Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
l¹m ph¸t vµ t¸c ®éng cña l¹m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ
A - Më ®Çu
BÊt kú nÒn kinh tÕ nµo, tõ m« h×nh tËp trung quan liªu bao cÊp ®Õn kinh
tÕ thÞ trêng, muèn ph¸t triÓn v÷ng m¹nh ®Òu ph¶i quan t©m ®Æc biÖt tíi tam
gi¸c: t¨ng trëng, thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t. Chóng liªn kÕt hay ®èi lËp, chóng
liªn hîp nh÷ng nhÞp ®é cña t¨ng trëng, sù t¨ng lªn hay tôt xuèng cña nh÷ng
líp thÊt nghiÖp díi lµm sãng l¹m ph¸t. L¹m ph¸t, ®ã lµ hiÖn tîng mÊt c©n
b»ng kinh tÕ phæ biÕn, lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña kinh tÕ thÞ trêng. L¹m ph¸t ®îc coi lµ con quû gím nhÊt trªn tr¸i ®Êt, Ýt nhÊt lµ xÐt vÒ triÓn väng chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn l¹m ph¸t còng cã tÝnh chÊt hai mÆt cña nã. Mét mÆt
nã kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nÕu tèc ®é t¨ng cña nã phï hîp víi tèc ®é
t¨ng trëng kinh tÕ. MÆt kh¸c, nÕu tèc ®é l¹m ph¸t t¨ng cao sÏ g©y ra nh÷ng
biÕn ®éng kinh tÕ hÕt søc nghiªm träng, nh biÕn d¹ng c¬ cÊu s¶n xuÊt vÒ viÖc
lµm, thu nhËp bÊt b×nh ®¼ng, tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng....
V× vËy, ®Ó cã thÓ æn ®Þnh kinh tÕ ë mét møc nhÊt ®Þnh, l¹m ph¸t cÇn
gi¶m xuèng ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Vµ thùc tÕ lµ xu híng gi¶m l¹m ph¸t
g©y ra t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t, ®©y còng lµ biÓu hiÖn cña nÒn kinh tÕ tr× trÖ khñng
ho¶ng. Nªn muèn æn ®Þnh ®Êt níc c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn
lîi vµ nghÜa vô cña mçi ngêi d©n th× vÊn ®Ò t¨ng trëng kinh tÕ vµ chèng l¹m
ph¸t ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch thèng nhÊt. §©y lµ mét vÊn ®Ò vÜ m« lín,
mét m¶ng quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ .... v× vËy ®ßi hái chóng ta ph¶i
n¾m v÷ng lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t. ChØ cã thÊu hiÓu mét c¸ch khoa häc vÒ
lý thuyÕt l¹m ph¸t th× míi cã thÓ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Trong thùc tÕ l¹m ph¸t lµ g×? Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t cã ®a d¹ng kh«ng?
NÒn kinh tÕ bÞ c¬n sãng l¹m ph¸t t¸c ®éng nh thÕ nµo? Chóng ta lµm thÕ nµo
®Ó phßng chèng vµ kh¾c phôc hËu qu¶ cña nã?.. Hy väng lµ víi ®Ò ¸n “L¹m
ph¸t vµ t¸c ®éng cña l¹m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ ” cã thÓ phÇn nµo tr¶ lêi ®îc
c¸c c©u hái nµy.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Däc chiÒu dµi lÞch sö, ®· cã rÊt nhiÒu c¸c nhµ kinh tÕ häc nghiªn cøu vÒ
l¹m ph¸t. Mçi nhµ kinh tÕ häc, mçi trêng ph¸i ®Òu cã quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ
l¹m ph¸t. Gãc nh×n nµo còng cã nh÷ng sù ®¸nh gi¸, lêi khuyªn vµ dù b¸o
kh¸ch quan, v« t, nghiªm tóc. Lµ sinh viªn khoa Tµi chÝnh - Ng©n hµng, mét
cö nh©n kinh tÕ t¬ng lai, em thùc sù say mª vµ høng thó t×m hiÓu vÒ l¹m ph¸t.
Nhng do h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc, giíi h¹n vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm ... ch¾c
h¼n “vÊn ®Ò l¹m ph¸t” em nªu ra trong ®Ò ¸n nµy cha toµn diÖn vµ s©u s¾c.
§©y còng chØ lµ 1 gãc nh×n vÒ l¹m ph¸t díi l¨ng kÝnh cña mét sinh viªn.
RÊt mong nhËn ®îc sù th«ng c¶m cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®äc.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Lu ThÞ H¬ng ®· tËn t×nh híng dÉn
cho em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy mét c¸ch thuËn lîi nhÊt.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B- Néi dung
Ch¬ng 1: L¹m ph¸t
1. 1 Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ l¹m ph¸t
1. 1. 1 Kh¸i niÖm l¹m ph¸t
Khi nghiªn cøu chÕ ®é lu th«ng tiÒn giÊy, chóng ta thÊy r»ng do tiÒn giÊy
lµ dÊu hiÖu cña vµng, thay thÕ cho vµng trong chøc n¨ng ph¬ng tiÖn lu th«ng
vµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n. TiÒn giÊy lµ vËt kh«ng cã gi¸ trÞ b¶n th©n mµ chØ cã
gi¸ trÞ danh nghÜa. V× vËy nã kh«ng thÓ tù ph¸t ®iÒu hoµ gi÷a chøc n¨ng ph¬ng
tiÖn lu th«ng vµ ph¬ng tiÖn cÊt tr÷ (tÝch lòy) do ®ã tiÒn giÊy bÞ mÊt gi¸ trë
thµnh mét hiÖn tîng phæ biÕn vµ thêng xuyªn. Tõ ®ã cã thÓ nãi r»ng l¹m ph¸t
còng lµ mét hiÖn tîng phæ biÕn vµ thêng xuyªn trong c¸c quèc gia thùc hiÖn
chÕ ®é lu th«ng tiÒn giÊy hiÖn nay. VËy cã thÓ hiÓu c¬ b¶n l¹m ph¸t lµ viÖc
ph¸t hµnh thõa tiÒn giÊy vµo lu th«ng, lµm cho tiÒn giÊy bÞ mÊt gi¸, gi¸ c¶
hµng ho¸ t¨ng lªn, thu nhËp quèc d©n bÞ ph©n phèi l¹i g©y thiÖt h¹i ®Õn toµn
bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
L¹m ph¸t, mét vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m«, mét mèi quan t©m lín cña nhiÒu nhµ
kinh tÕ, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm nh×n nhËn vµ ®Þnh nghÜa l¹m ph¸t kh¸c nhau.
Theo lý luËn cña C¸c M¸c trong Bé T B¶n th× l¹m ph¸t lµ t×nh tr¹ng tiÒn giÊy
trµn ®Çy c¸c kªnh lu th«ng tiÒn tÖ, vît qu¸ c¸c nhu cÇu kinh tÕ thùc tÕ lµm cho
tiÒn tÖ mÊt gi¸, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n vµ cña c¶i x·
héi cã lîi cho giai cÊp thèng trÞ díi chÕ ®é TBCN, lµ ph¬ng ph¸p ®Ó t¨ng cêng
bãc lét lao ®éng. BiÓu hiÖn cña l¹m ph¸t lµ gi¸ c¶ t¨ng mét c¸ch tù ph¸t, nhÊt
lµ c¸c gi¸ c¶ hµng tiªu dïng th«ng thêng. Néi dung l¹m ph¸t lµ sù liªn tôc
t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian. Nhµ kinh tÕ häc Samuelson th×
cho r»ng l¹m ph¸t biÓu thÞ mét sù t¨ng lªn trong møc gi¸ c¶ chung. Theo «ng
“l¹m ph¸t x¶y ra khi møc chung cña gi¸ c¶ vµ chi phÝ t¨ng- gi¸ b¸nh m×, dÇu
x¨ng, xe «t« t¨ng, tiÒn l¬ng, gi¸ ®Êt, tiÒn thuª t liÖu s¶n xuÊt t¨ng“. Milton
Friedman ®· cã c©u ph¸t biÓu næi tiÕng “l¹m ph¸t bao giê vµ ë ®©u còng lµ
mét hiÖn tîng tiÒn tÖ “. Theo ý kiÕn cña «ng nh÷ng biÕn ®éng t¨ng lªn trong
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
møc gi¸ c¶ lµ mét hiÖn tîng tiÒn tÖ khi vµ chØ khi nh÷ng biÕn ®éng t¨ng lªn ®ã
tõ mét qu¸ tr×nh kÐo dµi. §Þnh nghÜa l¹m ph¸t lµ viÖc gi¸ c¶ t¨ng nhanh vµ kÐo
dµi ®îc ®a sè nhµ kinh tÕ ph¸i tiÒn tÖ hay ph¸i Keynes ®ång ý víi Friedman.
