sản xuất mang tính thời vụ và có
quy trình chế tạo tốn nhiều thời gian thì dự trữ, tồn kho sản phẩm sẽ lớn.
Do đó để đảm bảo cho sự ổn định sản xuất, doanh nghiệp phải duy trì một lượng
hàng tồn kho dự trữ an toàn và tuỳ thuộc vào loại hình doanh nghiệp mà mức dự trữ an
toàn khác nhau.
b) Phân loại theo vai trò từng loại tài sản ngắn hạn trong quá trình sản xuất kinh
doanh
Tài sản ngắn hạn dự trữ
Tài sản ngắn hạn dự trữ là toàn bộ tài sản ngắn hạn tồn tại trong khâu dự trữ của
doanh nghiệp mà không tính đến hình thái biểu hiện của chúng, bao gồm: tiền mặt tại
quỹ, tiền gửi ngân hàng, tiền đang chuyển, hàng mua đang đi đường, nguyên nhiên vật
liệu tồn kho, công cụ dụng cụ trong kho, hàng gửi gia công, trả trước cho người bán.
Tài sản ngắn hạn sản xuất
Tài sản ngắn hạn sản xuất là toàn bộ tài sản ngắn hạn tồn tại trong khâu sản xuất
của doanh nghiệp, bao gồm: giá trị bán thành phẩm, các chi phí sản xuất kinh doanh
dở dang, chi phí trả trước, chi phí chờ kết chuyển, các khoản chi phí khác phục vụ cho
quá trình sản xuất…
Tài sản ngắn hạn lƣu thông
Tài sản ngắn hạn lưu thông là toàn bộ tài sản ngắn hạn tồn tại trong khâu lưu
thông của doanh nghiệp, bao gồm: thành phẩm tồn kho, hàng gửi bán, các khoản nợ
phải thu của khách hàng.
Theo cách phân loại này giúp cho các nhà quản lý doanh nghiệp xác định được
các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình luân chuyển của tài sản ngắn hạn để đưa ra biện
pháp quản lý thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng chúng một cách cao nhất.
1.2. Hiệu quả sử dụng TSNH của doanh nghiệp
1.2.1. Khái niệm hiệu quả sử dụng TSNH của doanh nghiệp
Hiệu quả sản xuất kinh doanh luôn là vấn đề mà các doanh nghiệp quan tâm,
quản trị kinh doanh sản xuất có hiệu quả thì doanh nghiệp mới có thể tồn tại trên thị
8
Thang Long University Library
trường. Để đạt được hiệu quả đó đòi hỏi doanh nghiệp phải có nhiều cố gắng và có
những chiến lược sách lược hợp lý từ khâu sản xuất cho đến khi sản phẩm được đến
tay người tiêu dùng.
Mục đích cuối cùng của họ bao giờ cũng là đạt được những mục tiêu đã đề ra. Để
đi đến mục đích cuối cùng, vấn đề chung mà các doanh nghiệp đều phải quan tâm chú
trọng là hiệu quả sử dụng tài sản trong doanh nghiệp.
Hiệu quả sử dụng tài sản trong doanh nghiệp là một phạm trù kinh tế phản ánh
trình độ, năng lực khai thác và sử dụng tài sản của doanh nghiệp vào hoạt động sản
xuất kinh doanh nhằm mục đích tối đa hoá lợi ích và tối thiểu hoá chi phí.
Với mỗi doanh nghiệp có một sự cân đối về tài sản riêng mỗi loại tài sản cũng
phải khác nhau, nếu như các doanh nghiệp về lĩnh vực chế biến hay công nghiệp nặng
thì (tỷ lệ) tài sản cố định chiếm một tỷ lệ rất cao trong tổng giá trị tài sản, ngược lại với
các doanh nghiệp lĩnh vực thương mại thì tài sản ngắn hạn lại chiếm đa số. Còn đối
với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu thì tài sản ngắn hạn đóng một vai trò hết sức
quan trọng, các nhà quản lý luôn phải cân nhắc làm sao sử dụng các loại tài sản ngắn
hạn một cách hiệu quả.
Hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn là kết quả đạt được cao nhất với mục tiêu mà
doanh nghiệp đã đặt ra. Nghĩa là phải làm sao có được nhiều lợi nhuận từ việc khai
thác và sử dụng tài sản ngắn hạn của doanh nghiệp vào hoạt động sản xuất kinh doanh
nhằm tối đa hóa kết quả đạt được và tối thiểu hóa chi phí.
1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng TSNH của doanh nghiệp
1.2.2.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh toán
Do đặc điểm của tài sản ngắn hạn có tính thanh khoản cao, cho nên việc sử dụng
hiệu quả tài sản ngắn hạn là sự lựa chọn đánh đổi giữa khả năng sinh lời với tính thanh
khoản. Do đó, khi phân tích khả năng thanh toán của doanh nghiệp thì người ta thường
sử dụng các chỉ tiêu sau đây:
a) Hệ số thanh toán hiện hành
Đây là một trong những thước đo khả năng thanh toán của một doanh nghiệp,
được sử dụng rộng rãi nhất là hệ số thanh toán hiện hành.
