Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Më ®Çu
Trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th× c«ng nghiÖp lµ
mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt rÊt quan träng. Nã bao gåm tÊt c¶ c¸c ngµnh nh: khai
th¸c vµ chÕ biÕn c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c lo¹i s¶n phÈm c¸c ngµnh n«ng l©m - ng nghiÖp... thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp kh¸c nhau. S¶n phÈm cña
c«ng nghiÖp lµ lo¹i toµn bé c«ng cô lao ®éng, vËt phÈm tiªu dïng nh»m tháa m·n
nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña nh©n d©n trong x· héi.
“C«ng nghiÖp trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín vµ ®éc lËp. §ã lµ
kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi”.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ níc ta hiÖn nay cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng
nhau tham gia ho¹t ®éng ®an xen nhau theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ
níc th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña
lÞch sö níc nhµ. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra trong ®iÒu kiÖn níc ta lµ mét níc cã nÒn kinh
tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn, tôt hËu kh¸ xa so víi c¸c níc ph¸t triÓn,
thua kÐm nhiÒu ®èi víi c¸c níc trong khu vùc vÒ tr×nh ®é, khã kh¨n vÒ vÊn ®Ò vèn,
thÞ trêng tiªu thô, kinh nghiÖm vËn hµnh theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¶n lý s¶n
xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ míi. Trong ®iÒu kiÖn nh vËy viÖc nghiªn cøu “ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp ViÖt Nam theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa” lµ rÊt cÇn
thiÕt. LiÖu ViÖt Nam cã thÓ ®i lªn thµnh mét níc tiªn tiÕn ph¸t triÓn nhê con ®êng
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa dùa trªn c¬ së c«ng nghiÖp ®îc hay kh«ng ®ã lµ vÊn
®Ò cÇn nghiªn cøu.
Thùc tÕ ®· chøng minh, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÒn s¶n xuÊt
lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi hÇu hÕt c¸c níc muèn v¬n lªn hµng c¸c quèc gia cã
thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cao. Tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®¬n
gi¶n, nã kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù chuyÓn tiÕp kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh s¶n xuÊt theo h íng t¨ng tû lÖ c«ng nghiÖp trªn n«ng nghiÖp trong ph¹m vi toµn quèc, mµ lµ mét
qu¸ tr×nh phøc t¹p, l©u dµi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tæng thÓ, bao qu¸t
nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ sù thµnh c«ng hay kh«ng cña qu¸
tr×nh nµy cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
ë níc ta, tõ §¹i héi §¶ng (n¨m 1960) ®· ®Ò ra chñ tr¬ng c«ng nghiÖp hãa ®Ó
tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ qua mét thêi gian dµi trªn ba m ¬i n¨m qua th× chñ tr¬ng ®ã cña §¶ng vÉn ®îc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn triÖt ®Ó. VËy chóng ta ph¶i c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa theo híng nµo ®©y trong khi ViÖt Nam cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n nh vËy?
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Híng chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam lµ ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp - lµ ngµnh cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ
nã còng cã vai trß to lín trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
Kh«ng thÓ nµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa nÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp v× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa kh«ng thÓ ®îc thùc hiÖn khi mµ nÒn kinh tÕ
l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn. §ång thêi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa l¹i t¹o
®iÒu kiÖn cho c«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. V× vËy viÖc nghiªn cøu
sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa lµ rÊt quan
träng vµ cÇn thiÕt. Sau khi nghiªn cøu m«n häc, em nhËn thÊy ®Ò tµi “C«ng nghiÖp
ViÖt Nam trong sù nghiÖp CNH-H§H” lµ mét ®Ò tµi rÊt lý thó. Nã ®Ò cËp tíi mét
vÊn ®Ò v« cïng quan träng cÇn ph¶i ®îc quan t©m, nghiªn cøu mét c¸ch kü lìng(4).
NguyÖn väng ch©n thµnh vµ tha thiÕt cña em khi lµm bµi viÕt còng gièng nh
bao ngêi lµm s¸ch ®ã lµ mong muèn cã ®îc nh÷ng cuèn s¸ch hay gãp phÇn vµo sù
trao ®æi kiÕn thøc cïng thÕ hÖ trÎ - nh÷ng ngêi chñ cña ®Êt níc bíc sang thÕ kû 21.
MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc chuÈn bÞ néi dung còng nh trong viÖc
tr×nh bµy, bµi viÕt vÉn kh«ng tr¸nh khái cßn m¾c ph¶i c¸c thiÕu sãt vÒ néi dung
còng nh h×nh thøc. Em ch©n thµnh mong nhËn ®îc c¸c gãp ý phª b×nh cña tÊt c¶ c¸c
thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Mét lÇn n÷a, em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· h íng dÉn
tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Néi dung
I/ Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa.
1.
VÝ trÝ vµ vai trß cña c«ng nghiÖp:
C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n
bao gåm tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp
thùc hiÖn chøc n¨ng khai th¸c, chÕ biÕn, söa ch÷a. C«ng nghiÖp trë thµnh mét
ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín vµ ®éc lËp. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn lùc
lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ho¹t ®éng theo
nhu cÇu cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt hµng hãa nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu,
quy luËt c¹nh tranh,...
C«ng nghiÖp lµ mét trong hai ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®anh
gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia.
Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng nghiÖp níc ta ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh lÞch sö
®Çy thö th¸ch gay go, ¸c liÖt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp níc ta ®· bíc ®Çu
x©y dùng ®îc mét sè c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp
víi t c¸ch lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp ®îc xuÊt hiÖn trong lÞch sö chØ tõ khi
cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lÇn thø hai t¸ch thñ c«ng nghiÖp khái n«ng nghiÖp.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp ®îc vËn ®éng theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh
nh sau:
C«ng nghiÖp víi t c¸ch lµ mét lo¹i lao ®éng s¶n xuÊt n»m trong n«ng
nghiÖp do ngêi n«ng d©n sö dông thêi gian n«ng nhµn ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm
c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt tù cÊp tù tóc phô thuéc nÒn kinh tÕ n«ng nghiªp. Nh C.
M¸c ®· chØ ra ®ã lµ sù phô thuéc cã tÝnh chÊt nguyªn thñy cña c«ng nghiÖp ®èi víi
n«ng nghiÖp .
C«ng nghiÖp t¸ch khái n«ng nghiÖp díi h×nh thøc nghÒ thñ c«ng ®éc lËp.
NÒn s¶n xuÊt ®ã lµ nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tõ
nÒn s¶n xuÊt hµng hãa nhá lªn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ qua 3 giai ®o¹n ®ã lµ:
hîp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng trêng thñ c«ng vµ ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ. Qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn cña c«ng nghiÖp võa thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt x· héi võa thÓ
hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng
nh ¶nh hëng cña sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hµng hãa nãi chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho thÊy: “C«ng nghiÖp kh«ng chØ
t¸i s¶n xuÊt c¬ së vËt chÊt cho x· héi mµ cßn t¸i s¶n xuÊt ra c¸c quan hÖ s¶n xuÊt
kh¸c nhau trªn bíc ®êng ph¸t triÓn cña m×nh. Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa,
quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa".
Tãm l¹i, c«ng nghiÖp lµ mét ph¹m trï kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc ph¸t triÓn ë
møc ®é kh¸c nhau nh: c«ng nghiÖp gia ®×nh, thñ c«ng nghiÖp, tiÓu c«ng nghiÖp,
c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp t b¶n chñ nghÜa, c«ng nghiÖp x· héi chñ nghÜa.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt còng
nh kinh tÕ x· héi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o vµ tõng bíc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o
cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Thùc chÊt vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp lµ sù ¶nh hëng quyÕt ®Þnh cña c«ng
nghiÖp ®Õn viÖc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®ång
thêi c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng t¹o ra nh÷ng h×nh mÉu ®Ó c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t
triÓn theo híng s¶n xuÊt hµng hãa x· héi chñ nghÜa. C«ng nghiÖp lµ mét h×nh mÉu
chØ ra con ®êng cho c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn theo v× c«ng nghiÖp cã lùc lîng s¶n
xuÊt tiªn tiÕn vµ quan hÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn h¬n c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c.
Vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ®îc b¾t nguån tõ chç nã tËp hîp vµ kh«ng ngõng
ph¸t triÓn giai cÊp c«ng nh©n ®éi qu©n tiªn phong trong c«ng cuéc ®æi míi qu¶n lý
kinh tÕ, ®æi míi x· héi. Do ®ã mµ c«ng nghiÖp cã quan hÖ s¶n xuÊt lu«n ®îc cñng
cè vµ hoµn thiÖn cho phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. C«ng
nghiÖp thêng xuyªn t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh víi t c¸ch lµ
h×nh mÉu vÒ sö dông t liÖu s¶n xuÊt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ ph¬ng ph¸p qu¶n lý míi,
vÒ ý thøc tæ chøc lao ®éng...