Nh vËy, l¹m ph¸t lµ mét vÊn ®Ò kh«ng mÊy xa l¹ ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng
ho¸, vµ hÇu hÕt qu¶ng ®¹i quÇn chóng ®Òu cã thÓ chøng kiÕn hay tr¶i qua thêi
kú l¹m ph¸t ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Nhng hiÓu chÝnh x¸c l¹m ph¸t lµ g×
th× kh«ng dÔ còng nh khã cã thÓ ®i ®Õn mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt. Theo tiÕng
Latinh Inflatio xuÊt ph¸t tõ ch÷ Inflare, nghÜa lµ mét chç sng phång. NÕu mét
c¬ b¾p bÞ c¨ng phång hoÆc mét phñ t¹ng bÞ sng to ®Òu kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn
cña bÖnh beã bÖu, th× mäi sù t¨ng trëng cña mét khèi lîng kinh tÕ l¹i cµng
kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t lµ mét sù ph×nh ra gåm 2 ®Æc tÝnh bÊt thêng
vµ g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ. Kh¼ng ®Þnh coi l¹m ph¸t lµ mét sù t¨ng phæ
biÕn cña gi¸ c¶ cÇn n¾m râ 4 ®iÓm sau:
- TÝnh tõ phæ biÕn ph¶i ®îc hiÓu mét c¸ch hîp lý: kh«ng ph¶i mäi gi¸ ®Òu
t¨ng lªn. Trong khung c¶nh chung gi¸ ®ang t¨ng lªn, cã nh÷ng gi¸ vÉn æn ®Þnh
thËm chÝ l¹i cã nh÷ng gi¸ h¹ xuèng. Còng kh«ng ph¶i lµ c¸c gi¸ t¨ng lªn cïng
mét lóc vµ víi tØ lÖ % gièng nhau. Trong mäi ®éng th¸i phæ biÕn cña gi¸ c¶ th×
sù ph©n t¸n lµ quy luËt.
- ViÖc íc tÝnh tû lÖ l¹m ph¸t lµ khã kh¨n. Nã cã gi¸ trÞ nh gi¸ trÞ c¸c trÞ sè
®îc sö dông thêi kú cµng dµi th× giíi h¹n sai l¹c cña c¸c c«ng cô kh«ng hoµn
h¶o Êy cµng t¨ng. Ngay trong ®iÒu kiÖn sö dông thuËn lîi nhÊt, tøc lµ ë ngay
trong cïng mét níc vµ trong thêi gian ng¾n, chØ sè gi¸ c¶ còng chØ thÓ hiÖn
¸ng chõng sù thay ®æi søc mua cña ®ång tiÒn. ChØ sè gi¸ c¶ sÏ ®îc tr×nh bµy râ
h¬n ë phÇn tiÕp theo.
- Mäi sù gia t¨ng trªn mét lo¹t gi¸ c¶ kh«ng nhÊt thiÕt ®· lµ l¹m ph¸t. §Ó
®îc gäi lµ l¹m ph¸t th× sù gia t¨ng ®ã ph¶i t¸c ®éng b»ng mét qu¸ tr×nh m¹nh
mÏ-sù vËn hµnh víi c¸c diÔn biÕn nèi tiÕp, liªn tôc vµ cÇn cã mét thêi gian
nhÊt ®Þnh. ChØ mét lÇn n©ng mÆt b»ng gi¸ c¶ cã thÓ kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t.
- L¹m ph¸t kh«ng chØ bao hµm mét tÝnh chÊt thuÇn tuý tiÒn tÖ. CÇn thiÕt
ph¶i kÓ ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c nh yÕu tè hiÖn vËt, t©m lý vµ träng lîng cña c¸c
yÕu tè x· héi.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1. 1. 2 Tû lÖ l¹m ph¸t
Môc trªn chóng ta ®· xem xÐt L¹m ph¸t vÒ mÆt ®Þnh tÝnh, cßn vÒ mÆt
®Þnh lîng th× sao? Lµm thÕ nµo ®Ó ®o lêng ®îc sù gia t¨ng cña gi¸ c¶? L¹m
ph¸t ®îc ®o b»ng chØ tiªu nµo?
- L¹m ph¸t lµ hiÖn tîng tiÒn giÊy trµn ®Çy c¸c kªnh lu th«ng tiÒn tÖ, vît
qu¸ c¸c nhu cÇu kinh tÕ thùc tÕ lµm cho tiÒn bÞ mÊt gi¸ so víi toµn bé s¶n
phÈm hµng ho¸, thÓ hiÖn lµ sù t¨ng lªn liªn tôc cña møc gi¸ trung b×nh theo
thêi gian. L¹m ph¸t thêng ®îc ®o b»ng chØ sè gi¸ c¶.
+ Møc gi¸ trung b×nh thêng lÊy møc gi¸ c¶ cña nh÷ng mÆt hµng tiªu
dïng lµm c¬ së (c¸c nhãm chÝnh lµ hµng l¬ng thùc, thùc phÈm, quÇn ¸o, nhµ
cöa, chÊt ®èt, vËt t y tÕ). TÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng ®Ó tõ ®ã ®o L¹m ph¸t. C«ng
thøc tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng cã thÓ ®îc viÕt nh sau:
CPI=cpi. d
CPI ( Consumer Price Index ) chØ sè gi¸ tiªu dïng cña c¶ giá hµng ho¸ cpi:
ChØ sè gi¸ c¶ cña tõng lo¹i hµng ho¸ trong giá hµng ho¸ ®ã.
d: Tû träng
møc tiªu dïng trong tõng lo¹i hµng ho¸, nhãm hµng ho¸ trong giá. Hay:
CPI t =
Pt g¹o
p0 g¹o
x 100 x
phÇn chi
cho g¹o
+
pt chÊt ®èt
p0 chÊt ®èt
phÇn chi
x 100 x cho chÊt +
®èt
Nh÷ng thay ®æi cña
gi¸ c¶ ®îc tÝnh víi
c¸c mÆt hµng kh¸c
Trong ®ã:
CPIt : gi¸ trÞ cña CPI trong n¨m t
pt g¹o : gi¸ g¹o trong n¨m t
po g¹o
: gi¸ g¹o trong n¨m gèc
ChØ sè gi¸ tiªu dïng ph¶n ¸nh c¬ cÊu tiªu dïng cña x· héi. Nhîc ®iÓm
cña CPI lµ chØ sè nµy kh«ng ph¶n ¸nh ®îc sù chuyÓn ®éng cña mäi gi¸ c¶ v×
trong ®ã nÆng vÒ gi¸ cña hµng ho¸ h¬n lµ gi¸ cña dÞch vô. Trong khi ®ã, cÇu
cña ngêi tiªu dïng l¹i ng¶ vÒ phÝa gi¸ dÞch vô v× nh÷mg lo¹i gi¸ nµy t¨ng
nhanh h¬n gi¸ hµng ho¸. MÆc dï cã nhîc ®iÓm nh vËy, chØ sè gi¸ tiªu dïng
vÉn ®îc sö dông réng r·i h¬n c¶. V× hä thÊy ë ®Êy trÞ sè gi¸ sinh ho¹t, vÒ phÝa
c¸c nghiÖp ®oµn thêng dùa vµo ®ã trong c¸c yªu s¸ch vÒ tiÒn l¬ng cña hä. ChØ
sè nµy thêng cã gi¸ trÞ kü thuËt cao h¬n c¸c chØ sè gi¸ kh¸c vµ ®îc x©y dùng,
c«ng bè thêng xuyªn, ®Òu ®Æn.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Ngoµi chØ sè gi¸ tiªu dïng, chØ sè thø hai thêng ®îc sö dông lµ chØ
sè gi¸ b¸n bu«n_gi¸ c¶ s¶n xuÊt PPI (Producer Price Index). PPI ph¶n ¸nh sù
biÕn ®éng cña gi¸ c¶ ®Çu vµo, thùc chÊt lµ biÕn ®éng gi¸ c¶ chi phÝ s¶n xuÊt.