TSNH
Hệ số thánh toán hiện hành
=
Nợ ngắn hạn
9
Hệ số thanh toán hiện hành cho thấy doanh nghiệp có bao nhiêu tài sản có thể
chuyển đổi thành tiền mặt để đảm bảo thanh toán các khoản nợ ngắn hạn. Hệ số này đo
lường khả năng trả nợ của doanh nghiệp.
Nếu hệ số thanh toán hiện hành giảm cho thấy khả năng thanh toán giảm, đó là
dấu hiệu báo trước những khó khăn về tài chính sẽ xảy ra. Nếu hệ số này cao, điều đó
có nghĩa là doanh nghiệp luôn sẵn sàng thanh toán các khoản nợ. Tuy nhiên, nếu hệ số
này cao quá sẽ giảm hiệu quả hoạt động vì doanh nghiệp đầu tư quá nhiều vào tài sản
ngắn hạn.
b) Hệ số thanh toán nhanh
Tài sản ngắn hạn - Hàng tồn kho
Hệ số thanh toán nhanh
=
Nợ ngắn hạn
Hệ số thanh toán nhanh được tính toán trên cơ sở những tài sản lưu ngắn hạn có
thể nhanh chóng chuyển đổi thành tiền, đôi khi chúng còn được gọi là tài sản có tính
thanh khoản, tài sản có tính thanh khoản bao gồm tất cả tài sản ngắn hạn trừ hàng tồn
kho. Do đó, hệ số thanh toán nhanh cho biết khả năng hoàn trả các khoản nợ ngắn hạn
không phụ thuộc vào hàng tồn kho.
c) Khả năng thanh toán tức thời
Khả năng thanh toán tức thời
Tiền và các khoản tương đương tiền
=
Nợ ngắn hạn
Hệ số này cho biết tiền và các khoản tương đương tiền có đáp ứng được nhu cầu
thanh toán cho các khoản nợ ngắn hạn của doanh nghiệp hay không. Hệ số khả năng
thanh toán tức thời là một chỉ tiêu đánh giá sát hơn khả năng thanh toán của doanh
nghiệp. Trong đó, tiền bao gồm: tiền mặt, tiền gửi, tiền đang chuyển. Các khoản tương
đương tiền là các khoản đầu tư ngắn hạn (dưới 3 tháng) có thể chuyển đổi thành tiền
bất cứ lúc nào như: chứng khoán ngắn hạn, thương phiếu… Đây là các tài sản có tính
thanh khoản cao, độ rủi ro thấp.
Tùy thuộc vào ngành nghề kinh doanh mà tỷ số về khả năng thanh toán tức thời
bằng bao nhiêu là hợp lý. Thông thường, tỷ số này xấp xỉ 0,5 là tốt. Nếu quá lớn cho
thấy tài sản của doanh nghiệp tồn tại dưới dạng tiền nhiều làm cho hiệu quả sử dụng
tài sản của doanh nghiệp sẽ không cao. Ngược lại, nếu tỷ số này quá nhỏ lại phản ánh
một tình hình tài chính không lành mạnh, khó khăn trong việc thanh toán các khoản nợ
phải trả ngay.
10
Thang Long University Library
1.2.2.2. Nhóm các chỉ tiêu hoạt động
Là các hệ số đo lường khả năng hoạt động của doanh nghiệp. Để nâng cao hệ số
hoạt động, các nhà quản trị phải biết những tài sản nào chưa sử dụng, không sử dụng
hoặc không tạo ra thu nhập cho doanh nghiệp. Vì thế doanh nghiệp cần phải biết cách
sử dụng chúng sao cho có hiệu quả hoặc loại bỏ chúng đi. Hệ số hoạt động đôi khi còn
gọi là hệ số hiệu quả hoặc hệ số luân chuyển. Do đó, khi phân tích các chỉ tiêu hoạt
động thì người ta thường sử dụng các chỉ tiêu sau đây:
a) Vòng quay các khoản phải thu
Các khoản phải thu là các khoản bán chịu mà doanh nghiệp chưa thu tiền do
thực hiện chính sách bán chịu và các khoản tạm ứng chưa thanh toán các khoản trả
trước cho người bán…
Doanh thu thuần
Vòng quay các khoản phải thu
=
Bình quân các khoản phải thu
Vòng quay các khoản phải thu được sử dụng để xem xét cẩn thận việc khách
hàng thanh toán các khoản nợ cho doanh nghiệp. Khi khách hàng thanh toán các khoản
nợ đã đến hạn thì lúc đó các khoản phải thu đã quay được một vòng.
b) Thời gian quay vòng của các khoản phải thu
Thời gian quay vòng của
các khoản phải thu
360
=
Vòng quay các khoản phải thu
Chỉ tiêu này cho ta biết tốc độ chuyển đổi nợ phải thu từ khách hàng thành tiền
trong quỹ của doanh nghiệp là bao lâu. Chỉ tiêu này càng nho thì tình hình kinh doanh
của doanh nghiệp càng tốt và ngược lại.
c) Vòng quay hàng tồn kho
Vòng quay hàng tồn kho là một tiêu chuẩn để đánh giá doanh nghiệp sử dụng
hàng tồn kho của mình hiệu quả như thế nào.