MÆt kh¸c, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa ph©n c«ng lao
®éng vµ hiÖp t¸c lao ®éng chÆt chÏ. H×nh thøc së h÷u lµ h×nh thøc toµn d©n cßn
ph©n phèi theo h×nh thøc tiÒn l¬ng: ®©y lµ h×nh thøc ph©n phèi tèi u nhÊt vµ h×nh
thøc tæ chøc qu¶n lý ë tr×nh ®é cao nªn h×nh thµnh c¸c nhµ m¸y, c¸c xÝ nghiÖp c«ng
nghiÖp. Cßn so víi n«ng nghiÖp, h×nh thøc së h÷u lµ h×nh thøc tËp thÓ hoÆc së h÷u
c¸ nh©n, ph©n phèi díi h×nh thøc hiÖn vËt vµ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý ë tr×nh ®é
thÊp nªn chØ h×nh thµnh c¸c hîp t¸c x·.
Trong c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt: c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn
cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n chñ yÕu lªn s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng hãa. C«ng
nghiÖp lµ ngµnh duy nhÊt trang bÞ c«ng cô lao ®éng cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ
quèc d©n.V× vËy, tèc ®é vµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh ®Õn tr×nh ®é
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. §ång thêi
qu¸ tr×nh ®ã còng t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng. Trong lÜnh vùc c¸ch
m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp cã vai trß to lín trong cñng cè vµ hoµn thiÖn
quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. C«ng nghiÖp cã quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ
nghÜa tiªn tiÕn nhÊt so víi ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c vÒ tÊt c¶ mäi mÆt. Do ®ã lµ
mÉu mùc ®Ó c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c noi theo trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
m×nh. C«ng nghiÖp th«ng qua viÖc trang bÞ kü thuËt cho c¸c ngµnh kinh tÕ (nhÊt lµ
n«ng nghiÖp) lµm cho ngµnh kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh vËy, søc
m¹nh cña c«ng nghiªp kh«ng chØ cã t¸c dông cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n
xuÊt x· héi chñ nghÜa trong b¶n th©n c«ng nghiÖp mµ cßn cã t¸c dông to lín ®Õn
toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n .
Trong c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt: "C«ng nghiÖp gi÷ vai trß v« cïng to
lín .Vai trß ®ã thÓ hiÖn chñ yÕu ë viÖc ®em c¸c thanh qu¶ cña c«ng nghÖ ¸p dông
vµo c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n b»ng c¸ch trang bÞ kü thuËt cho nã lµm cho c¸c
ngµnh ®ã cã nh÷ng bíc tiÕn míi vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¸ch
m¹ng khoa häc kü thuËt cña m×nh .
Trong lÜnh vùc t tëng v¨n hãa: C«ng nghiÖp lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Ó thay ®æi
tËn gèc c¸c t tëng vµ v¨n hãa cò, x©y dùng t tëng vµ v¨n ho¸ míi, n©nbg cao ®êi
sèng vËt chÊt vµ v¨n hãa cña nh©n d©n gãp phÇn b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé
®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng: vïng miÒn nói - ®ång b»ng, thµnh thÞ - n«ng th«n, lao ®éng
trÝ ãc - lao ®éng ch©n tay,... t¹o sù nhÊt trÝ vÒ chÝnh trÞ vµ tinh thÇn trong nh©n d©n.
Ngoµi ra trong c¸c lÜnh vùc kh¸c: c«ng nghiÖp còng ®ãng vai trß quan träng
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÜnh vùc ®ã. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nÒn kinh tÕ tõ
c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
th× vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau:
C«ng nghiÖp lµ c¬ së t¸i s¶n xuÊt më réng cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n
th«ng qua viÖc c«ng nghiÖp t¹o ra vµ trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho tÊt c¶ c¸c
ngµnh.
C«ng nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng cho viÖc ®æi míi c¸c ph¬ng tiÖn vËt
chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n gãp phÇn vµo viÖc CNH-H§H ®Êt níc.
Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ph©n bæ hîp lý h¬n lùc lîng s¶n xuÊt,
ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ cña ®Êt níc, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn,
lao ®éng vµ truyÒn thèng nghÒ nghiÖp cña ®Þa ph¬ng, vïng l·nh thæ.
C«ng nghiÖp lµ c¬ së cñng cè quèc phßng cña ®Êt níc, s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i ph-
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
¬ng tiÖn kü thuËt qu©n sù hiÖn ®¹i.
C«ng nghiÖp lµ c¬ së quyÕt ®Þnh cho viÖc s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt tríc hÕt lµ
c«ng cô lao ®éng ®Ó trang bÞ kü thuËt míi cho tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ.
C«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra mét bé phËn c¬ b¶n cña tæng s¶n phÈm quèc d©n vµ
mét phÇn lín quü tÝch lòy.
Liªn hÖ vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ë ViÖt nam.
ë níc ta trong thêi kú ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ têng, n«ng nghiÖp gi÷ vai trß
hµng ®Çu do ®ã vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ®èi víi n«ng nghiÖp cµng cã ý
nghÜa to lín biÓu hiÖn:
Trang bÞ c¬ cë vËt chÊt kü thuËt, c«ng cô s¶n xuÊt ,m¸y mãc hiÖn ®¹i ,®¸p øng
kÞp thêi vµ thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt hµng hãa.
Thu hót lao ®éng nhµn rçi trong n«ng nghiÖp b»ng c¸ch ®a c«ng nghiÖp vµo
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong n«ng th«n ®Ó tæ chøc
chÕ biÕn s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng.
Thu mua vµ chÕ biÕn kÞp thêi n«ng s¶n hµng hãa ®Ó khuyÕn khÝch n«ng nghiÖp
ph¸t triÓn.
T¹o ra thÞ trêng tiªu thô n«ng phÈm hµng hãa cña n«ng nghiÖp vµ trao ®æi
hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng cho nh©n d©n.
Nh×n chung, c«ng nghiÖp ViÖt Nam cha gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o v× c«ng cô lao
®éng mµ ngµnh c«ng nghiÖp trang bÞ vµ cung cÊp cho c¸c ngµnh kh¸c cßn bÞ h¹n
chÕ, phÇn lín ph¶i nhËp khÈu tõ níc ngoµi, lao ®éng cßn lµ thñ c«ng. N¨ng suÊt,
tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ hîp t¸c hãa ®Òu
thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi “C«ng nghiÖp níc ta cßn nhá yÕu,
sè lîng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· ®îc x©y dùng lµ ®¸ng kÓ song qu¸ thÊp so víi nhu
cÇu. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp
diÔn ra cßn chËm. Tuy nhµ níc cã chñ tr¬ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ l sè ®Þnh híng nh»m thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch ®ã; Nhng nh×n chung, qu¸ tr×nh nµy cßn mang
nÆng tÝnh tù ph¸t , c¬ cÊu míi cña ngµnh c«ng nghiÖp cha ®îc æn ®Þnh thùc sù. KÕt
cÊu h¹ tÇng níc ta cßn kÐm ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp cha thÓ ph¸t huy hÕt kh¶
n¨ng vèn cã cña m×nh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¬ së vËt chÊt cña hÖ thèng th«ng
tin liªn l¹c ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhng hÖ thèng th«ng tin liªn l¸c cha ®îc c¶i
thiÖn mét c¸ch thÝch hîp, m¹ng líi giao th«ng cßn khã kh¨n, ®êng x¸, kho tµng bÕn
b·i cha ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tuy nhiªn c«ng nghiÖp ViÖt nam ®· cã mét thêi kú ph¸t triÓn kh¸ dµi. Trong
qu¸ tr×nh ®ã c«ng nghiÖp ®· ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh lµ t¹o ra mét hÖ thèng c¬
së vËt chÊt ®¸ng kÓ bao gåm nhiÒu ngµnh t¹o ®îc mét hÖ thèng nèi nhiÒu doanh
nghiÖp cã sù kÕt hîp gióp ®ì lÉn nhau. C¬ cÊu c«ng nghiÖp dÇn dÇn ®îc h×nh thµnh
vµ c¶i biÕn cho phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ trêng. Trong c¬ cÊu ®· dÇn dÇn h×nh
thµnh mét sè ngµnh träng ®iÓm mòi nhän cã vai trß chi phèi sù ph¸t triÓn cña c«ng
nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ. §ã lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhiªn liÖu l6,4% gi¸ trÞ tæng
s¶n lîng c«ng nghiÖp n¨m l995 so víi l6,2% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp n¨m
l989.