Nã ®îc x©y dùng ®Ó tÝnh gi¸ c¶ trong lÇn b¸n ®Çu tiªn do ngêi s¶n xuÊt Ên
®Þnh. ChØ sè nµy rÊt cã Ých v× nã ®îc tÝnh chi tiÕt s¸t víi nh÷ng thay ®æi cña
thùc tÕ. Song PPI l¹i qu¸ chuyªn m«n, chØ liªn quan tíi nguyªn liÖu vµ c¸c b¸n
thµnh phÈm mµ lo¹i trõ s¶n phÈm hoµn chØnh, dÞch vô. Do ®ã nã kh«ng thÓ
biÓu thÞ cho søc mua, kh«ng ph©n biÖt lo¹i hµng cña ®ång tiÒn.
+Bªn c¹nh ®ã, chØ sè gi¶m ph¸t GNP còng ®îc sö dông trong ®o lêng
l¹m ph¸t. ChØ sè nµy toµn diÖn h¬n CPI v× nã bao gåm gi¸ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i
hµng ho¸ dÞch vô trong GNP.
ChØ sè gi¶m ph¸t GNP = GDP danh nghÜa/GDP thùc tÕ
- TriÖu chøng cña l¹m ph¸t kh«ng chØ n»m trong lÜnh vù gi¸ c¶. Trong
nhiÒu trêng hîp, tû suÊt tiÒn l¬ng ®îc n©ng lªn so víi møc t¨ng trëng trung
b×nh cña n¨ng suÊt còng cã ®Æc ®iÓm nh gi¸ c¶ lªn cao. V× c¸c chi phÝ vÒ nh©n
c«ng lªn cao lµ b¸o hiÖu ch¾c ch¾n cña xu híng l¹m ph¸t s¾p tíi.
Mét trong nh÷ng khã kh¨n vÒ kü thuËt cña viÖc ®o lêng hiÖn tîng l¹m
ph¸t lµ sù lùa chän ®iÓm xuÊt ph¸t dïnglµm c¨n cø. Vµo thêi ®iÓm ®îc chän
l¹i ch¼ng cã g× chøng tá lµ gi¸ c¶ ®· ®îc c©n ®èi. NhÊt lµ víi sù t¸c ®éng cña
thuÕ hoÆc c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÒ kiÓm so¸t gi¸ c¶, lµm cho viÖc lùa chän
nh÷ng n¨m gèc thµnh bÊp bªnh. §Æc biÖt trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu ho¸
nh hiÖn nay, chØ sè gi¸ tiªu dïng kh¸c nhau tõ níc nµy sang níc kia, cßn chØ
sè gi¸ s¶n xuÊt chØ mang tÝnh bé phËn vµ ®Çu c¬. Do vËy, c¸i chuÈn tèt nhÊt cã
lÏ lµ chØ sè gi¸ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp thêng ®îc dïng lµm hµng trao ®æi
réng r·i gi÷a c¸c quèc gia. Bëi nã biÓu thÞ râ nh÷ng biÕn ®éng cña chi phÝ s¶n
xuÊt còng nh nh÷ng biÕn ®éng trong søc mua cña ngêi tiªu dïng.
Tû lÖ l¹m ph¸t lµ thíc ®o chñ yÕu cña l¹m ph¸t trong mét thêi kú. Quy
m« vµ sù biÕn ®éng cña nã ph¶n ¸nh xu híng vµ quy m« cña l¹m ph¸t.
TØ lÖ l¹m ph¸t ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
I
gp p 1 x100%
I p 1
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong ®ã:
gp : tû lÖ l¹m ph¸t(%)
Ip : chØ sè gi¸ c¶ cña thêi kú nghiªn c0øu
Ip-1: chØ sè gi¸ c¶ thêi kú tríc ®ã.
Khi l¹m ph¸t x¶y ra th× ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng lªn cña chØ sè gi¸ c¶,
nªn møc cÇu tiÒn danh nghÜa còng t¨ng theo ®Ó ®¶m b¶o thu mua khèi lîng
hµng ho¸ cÇn thiÕt ®· dù ®Þnh. Nh vËy thùc chÊt cña møc cÇu tiÒn lµ cÇu vÒ
c¸n c©n tiÒn tÖ thùc tÕ.
Nhng trong thùc tÕ th× lîng tiÒn danh nghÜa t¨ng nhanh h¬n c¶ do vËy tØ
lÖ l¹m ph¸t còng ®îc tÝnh b»ng møc t¨ng lîng cung tiÒn danh nghÜa trõ ®i møc
t¨ng nhu cÇu tiÒn thùc tÕ.
Theo lý thuyÕt ®Þnh lîng ®¬n gi¶n nãi r»ng: Do thu nhËp thùc tÕ vµ l·i
suÊt thêng chØ thay ®æi nhá mét vµi phÇn tr¨m mçi n¨m nªn nhu cÇu tiÒn thùc
tÕ thêng còng chØ thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p. Khi lîng tiÒn danh nghÜa t¨ng
nhanh, vÒ c¬ b¶n nã kÐo theo sù t¨ng nhanh cña gi¸ c¶ ®Ó ®¶m b¶o møc cung
tiÒn thùc tÕ chØ thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p t¬ng øng víi nh÷ng thay ®æi vÒ
nhu cÇu tiÒn tÖ. LËp luËn c¬ b¶n cña lý thuyÕt ®Þnh lîng vÒ tiÒn tÖ lµ ë chç c¸c
biÕn sè thùc tÕ thêng thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p do ®ã nh÷ng thay ®æi rÊt
lín trong mét biÕn danh nghÜa (lîng tiÒn danh nghÜa) ph¶i kÐo theo nh÷ng
thay ®æi rÊt lín trong c¸c ®¹i lîng danh nghÜa kh¸c (gi¸ c¶ vµ tiÒn l¬ng) ®Ó
duy tr× lîng cung tiÒn thùc tÕ t¹i nh÷ng gi¸ trÞ c©n b»ng cña chóng.
1. 1. 3 Ph©n lo¹i l¹m ph¸t
Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i l¹m ph¸t dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau.
Mçi tiªu thøc sÏ cho mét híng nh×n riªng vÒ l¹m ph¸t. Ngêi ta ph©n biÖt l¹m
ph¸t lan dÇn biÓu hiÖn ë sù t¨ng gi¸ c¶ liªn tôc, thêng xuyªn vµ l¹m ph¸t lan
nhanh trong ®ã gi¸ c¶ t¨ng lªn vïn vôt vµ nh¶y vät. Tïy theo qu¸ tr×nh l¹m
ph¸t bao trïm khu vùc nµy hay khu vùc kh¸c mµ l¹m ph¸t ®îc chia thµnh l¹m
ph¸t thÕ giíi bao trïm mét nhãm níc vµ l¹m ph¸t côc bé chØ ph¸t triÓn trong
ph¹m vi mét níc.
- Phæ biÕn lµ ph©n lo¹i l¹m ph¸t vÒ mÆt ®Þnh lîng. Tuú theo møc ®é cña
tØ lÖ % l¹m ph¸t tÝnh theo n¨m mµ ngêi ta chia l¹m ph¸t thµnh ba lo¹i sau:l¹m
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ph¸t võa ph¶i(mét con sè mçi n¨m), l¹m ph¸t phi m· (hai con sè mçi n¨m) vµ
siªu l¹m ph¸t.
L¹m ph¸t võa ph¶i.