Doanh thu thuần
Vòng quay của hàng tồn kho
=
Hàng tồn kho bình quân
Các doanh nghiệp kinh doanh, sản xuất luôn phải tính đến mức dự trữ bởi doanh
nghiệp không thể nào đến lúc sản xuất mới mua nguyên vật liệu.
Để tránh trường hợp bị ứ đọng thì doanh nghiệp phải có trước một lượng vật tư
hàng hoá vừa phải bởi nếu quá nhiều doanh nghiệp sẽ mất khoản chi phí để bảo quản
vật liệu. Nếu lượng vật tư quá ít không đủ cho sản xuất sẽ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn
ở các khâu tiếp theo.
11
Như vậy chỉ tiêu này rất quan trọng đối với doanh nghiệp, nó quyết định thời
điểm đặt hàng cũng như mức dự trữ an toàn cho doanh nghiệp. Vòng quay càng cao
thể hiện khả năng sử dụng tài sản lưu động cao.
Vòng quay dự trữ, tồn kho cao thể hiện được khả năng sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp tốt, có như vậy mới đạt được mục tiêu mà doanh nghiệp đặt ra. Chỉ tiêu
này cao phản ánh được lượng vật tư, hàng hóa được đưa vào sử dụng cũng như được
bán ra nhiều, như vậy là doanh thu sẽ tăng và đồng thời lợi nhuận mà doanh nghiệp đạt
được cũng tăng lên.Vòng quay hàng tồn kho cao hay thấp phụ thuộc vào đặc điểm của
tong ngành nghề kinh doanh, phụ thuộc vào mặt hàng kinh doanh.
d) Thời gian quay vòng của hàng tồn kho
360
Thời gian quay vòng của
=
hàng tồn kho
Vòng quay hàng tồn kho
Chỉ tiêu này cho ta biết số ngày lượng hàng hàng tồn kho được chuyển đổi thành
doanh thu. Từ chỉ tiêu này cho biết số ngày cần thiết cho việc luân chuyển kho vì hàng
tồn kho có ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn ở khâu dự trữ. Hệ
số này chứng tỏ công tác quản lý hàng tồn kho càng tốt, hiệu quả sử dụng tài sản ngắn
hạn càng cao và ngược lại.
1.2.2.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng TSNH
a) Số vòng luân chuyển TSNH
Số vòng luân chuyển của
TSNH
Tổng doanh thu tiêu thu
=
TSNH bình quân
Chỉ tiêu này cho biết một đồng TSNH bỏ ra thu được bao nhiêu đồng doanh thu.
Số vòng quay càng lớn thì hiệu quả sử dụng TSNH càng cao và ngược lại.
b) Thời gian một vòng quay của TSNH
Thời gian một vòng quay
của TSNH
360
=
Số vòng luân chuyển của TSNH
Thời gian một vòng quay của TSNH cũng thể hiện tốc độ luân chuyển của tài sản
ngắn hạn như chỉ tiêu số vòng luân chuyển TSNH. Nếu số vòng luân chuyển TSNH
cho biết trong 1 chu kỳ kinh doanh TSNH quay vòng bao nhiêu lần thì thời gian một
vòng quay của TSNH cho biết một vòng quay của TSNH mất bao nhiêu ngày. Thời
gian của một vòng quay ngắn cũng tức là tốc độ luân chuyển tài sản ngắn hạn nhanh
và doanh nghiệp có thể thu hồi vốn sớm.
c) Hệ số đảm nhiệm của TSNH
12
Thang Long University Library
TSNH bình quân
Hệ số đảm nhiệm của TSNH
=
Doanh thu thuần
Chỉ tiêu này cho biết doanh nghiệp muốn có 1 đồng luân chuyển thuần thì phải
đầu tư bao nhiêu đồng tài sản ngắn hạn.
Thông qua chỉ tiêu này các nhà phân tích sẽ xây dựng được các kế hoạch đầu tư
tài sản của mình, đồng thời có cơ sở để đánh giá tính chính xác của kế hoạch đầu tư tài
sản hiện tại.
d) Tỷ suất sinh lời của tài sản ngắn hạn
Chỉ tiêu này phản ánh khả năng sinh lời của tài sản ngắn hạn. Nó cho biết mỗi
đơn vị tài sản ngắn hạn có trong kỳ đem lại bao nhiêu đơn vị lợi nhuận sau thuế.