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp :
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t huy vÞ trÝ chñ
®¹o cña c«ng nghiÖp. Do ®ã, kÕ häach c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµ mét bé phËn
träng yÕu trong kÕ ho¹ch hãa c«ng nghiÖp. V× vËy ®Ó kÕ ho¹ch hãa kinh tÕ ngµnh
c«ng nghiÖp cÇn ph¶i cã sù nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp .
Nh©n tè ¶nh hëng quyÕt ®Þnh lµ tiÕn bé KHKT. Nh©n tè nµy lµm xuÊt hiÖn c¸c
ngµnh s¶n xuÊt c«ng cô lao ®éng míi, lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh hiÖn ®¹i nh: chÕ
t¹o c«ng cô, s¶n xuÊt ph¬ng tiÖn tù ®éng hãa , s¶n xuÊt m¸y v« tuyÕn, s¶n xuÊt vËt
liÖu cao cÊp.
Tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp thÓ hiªn ë mèi quan hÖ g¾n bã
l©u ®êi gi÷a hai ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ. N«ng nghiÖp
cung cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm, lao ®éng, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp vµ lµ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cho c«ng nghiÖp.
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp phô thuéc vµo t×nh h×nh tµi nguyªn thiªn nhiªn cña
®Êt níc. Nh©n tè nµy t¹o ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt hay h¹n chÕ viÖc h×nh thµnh c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp - Trªn c¬ së ®ã x©y dùng mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp phong phó vµ
còng thÓ hiÖn ®îc tÝnh riªng biÖt, tÝnh mòi nhän cña c«ng nghiÖp mét níc.
§iÒu kiÖn lÞch sö kinh tÕ x· héi sÏ ®Ó l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ c¬ cÊu c«ng
nghiÖp mçi níc, ®ång thêi còng t¹o ra nh÷ng thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp trong thêi
kú. Phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë mçi níc còng ®îc thÓ
hiªn râ nÐt trong c¬ cÊu. Nh©n tè nµy t¸c ®éng gi¸n tiÕp qua nhu cÇu vµ lµ nhu cÇu
cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c.
Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ , tÝnh ®a d¹ng cña nhu cÇu, sù kh¸c nhau
vÒ diÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt ë c¸c níc ®ßi hái bÊt kÓ nÒn kinh tÕ nµo còng
cÇn cã sù trao ®æi kÕt qu¶ ho¹t ®éng lao ®éng, ChÝnh v× vËy cÇn ph¶i më réng mèi
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c níc, më réng thÞ trêng thÕ giíi.
C¸c nh©n tè trªn t¹o thµnh mét hÖ thèng phøc t¹p cã quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau vµ ®ång thêi ph¸t huy t¸c dông ¶nh hëng ®èi víi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp.
Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp níc ta còng lµ qu¸ tr×nh c¶i tiÕn c¬
cÊu c«ng nghiÖp nãi chung vµ c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng.
Vai trß cña c«ng nghiÖp trong sù nghiÖp CNH-H§H
Thùc chÊt cña CNH-H§H:
Thùc tiÔn lÞch sö ®· chØ râ r»ng ®Ó thñ tiªu t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, khai
th¸c tèi u c¸c nguån lùc vµ c¸c lîi thÕ, b¶o ®¶m nhÞp ®é t¨ng trëng nhanh vµ æn
®Þnh, gi¶i quyÕt c¬ b¶n c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi cÊp b¸ch,... Con ®êng ®Ó ®¹t ®îc
nhanh nhÊt lµ c«ng nghiÖp hãa (CNH). Sù nghiÖp CNH ë níc ta ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m
l960. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III (9/l960) cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam
®· quyÕt ®Þnh: “ NhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë MiÒn B¾c níc ta lµ CNH
x· héi chñ nghÜa , mµ mÊu chèt lµ u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng". Tr¶i qua qu¸
tr×nh lÞch sö l©u dµi th× quan ®iÓm ®ã cña §¶ng vÉn tiÕp tôc ®îc thùc hiÖn.
T¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú khãa VII cña §¶ng céng s¶n
ViÖt Nam ®· coi “C«ng nghiÖp hãa kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû
träng cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi
®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghÖ, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng nhanh hiÖu qu¶ cao vµ l©u
bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n" (KTQD) vµ cho ®Õn §¹i héi §¹i biÓu toµn
quèc lÇn thø VIII §¶ng ta ®· qu¸n triÖt t tëng CNH: "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa
víi nhÞp ®é t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶" (1) vµ ®¹i héi §¶ng VIII ®·
quyÕt ®Þnh : "TiÕp tôc n¾m v÷ng hai chiÕn lîc: x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ
tæ quèc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa".
VËy CNH lµ g× ? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, chóng ta h·y tham kh¶o thªm mét sè
c©u tr¶ lêi ®· cã:
Theo mét t¸c gi¶, B.Mazlish (13) th× c«ng nghiÖp hãa ®· cã ®îc “h×nh thï” cña
nã ë níc Anh vµo ®Çu thÕ kû XIX (giai ®o¹n thø nhÊt cña lÞch sö c«ng nghiÖp hãa
thÕ giíi), c¸i h×nh thï ®ã nãi mét c¸ch v¾n t¸t lµ mét qu¸ tr×nh: "®îc ®¸nh dÊu b»ng
mét sù chuyÓn ®éng tõ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp sang mét nÒn kinh
tÕ ®îc gäi lµ c«ng nghiÖp".
Mét t¸c gi¶ kh¸c, J.Ladiere (14) còng ®· cã mét ®Þnh nghÜa t¬ng tù : “C«ng
(1) Trang 33- V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VIII
(13) (14) (15) : Tµi liÖu tham kh¶o
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nghiÖp hãa lµ mét qu¸ tr×nh mµ c¸c x· héi ngµy nay chuyÓn tõ mét kiÓu kinh tÕ vÒ
chñ yÕu dùa trªn n«ng nghiÖp víi c¸c ®Æc ®iÓm n¨ng suÊt thÊp vµ t¨ng tr ëng cùc kú
thÊp hay b»ng kh«ng sang mét kiÓu kinh tÕ vÒ c¬ b¶n dùa trªn c«ng nghiÖp víi c¸c
®Æc ®iÓm n¨ng suÊt cao vµ t¨ng trëng t¬ng ®èi cao”.
Encyclopedic Francie”(15) cã ®Þnh nghÜa v¾n t¾t sau: “C«ng nghiÖp hãa, Ho¹t
®éng më réng tiÕn bé kü thuËt víi sù lïi dÇn cña tÝnh chÊt thñ c«ng trong s¶n xuÊt
hµng hãa vµ cung cÊp dÞch vô"
§Þnh nghÜa cña UNIDO ®i s©u h¬n vµo kh¸i niÖm “c«ng nghiÖp hãa": "c«ng
nghiÖp hãa lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy mét bé phËn
ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc d©n ®îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh
tÕ nhiÒu ngµnh ë trong níc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy
lµ cã mét bé phËn chÕ biÕn lu«n thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ
hµng tiªu dïng cã kh¶ n¨ng b¶o ®¶m cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é
cao, b¶o ®¶m ®¹t tíi sù tiÕn bé vÒ kinh tÕ - x· héi" (dÉn theo NguyÔn KÕ TuÊn l6).
§Þnh nghÜa nµy ®Æt c«ng nghiÖp hãa trong bèi c¶nh chung cña ph¸t triÓn kinh tÕ víi
néi dung c¬ b¶n lµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¬ së c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m ®Èy
nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi híng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu
kinh tÕ - x· héi.
KÕt luËn : Cã thÓ hiÓu “C«ng nghiÖp hãa" lµ mét qu¸ tr×nh mµ c¸c x· héi
chuyÓn tõ mét kiÓu kinh tÕ vÒ chñ yÕu dùa trªn n«ng nghiÖp víi ®Æc ®iÓm n¨ng suÊt
thÊp vµ t¨ng trëng cùc thÊp hay kh«ng t¨ng trëng sang mét kiÓu kinh tÕ vÒ c¬ b¶n
dùa trªn c«ng nghiÖp víi ®Æc ®iÓm n¨ng suÊt cao vµ t¨ng trëng t¬ng ®èi cao, sù
chuyÓn ®ã còng lµ sù biÕn ®æi hay chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ
khu vùc n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu sang khu vùc c«ng nghiÖp lµ chñ yÕu vµ sù biÕn ®æi
trong khu vùc c«ng nghiÖp mµ tríc hÕt lµ c«ng nghiÖp chÕ t¹o, sù chuyÓn ®· diÔn ra
nhê sù xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu nh÷ng c«ng nghÖ míi vµ viÖc ¸p dông ngµy cµng
réng r·i h¬n nh÷ng c«ng nghÖ ®ã; toµn bé qu¸ tr×nh ®îc ®Æt trong bèi c¶nh chung
cña ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn nãi chung.