L¹m ph¸t nµy x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng lªn chËm ë møc mét con sè hay ë
møc díi 10%/n¨m. HiÖn ë phÇn lín c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ®ang cã l¹m ph¸t
võa ph¶i. Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t võa ph¶i gi¸ c¶ t¨ng chËm thêng xÊp xØ
b»ng møc t¨ng tiÒn l¬ng hoÆc cao h¬n mét chót. Do vËy ®ång tiÒn kh«ng bÞ
mÊt gi¸ hoÆc mÊt gi¸ kh«ng lín. L¹m ph¸t ë møc ®é nµy kh«ng g©y ra nh÷ng
t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®èi víi nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t võa ph¶i chÝnh lµ møc l¹m
ph¸t mµ nÒn kinh tÕ chÊp nhËn ®îc.
L¹m ph¸t phi m·
L¹m ph¸t phi m· x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng t¬ng ®èi nhanh víi tû lÖ 2 con sè
trong mét n¨m. Møc l¹m ph¸t 2 ch÷ sè thÊp (11, 12, 13%/n¨m) nãi chung
nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nÒn kinh tÕ vÉn cã thÓ chÊp
nhËn ®îc. Nhng khi tû lÖ t¨ng gi¸ ë møc 2 con sè cao, l¹m ph¸t sÏ trë thµnh kÎ
thï cña s¶n xuÊt vµ thu nhËp. L¹m ph¸t sÏ g©y ra nh÷ng biÕn d¹ng kinh tÕ, g©y
mÊt æn ®Þnh XH nghiªm träng. Khi c¸c hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký kÕt theo c¸c
chØ sè gi¸ hoÆc theo mét ®ång ngo¹i tÖ m¹nh nµo ®ã, nÕu l¹m ph¸t x¶y ra víi
sù t¨ng lªn rÊt nhanh cña chØ sè gi¸ c¶ lµm cho ®ång tiÒn mÊt gi¸ so víi c¸c
chØ sè gi¸ hoÆc ®ång ngo¹i tÖ ®ã sÏ lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c chñ
hîp ®ång. . . cã thÓ phÊt lªn vµ tr¸i l¹i còng cã c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c
ngµnh nghÒ suy sôp thËm chÝ ph¶i chuyÓn híng s¶n xuÊt kinh doanh.
Siªu l¹m ph¸t
Siªu l¹m ph¸t x¶y ra khi l¹m ph¸t ®ét ngét t¨ng lªn víi tèc ®é cao vît xa
l¹m ph¸t phi m·, ë møc 3 con sè. Siªu l¹m ph¸t thêng g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i
nghiªm träng vµ s©u s¾c. Nã ph¸ vì quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ, lu th«ng hµng
ho¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n, x· héi ®Çy nh÷ng tiªu cùc, nÒn kinh tÕ suy sôp tr× trÖ
kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc. L¹m ph¸t ë §øc n¨m 1922-1923 lµ h×nh ¶nh siªu
l¹m ph¸t ®iÓn h×nh trong lÞch sö siªu l¹m ph¸t thÕ giíi: gi¸ c¶ t¨ng tõ mét ®Õn
mêi triÖu lÇn; ë ViÖt Nam ®iÓn h×nh cña siªu l¹m ph¸t lµ thêi kú 1986-1988
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
(nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp) l¹m ph¸t ®· ë møc 3 con sè vµ ë møc
cao.
NÕu ®îc phÐp nãi Èn dô th× cã mét ®éng vËt häc trong l¹m ph¸t. NÕu ph¸t
triÓn nhÑ nhµng th× nh loµi bß s¸t, nÕu tiÕn m¹nh h¬n th× nh loµi ngùa, l¹m
ph¸t cã thÓ chØ bß ®i hoÆc trë thµnh phi m·. Trong c¸i vên thó Êy cßn ph¶i
dµnh chç cho loµi dª cã nh÷ng bíc nh¶y bÊt thêng.
- Bªn c¹nh ®ã, ngêi ta còng tiÕn hµnh ph©n lo¹i l¹m ph¸t xÐt vÒ mÆt ®Þnh
tÝnh.
L¹m ph¸t c©n b»ng vµ l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng
+ L¹m ph¸t c©n b»ng: khi mµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng t¬ng øng víi thu
nhËp, do vËy l¹m ph¸t kh«ng ¶nh hëng tíi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng.
+ L¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng: khi mµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng kh«ng t¬ng
øng víi thu nhËp. Trªn thùc tÕ, l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng thêng x¶y ra nhÊt.
L¹m ph¸t dù ®o¸n tríc vµ l¹m ph¸t bÊt thêng
+ L¹m ph¸t dù ®o¸n tríc: ®ã lµ l¹m ph¸t x¶y ra trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi víi tû lÖ l¹m ph¸t hµng n¨m kh¸ ®Òu ®Æn, æn ®Þnh. Do v©y, ngêi ta
cã thÓ dù ®o¸n tríc ®îc tû lÖ l¹m ph¸t cho nh÷ng n¨m tiÕp theo. VÒ mÆt t©m
lý, ngêi d©n ®· quen víi t×nh h×nh l¹m ph¸t ®ã vµ ngêi ta ®· cã nh÷ng chuÈn
bÞ ®Ó thÝch nghi víi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t nµy.
+ L¹m ph¸t bÊt thêng: lµ l¹m ph¸t x¶y ra co tÝnh ®ét biÕn mµ tríc ®ã
cha hÒ xuÊt hiÖn. Do vËy, vÒ t©m lý, cuéc sèng vµ thãi quen cña mäi ngêi ®Òu
cha thÝch nghi ®îc. L¹m ph¸t bÊt thêng g©y ra nh÷ng có sèc cho nÒn kinh tÕ
vµ sù thiÕu tin tëng cña ngêi d©n vµo chÝnh quyÒn ®¬ng ®¹i.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1. 2 Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t
1.2.1. L¹m ph¸t do tiÒn tÖ
1.2.1.1. Lý thuyÕt vÒ lîng cña tiÒn tÖ
- H×nh thøc ho¸ th«ng thêng nhÊt cña lý thuyÕt ®ã lµ c«ng thøc Irving Fisher:
M. V=P. T
Trong ®ã M lµ khèi lîng tiÒn tÖ lu th«ng
V lµ tèc ®é lu th«ng cña tiÒn tÖ
P lµ mÆt b»ng chung cña gi¸ c¶
T lµ khèi lîng giao dÞch ph¶i b¶o ®¶m
ý nghÜa cña c«ng thøc ®ã lµ mäi sù t¨ng tiÒn tÖ cao h¬n t¨ng s¶n xuÊt thùc tÕ
®Òu ®îc thÓ hiÖn (®èi víi mét tèc ®é lu th«ng kh«ng ®æi cña tiÒn tÖ) ra b»ng sù
hiÖu chØnh gi¸ c¶ chung, sao cho gi¸ trÞ tæng thÓ cña trao ®æi b»ng gi¸ trÞ cña
khèi lîng tiÒn tÖ míi ®ang lu th«ng. Trong thêi han ng¾n hoÆc trong trêng hîp
bé m¸y s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu t¨ng lªn, biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ
tû lÖ thuËn víi biÕn ®éng cña khèi lîng tiÒn tÖ.
- Mét c¸ch diÔn ®¹t míi cña quan hÖ vÒ lîng ®îc gäi lµ Ph¬ng tr×nh
Cambridge _ g¾n víi c¸c c«ng tr×nh cña Marshall: M = k. P. Y
Trong ®ã M lµ khèi l¬ng tiÒn tÖ lu th«ng
Y lµ thu nhËp thùc tÕ cña quèc gia
P lµ mÆt b»ng chung cña gi¸ c¶
k lµ hÖ sè biÓu thÞ tØ sè gi÷a khèi lîng tiÒn tÖ vµ thu nhËp phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét hÖ sè kü thuËt.
Sù tiÕp cËn nµy lµ lý thuyÕt vÒ lîng víi ý nghÜa ®é lín cña khèi lîng
tiÒn tÖ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña thu nhËp quèc gia, nhng nÕu nã t×m c¸ch ®a tiÒn
tÖ vµo nÒn kinh tÕ th× l¹i bá qua c¸c quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña tiÒn tÖ .