Lợi nhuận sau thuế
Hệ số sinh lời của TSNH
=
Tài sản ngắn hạn bình quân
Hệ số sinh lời của tài sản ngắn hạn phản ánh mỗi đồng tài sản ngắn hạn sử dụng
trong kỳ đem lại bao nhiêu đồng lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp. Các doanh
nghiệp đều mong muốn chỉ số này càng cao càng tốt vì như vậy đã sử dụng được hết
giá trị của tài sản ngắn hạn. Hiệu quả của việc sử dụng tài sản ngắn hạn thể hiện ở lợi
nhuận của doanh nghiệp, đây chính là kết quả cuối cùng mà doanh nghiệp đạt được.
Kết quả này phản ánh hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung và hiệu quả
sử dụng tài sản ngắn hạn nói riêng. Với công thức trên ta thấy, nếu tài sản ngắn hạn sử
dụng bình quân trong kỳ thấp mà lợi nhuận sau thuế cao thì hiệu quả sử dụng tài sản
ngắn hạn cao.
Để phân tích tỷ suất sinh lời của TSNH, ta có thể xác định các nhân tố ảnh hưởng
theo phương pháp Dupont như sau:
Lợi nhuận sau thuế
Tỷ suấy sinh
lời của TSNH
=
Tỷ suất sinh
=
lời của TSNH
Doanh thu thuần
x
Doanh thu thuần
Tỷ suất sinh lời của
TSNH bình quân
x Số vòng quay của TSNH
tổng doanh thu thuần
Dựa vào mô hình này, ta thấy được mối liên hệ của các chỉ tiêu tài chính với
nhau và ảnh hưởng của chúng đến hiệu quả sử dụng TSNH của doanh nghiệp. Cũng
nhờ có mô hình Dupont ta có thể xem xét các thành phần tác động tới tỉ suất sinh lời
của tài sản ngắn hạn, từ đó có biện pháp kiểm soát tốt các thành phần đó nhằm đạt
được tỉ suất sinh lời trên tài sản ngắn hạn như mong muốn.
13
Như vậy, theo mô hình Dupont, tỷ suất sinh lời trên tài sản ngắn hạn chịu ảnh
hưởng của 2 nhân tố: tỷ suất sinh lời của tổng doanh thu thuần và số vòng quay củ tài
sản ngắn hạn. Muốn cho tỷ suất sinh lời của TSNH cao thì cần có các biện pháp nâng
cao 2 nhân tố ảnh hưởng trên.
1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả sử dụng TSNH của doanh nghiệp
1.3.1. Nhân tố chủ quan
Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp luôn chịu sự tác động của nhiều nhân
tố. Để đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản lưu động của doanh nghiệp, ngoài việc sử
dụng những chỉ tiêu trên đây ta phải nghiên cứu những nhân tố tác động từ đó đưa ra
các giải pháp để hạn chế những tác động không tốt và phát huy thêm những tác động
tích cực. Các nhân tố chủ quan là những nhân tố xuất phát từ nội bộ doanh nghiệp.
1.3.1.1. Tổ chức sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Tổ chức sản xuất kinh doanh có tác động rất lớn đến hiệu quả sử dụng TSNH của
mỗi doanh nghiệp. Với mục đích sản xuất kinh doanh của mình doanh nghiệp sẽ quyết
định trong việc phân phối tài sản, đặc biệt là chu kỳ sản xuất kinh doanh. Sản phẩm
của mỗi doanh nghiệp là khác nhau do vậy mà có những doanh nghiệp chu kỳ sản xuất
dài nhưng doanh nghiệp khác chu kỳ sản xuất lại ngắn, điều đó có ảnh hưởng đến việc
ra quyết định của doanh nghiệp trong việc sử dụng tài sản ngắn hạn. Để đi vào sản
xuất thì lượng tài sản ngắn hạn cần đưa vào là bao nhiêu, mức dự trữ dành cho các chu
kỳ tiếp theo như thế nào, lượng tiền mặt doanh nghiệp cần giữ cũng như kỳ thu tiền dài
hay ngắn tuỳ thuộc vào từng doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp có chu kỳ sản xuất
kinh doanh dài thì thời gian thu hồi vốn càng lâu, nên các doanh nghiệp luôn tìm cách
làm cho chu kỳ kinh doanh ngắn hơn như vậy vòng quay tài sản ngắn hạn nhanh hơn.
Vòng quay tài sản ngắn hạn tăng tức là việc tiêu thụ hàng hóa cũng tăng lên và như
vậy doanh thu tăng lên, làm cho lợi nhuận của doanh nghiệp cũng tăng. Điều đó thể
hiện hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn tăng.