Ngµy nay ®èi víi c¸c níc ®i sau t×nh h×nh ®· ®æi kh¸c, ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn
®Ò trong c«ng nghiÖp hãa cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p hay c«ng nghÖ ®Ó s½n sµng ®em ra
sö dông; vÊn ®Ò ë ®©y lµ ph¶i n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt phï
hîp víi hoµn c¶nh cña ®Êt níc. Do ®ã CNH g¾n víi H§H lµ mét kh¶ n¨ng, nhu cÇu
míi cña c¸c nãc ®i sau nh níc ta vµ nÕu kÕt hîp tèt th× sÏ rót ng¾n ®îc rÊt nhiÒu qu¸
tr×nh CNH .
VËy H§H lµ g×? hiÖn ®¹i hãa (H§H) lµ kh¾c phôc sù l¹c hËu mét hiÖn tîng
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
mang tÝnh hÖ thèng sù ph¸t triÓn còng lµ qu¸ tr×nh tæng hîp vÒ c¸c ph¬ng diÖn kinh
tÕ, v¨n hãa x· héi vµ chÝnh trÞ.
HiÖn ®¹i hãa kinh tÕ ®îc quyÕt ®Þnh bëi møc sèng cao h¬n do c«ng nghiÖp
c«ng nghÖ, tr×nh ®é chuyªn m«n cao trong s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao. HiÖn
®¹i ho¸ kinh tÕ cßn ®îc biÓu hiÖn ë sù gia t¨ng cña vèn víi quy m« tÝch lòy vµ ®Çu
t hiÖn ®¹i, sù tham gia réng r·i vµo thÞ trêng trªn c¬ së m«ut kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn
®¹i vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c .
HiÖn ®¹i hãa kinh tÕ còng kh«ng t¸ch rêi mét bé phËn hµnh chÝnh qu¶n lý h÷u
hiÖu, mét tr×nh ®é häc vÊn ngµy cµng n©ng cao cña ngêi lao ®éng, mét sù phæ cËp
réng r·i c¸c tri thøc khoa häc vµ ®æi míi c«ng nghÖ .
HiÖn ®¹i hãa x· héi vµ chÝnh trÞ lµ hoµn thiÖn c¬ cÊu x· héi, CNH c¸c chøc
n¨ng cña c¶ c¬ chÕ x· héi, lµm chuyÓn biÕn lèi øng sö cña con ngêi, thùc hiÖn cuéc
c¸ch m¹ng tri thøc th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin, t¨ng chi phÝ
gi¸o dôc. §¶m b¶o sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, tËp trung quyÒn lùc thùc hiÖn vµo n«ng
nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ ®æi míi mét c¸ch triÖt ®Ó .
C«ng nghiÖp hãa lµ mét chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ kinh tÕ x· héi cña ®Êt n íc.
Kh«ng thÓ CNH víi kü thuËt cæ ®iÓn vµ c¬ chÕ qu¶n lý cò. ë thêi ®iÓm hiÖn nay,
CNH nhÊt thiÕt ph¶i g¾n liÒn H§H. “C«ng nghiÖp hãa” kh«ng chØ lµ sù t¨ng thªm
mét c¸ch ®¬n gi¶n tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn KTQD mµ
lµ c¶ mét qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu, g¾n liÒn víi ®æi míi c«ng nghÖ t¹o nÒn t¶ng
cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt bÒn v÷ng vµ cã hiÖu qu¶ cao cña toµn bé nÒn KTQD,
CNH ph¶i biÕt ®i ®«i víi H§H kÕt hîp nh÷ng bíc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghiÖp vËn
dông ph¸t triÓn chiÒu réng vµ t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ®éi ngò lao ®éng hiÖn
nay víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu ph¸t triÓn chiÒu s©u t¹o nªn
nh÷ng mòi nhän theo tr×nh ®é tiÕn triÓn cña khoa häc c«ng nghiÖp thÕ giíi.
Nãi ®Õn H§H lµ nãi ®Õn mét qu¸ tr×nh l©u dµi ®Çy gian khæ cña viÖc c¶i biÕn
mét x· héi cæ truyÒn thµnh x· héi hiÖn ®¹i cã tr×nh ®é v¨n minh cao h¬n thÓ hiÖn
®Çy ®ñ h¬n nh÷ng gi¸ trÞ chung mµ nh©n lo¹i v¬n tíi. C¸c níc kh¸c th× cã thÓ tiÕn
hµnh CNH theo h×nh thøc kh¸c nhau b»ng con ®êng kh«ng hoµn toµn gièng nhau.
Trong qu¸ tr×nh CNH g¾n víi H§H ë níc ta hiÖn nay mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc
nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n lµ võa ph¶i ®i vµo c«ng nghiÖ hiÖn ®¹i. Ph¶i coi träng
c¶ khu vùc c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c¬ khÝ th«ng thêng lÉn khu vùc c«ng nghÖ.
§èi víi khu vùc c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c¬ khÝ th× khuyÕn khÝch chñ yÕu b»ng
chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, b»ng c¸c ho¹t ®éng th«ng tin phæ biÕn,
khoa häc vµ c«ng nghÖ, b»ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch viÖc th©m nhËp cña c«ng
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nghÖ truyÒn thèng. Cßn vÒ mÆt ®Çu t cña nhµ níc ®Ó ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc vµ
®Þnh híng cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu triÓn khai chñ yÕu lµ ph¶i tËp trung vµo
c«ng nghÖ cao nh: ®iÖn tö, tin häc, c«ng nghÖ tin häc, vËt liÖu míi, c¬ khÝ chÝnh x¸c
vµ tù ®éng hãa,... ®Ó t¹o mäi ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc ®i nhanh, ®i th¼ng vµo c¸c
ngµnh c«ng nghÖ cao kh«ng tù h¹n chÕ trong ph¹m vi c¸c ®iÖu kiÖn, tiÒn ®Ò hiÖn cã.
§Ó t×m hiÓu s©u h¬n vÒ CNH ta t×m hiÓu b¶n chÊt cña CNH :
C«ng nghiÖp hãa lµ mét qu¸ tr×nh trang bÞ vµ trang bÞ l¹i c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Tríc hÕt, lµ nh÷ng ngµnh chiÕm vÞ trÝ träng
yÕu, do vËy ph¶i g¾n liÒn qu¸ tr×nh CNH víi H§H c¶ phÇn cøng vµ phÇn mÒm cña
c«ng nghÖ lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh x· héi v¨n minh c«ng nghiÖp vµ c¶i tiÕn c¸c ngµnh
kinh tÕ ho¹t ®éng theo phong c¸ch cña nÒn c«ng nghiÖp lín hiÖn ®¹i .
H§H lµ c¸i ®Ých v¬n tíi trong qu¸ tr×nh CNH - sù v¬n lªn vÒ tr×nh ®é c«ng
nghÖ l¹i bÞ rµng buéc bëi yªu cÇu ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi; H§H chØ lµ
ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña qu¸ tr×nh CNH.
Qu¸ tr×nh CNH kh«ng chØ liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp mµ lµ qu¸ tr×nh
bao trïm tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña mét níc. C«ng nghiÖp lu«n lµ
ngµnh quan träng nh giai ®o¹n ®Çu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ cã lùc lîng c«ng
nghiÖp nhá bÐ, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ®¬n gi¶n vµ khai th¸c s¶n phÈm cña tµi
nguyªn thiªn nhiªn. C«ng nghiÖp lu«n lu«n giµnh ®îc sù u tiªn ph¸t triÓn.Tuy c«ng
nghiÖp kh«ng ®ång nhÊt víi CNH nhng kh«ng thÓ CNH nÕu kh«ng ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp. Bëi vËy c«ng nghiÖp dÊn dÇn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu, trong c¬ cÊu KTQD.