1.2.1.2. Cung øng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t
Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, sù tiÕp cËn cña c¸c nhµ tiÒn tÖ häc bíc
vµo thêi kú míi, ®Æc biÖt víi c«ng tr×nh cña Friedman. ¤ng ®· ®Þnh râ nhu cÇu
tiÒn tÖ nhê hµm Md/P = f(y, w, RM, RB, RE, Gp, u). Trong ®ã
Md biÓu thÞ nhu cÇu tiÒn tÖ
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
P lµ mÆt b»ng gi¸
y lµ thu nhËp dù kiÕn tÝnh b»ng b×nh qu©n thu nhËp hiÖn t¹i vµ qu¸ khø
®· chØnh lý
w lµ tû lÖ gi÷a thu nhËp tõ thiÕt bÞ vµ con ngêi
RM, RB, RE lµ hiÖu suÊt danh nghÜa dù kiÕn cña tiÒn tÖ, tr¸i phiÕu vµ
cæ phÇn.
Gp lµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn
u lµ biÕn lîng biÓu thÞ tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè kh¸c cã thÓ gi¶i thÝch nh÷ng
nhu cÇu c¸ nh©n vµ tiÒn tÖ
Theo «ng nhÞp ®iÖu t¨ng trëng cña tiÒn tÖ ph¶i cïng nhÞp ®iÖu t¨ng trëng cña nÒn s¶n xuÊt ®Ých thùc duy tr× trong mét thêi gian dµi vµ b¶o ®¶m mét
nÒn kinh tÕ kh«ng l¹m ph¸t. NÕu lµm kh¸c ®i, nghÜa lµ nÕu ph¸t hµnh tiÒn qu¸
nhiÒu, nh÷ng ngêi muèn göi tiÒn mÆt tån quü x¸c ®Þnh b»ng søc mua cña
nã(tiÒn mÆt tån quü thùc tÕ lµ M/P) vµ hµm cña c¸c biÕn thµnh phÇn æn ®Þnh
sÏ biÕn mét phÇn tiÌn mÆt tån quü ®ã thµnh nhu cÇu cña c¶i ®Ó gi÷ nguyªn cÊu
tróc tµi s¶n cña hä. HiÖu øng tiÒn mÆt tån quü thùc tÕ sÏ g©y nªn mét nhu cÇu
qu¸ møc, kÐo gi¸ c¶ t¨ng lªn.
( T æ n g m ø c g i¸ )
A S3
P
P3
A S2
3
2’
P2
A S1
2
1’
P1
AD
1
AD
AD
0
3
2
1
Y
Yn
Y1
(Tæ n g s¶ n p h È m )
Cung øng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t tiÒn tÖ
Chóng ta xem xÐt kÕt qu¶ cña viÖc cung tiÒn tÖ t¨ng lªn kÐo dµi ë ®å thÞ
1. Ban ®Çu nÒn kinh tÕ ë ®iÓm 1, víi s¶n lîng ®¹t møc s¶n lîng tù nhiªn Yn, tû
lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn, møc gi¸ c¶ P1 (®iÓm giao nhau cña ®êng tæng cung
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
AS1 vµ ®êng tæng cÇu AD1). Khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn ®Òu ®Æn dÇn dÇn trong
suèt c¶ n¨m, th× ®êng tæng cÇu di chuyÓn sang ph¶i ®Õn AD2. Trong mét thêi
gian rÊt ng¾n, nÒn kinh tÕ sÏ chuyÓn ®éng ®Õn ®iÓm 1’ vµ s¶n phÈm t¨ng lªn
trªn møc tû lÖ tù nhiªn, tøc lµ ®¹t tíi Y1(Y1>Yn). §iÒu ®ã ®· lµm gi¶m tû lÖ
thÊt nghiÖp xuèng díi møc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiª, tiÒn l¬ng t¨ng lªn vµ lµm
gi¶m tæng cung-®êng tæng cung dÞch chuyÓn vµo ®Õn AS2. T¹i ®©y, nÒn kinh
tÕ quay trë l¹i møc tû lÖ tù nhiªn cña s¶n phÈm trªn ®êng tæng cung dµi h¹n.
§iÓm c©n b»ng míi 2, møc gi¸ ®· t¨ng tõ P1 lªn P2. Cung tiÒn tÖ tiÕp tôc t¨ng
lªn, ®êng tæng cÇu l¹i dÞch chuyÓn ra ®Õn AD3, ®êng tæng cung tiÕp tôc dÞch
chuyÓn vµo AS3, nÒn kinh tÕ ®¹t møc c©n b»ng míi lµ ®iÓm 3. NÕu cung tiÒn
tÖ vÉn tiÕp tôc t¨ng th× sù dÞch chuyÓn cña ®êng tæng cÇu vµ tæng cung nh trªn
l¹i tiÕp tôc diÔn ra vµ nÒn kinh tÕ ®¹t tíi møc gi¸ c¶ ngµy cµng cao h¬n. Khi
mµ cung tiÒn tÖ cßn t¨ng th× qu¸ tr×nh nµy sÏ tiÕp tôcvµ l¹m ph¸t sÏ x¶y ra. .
Trong c¸ch ph©n tÝch nµy cña ph¸i tiÒn tÖ, cung tiÒn tÖ ®îc coi lµ
nguyªn nh©n duy nhÊt lµm di chuyÓn ®êng tæng cÇu, do vËy kh«ng co c¸i g×
n÷a cã thÓ lµm nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ ®iÓm 1 sang 2 vµ 3 vµ xa h¬n. Theo quan
®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc thuéc ph¸i tiÒn tÖ( trong ®ã cã Friedman) , khi
cung tiÒn tÖ t¨ng lªn kÐo dµi sÏ lµm cho møc gi¸ c¶ t¨ng lªn kÐo dµi vµ g©y ra
l¹m ph¸t.
Theo ph©n tÝch cña ph¸i Keynes th× ngoµi cung tiÒn tÖ cßn cã nh÷ng
nh©n tè kh¸c ¶nh hëng ®Õn ®êng tæng cÇu vµ tæng cung(nh lµ c¸c chÝnh s¸ch
tµi chÝnh vµ c¸c có sèc cung tiÒn tÖ). T¨ng chi tiªu chÝnh phñ hoÆc c¾t gi¶m
thuÕ còng lµm t¨ng tæng cÇu do ®ã ®Èy gi¸ lªn cao. Nhng nh÷ng vÊn ®Ò cña
chÝnh s¸ch tµi kho¸ l¹i cã giíi h¹n cña nã, chÝnh phñ kh«ng cã thÓ chi h¬n
100% GNP. V× v©y, viÖc t¨ng lªn cña tû lÖ l¹m ph¸t trong trêng hîp nµy chØ lµ
t¹m thêi. Ph©n tÝch kh¸c lµ vÒ t¸c ®éng cña nh÷ng có sèc tiªu cùc lªn tæng
cung(nh viÖc t¨ng gi¸ dÇu do hËô qu¶ cña lÖnh cÊm vËn dÇu má, ®Êu tranh cña
c«ng nh©n ®ßi t¨ng l¬ng) còng sÏ lµm gi¸ c¶ t¨ng lªn. Song nÕu cung tiÒn tÖ
kh«ng tiÕp tôc t¨ng lªn ®Ó t¸c ®éng lªn tæng cÇu th× ®Õn mét lóc nµo ®ã, tæng
cung l¹i quay trë l¹i vÞ trÝ ban ®Çu. Do vËy, t¨ng gi¸ trong trêng hîp nµy còng
chØ lµ mét hiÖn tîng nhÊt thêi mµ th«i.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Râ rµng lµ quan ®iÓm cña ph¸i Keynes vµ ph¸i tiÒn tÖ t¬ng ®èi thèng
nhÊt nhau. Hä ®Òu tin r»ng l¹m ph¸t cao cã thÓ x¶y ra chØ víi mét tû lÖ t¨ng trëng tiÒn tÖ cao.