1.3.1.2. Cơ sở vật chất của doanh nghiệp
Đây là nhân tố hết sức quan trọng, bởi ngoài việc nguyên vật liệu tốt thì để có
được những sản phẩm tốt thì điều quan trọng là doanh nghiệp phải có những thiết bị
máy móc tốt. Một doanh nghiệp có được những trang thiết bị tốt sẽ làm cho các khâu
sản xuất trở nên dễ dàng hơn. Cùng chất lượng nguyên vật liệu nhưng nếu doanh
nghiệp nào trang bị tốt, máy móc đưa vào dây truyền sản xuất những thiết bị công
nghệ cao sẽ tạo ra những sản phẩm có chất lượng, đồng thời làm cho các công đoạn
của quá trình sản xuất diễn ra nhanh chóng hơn, ngược lại với máy móc không tốt sẽ
không tận dụng được hết giá trị của nguyên vật liệu thậm chí còn sản xuất ra những
sản phẩm kém chất lượng, như vậy hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn không cao.
14
Thang Long University Library
Ngoài ra, sự tiến bộ của khoa học và công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng
trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp
tiếp cận kịp thời với sự tiến bộ của khoa học, công nghệ để đổi mới trang thiết bị
thì sẽ giảm được hao mòn vô hình của tài sản cố định, nâng cao chất lượng, đổi mới
sản phẩm, hạ giá thành và nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.
1.3.1.3. Năng lực quản lý TSNH của doanh nghiệp
Quản lý tài sản một cách khoa học, chặt chẽ sẽ góp phần làm tăng hiệu quả sử
dụng tài sản của doanh nghiệp. Quản lý tài sản của doanh nghiệp được thể hiện chủ
yếu trong các nội dung sau:
a) Quản lý hàng tồn kho
Mô hình quản lý hàng tồn kho hiệu quả
-
Mô hình EOQ
Mô hình EOQ là một mô hình quản lý hang tồn kho mang tính định lượng được
sử dụng để xác định mức tồn kho tối ưu cho doanh nghiệp, dựa trên cơ sở giữa chi phí
tồn trữ hàng tồn kho và chi phí đặt hàng có mối quan hệ tương quan tỷ lệ nghịch. Cụ
thể, nếu số lượng sản phẩm cho mỗi lần đặt hàng tăng lên thì số lần đặt hàng trong kỳ
giảm xuống và dẫn đến chi phí đặt hàng trong kì giảm trong khi chi phí tồn trữ hàng
hóa tăng lên. Do đó mục đích của quản lý hàng tồn kho là cân bằng hai loại chi phí:
chi phí tồn trữ và chi phí đặt hàng sao cho tổng chi phí tồn kho là thấp nhất.
Ta có công thức xác định tổng chi phí là:
T=
Trong đó: Q: Lượng hàng cung ứng
C: Chi phí tồn trữ cho 1 đơn vị hàng tồn kho
S: Nhu cầu hàng tiêu thụ trong kỳ
O: Chi phí đặt hàng
Từ đó ta xác định được lượng hàng tồn kho tối ưu Q*=
2 SO
C
Ngoài mô hình EOQ cơ bản, ta còn có thể áp dụng một số mô hình EOQ mở rộng
như: mô hình EOQ cho doanh nghiệp vừa sản xuất vừa cung ứng, mô hình chiết khấu
theo số lượng, mô hình cung cấp đúng lúc...Tùy đặc điểm hoạt động sản xuất kinh
doanh của từng doanh nghiệp để lữu chọn cho mình mô hình quản lý hàng tồn kho hợp
lý và hiệu quả nhất.
b) Chính sách quản lý tiền mặt
Mô hình quản lý EOQ
15
Quản lý tiền mặt đề cập đến việc quản lý tiền tại quỹ và tiền gửi ngân hàng. Sự
quản lý này liên quan chặt chẽ đến việc quản lý các loại tài sản gắn liền với tiền mặt
như các loại chứng khoán có khả năng thanh khoản cao.
Khi dự trữ tiền mặt, doanh nghiệp sẽ mất chi phí cơ hội, tức là lãi suất bị mất đi,
chi phí này tương đương với chi phí tồn trữ hàng hóa trong quản lý hang tồn kho. Chi
phí đặt hàng chính là chi phí cho việc bán các chứng khoán, khi đó áp dụng mô hình
EOQ ta có lượng dự trữ tiền mặt tối ưu (M*) như sau:
M* =
2 xM n xC b
i
Trong đó:
M* : Lượng dự trữ tiền mặt tối ưu
M : Tổng mức tiền mặt giải ngân hàng năm
Cb: Chi phí cho một lần bán chứng khoán thanh khoản
i : Lãi suất.
Mô hình Baumol cho thấy nếu lãi suất càng cao thì doanh nghiệp sẽ nắm giữ số
dư bình quân tiền mặt thấp hơn và do đó làm cho doanh số bán chứng khoán nhỏ hơn
nhưng với tần suất bán nhiều hơn( nghĩa là M* thấp hơn ). Mặt khác, nếu giá phải trả
cho mỗi lần bán chứng khoán cao thì doanh nghiệp nên nắm giữ một số tiền mặt lớn
hơn.