Qu¸ tr×nh CNH trong bÊt cø giai ®o¹n nµo ®Òu “võa lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ kü
thuËt võa lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi". Thùc hiÖn CNH sÏ thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu
kinh tÕ thÊp kÐm vÒ kinh tÕ. §ång thêi g¾n víi thñ tiªu t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ x· héi,
n©ng cao d©n trÝ, møc sèng cña nh©n d©n ®a x· héi ®Õn v¨n minh c«ng nghiÖp. Hai
qu¸ tr×nh nµy rµng buéc lÉn nhau, qu¸ tr×nh kinh tÕ kü thuËt t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt
kü thuËt cho viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung cña qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi. Ngîc l¹i qu¸
tr×nh kinh tÕ x· héi gãp phÇn t¹o nªn ®éng lùc cho qu¸ tr×nh kinh tÕ kü thuËt.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh më réng quan hÖ kinh
tÕ quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay më réng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ quèc
tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ trë thµnh mét xu thÕ ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ . Mçi n íc lµ mét bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi ë t¸c ®éng hç trî ë møc ®é kh¸c
nhau cña c¸c níc kh¸c vµ chÞu ¶nh hëng cña biÕn ®éng kinh tÕ x· héi chung cña thÕ
giíi. CÇn ph¶i ®¹t ®îc ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Êt níc trong x©y dùng hÖ thèng kinh
tÕ më, t¨ng cêng quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh c¹nh
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tranh vµ liªn kÕt KTQD. VÒ nguyªn t¾c viÖc thùc hiÖn CNH ph¶i dùa vµo nguån lùc
trong níc trong níc lµ chñ yÕu, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh trong níc ®Ó tham gia vµo
qu¸ tr×nh kinh tÕ quèc tÕ.
CNH kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n mµ lµ ph¬ng thøc cã tÝnh chÊt phæ biÕn
®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña mçi níc. §ã lµ x©y dùng c¬ së v©t chÊt kü thuËt ngµy
cµng hiÖn ®¹i, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån lùc cña ®Êt níc, b¶o ®¶m nhÞp ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi nhanh vµ æn ®Þnh c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho
nh©n d©n. Môc tiªu cô thÓ cña mçi níc phô thuéc quan ®iÓm cña hÖ thèng chÝnh trÞ
l·nh ®¹o, quy m« ph¬ng híng, nhÞp ®é CNH phô thuéc vµo quan ®iÓm chÝnh trÞ x·
héi cña ®Êt níc.
Tõ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ CNH ta thÊy ®îc tÝnh tÊt yÕu ph¶i CNH, H§H. C«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa lµ con ®êng tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu xa h¬n víi c¸c níc
xung quanh, tho¸t khái c¶nh mét níc kÐm ph¸t triÓn nghÌo ®ãi, gi÷ ®îc æn ®Þnh
chÝnh trÞ x· héi, b¶o vÖ ®îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa; CNH
lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu cña lÞch sö nh»m t¹o nªn nh÷ng chuyÓn biÕn c¨n b¶n vÒ
kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc trªn c¬ së khai th¸c c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ trong níc,
më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ, nhiÒu ngµnh víi nhiÒu
tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i.
Bíc vµo nh÷ng n¨m 60 th× c¸c níc c«ng nghiÖp míi, ch©u ¸ míi chØ lµ níc
kÐm ph¸t triÓn ®iÓn h×nh lµ thu nhËp quèc d©n thÊp (Nam TriÒu Tiªn n¨m 1961 ®¹t
87USD thua xa ViÖt Nam). ThÕ nhng tíi n¨m 1988 c¸c níc nµy ®· trë thµnh c¸c níc
ph¸t triÓn cïng NhËt vµ ch©u ¸. Gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm chung c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
míi ch©u ¸ n¨m 1988 lµ 396 tû USD vµ dù tÝnh tíi n¨m 2000 lµ 1039 tû USD lín
h¬n gi¸ trÞ s¶n phÈm cña phÇn ch©u ¸ cßn l¹i. Tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña
c¸c níc ngµy cµng cao: Singapore: 12,2% tõ n¨m 1965-1980 vµ h¬n 6% tõ n¨m
1980-1987; Nam TriÒu Tiªn: 16.6% tõ n¨m 1965-1980 vµ h¬n 10% tõ n¨m 1980
-1985. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc nµy lµ do ®· nhanh chãng CNH ®Êt níc.
Do vËy, tÊt yÕu ph¶i CNH-H§H ®Ó ®a ®Êt níc ®i lªn tho¸t khái t×nh tr¹ng yÕu
kÐm vÒ kü thuËt, l¹c hËu vÒ mäi mÆt nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn nh níc ta.
Trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc kh«ng thÕ thiÕu ®îc ngµnh s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp. C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín trong nÒn KTQD, lµ ngµnh
cung cÊp c«ng cô lao ®éng cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kh¸c nªn c¸c ngµnh kh¸c kh«ng thÓ
ph¸t triÓn nÕu thiÕu ngµnh c«ng nghiÖp. ChÝnh v× lÏ nµy, trong qu¸ tr×nh CNH-H§H
®Êt níc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lu«n chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu, lu«n ®îc u tiªn ph¸t
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
triÓn. Kh«ng thÓ CNH-H§H ®Êt níc nÕu kh«ng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp v×
kh«ng thÓ CNH-H§H trªn c¬ së nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Hai qu¸ tr×nh lu«n ®i
liÒn nhau vµ bæ trî cho nhau.
3.
Kinh nghiÖm CNH-H§H cña thÕ giíi:
LÞch sö CNH ®îc b¾t ®Çu tõ níc Anh cã chiÒu dµi 200 n¨m. Giê ®©y c¸c níc
CNH míi NICS ë ch©u ¸ ®· thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh CNH ®Êt níc trong thêi
gian ng¾n. Níc Anh cÇn 120 n¨m, c¸c níc T©y ¢u kh¸c vµ Mü cÇn trªn díi 80 n¨m,
NhËt cÇn h¬n 60 n¨m cßn nh÷ng con rång ch©u ¸ chØ cÇn 20 n¨m.
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ níc ta nãi riªng CNH ®ang lµ ®iÒu cÊp
b¸ch sèng cßn. Tõ mét níc vÉn mang tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp
nhá bÐ, tæng s¶n phÈm quèc d©n theo ®Çu ngêi vµo lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi (220USD
tÝnh ®Õn th¸ng 9/1993) chØ b»ng 1/9 Th¸i Lan, 1/14 Malaysia, 1/45 §µi Loan thÊp
h¬n Lµo vµ B¨ngla®et. Tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña níc ta kh«ng cßn c¸ch nµo
®i lªn thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x· héi v¨n minh ngoµi con ®uêng
CNH-H§H. Níc ta lµ níc thùc hiÖn CNH-H§H sau c¸c níc Ch©u ¢u vµ c¸c níc
c«ng nghiÖp míi ch©u ¸ do vËy ta häc ®îc nhiÒu kinh nghiÖm cña c¸c níc ®· tr¶i
qua vµ thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh CNH-H§H. Sau ®©y chóng ta sÏ cïng ®iÓm qua
mét sè kinh nghiÖm vÒ CNH-H§H.
Kinh nghiÖm quan träng cña qu¸ tr×nh CNH ë c¸c níc ASEAN lµ rÊt linh ho¹t
trong viÖc chuyÓn híng CNH thay thÕ nhËp khÈu sang CNH híng vÒ xuÊt khÈu. HÇu
hÕt c¸c níc ASEAN sau khi giµnh ®îc ®éc lËp ®Òu ¸p dông m« h×nh híng néi. §Ó
thùc hiÖn chiÕn lîc hµng xuÊt khÈu c¸c níc ®Òu tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
d©n téc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn nguyªn liÖu hoÆc l¾p r¸p c¸c hµng tiªu
dïng ®¬n gi¶n. Hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o dïng cho xuÊt khÈu nh×n chung lµ kh«ng
®¸ng kÓ. MÆc dï cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho nÒn kinh tÕ song chiÕn lîc ph¸t
triÓn kinh tÕ híng néi cña c¸c níc ASEAN kh«ng cã hiÖu qu¶. Hµng c«ng nghiÖp
s¶n xuÊt kh«ng thÓ xuÊt khÈu ra níc ngoµi, kh«ng c¹nh tranh ®îc thÞ trêng thÕ giíi.
Trong khi ®ã c¸c níc NICS ë ®ã vµ B¾c ¸ nhê chiÕn lîc ph¸t triÓn híng ngo¹i ®· ®a
nÒn kinh tÕ ë ®©y ph¸t triÓn nhanh chãng. §iÒu nµy t¸c ®éng ®Õn chiÕn lîc ph¸t
triÓn cña c¸c níc ASEAN.
Vµo thËp kû 60 c¸c níc ASEAN ¸p dông chiÕn lîc ph¸t triÓn CNH híng vÒ
xuÊt khÈu vµ ®îc ®Èy m¹nh thùc hiÖn vµo thËp kû 80. §iÓm næi bËt lµ kÕt hîp s¶n
phÈm n«ng nghiÖp truyÒn thèng, s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng víi s¶n phÈm cã
hµm lîng kü thuËt cao. §¹t ®îc kÕt qu¶ nµy lµ nhê hai ph¬ng ph¸p chñ yÕu:
B¶o hé hÇu hÕt c¸c níc ASEAN (trõ níc Singapo) ®Òu ¸p dông biÖn ph¸p b¶o
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hé c¶ thÞ trêng xuÊt khÈu vµ thÞ trêng nhËp khÈu.