1.2.2. L¹m ph¸t do nhu cÇu
1.2.2.1. TiÒn tÖ vµ nhu cÇu qu¸ møc
Quan hÖ tiÒn tÖ vµ nhu cÇu qu¸ møc ®Æc biÖt chÆt chÏ khi thõa nhËn ®Þnh
luËt Say cæ xa. Theo ®Þnh luËt nµy, sù cung cÊp s¶n phÈm t¹o ra nhu cÇu chÝnh
nã, nghÜa lµ nhu cÇu tæng thÓ ®îc t¹o nªn bëi toµn bé thu nhËp ®îc ph©n phèi
vµo dÞp s¶n xuÊt. Nhu cÇu qu¸ møc chØ cã thÓ cã do sù t¨ng kh«ng kiÓm so¸t
®îc c¸c ph¬ng tiÖn chi tr¶ trong tay nh÷ng ngêi cã nhu cÇu.
TÝnh ®Æc thï cña quan ®iÓm gi¶i thÝch l¹m ph¸t do nhu cÇu, so víi quan
®iÓm cña ph¸i tiÒn tÖ lµ ë chç viÖc ph¸t hµnh tiÒn tÖ chØ dÉn ®Õn l¹m ph¸t
trong trêng hîp bé m¸y s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®¸p øng møc t¨ng cña nhu cÇu.
ThÕ lµ hiÖu chØnh cung-cÇu ®îc thùc hiÖn b»ng gi¸ c¶ thay cho sè lîng. L¹m
ph¸t x¶y ra khi khi nhu cÇu qu¸ møc l¹i n¶y sinh vµ kh«ng cã yÕu tè nµo(n¨ng
lùc s¶n xuÊt vËt chÊt t¨ng, tuyÓn thî míi, thªm nguyªn liÖu míi) can thiÖp vµo
®Ó lµm t¨ng møc cung øng tæng thÓ ®ñ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu.
1.2.2.2. L¹m ph¸t cÇu kÐo
Trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ChÝnh phñ v× muèn ®¹t ®îc môc ®Ých
cña m×nh(c«ng ¨n viÖc lµm cao) nªn ph¶i ¸p dông mét tû lÖ t¨ng trëng tiÒn tÖ
cao vµ x¶y ra l¹m ph¸t. ChÝnh c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh theo ®uæi c¸c chÝnh s¸ch
lµm ®êng tæng cÇu di chuyÓn ra dÉn ®Õn l¹m ph¸t cÇu kÐo.
Ngay c¶ khi c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ, thÊt nghiÖp lóc nµo còng tån t¹i
do nh÷ng xung ®ét trªn thÞ trêng. V× vËy tû lÖ thÊt nghiÖp khi cã c«ng ¨n viÖc
lµm æn ®Þnh-tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn sÏ lín h¬n kh«ng. Sù Ên ®Þnh tû lÖ thÊt
nghiÖp díi møc tù nhiªn dÉn tíi diÔn biÕn nh thÕ nµo?Chóng ta sÏ chØ ra ®iÒu
®ã th«ng qua ph©n tÝch ®å thÞ tæng cung tæng cÇu sau ®©y
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
( T æ n g m ø c g i¸ )
A S3
P
A S2
P3
3
P2
2
P1
1
A S1
2’
1’
AD
3
AD2
AD
1
Y
0
Yn
Yt
(Tæ n g s¶ n p h È m )
L¹m ph¸t cÇu kÐo
Ban ®Çu nÒn kinh tÕ ë ®iÓm 1 víi møc s¶n phÈm tiÒm n¨ng Yn. C¸c nhµ
ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ®¹t ®îc chØ tiªu s¶n phÈm
l¬n h¬n møc s¶n lîng tiÒm n¨ng, møc chØ tiªu cÇn ®¹t dã lµ Yt (Yt > Yn). C¸c
biÖn ph¸p mµ hä ®a ra sÏ t¸c ®éng lªn tæng cÇu vµ lµm t¨ng tæng cÇu, ®êng
tæng cÇu sÏ dÞch chuyÓn ra ®Õn AD2, nÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn ®Õn ®iÓm 1’. §ã
lµ giao ®iÓm gi÷a ®êng tæng cÇu míi AD2 vµ ®êng tæng cung ban ®Çu AS1.
S¶n lîng b©y giê ®· ®¹t tíi møc Yt, môc tiªu tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp h¬n tû lÖ
thÊt nghiÖp tù nhiªn ®· ®¹t ®îc. Còng chÝnh v× vËy tiÒn l¬ng t¨ng lªn vµ ®êng
tæng cung sÏ di chuyÓn vµo ®Õn AS2, ®a nÒn kinh tÕ tõ ®iÓm 1’ sang ®iÓm 2’.
NÒn kinh tÕ quay trë l¹i møc s¶n lîng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn
nhng ë mét møc gi¸ c¶ P2 cao h¬n P1.
§Õn lóc nµy tû lÖ thÊt nghiÖp l¹i cao h¬n môc tiªu mµ c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh cÇn ®¹t ®îc. Do ®ã, hä l¹i tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch lµm t¨ng ®êng tæng cÇu. Qu¸ tr×nh nµy cø tiÕp diÔn liªn tôc vµ ®Èy gi¸ c¶ trong nÒn kinh
tÕ lªn cao h¬n. Nhng v× giíi h¹n cña nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh(giíi h¹n trong
t¨ng chi tiªu chÝnh phñ vµ gi¶m thuÕ) nªn hä ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
bµnh tríng, nghÜa lµ liªn tôc t¨ng cung tiÒn tÖ vµ dÉn tíi mét tû lÖ t¨ng trëng
tiÒn tÖ cao. Hä kh«ng thu ®îc ®iÒu tèt cña mét møc s¶n phÈm thêng xuyªn
cao mµ l¹i g©y nªn ®iÒu xÊu lµ mét cuéc l¹m ph¸t. L¹m ph¸t cÇu-kÐo còng lµ
mét hiÖn tîng tiÒn tÖ.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.2.3. L¹m ph¸t do chi phÝ
1.2.3.1. Quan ®iÓm vÒ l¹m ph¸t do chi phÝ
Theo ý kiÕn l¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ s¶n xuÊt, l¹m ph¸t ph¸t
sinh tõ chç t¨ng tiÒn chi cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt
cña chóng. Sù t¨ng ®ã ®· kÝch ®éng c¸c chñ doanh nghiÖp t¨ng gi¸ s¶n phÈm
cña hä(hµng ho¸ hoÆc dÞch vô) b¸n cho c¸c doanh nghiÖp, gia ®×nh. Nh÷ng
ngêi nµy l¹i cã xu híng t¨ng gi¸ cña hä hoÆc yªu cÇu t¨ng tiÒn l¬ng. Cø thÕ tõ
thêi kú nµy qua thêi kú kh¸c, qu¸ tr×nh l¹m ph¸t ®îc h×nh thµnh vµ duy tr×.
VËy, nguån gèc cña l¹m ph¸t lµ ë trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh chi phÝ vµ cung
cÊp.
1.2.3.2. L¹m ph¸t phÝ ®Èy
T¬ng tù nh l¹m ph¸t cÇu kÐo, còng tõ chÝnh s¸ch æn ®Þnh n¨ng ®éng
nh»m thóc ®Èy mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao, l¹m ph¸t phÝ ®Èy x¶y ra do
nh÷ng có sèc cung tiªu cùc ho¨c do c«ng nh©n ®ßi t¨ng l¬ng cao h¬n g©y nªn.
