Tài liệu Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa của thành phố tuyên quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN HOÀI TRUNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN HOÀI TRUNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ HÙNG CƯỜNG THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin đảm bảo nội dung nghiên cứu do bản thân thực hiện, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Hùng Cường, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ công trình khoa học khác. Tác giả xin chịu trách nhiệm về các kết quả nghiên cứu trong luận văn! Thái Nguyên, tháng năm 2014 Tác giả Trần Hoài Trung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến: TS. Vũ Hùng Cường, Người đã hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, phòng Đào tạo trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành khóa học. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Phòng Đăng ký kinh doanh - Sở Kế hoạch và Đầu tư, phòng Tổng hợp - Cục Thống kê tỉnh Tuyên Quang đã tạo điều kiện cho tôi trong việc thu thập số liệu phục vụ cho đề tài. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ và cung cấp cho tôi những kinh nghiệm quý báu để tôi có thể hoàn thành luận văn trong thời gian quy định. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Thái Nguyên, tháng năm 2014 Học viên Trần Hoài Trung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii MỤC LỤC .................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT .................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ........................................................ viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 3 2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................ 3 2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài ........................................................................ 4 5. Kết cấu của luận văn .................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .............................................................................................. 5 1.1. Cơ sở lý luận về chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV ..... 5 1.1.1. Khái niệm về nguồn nhân lực, nguồn nhân lực quản lý, chất lượng nguồn nhân lực quản lý .................................................................................. 5 1.1.2. Đặc điểm nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV .......................... 8 1.1.3. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong giai đoạn hiện nay .......................................................................................... 9 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng NNL quản lý và nâng cao chất lượng NNL quản lý trong các DNNVV................................................. 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 1.2. Cơ sở thực tiễn về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV ................................................................................................. 13 1.2.1. Kinh nghiệm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV ở trên thế giới ................................................................................ 13 1.2.2. Kinh nghiệm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý các DNNVV ở trong nước ................................................................................... 19 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................... 22 2.1. Câu hỏi nghiên cứu................................................................................ 22 2.2. Chọn địa điểm nghiên cứu ..................................................................... 22 2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 23 2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu thứ cấp ................................. 23 2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu .................................................................. 23 2.3.3. Phương pháp phân tích số liệu ............................................................ 24 2.3.4. Phương pháp phân tích các yếu tố bên trong và bên ngoài (SWOT) ... 25 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích .............................................................. 25 Chương 3: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ............................................................... 28 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Tuyên Quang ............. 28 3.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 28 3.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ................................................................... 29 3.2. Khái quát về doanh nghiệp nhỏ và vừa của thành phố Tuyên Quang ..... 35 3.2.1.Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa của thành phố Tuyên Quang ......... 