Mô hình quản lý tiền mặt Miller Orr
Trong thực tiễn hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp rất hiếm khi mà
lượng tiền vào, ra của doanh nghiệp lại đều đặn và dự kiến trước được, từ đó tác động
đến mức dự trữ cũng không thể đều đặn như tính toán. Bằng việc nghiên cứu và phân
tích thực tiễn, Miller Orr đã đưa ra mức dự trữ tiền mặt dự kiến dao động trong một
khoảng tức là lượng tiền mặt dự kiến dao động trong một khoảng tức là lượng tiền dự
trữ sẽ biến thiên từ cận thấp nhất đến giới hạn cao nhất. Nếu lượng tiền mặt ở dưới
mức thấp thì doanh nghiệp phải bán chứng khoán để có lượng tiền mặt ở mức dự kiến,
ngược lại tại giới hạn trên doanh nghiệp sử dụng số tiền vượt quá mức giới hạn mua
chứng khoán để đưa lượng tiền mặt về mức dự kiến.
Đây là mô hình thực tế được rất nhiều doanh nghiệp áp dụng. Khi áp dụng mô
hình này, mức tiền mặt giới hạn dưới thường được lấy là mức tiền mặt tối thiểu.
Phương sai của tiền mặt thanh toán được xác định bằng cách dựa vào số liệu thực tế
của một quý trước đó để tính toán.
Xác định lƣợng tiền mặt cần thiết dựa vào kinh nghiệm
16
Thang Long University Library
Phương pháp này dựa vào số liệu thống kê của các năm trước để xây dựng kế
hoạch tài chính cho từng giai đoạn trong mỗi niên độ sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp. Thông thường, người ta sử dụng tỷ lệ % doanh số bán trong một giai đoạn để
xác định lượng tiền cần thiết. Nếu doanh số bán tăng thì lượng tiền cần thiết tương ứng
giảm với một tỷ lệ % doanh số nhất định do giảm chi phí bán hang và chi phí sản xuất.
Phương pháp này thường áp dụng trong điều kiện tình hình sản xuất kinh doanh
tương đối ổn định hoặc mang tính chu kỳ.
c) Chính sách quản lý các khoản phải thu
Chính sách tín dụng thƣơng mại
Trong quá trình cạnh tranh, các doanh nghiệp có thể sử dụng các chiến lược về
sản phẩm, quảng cáo, giá cả, giao hàng và các dịch vụ hậu mãi … để cạnh tranh với
các đối tác.Tuy nhiên, trong nền kinh tế thị trường việc mua bán chịu hàng hoá, dịch
vụ là việc bình thường, tín dụng thương mại có thể đem đến cho doanh nghiệp nhiều
lợi thế nhưng cũng có thể gặp nhiều rủi ro trong kinh doanh. Vì vậy, nó buộc các nhà
quản lý doanh nghiệp phải so sánh hiệu quả thu nhập và chi phí tăng thêm để xem có
nên áp dụng chính sách thương mại hay không? Nếu có thì các ràng buộc trong chính
sách tín dụng thương mại như thế nào là tốt nhất?
Để trả lời cho các câu hỏi trên ta tiến hàng phân tích tín dụng thương mại, bao
gồm:
Phân tích khả năng tín dụng của khách hàng
Để thực hiện việc cấp tín dụng thì quan trọng nhất là phải phân tích khả năng tín
dụng của khách hàng. Khả năng tín dụng của khách hàng có thể được xây dựng thông
qua các tiêu chuẩn sau: phẩm chất, tư cách tín dụng, năng lực trả nợ, các tài sản có thể
thế chấp, nguồn vốn kinh doanh của khách hàng… Nếu khả năng tín dụng của khách
hàng phù hợp với một số tiêu chuẩn đó thì tín dụng thương mại có thể được cấp.
Phân tích đánh giá khoản tín dụng được đề nghị
Cũng như rất nhiều sự phân tích và sự lựa chọn khác nhau,việc phân tích đánh
giá khoản tín dụng thương mại được đề nghị để quyết định xem có nên cấp hay không,
thông thường người ta dựa vào việc tính NPV của luồng tiền.
Theo dõi các khoản phải thu
Để quản lý hiệu quả các khoản phải thu, nhà quản lý phải biết cách theo dõi các
khoản phải thu, trên cơ sở đó có thể thay đổi chính sách tín dụng thương mại kịp thời.
Thông thường người ta dựa vào các cách sau:
17
Kỳ thu tiền bình quân: Khi kỳ thu tiền bình quân tăng lên mà doanh số bán ra và
lợi nhuận không tăng thì cũng có nghĩa là vốn của doanh nghiệp bị ứ đọng ở khâu
thanh toán. Khi đó nhà quản lý phải có biện pháp can thiệp ngay.