( T æ n g m ø c g i¸ )
A S3
P
A S2
3’
P3
P 2’
P3
P 1’
P1
2’
A S1
3
2
AD
1’
AD
1
AD
3
2
1
Y
0
Y’ Yn
(Tæ n g s¶ n p h È m )
L¹m ph¸t phÝ ®Èy
Lóc ®Çu nÒn kinh tÕ ë t¹i ®iÓm 1, lµ giao ®iÓm cña ®êng tæng cÇu AD1
vµ ®êng tæng cung AS1, víi møc s¶n lîng tù nhiªn Y’ vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù
nhiªn. Do mong muèn cã ®îc møc sèng cao h¬n hoÆc cho r»ng tû lÖ l¹m ph¸t
dù tÝnh trong nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng cao, nh÷ng ngêi c«ng nh©n ®Êu tranh ®ßi
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t¨ng l¬ng. V× tû lÖ thÊt nghiÖp ®ang ë møc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn nªn
nh÷ng ®ßi hái t¨ng l¬ng cña c«ng nh©n dÔ ®îc chÊp nhËn. ¶nh hëng cña viÖc
t¨ng l¬ng( còng gièng nh ¶nh hëng cña nh÷ng có sèc cung tiªu cùc) lµm ®êng
tæng cung AS1 dÞch chuyÓn vµo ®Õn AS2. NÒn kinh tÕ sÏ xhuyÓn tõ ®iÓm 1 ®Õn
1’- giao ®iÓm cña ®êng tæng cung AS2 vµ ®êng tæng cÇu AD1. S¶n lîng ®·
gi¶m xuèng díi møc s¶n lîng tù nhiªn Y’ ( Y’ < Yn ) vµ tû lÖ thÊt nghiÖp cao
h¬n tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn ®ång thêi møc gi¸ c¶ t¨ng lªn ®Õn P1’. V× môc
®Ých muèn duy tr× mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao h¬n hiÖn t¹i, ChÝnh phñ sÏ
thùc hiÖn c¸c chÝnh ®iÒu chØnh n¨ng ®éng nh»m t¸c ®éng lªn tæng cÇu, lµm
t¨ng tæng cÇu, lóc nµy ®êng tæng cÇu AD1 dÞch chuyÓn ra AD2, nÒn kinh tÕ
quay trë l¹i møc s¶n lîng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn t¹i ®iÓm c©n
b»ng míi-®iÓm 2, møc gi¸ c¶ t¨ng lªn ®Õn P2.
C¸c c«ng nh©n ®· ®îc nhîng bé vµ ®îc t¨ng l¬ng vÉn cã thÓ tiÕp tôc ®ßi
t¨ng l¬ng lªn cao h¬n. §ång thêi, nh÷ng sù nhîng bé ®ã ®· t¹o ra sù chªnh
lÖch møc l¬ng trong tÇng líp c«ng nh©n. T×nh tr¹ng ®ßi t¨ng l¬ng l¹i tiÕp tôc
diÔn ra, kÕt qu¶ lµ ®êng tæng cung l¹i di chuyÓn vµo AS3, thÊt nghiÖp l¹i t¨ng
lªn cao h¬n møc tû lÖ tù nhiªn. ChÝnh phñ ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh
s¸ch ®iÒu chØnh n¨ng ®éng( chÝnh s¸ch ®iÒu hoµ) lµm dÞch chuyÓn ®êng tæng
caµu ra AD3 ®Ó ®a nnÒn kinh tÕ trë l¹i møc s¶n lîng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt
nghiÖp tù nhiªn, møc gi¸ c¶ còng t¨ng lªn ®Õn P3. NÕu qua tr×nh nµy cø tiÕp
tôc ®îc tiÕp diÔn th× kÕt qu¶ sÏ lµ viÖc t¨ng liªn tôc cña møc gi¸ c¶. §©y chÝnh
lµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phÝ ®Èy.
Theo c¸ch ph©n tÝch cña ph¸i Keynes , sù di chuyÓn ®Çu tiªn cña ®êng
tæng cÇu ®Õn AD2 ch¾c ch¾n cã thÓ ®¹t ®îc b»ng sù t¨ng lªn “ mét ®ît “ cña
chi tiªu chÝnh phñ hoÆc gi¶m xu«ng “ mét ®ît “ cña thuÕ. Song v× giíi h¹n cña
chi tiªu vµ gi¶m thuÕ, chÝnh s¸ch nµy g©y ra nh÷ng t¸c ®éng lµm t¨ng tæng cÇu
trong thêi gian ng¾n. ViÖc di chuyÓn liªn tôc ®êng tæng cÇu chØ cã thÓ lµ viÖc
t¨ng cung øng tiÒn tÖ liªn tôc. Nªn l¹m ph¸t phÝ ®Èy còng lµ mét hiÖn tîng
tiÒn tÖ v× nã kh«ng cã thÓ x¶y ra mµ kh«ng cã chÝnh s¸ch ®iÒu hoµ, ®îc c¸c
nhµ chøc tr¸ch tiÒn tÖ ®ång ý mét tû lÖ t¨ng trëng tiÒn tÖ cao h¬n.
1.2.4. L¹m ph¸t do mét sè nguyªn nh©n kh¸c
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.2.4.1. Th©m hôt ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t
Khi ng©n s¸ch cña 1 quèc gia th©m hôt, ®Ó bï ®¾p sù th©m hôt nµy Nhµ
níc ph¸t hµnh tiÒn hoÆc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ.
Víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, thÞ trêng vèn bÞ h¹n chÕ nªn viÖc ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc lµ rÊt khã thùc
hiÖn. Chñ yÕu lµ trang tr¶i b»ng c¸ch in tiÒn, lµm t¨ng trùc tiÕp c¬ sè tiÒn tÖ do
®ã t¨ng cung øng tiÒn, ®Èy tæng cÇu lªn cao vµ lµm t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t. Khi
th©m hôt cßn dai d¼ng qu¸ tr×nh nµy sÏ tiÕp tôc vµ ®a ®Õn l¹m ph¸t kÐo dµi.
NÕu thªm hôt t¹m thêi th× kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t do chØ diÔn ra “ mét ®ît “,
chØ g©y nªn sù t¨ng lªn mét ®ît trong møc gi¸ c¶, l¹m ph¸t kh«ng më réng.
Víi c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn gi¶i ph¸p bï ®¾p th©m hôt ng©n
s¸ch thêng lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra thÞ trêng tµi chÝnh ®Ó vay vèn
trong d©n chóng. Mét khèi lîng lîng lín tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thÓ ®îc b¸n
ra, nguån vèn vay nµy sÏ bï vµo phÇn th©m hôt. Tuy nhiªn, nÕu chÝnh phñ cø
tiÕp tôc ph¸t hµng tr¸i phiÕu ra thÞ trêng, cÇu vÒ vèn vay sÏ t¨ng do ®ã l·i suÊt
sÏ t¨ng cao. §Ó h¹n chÕ viÖc t¨ng l·i suÊt thÞ trêng, Ngan hµng T¦ sÏ ph¶i
mua vµo c¸c tr¸i phiÕu ®ã, ®iÒu nµy l¹i lµm cho cung tiÌn tÖ t¨ng.
Nh vËy, trong mäi trêng hîp t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc nÕu
cao va kÐo dµi sÏ lµ nguån gèc t¨ng cung øng tiÒn tÖ g©y l¹m ph¸t.