35 3.2.2.Vốn đăng kí kinh doanh của DNNVV của thành phố Tuyên Quang .... 40 3.2.3.Số lao động làm việc trong DNNVV của thành phố Tuyên Quang ...... 42 3.2.4. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ................................................................................................ 43 3.2.5.Số DNNVV thành lập mới và giải thể của thành phố Tuyên Quang .... 44 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v 3.2.6. Môi trường kinh doanh của DNNVV của thành phố Tuyên Quang ..... 45 3.3. Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý DNNVV của thành phố Tuyên Quang ......................................................................................... 47 3.3.1. Số lượng nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ................................................................................................ 47 3.3.2. Cơ cấu nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang.. 48 3.3.3. Các chính sách liên quan đến phát triển nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của tỉnh Tuyên Quang .................................................... 50 3.3.4. Chất lượng nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ................................................................................................ 53 3.4. Một số yếu tố tác động đến chất lượng nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang .......................................................... 65 3.4.1. Các yếu tố khách quan ........................................................................ 65 3.4.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................... 66 3.5. Đánh giá chất lượng nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ......................................................................................... 67 3.5.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 67 3.5.2. Một số hạn chế ................................................................................... 68 3.5.3. Một số nguyên nhân ........................................................................... 69 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DNNVV CỦA THÀNH PHỐ TUYÊN QUANG ...................................................... 71 4.1. Bối cảnh mới và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực quản lý các DNVVN của thành phố Tuyên Quang trong giai đoạn tới ............................ 71 4.1.1. Bối cảnh quốc tế ................................................................................. 71 4.1.2. Bối cảnh trong nước ........................................................................... 72 4.1.3. Bối cảnh phát triển tỉnh Tuyên Quang ................................................ 73 4.2.Mục tiêu phát triển DNNVV của thành phố Tuyên Quang đến năm 2015 .... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi 4.2.1. Quan điểm, định hướng phát triển DNNVV đến năm 2015 ................ 75 4.2.2. Mục tiêu phát triển DNNVV đến năm 2015 ....................................... 76 4.3.Quan điểmphát triển nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ......................................................................................... 77 4.4. Phân tích mô hình SWOT về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang .............................. 79 4.5. Một số giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang .................................................... 80 4.5.1. Giải pháp đối với doanh nghiệp .......................................................... 80 4.5.2. Giải pháp đối với tỉnh Tuyên Quang ................................................... 83 4.5.2.1. Nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh để cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh ......................................................................................... 83 4.5.3. Giải pháp đối với Nhà nước ................................................................ 90 KẾT LUẬN ................................................................................................. 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ 1 CNH Công nghiệp hóa 2 DN Doanh nghiệp 3 DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 4 ĐVT Đơn vị tính 5 HĐH Hiện đại hóa 6 NNL Nguồn nhân lực 7 QĐ Quyết định 8 SXKD Sản xuất kinh doanh 9 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 10 TNHH1TV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên 11 UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng: Bảng 3.1. Số lượng DNNVV của thành phố Tuyên Quang ........................... 35 Bảng 3.2. Số lượng DNNVV của thành phố Tuyên Quang theoloại hình doanh nghiệp ............................................................................ 36 Bảng 3.3. Cơ cấu DNNVV của thành phố Tuyên Quang Theoloại hình doanh nghiệp ............................................................................ 