Sắp xếp thời gian cho các khoản phải thu: Theo phương pháp này, nhà quản lý
sắp xếp các khoản phải thu theo độ dài thời gian nợ để theo dõi và có biện phap thu nợ
khi đến hạn.
Xác định các khoản phải thu: Theo phương pháp này, các khoản phải thu hoàn
toàn không chịu ảnh hưởng bởi yếu tố thay đổi theo mùa vụ của doanh số bán ra. Sử
dụng phương pháp này doanh nghiệp hoàn toàn có thể thấy nợ tồn đọng của khách
hàng nợ doanh nghiệp. Cùng với cách theo dõi khác, người quản lý có thể thấy được
ảnh hưởng của các chính sách tài chính nói chung và chính sách tín dụng thương mại
nói riêng.
1.3.1.4. Hiệu quả sử dụng TSDH và tài sản đi thuê
Hiệu quả sử dụng tài sản dài hạn và các tài sản đi thuê cũng ảnh hưởng đến hiệu
quả sử dụng tài sản ngắn hạn của công ty. Nếu việc sử dụng tài sản dài hạn và tài sản
đi thuê, cụ thể là sử dụng các loại máy móc, trang thiết bị, dây chuyền sản xuất, có
hiệu quả thì hoạt động sản xuất sẽ thuận lợi. Hàng hóa được tạo ra nhanh chóng, tiết
kiệm chi phí và đạt chất lượng, mẫu mã theo tiêu chuẩn làm tăng khả năng cạnh tranh
trên thị trường. Từ đó, hoạt động kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm của công ty sẽ mạnh
mẽ hơn khiến lượng vốn lưu động luân nhanh chóng, nâng cao hiệu quả sử dụng
TSNH của công ty. Ngược lại, nếu các loại tài sản trên không được sử dụng hiệu quả
hoặc không được đầu tư thường xuyên sẽ khiến sức sản xuất của công ty sụt giảm,
công ty không những không thể đáp ứng được các nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ cho
khách hàng mà còn tốn kém chi phí trong khâu sản xuất, giảm chất lượng của sản
phẩm, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng TSNH và khả năng sinh lời của công ty.
1.3.1.5. Huy động vốn và cơ cấu vốn
Huy động vốn là công tác vô cùng quan trọng bởi nếu thiếu vốn thì mọi hoạt
động sản xuất kinh doanh của công ty đều bị trì trệ. Đặc biệt vốn lưu động được sử
dụng để đầu tư cho tài sản ngắn hạn nên lượng vốn huy động được nhiều hay ít ảnh
hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn của công ty. Một công ty muốn đảm
bảo lượng vốn duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh thì nên huy động vốn từ nhiều
nguồn khác nhau. Có 3 nguồn huy động vốn chính hay được các công ty sử dụng, đó là:
Tín dụng thƣơng mại
Tín dụng thương mại xuất hiện khi một doanh nghiệp mua hàng hóa của một
doanh nghiệp khác mà không thanh toán tiền ngay lập tức. Hoạt động này tạo ra khoản
18
Thang Long University Library
phải trả đối với hãng mua. Tín dụng thương mại thường được gọi là nguồn tài chính
ngắn hạn tự phát bởi nó có xu hướng tự động mở rộng khi hãng tăng lượng hàng mua
và tích lũy hàng tồn kho. Hầu hết các doanh nghiệp đều tiến hành mua trả chậm từ các
doanh nghiệp khác. Số tiền này được thể hiện trên phần ghi nhận ở sổ kế toán của
người mua dưới hình thức tài khoản phải trả. Tín dụng thương mại là nguồn vốn tự
phát và thường mở rộng khi doanh nghiệp mua hàng và tích lũy hàng tồn kho.
Các khoản vay ngắn hạn không đảm bảo
Các khoản vay ngắn hạn không đảm bảo xuất hiện dưới hai hình thức là vay ngắn
hạn ngân hàng hay các công ty tài chính và thương phiếu (chứng khoán ngắn hạn cho
các nhà đầu tư trên thị trường tiền tệ).
- Vay theo hạn mức tín dụng (a line of credit): Là một hình thức thương
lượng giữa ngân hàng và doanh nghiệp trong đó thỏa thuận hạn mức tín dụng cho phép
công ty có thể vay một mức tối đa trong một khoản thời gian xác định.