ChÝnh s¸ch tÝch cùc th©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi.
Cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t: Lý luËn CNH chØ ra lµ sù thµnh b¹i cña qu¸
tr×nh CNH lµ ë vÊn ®Ò vèn ®Çu t vµ con ngêi. Trong bèi c¶nh nh÷ng n¨m 50 ®Õn
cuèi thËp kû 90 xu híng vËn ®éng cña vèn ®Çu t cã sù thay ®æi. Do nhiÒu lý do kh¸c
nhau mµ vèn ®Çu t chuyÓn sang c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Song ë hoµn c¶nh
®ã c¸c níc ASEAN ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cho ®Çu t ch¶y vµo níc
m×nh:
Më cöa kh«ng h¹n chÕ ®Çu t níc ngoµi
T¹o m«i trêng ®Çu t thuËn lîi
KhuyÕn khÝch vËt chÊt ®Ó thu hót vèn ®Çu t
§Æc biÖt ph¸t triÓn c¸c khu chÕ xuÊt ®Ó ph¸t triÓn ngo¹i tÖ thu hót vèn, gi¶i
quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ khuyÕn khÝch khu vùc kinh tÕ d©n
téc.
Chó träng gi¸o dôc v¨n hãa truyÒn thèng vµ gi¸o dôc híng nghiÖp cho ngêi
lao ®éng. Tríc hÕt chÝnh phñ chó träng gi¸o dôc luËt ph¸p vµ truyÒn thèng d©n téc.
§Æc biÖt quan t©m ®Õn gi¸o dôc híng nghiÖp tõ phæ th«ng ®Õn ®¹i häc, thóc ®Èy ¸p
dông khoa häc kü thuËt nh»m n©ng cao tr×nh ®é cho ngêi lao ®éng. Cho phÐp ph¸t
triÓn réng r·i m¹ng líi gi¸o dôc ®Çu t nghiªn cøu khoa häc kü thuËt.
Chó träng c«ng nghiÖp híng vÒ xuÊt khÈu ®ång thêi quan t©m ®Õn ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp võa vµ nhá. Qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp cã kü thuËt cao, cã gi¸ trÞ gia t¨ng lín. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhá chiÕm tû
träng nhá bÐ tuy vËy thÞ trêng ph¸t triÓn l¹i ®ßi hái quan t©m ®Õn doanh nghiÖp nhá
v× nhiÒu lý do vµ ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhá c¸c níc ®·:
Tõng bíc xãa bá quan niÖm cha ®óng vÒ vai trß cña c«ng nghiÖp nhá.
T¨ng cêng vai trß cña chÝnh phñ ®Ó hç trî viÖc cung cÊp th«ng tin thÞ tr êng
cho doanh nghiÖp nhá.
Hç trî ®µo t¹o cho c«ng nghiÖp nhá
Tæ chøc Marketing quèc tÕ
- ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhá
T¨ng cêng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc vµo CNH. Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo
CNH ë ASEAN lµ võa ph¶i theo chuÈn mùc quèc tÕ. Môc tiªu cña c¸c níc nµy lµ:
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§iÒu tiÕt c«ng nghiÖp nh»m t¨ng tû lÖ c«ng nghiÖp trong GDP, thay ®æi c¬ cÊu
kinh tÕ vµ cã lîi cho c«ng nghiÖp.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c©n ®èi nh»m x©y dùng c¬ cÊu thÞ trêng cã sù c¹nh
tranh, c©n ®èi gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng.
Gi¶i quyÕt c¬ b¶n vÒ x· héi, c¶i tiÕn cuéc sèng cña ngêi nghÌo.
Gi¶i quyÕt c©n b»ng d©n téc
Gia t¨ng thu nhËp ngo¹i hèi...
§Ó thùc hiÖn c¸c níc nµy ®· sö dông biÖn ph¸p: VÒ tæ chøc, thµnh lËp ban ®Çu
tõ BOI kÕt hîp qu¶n lý kinh tÕ. VÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ: cã ®Þnh h íng chiÕn lîc cho
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, can thiÖp vµo ngo¹i th¬ng, b¶o hé kinh tÕ vµ can thiÖp vµo
thÞ trêng lao ®éng th«ng qua ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu, can thiÖp vµo thÞ trêng vèn
th«ng qua ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh gi¸ c¶, thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi.
II/ C«ng nghiÖp vµ qu¸ tr×nh CNH-H§H ë ViÖt Nam trong thêi gian qua:
1.
Thùc tr¹ng qu¸ tr×nh CNH-H§H ë ViÖt Nam:
C¨n cø vµo sù ®æi míi thùc sù, toµn diÖn vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh
CNH ë níc ta thêi gian qua cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n c¬ b¶n: tõ n¨m 1960-1986
vµ tõ 1986 ®Õn nay.
Giai ®o¹n 1960-1986:
§Æc trng c¬ b¶n cña giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn mét chiÕn lîc nhÊt qu¸n ®îc
x¸c ®Þnh tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø III (9/1960). §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh
“nhiÖm vô trung t©m cña c¶ thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c níc ta lµ CNH XHCN mµ
mÊu chèt lµ ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp nÆng” 1 vµ chñ tr¬ng CNH lµ “X©y dùng mét
nÒn kinh tÕ XHCN c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i, kÕt hîp c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, lÊy
n«ng nghiÖp lµm nÒn t¶ng, u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý ®ång
thêi ra søc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ” 2. ChiÕn lîc nµy ®îc cñng cè
vµ bæ sung qua c¸c thêi kú ®¹i héi IV (12/1976) V(1981) vµ c¸c héi nghÞ trung ¬ng,
®¹i héi §¶ng.
§Ó thùc hiÖn chiÕn lîc nµy, chóng ta ®· tËp trung mäi nguån lùc trong níc vµ
níc ngoµi, chóng ta ®· tËp trung mäi nguån lùc trong níc vµ níc ngoµi, tranh thñ sù
viÖn trî vµ gióp ®ì cña c¸c níc b¹n XHCN... chó träng mét kho¶ng thêi gian chóng
1 §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam . NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn III,
1960.
2 §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam . NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn III,
1960.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ta ®· h×nh thµnh ®îc mét nÒn kinh tÕ ®a ngµnh, cã c¸c ngµnh quan träng nh c¬ khÝ,
luyÖn kim, ®iÖn n¨ng, khai th¸c than...
Trong thêi kú 1961-1965 tèc ®é t¨ng b×nh qu©n gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng
nghiÖp lµ 13,4%, cña n«ng nghiÖp lµ 4,1%. Do vËy, tû träng cña c«ng nghiÖp trong
TNQD t¨ng 16% N¨m 1957 lªn 18,2%, n¨m 1960 vµ 22,2% n¨m 1965. Cßn tû
träng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 44,3% n¨m 1957 xuèng 42,3% (1960) vµ 41,7% (1965).
§Õn n¨m 1964 miÒn B¾c níc ta ®· c¨n b¶n gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc vµ ®¸p
øng ®îc 90% nhu cÇu hµng tiªu dïng vµ ®ång thêi b¾t ®Çu t¹o nguån tÝch lòy trong
níc. Trong nh÷ng n¨m cã chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña §Õ quèc Mü víi chi phÝ ph¸t
triÓn kinh tÕ vÉn t¨ng lªn 5,7 lÇn so víi n¨m 1955-1957, gÊp 2,4 lÇn so víi 1960 vµ
1,8 lÇn so víi 1964. Nhµ níc ®· giµnh ®Õn 80% tæng sè vèn ®Çu t cho c«ng nghiÖp
nÆng trong n¨m 1960-1965. Vèn ®Çu t cho c«ng nghiÖp nhãm A t¨ng 11,2 lÇn,
nhãm B: 6,9 lÇn trong thêi kú 1960-1965. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp nÒn kinh tÕ lu«n ë
t×nh tr¹ng nhËp siªu.
Nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng quan träng ®· ®îc x©y
dùng vµ ph¸t triÓn nh ®iÖn, than, c¬ khÝ, luyÖn kim, hãa chÊt, vËt liÖu x©y dùng. Tèc
®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thuéc nhãm A nhanh h¬n tèc ®é ph¸t triÓn
chung cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. N¨m 1975 so víi 1955 gi¸ trÞ s¶n lîng ngµnh
®iÖn lùc gÊp 22,3 lÇn, cña ngµnh c¬ khÝ gÊp 59,8 lÇn vµ ngµnh hãa chÊt gÊp 79,1
lÇn, trong lóc toµn ngµnh c«ng nghiÖp chØ t¨ng 16,2 lÇn. Mét sè vïng l·nh thæ ®·
h×nh thµnh trung t©m c«ng nghiÖp nh Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, Hµ B¾c,
ViÖt Tr×, Th¸i Nguyªn, Thanh Hãa, Vinh... DÇn dÇn h×nh thµnh nªn nh÷ng vïng
c«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa, nhê chñ tr¬ng kÕt hîp ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trung ¬ng víi c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng, nªn hÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè, thÞ trÊn ®Òu ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng. §éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt, c«ng nh©n kü thuËt
t¨ng kh¸ nhanh, lµ vèn quý quan träng cho qu¸ tr×nh CNH ë thêi kú nµy vµ thêi kú
sau. N¨m 1975 so víi n¨m 1955 sè c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc t¨ng
nhanh h¬n 129 lÇn, c¸n bé cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp t¨ng gÊp h¬n 84
lÇn, c«ng nh©n kü thuËt n¨m 1975 t¨ng gÊp 6 lÇn n¨m 1960.
Chóng ta ®· cè g¾ng lín trong viÖc t¨ng cêng trang bÞ kü thuËt vµ øng dông
khoa häc trong c¸c ngµnh kinh tÕ, hÇu hÕt ®Òu ®îc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ cña níc ngoµi. §i liÒn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hµng lo¹t thµnh phè thÞ trÊn ®·
xuÊt hiÖn qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa diÔn ra nhanh. Thêi gian nµy §¶ng cã chñ tr ¬ng u
tiªn ph¸t triÓn hÖ thèng y tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc.
Sau n¨m 1975 thèng nhÊt ®Êt níc do vËy ®ßi hái ph¶i cã chiÕn lîc CNH thÝch
hîp h¬n. Nhng thùc tÕ, ®êng lèi CNH do §¶ng ®Ò ra vÉn gi÷ nguyªn.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Do chñ tr¬ng n«n nãng chñ quan duy ý chÝ vµ víi sai lÇm trong c«ng t¸c chØ
®¹o, trong c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch nÒn thêi kú ®Çu 1974-1980 nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh
tr¹ng suy tho¸i, khñng ho¶ng, c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng trë nªn bÊt hîp lý vµ mÊt
c©n ®èi nghiªm träng. N«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu
trong níc, c«ng nghiÖp nÆng kh«ng ph¸t huy ®îc t¸c dông. Thêi kú 1976-1980 tæng
s¶n phÈm x· héi chØ t¨ng 1,4%; thu nhËp quèc d©n chØ t¨ng 0,6%. Trong khi ®ã d©n
sè t¨ng 2,24%/n¨m, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n chØ t¨ng 0,6%, trong ®ã c«ng
nghiÖp quèc doanh gi¶m 2,6%; s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 1,9%. Qu¸
tr×nh CNH diÔn ra cã nhiÒu khã kh¨n vµ chËm ch¹p v× thiÕu nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ
c¬ b¶n. HiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt thÊp so víi nguån vèn vµ c«ng søc bá ra. Nguån lùc bÞ
l·ng phÝ nhiÒu, c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi cha cã tÝch lòy néi bé.
Nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng CNH ë giai ®o¹n nµy lµ:
NhËn thøc vÒ CNH cßn ®¬n gi¶n, phiÕn diÖn vµ ®ång nhÊt c¸ch ®i víi thùc
chÊt cña CNH, coi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng chÝnh lµ CNH, dËp khu«n m¸y mãc
lý luËn vµ m« h×nh CNH ë Liªn X«.
ChiÕn tranh kÐo dµi, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tËp trung trÝ lùc ®Çu t cho nghiªn cøu
lý luËn vµ chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn lîc CNH.
Cha x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ, vai trß cña c«ng nghiÖp trong suèt mét thêi gian dµi,
do ®ã cha t¹o ®îc nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho CNH.
- Nãng véi trong c¶i t¹o XHCN, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ t nh©n vµ c¸ thÓ v× vËy kh«ng huy ®éng ®îc c¸c nguån lùc trong níc tham gia vµo
CNH ®Êt níc. Tríc t×nh h×nh ®ã §¹i héi §¶ng V (1981) ®· x¸c ®Þnh: “Néi dung
chÝnh cña CNH XHCN trong nh÷ng n¨m 1981-1985 vµ nh÷ng n¨m 80 lµ tËp trung
sù ph¸t triÓn m¹nh n«ng nghiÖp, coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu ®a n«ng
nghiÖp lªn s¶n xuÊt lín XHCN, ra søc ®Èy m¹nh hµng tiªu dïng, tiÕp tôc x©y dùng
mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng quan träng” 1. Sù thay ®æi ®ã bíc ®Çu ®· cã t¸c
dông ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ CNH. B×nh qu©n hµng n¨m s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp t¨ng 0,5%; TNQD t¨ng tõ 20,5% n¨m 1980 lªn 30% n¨m 1985.
Giai ®o¹n tõ n¨m 1986 ®Õn nay:
§©y lµ thêi kú ®æi míi toµn diÖn vµ ®ång bé c¶ vÒ nhËn thøc quan ®iÓm vµ tæ
chøc chØ ®¹o thùc hiÖn §¹i héi lÇn thø VI ®· x¸c ®Þnh râ quan ®iÓm vµ chñ tr ¬ng,
ph¬ng híng ®æimíi kinh tÕ - x· héi ë níc ta trong chÆng ®êng ®Çu tiªn cña thêi kú
qu¸ ®é lªn CNXH, §¹i héi kh¼ng ®Þnh: “TiÕp tôc x©y dùng nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt
1 V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cho viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa XHCN trong chÆng ®êng tiÕp theo”2 vµ “Tríc
m¾t lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 1986-1990, ph¶i thËt sù tËp trung søc ngêi, søc cña vµo viÖc
thùc hiÖn cho ®îc 3 ch¬ng tr×nh môc tiªu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm, hµng tiªu dïng
vµ hµng xuÊt khÈu”3.
Tõ quan ®iÓm vµ chñ tr¬ng míi trªn §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cô thÓ hãa b»ng c¬
chÕ vµ b»ng c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thùc hiÖn cô thÓ lµ: chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi, chÝnh s¸ch
tµi chÝnh tiÒn tÖ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, chuyÓn c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu
bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
Nhê vËy nÒn kinh tÕ ®· vît qua tr¹ng th¸i suy gi¶m l¹m ph¸t ®¸ng kÓ, ®iÒu
chØnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý h¬n, tiÕp tôc c«ng nghiÖp hãa. L¹m ph¸t tõ møc 3 con
sè n¨m 1986: 5887,2%; n¨m 1987:417,6% ; n¨m 1988: 410,9%; gi¶m xuèng cßn
hai con sè n¨m 1989: 30%; n¨m 1990: 52,8%. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m cña
tæng s¶n phÈm x· héi lµ 4,8%. Thu nhËp quèc d©n: 3,9%; gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng
nghiÖp 5,2%, gi¸ trÞ tæng s¶n lîng n«ng nghiÖp 3,5%; gi¸ trÞ xuÊt khÈu 28%; gi¸ trÞ
nhËp khÈu 8%. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu c¬ b¶n ®îc h×nh thµnh nh dÇu má, than
®¸, l©m h¶i s¶n, g¹o. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc t¨ng nhanh.
Thu nhËp quèc d©n n¨m 1991 t¨ng 2,4% so víi n¨m 1990, n¨m 1992 t¨ng 5,4% so
víi 1991. S¶n lîng c«ng nghiÖp t¨ng 5,3% (1991) vµ 15,5% (1992).
C¬ cÊu c«ng nghiÖp bíc ®Çu cã sù chuyÓn dÞch theo híng thÝch hîp vµ cã hiÖu
qu¶ h¬n. N¨m 1986 c¬ cÊu tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp, ngµnh ®iÖn lùc chiÕm
3,66%; c¬ khÝ 9,65%; hãa chÊt ph©n bãn cao su 8,26% th× n¨m 1990 tû träng t¬ng
øng c¸c ngµnh ®ã lµ 5,1% - 15,9% - 9,4%.
Gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhãm A vµ c«ng nghiÖp nhãm B ®· bíc ®Çu cã sù
®iÒu chØnh trong sù ph¸t triÓn theo híng chó träng thÝch ®¸ng h¬n ®Õn c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp nhãm B ®Ó ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu vµ tiªu dïng trong níc vµ ®Ó sö
dông tèt h¬n c¸c nguån lùc víi kü thuËt truyÒn thèng lao ®éng. C«ng nghiÖp ngoµi
quèc doanh ®· ®îc ph¸t triÓn chiÕm 31,4% (1976) vµ 43% (1989) cßn c«ng nghiÖp
quèc doanh n¨m 1989 chiÕm 57%.