1.2.4.2. Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ l¹m ph¸t
Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång néi tÖ so víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ níc ngoµi t¨ng còng lµ
nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Khi tû gi¸ t¨ng, ®ång néi tÖ mÊt gi¸. Tríc hÕt nã
t¸c ®éng lªn t©m lý cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trong níc, muèn kÐo gi¸ hµng lªn
theo møc t¨ng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. §ång thêi, tû gi¸ t¨ng còng khiÕn gi¸
nguyªn liÖu, hµng ho¸ nhËp khÈu còng t¨ng cao, ®Èy chi phÝ vÒ phÝa nguyªn
liÖu t¨ng lªnm l¹i quay vÒ l¹m ph¸t phÝ ®Èy. ViÖc t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp
khÈu vµ nguyªn liÖu thêng g©y ra ph¶n øng d©y chuyÒn. Nã lµm t¨ng gi¸ c¶ ë
rÊt nhiÒu hµng ho¸ kh¸c, ®Æc biÖ lµ hµng ho¸ ë nh÷ng ngµnh sö dông nguyªn
liÖu nhËp khÈu vµ nh÷ng ngµnh cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau( nh nguyªn
liÖu ngµnh nµy lµ s¶n phÈm ngµnh kia)
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
VËy, nguyªn nh©n c¶u l¹m ph¸t rÊt ®a d¹ng vµ ®îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch nh×n
kh¸c nhau. L¹m ph¸t xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n nh: nÒn kinh tÕ quèc
d©n bÞ mÊt c©n ®èi, s¶n xuÊt sót kÐm, ng©n s¸ch quèc gia bÞ th©m hôt ; béi chi
ng©n s¸ch cung cÊp tiÒn tÖ t¨ng trëng qu¸ møc ; hÖ thèng chÝnh trÞ bÞ khñng
ho¶ng lµm cho lßng tin cña d©n chóng vµo chÕ ®é tiÒn tÖ bÞ xãi mßn, søc mua
vµ uy tÝn cña ®ång tiÒn bÞ gi¶m sót ; nguyªn nh©n chñ quan lµ viÖc nhµ níc
chñ ®éng sö dông l¹m ph¸t nh lµ mét c«ng cô ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ
cña m×nh. . . L¹m ph¸t võa lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, võa lµ mét
c«ng cô kinh tÕ. Râ rµng lµ l¹m ph¸t mang b¶n chÊt kinh tÕ x· héi s©u s¾c chø
kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn tîng tù nhiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng 2: T¸c ®éng cña l¹m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ
L¹m ph¸t kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ mét tai ho¹, ®èi víi mäi ngêi , ®èi
víi mäi quan ®iÓm. Nã còng cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi nÒn kinh tÕ. Nã
kÝch khÝch viÖc sö dông nh©n c«ng hoÆc Ýt ra còng trïng víi viÖc Êy, l¹m ph¸t
kÐo theo sù t¨ng trëng cña c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt. L¹m ph¸t cã t¸c dông ®ßn
bÈy víi kh¶ n¨ng sinh lîi tµi chÝnh. HiÓn nhiªn, v× nã gi¶m bít träng lîng
c«ng nî nªn cµng thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t×m vèn ®Çu t bªn ngoµi khi tû lÖ
lîi nhuËn trong níc cao h¬n l·i suÊt vèn ®i vay, v× mét t×nh tr¹ng nh vËy n©ng
cao doanh lîi cña tµi s¶n tù cã cña hä.
Song c¸i bÒ mÆt s¸ng sña chØ lµ gi¶ t¹o. Ngo¹i trõ l¹m ph¸t nhá, l¹m
ph¸t võa ph¶i cßn cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi nÒn kinh tÕ, nãi chung l¹m ph¸t g©y
ra nhiÒu c¸i bÊt lîi nghiªm träng, ¶nh hëng xÊu ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®i lªn
cña nÒn kinh tÕ x· héi.
2.1. L¹m ph¸t t¸c ®éng tíi l·i suÊt
L¹m ph¸t t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi
cña mét quèc gia. §¸ng kÓ ®Çu tiªn lµ t¸c ®éng lªn l·i suÊt. Víi hÖ thèng ng©n
hµng, ®Ó duy tr× vµ æn ®Þnh sù ho¹t ®éng cña m×nh, nã lu«n lu«n cè g¾ng duy
tr× tÝnh hiÖu qu¶ cña c¶ tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã. NghÜa lµ lu«n lu«n cÇn gi÷ cho
l·i suÊt thùc æn ®Þnh.
Ta biÕt r»ng L·i suÊt thùc = L·i suÊt danh nghÜa – Tû lÖ l¹m ph¸t
Do ®ã, khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng cao, nÕu muèn gi÷ cho l·i suÊt thùc æn
®Þnh, kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ l·i suÊt danh nghÜa ph¶i t¨ng lªn cïng víi tû
lÖ l¹m ph¸t. Trong mét nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÊn ®Ò l·i
suÊt lµ cùc kú quan träng vµ cã t¸c ®«ng m¹nh mÏ. T¨ng l·i suÊt danh nghÜa
dÉn tíi hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ ph¶i g¸nh chÞu lµ suy tho¸i kinh tÕ vµ thÊt
nghiÖp gia t¨ng.
2.2. L¹m ph¸t vµ thu nhËp
2.2.1. L¹m ph¸t ¶nh hëng tíi thu nhËp thùc tÕ
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong trêng hîp thu nhËp danh nghÜa kh«ng ®æi, l¹m ph¸t x¶y ra sÏ lµm
gi¶m thu nhËp thùc tÕ cña ngêi lao ®éng
VÝ dô nh víi 600000 ®ång tiÒn l¬ng/ th¸ng, mét c«ng nh©n sÏ mua ®îc
2 t¹ g¹o gi¸ 3000®ång/kg. Vµo n¨m sau nÕu tiÒn l¬ng cña ngêi c«ng nh©n nµy
kh«ng dæi, nhng tû lÖ l¹m ph¸t trong nÒn kinh tÕ vµo n¨m sau t¨ng thªm 50%
so víi n¨m tríc. Tøc lµ gi¸ g¹o t¨ng lªn thµnh 4500®ång/kg, víi sè tiÒn l¬ng
nhËn ®îc trong 1 th¸ng, ngêi c«ng nhan nµy chØ mau ®îc 133, 3 kg g¹o.
L¹m ph¸t kh«ng chØ lµm gi¶m gi¸ trÞ thùc cña nh÷ng tµi s¶n kh«ng cã
l·i ( tøc tiÒn mÆt ) mµ cßn lµm hao mßn gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n cã l·i. Tøc lµ
gi¶m thu nhËp thùc tÕ tõ c¸c kho¶n l·i, c¸c kho¶n lîi tøc. §iÒu ®ã x¶y ra lµ do
chÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ níc ®îc tÝnh trªn c¬ së cña thu nhËp danh nghÜa. Khi
l¹m ph¸t t¨ng cao, nh÷ng ngêi ®i vay t¨ng l·i suÊt danh nghÜa ®Ó bï vµo tû lÖ
l¹m ph¸t t¨ng cao, ®iÒu ®ã lµm cho sè tiÒn thuÕ thu nhËp mµ ngêi cã tiÒn cho
vay ph¶i nép t¨ng cao, mÆc dï thuÕ suÊt vÉn kh«ng t¨ng. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ
thu nhËp rßng (thu nhËp sau thuÕ), thu nhËp thùc(sau khi ®· lo¹i trõ t¸c ®éng
cña l¹m ph¸t) mµ ngêi cho vay nhËn ®îc gi¶m ®i. Suy tho¸i kinh tÕ, thÊt
nghiÖp gia t¨ng, ®êi sèng cña ngêi lao ®éng trë nªn khã kh¨n h¬n sÏ lµm gi¶m
lßng tin cña d©n chóng ®èi víi ChÝnh phñ. Tõ ®ã, nh÷ng hËu qu¶ vÒ chÝnh trÞ
x· héi cã thÓ x¶y ra.
2.2.2. L¹m ph¸t khiÕn ph©n phèi thu nhËp kh«ng b×nh ®¼ng
Nh×n mét c¸ch x¸c thùc th× khi l¹m ph¸t x¶y ra th× ngêi bÞ thiÖt h¹i lµ
ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, nh÷ng ngêi cho vay lµ bÞ thiÖt h¹i, cßn nh÷ng ngêi cã
tµi s¶n, nh÷ng ngêi ®ang vay nî lµ cã lîi. §iÒu nµy t¹o nªn sù ph©n phèi thu
nhËp kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a ngêi ®i vay vµ ngêi cho vay, gi÷a c«ng nh©n vµ
nhµ t b¶n. H¬n thÕ n÷a, nã cßn thóc ®Èy nh÷ng ngêi kinh doanh t¨ng cêng thu
hót tiÒn vay ®Ó ®Çu c¬ kiÕm lîi. Do vËy, cµng t¨ng thªm nhu cÇu tiÒn vay
trong nÒn kinh tÕ, ®Èy l·i suÊt lªn cao. §Ó tr¸nh thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc x¶y ra th×
chóng ta ph¶i lµm nh thÕ nµo, ®iÒu ®ã ®· ®îc mét sè nhµ kinh tÕ ®a ra bµi to¸n
l·i suÊt cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi ®óng tØ lÖ l¹m ph¸t.
Mét c¸ch tæng quan h¬n lµ khi cã dù ®o¸n vÒ l¹m ph¸t th× ngêi lµm ¨n
kinh tÕ ngÇm dù tr÷ vµng, ®Çut vµo bÊt ®éng s¶n vµ ngåi chê l¹m ph¸t x¶y ra
20
.DOC 
33 
60 
121 