- Vay theo hợp đồng (A single loan): Để có được khoản vay riêng lẻ, người
đi vay phải ký một hợp đồng bao gồm các nội dung: số tiền vay, lãi suất của khoản
vay, thời gian thanh lý hợp đồng và kế hoạch thanh toán, tài sản thế chấp nếu có, các
điều khoản thương lượng khác, chi phí của các khoản vay ngân hàng, chi phí của
khoản vay ngân hàng phụ thuộc vào điều kiện gắn với hợp đồng vay. Vay theo hợp
đồng có các hình thức khác nhau: Trả lãi thông thường, trả lãi chiết khấu, trả lãi nhiều
lần, lãi suất thay đổi và lãi gửi bù đắp
- Vay dưới hình thức thương phiếu: Là một giấy hẹn trả tiền do các công ty lớn
phát hành để huy động vốn vay ngắn hạn. Người phát hành thương phiếu sơ cấp bao
gồm các công ty tài chính lớn, hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp. Tất cả các
thương phiếu đều có thời gian đáo hạn nhỏ hơn hoặc bằng 270 ngày.
Các khoản vay ngắn hạn có đảm bảo
- Bảo đảm bằng khoản phải thu
+ Cầm cố các khoản phải thu: Theo thỏa thuận cầm cố, người vay tiền sử dụng
các khoản phải thu khách hàng thế chấp cho khoản vay. Số tiền cho vay được xác định
theo tỷ lệ phần trăm của các khoản phải thu khách hàng cầm cố.
+ Bán các khoản phải thu khách hàng: Thay vì cầm cố các khoản phải thu khách
hàng, công ty sẽ bán các khoản phải thu khách hàng của mình cho một ngân hàng hay
một công ty khác có thực hiện thanh tín.
- Bảo đảm bằng hàng lưu kho: Theo một thỏa thuận kho hàng công khai, hàng
lưu kho được bản quản ở bên thứ ba. Bên thứ ba chỉ xuất hàng lưu kho cho người đi
vay khi có ủy quyền của người cho vay. Nhờ đó mà người cho vay duy trì kiểm soát
19
chặt chẽ với hàng thế chấp. Trong một số trường hợp kho bãi được thiết lập ngay tại
nơi sản xuất. Việc này có thể thực hiện bằng việc thiết lập một toàn nhà hay khu vực
riêng biệt ngay tại nơi người vay. Để quản lý hàng lưu kho, ngân hàng thuê một bên
thứ ba để vận hành kho. Hóa đơn kho được phát ra bởi công ty quản lý kho khi họ
nhận được thêm hàng lưu kho. Hóa đơn này được chuyện đến ngân hàng và hàng lưu
kho không được xuất ra trừ khi có sự đồng ý của ngân hàng.
Tùy vào đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của từng công ty để lựa chọn
những nguồn huy động vốn thích hợp.
Cơ cấu vốn cũng ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn của
công ty, nó cho biết quan hệ về tỷ trọng giữa vốn vay và vốn chủ sở hữu. Nếu công ty
sử dụng vốn vay nhiều hơn vốn chủ sở hữu thì tài sản ngắn hạn sẽ được đầu tư nhiều
hơn do lượng vốn huy động được lớn nhưng lại tốn chi phí trả lãi vay và chịu nhiều áp
lực trả nợ. Còn nếu công ty sử dụng vốn chủ sở hữu nhiều hơn vốn vay thì sẽ tránh
được sự phụ thuộc vào các tổ chức tài chính bên ngoài nhưng việc đầu tư cho tài sản
ngắn hạn lại bị hạn chế do không có đủ vốn đầu tư. Việc lựa chọn một cơ cấu vốn hợp
lý có tác động quan trọng đến hiệu quả sử dụng TSNH của công ty, từ đó tác động đến
hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty.
1.3.1.6. Chất lượng sản phẩm
Hiệu quả sử dụng TSNH còn phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng sản phẩm của
công ty. Nếu tất cả sản phẩm đều có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt và đáp ứng được nhu
cầu, xu hướng của khách hàng thì hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty sẽ phát
triển. Hàng hóa bán được nhiều hơn khiến hàng tồn kho giảm và tốc độ luân chuyển
vốn nhanh, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản ngắn hạn và khả năng sinh lời cho
công ty. Ngược lại, nếu chất lượng sản phẩm không tốt, mẫu mã sản phẩm không đẹp,
không phong phú thì sẽ không đáp Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh suy giảm
làm cho lượng hàng tồn kho tăng lên, vốn bị tồn đọng nhiều trong hàng tồn kho không
thể luân chuyển để tái đầu tư hoặc đầu tư vào các lĩnh vực sinh lời khác, từ đó giảm
hiệu quả sử dụng TSNH của công ty.
1.3.2. Nhân tố khách quan
Các nhân tố khách quan tác động tới doanh nghiệp, có những lúc thúc đẩy doanh
nghiệp phát triển nhưng có lúc kìm hãm sự phát triển của nó.
Sự tác động đó không thuộc tầm kiểm soát của doanh nghiệp do vậy khi gặp
những nhân tố này các doanh nghiệp luôn phải tự điều chỉnh mình cho phù hợp với tác
động đó.
20
Thang Long University Library
- Xem thêm -
.PDF 
64 
169 
97 