§Ó tiÕp tôc nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr¬ng chÝnh s¸ch ®æi míi, §¹i héi §¶ng lÇn
thø VII ®· chØ râ: “§Ó thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc m¹nh theo con ®êng XHCN
®iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i c¶i tiÕn c¨n b¶n t×nh tr¹ng kinh tÕ - x· héi kÐm ph¸t
triÓn, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt CNH theo híng hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi viÖc ph¸t
2 V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V
3 V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn lµ nhiÖm vô trung t©m nh»m tõng bíc x©y
dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña XHCN kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng
x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n” 1. §¹i héi §¶ng VII còng x¸c ®Þnh môc tiªu
kinh tÕ cña kÕ ho¹ch 5 n¨m (1991-1995): “§Èy lïi vµ kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t, æn
®Þnh ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ nÒn s¶n xuÊt x· héi, æn ®Þnh vµ tõng bíc c¶i
thiÖn ®êi sèng nh©n d©n vµ b¾t ®Çu cã tÝch lòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ” 2 .
Qu¸ tr×nh ®æi míi ®· t¹o nªn ®îc nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi,
thµnh tùu CNH trong nh÷ng n¨m 1991,1992,1993 cao h¬n, cã chÊt lîng h¬n, ®i vµo
thùc tÕ h¬n so víi nhiÒu n¨m tríc ®©y - l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ, tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ
xuÊt khÈu lín h¬n tæng s¶n phÈm x· héi. C¸n c©n thanh to¸n chuyÓn tõ thiÕu hôt
9% GDP gi÷a n¨m 1980 sang thÆng d 2%GDP. Tæng s¶n phÈm trong níc 1991 t¨ng
6,1% so víi n¨m 1990. Trong ®ã gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp t¨ng 10,4%;
n«ng nghiÖp t¨ng 1,9%; xuÊt khÈu t¨ng 13,2%.
Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m ®æi míi kh«ng chØ thÓ hiÖn ë tèc
®é t¨ng trëng mµ quan träng h¬n lµ ë sù chó träng ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp, vµ ë sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng
s¶n xuÊt g¾n víi thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh cã lîi thÕ
so s¸nh, c¸c ngµnh cã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn KTQD vµ ®a d¹ng
hãa c¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh. Ngµnh dÇu khÝ cã sù ph¸t triÓn vît bËc, ngµnh
than cã khèi lîng xuÊt khÈu vît 1,6 triÖu tÊn, ngµnh s¶n xuÊt ®iÖn ph¸t triÓn m¹nh,
ngµnh dÖt vµ may mÆc còng ph¸t triÓn phôc vô nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn l¬ng thùc, thùc phÈm ®· cã bíc tiÕn míi gãp phÇn ®a s¶n lîng g¹o xuÊt khÈu ®¹t 2 triÖu tÊn.
Qua nghiªn cøu hai giai ®o¹n ph¸t triÓn cña CNH ta thÊy trong suèt 30 n¨m qu
qu¸ tr×nh CNH XHCN ë níc ta ®· giµnh ®îc thµnh tùu vµ th¾ng lîi. Kiªn tr× thùc
hiÖn CNH kh«ng chØ trong nh÷ng n¨m hßa b×nh mµ ngay c¶ trong thêi kú chèng
chiÕn tranh ph¸ ho¹i. Bíc ®Çu t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong c¸c ngµnh KTQD
nhÊt lµ trong c«ng nghiÖp (®iÖn, dÇu mì, xi m¨ng, luyÖn kim...) thóc ®Èy qu¸ tr×nh
thay ®æi tõ gi¶n ®¬n, l¹c hËu tr× trÖ kÐm hiÖu qu¶, dÇn dÇn tiÕn tíi mét c¬ cÊu cã
nhiÒu ngµnh, nhiÒu thµnh phµn trong nh÷ng n¨m ®µu cña qu¸ tr×nh ®æi míi CNHH§H ®· mang s¾c th¸i míi, ®· cã sù ®iÒu chØnh môc tiªu, néi dung vµ bíc ®Çu
®ång bé hãa, cô thÓ b»ng c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch. Do vËy CNH-H§H ®· ®îc tiÕn hµnh
phï hîp h¬n víi hoµn c¶nh quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng trong níc, c¸c tiÒm n¨ng
nguån lùc cña ®Êt níc bíc ®Çu ®îc kh¬i dËy, kinh tÕ ph¸t triÓn thùc chÊt h¬n. T¹o
1 C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH
2 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ra nguån lao ®éng vµ ®éi ngò lao ®éng dåi dµo víi tr×nh ®é d©n trÝ ®îc n©ng cao, tû
träng lao ®éng cã tr×nh ®é nghÒ nghiÖp kü thuËt ngµy cµng cao.
Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh CNH-H§H ë níc ta h¬n 30 n¨m qua cßn nh÷ng tån t¹i:
Qu¸ tr×nh CNH diÔn ra qu¸ chËm
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn chËm ch¹p, c¬ cÊu kinh tÕ thiÕu n¨ng
®éng, hiÖu qu¶ thÊp, chøa ®ùng nhiÒu bÊt hîp lý, nhiÒu mÆt mÊt c©n ®èi nghiªm
träng... cha kÕt hîp tèt c¬ cÊu ngµnh víi c¬ cÊu thµnh phÇn vµ c¬ cÊu l·nh thæ trong
mét tr¹ng th¸i ®ång bé, n¨ng ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu chung
cña ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt c«ng nghÖ thÊp kÐm, mÊt c©n ®èi, ®æi míi chËm.
Sù nghiÖp CNH-H§H ph¶i ®¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n m©u thuÉn do sai
lÇm tríc ®©y ®Ó l¹i vµ do thö th¸ch míi ®a tíi. §ã lµ tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao, ®êi
sèng thÊp, tû lÖ tÝch lòy vµ ®Çu t thÊp, s¶n xuÊt kinh doanh gÆp khã kh¨n vÒ vèn vµ
thÞ trêng s¶n xuÊt.
2.
Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua:
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi, khu vùc c«ng
nghiÖp ph¶i ®¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n kh¸ gay g¾t. Do nh÷ng khuyÕt ®iÓm, sai
lÇm trong qu¸ khø vÒ chÝnh s¸ch c¬ cÊu vµ chÝnh s¸ch ®Çu t, ®Õn nay c«ng nghiÖp níc ta cã trªn 4584 xÝ nghiÖp nhng tr×nh ®é c«ng nghÖ chØ ®¹t tõ 60%-70% møc
trung b×nh cña thÕ giíi. ThËm chÝ cã lo¹i chØ b»ng 15-20%. NhiÒu lo¹i thiÕt bÞ sö
dông ®· lµm cho møc hao phÝ nguyªn liÖu gÊp 2 ®Õn 3 lÇn møc trung b×nh cña thÕ
giíi. NÐt næi bËt lµ thiÕt bÞ cò, thiÕu phô tïng thay thÕ, thiÕu b¶o dìng vµ söa ch÷a
nªn thiÕt bÞ ngµy cµng xuèng cÊp nghiªm träng. Theo con sè kiÓm kª ngµy 1-11990 TSC§ cña c«ng nghiÖp (chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp quèc doanh) lªn tíi gÇn
29.000tû ®éng, gi¸ trÞ cßn l¹i h¬n 16.500 tû ®ång. Trong ®ã m¸y mãc thiÕt bÞ ®îc sö
dông trùc tiÕp ®Ó lµm ra s¶n phÈm chØ chiÕm 26%, cßn nhµ cöa vËt kiÕn tróc chiÕm
tû träng ®Õn 36%.
Do cha ý thøc ®Çy ®ñ vÒ gi¸ thµnh vµ chÊt lîng, nhÊt lµ cha cã quan ®iÓm râ
rµng trang viÖc n©ng cao ®Æc tÝnh kü thuËt cña s¶n phÈm vµ quy tr×nh s¶n xuÊt nªn
gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt thêng cao, chÊt lîng kÐm, h×nh d¸ng xÊu, v× thÕ s¶n
phÈm khã tiªu thô. Trong thêi gian qua chØ cã 70% s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn xuÊt
khÈu. NhiÒu xÝ nghiÖp ®ßi hái ®îc trang bÞ vµ H§H nhng l¹i gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ
nguån vèn ®Çu t.
PhÇn lín c¸c xÝ nghiÖp chØ míi ho¹t ®éng 50%-60% c«ng suÊt m¸y. Tr×nh ®é
20
.DOC 
39 
62 
119 