36 Bảng 3.4. Số lượng DNNVV của thành phố Tuyên Quang Theo lĩnh vực hoạt động .................................................................................. 37 Bảng 3.5. Cơ cấu DNNVV của thành phố Tuyên Quang Theo lĩnh vực hoạt động .................................................................................. 38 Bảng 3.6. Vốn đăng kí kinh doanh của DNNVV của thành phố Tuyên Quang ... 40 Bảng 3.7. Vốn đăng kí kinh doanh bình quân/DNNVV của thành phố Tuyên Quang ............................................................................ 40 Bảng 3.8. Vốn đăng kí kinh doanh phân theo loại hình doanh nghiệp của thành phố Tuyên Quang............................................................ 41 Bảng 3.9. Số lao động của DNNVV của thành phố Tuyên Quang ................ 42 Bảng 3.10. Kết quả hoạt động sản xuất các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ............................................................................ 43 Bảng 3.11. Số DNNVV thành lập mới và giải thể của thành phố Tuyên Quang .. 44 Bảng 3.12. Chỉ số năng lực cạnh tranh tỉnh Tuyên Quang giai đoạn 2010-2013 .... 45 Bảng 3.13. Tổng số nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang ............................................................................ 47 Bảng 3.14.Cơ cấu nguồn nhân lực quản lý các DNNVV theo giới tính ........ 48 Bảng 3.15. Cơ cấu nguồn nhân lực quản lý các DNNVV theo độ tuổi .......... 49 Bảng 3.16. Cơ cấu nguồn nhân lực quản lý các DNNVV theo dân tộc ......... 50 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix Bảng 3.17. Thống kê các lớp đào tạo nguồn cho nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của tỉnh Tuyên Quang ......................................... 52 Bảng 3.18.Nguồn nhân lực quản lý DNNVV của thành phố Tuyên Quang phân theo trình độ chuyên môn đào tạo .................................... 54 Bảng 3.19.Nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quangphân theo loại hình đào tạo ............................................. 56 Bảng 3.20.Nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quangphân theo ngành nghề được đào tạo................................ 57 Bảng 3.21.Nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang phân theo trình độ tin học .............................................. 58 Bảng 3.22.Nguồn nhân lực quản lý các DNNVV của thành phố Tuyên Quang phân theo trình độ ngoại ngữ ......................................... 59 Bảng 3.23. Thống kê số lượng người tham gia lớp tâ ̣p huấ n, tuyên truyề n về Pháp luâ ̣t lao đô ̣ng................................................................ 60 Bảng 3.24. Thống kê số lượng người đứng đầu các DNNVV của thành phố Tuyên Quang tham gia học tập nâng cao trình độ nghiệp vụ ........... 61 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1. Cơ cấu DNNVV phân theo lĩnh vực hoạt động năm 2013 ........ 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) luôn có một vị trí quan trọng trong lịch sử phát triển của các nước.Với đặc thù quy mô nhỏ, bộ máy tinh gọn nên các DNNVV dễ dàng điều chỉnh hoạt động cũng như phương thức kinh doanh, thích ứng nhanh với những biến động của nền kinh tế, góp phần làm cho nền kinh tế thêm năng động. Với tỷ trọng áp đảo, các doanh nghiệp nhỏ và vừa luôn có vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đóng góp vào tổng sản lượng quốc nội và giải quyết việc làm cho xã hội. Chính vì những ưu thế đó, DNNVV ngày càng được coi trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Đối với Việt Nam, DNNVV đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Theo khảo sát doanh nghiệp năm 2010 của Bộ kế hoạch và đầu tư tại 30 tỉnh, thành phố phía Bắc. Kết quả điều tra cho thấy số lượng Doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm 98,36%, tỷ trọng vốn đăng ký kinh doanh là 95,71%. DNNVV giải quyết hàng triệu việc làm cho xã hội. Nhận thức rõ vai trò này của DNNVV, Đảng và nhà nước ta đã có nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển DNNVV. Thành phố Tuyên Quang tỉnh Tuyên Quang nằm ở phía Bắc, cách thủ đô Hà Nội 165 km, có tuyến quốc lộ II huyết mạch chạy qua. Tuyên Quang là tỉnh nằm ở trung tâm nối với các tỉnh ở phía đông sang phía tây và phía bắc là tỉnh Hà Giang. Đây là nhịp cầu nối với Hà Nội và các tỉnh nằm trên đồng bằng châu thổ sông hồng. Do vậy, Tuyên Quang có vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của khu vực và quốc gia.Trong những năm qua thành phố Tuyên Quang nói riêng tỉnh Tuyên Quang nói chung đã bước đầu khai thác được những tiềm năng, lợi thế. Kinh tế - xã hội tỉnh Tuyên Quang đã có những bước phát triển quan trọng. Giai đoạn 2006-2010 tốc độ GDP bình quân 5 năm đạt 13,53%. Từ năm 2010 đến năm 2013, tốc độ tăng GDP vẫn giữ vững và đạt 13,5%. Tốc độ tăng GDP của tỉnh đứng thứ 6 trong tổng số 14 tỉnh trong vùng Đông Bắc và ở trên mức trung bình của vùng Trung Du và Miền núi phía Bắc. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng dần tỷ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông - lâm nghiệp. Năm 2013, cơ cấu kinh tế của tỉnh Tuyên Quang là Nông, lâm nghiệp chiếm 28,32%;Công nghiệp - Xây dựng chiếm 30,76%; Dịch vụ chiếm 40,92%. DNNVV trên địa bàn Thành phố Tuyên Quang bên cạnh việc duy trì SXKD đã không ngừng nỗ lực sáng tạo, huy động tập trung nguồn lực khắc phục khó khăn. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động đầu tư mở rộng quy mô, lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.Số lượng DNNVV không ngừng tăng qua các năm. Năm 2010, thành phố Tuyên Quang có 382 DNNVV thì đến năm 2013, số DNNVV đã tăng lên 508 doanh nghiệp. Năm 2011 tổng doanh thu thuần của các doanh nghiệp trên địa bàn đạt 8.999,75 tỷ đồng.Năm 2012 đạt 13.178,14 tỷ đồng, tăng 46,4% so với năm 2011. Từ năm 2011 đến năm 2013, các DNNVV đã đóng góp cho ngân sách địa phương là 1.034,17 tỷ đồng. Tuy nhiên thực tế cho thấy, các DNNVV trên địa bàn thành phố Tuyên Quang chủ yếu là doanh nghiệp có quy mô nhỏ, năng lực tài chính còn thấp, dự án đầu tư tính khả thi chưa cao, khả năng hoàn trả vốn thấp. Chưa có khả năng đảm bảo các điều kiện đầu tư theo chiều sâu để phát triển SXKD. Bên cạnh đó nguồn nhân lực nói chung, nguồn nhân lực quản lý nói riêng trong các DNNVV trên địa bàn thành phố chưa mạnh.Nguồn nhân lực quản lý qua đào tạo vẫn còn thấp. Tỷ lệ nguồn nhân lực quản lý chưa qua đào tạo hoặc đã qua đào tạo nhưng chưa có chứng chỉ, bằng cấp còn cao.Đây là sức ép rất lớn để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các DNNVV của thành phố Tuyên Quang. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý sẽ quyết định đến sự thành bại của các DNNVV trong điều kiện khoa học - công nghệ phát triển như vũ bão, nền kinh tế nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới. Nhận thức được tầm quan trọng đó, cùng với mong muốnđưa ra được các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang, tôi đã lựa chọn đề tài “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa của thành phố Tuyên Quang”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của Thành phố Tuyên Quang giai đoạn 20102013, chỉra những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của Thành phố thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa một số lý luận cơ bản và thực tiễn về nguồn nhân lực và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV. - Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của Thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2010-2013, chỉ rõ những thành công,những hạn chế và nguyên nhân. - Đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVVcủa Thành phố Tuyên Quang trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung:Luận văn đi sâu nghiên cứu chất lượng nguồn nhân lực quản lý (người đứng đầu) trong các DNNVVcủa thành phố Tuyên Quang. Đó là các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân đang hoạt động theo Luật doanh nghiệp năm 2005. Cụ thể, luận văn tập trung nghiên cứu chất lượng nguồn nhân lực quản lý (người đứng đầu) trong các doanh nghiệp gồm doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, công ty cổ phần không có cổ phần chi phối của Nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Luận văn không nghiên cứu chất lượng nguồn nhân lực quản lý (người đứng đầu) trong các doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp có vốn Nhà nước, Hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 - Về thời gian: Số liệu để đánh giá thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang được thu thập trong giai đoạn 2010-2013. - Về không gian: Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi địa bàn thành phố Tuyên Quang. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Về lý luận Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn liên quan đến nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV. - Về thực tiễn + Phân tích, đánh giá được thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV ở Thành phố Tuyên Quang giai đoạn 2010-2013.Chỉ ra được những thành công, hạn chế và các nguyên nhân của hạn chế trong hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV. + Đề xuất được một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng NNL quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang trong giai đoạn tới. + Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo cho các DNNVV thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý, là tài liệu tham khảo để các cơ quan quản lý nhà nước hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, phát triển nguồn nhân lực quản lý cho DNNVV. Mặt khác, kết quả nghiên cứu của luận văn cung cấp thông tin để các tổ chức đào tạo, tư vấn chương trình đào tạo, hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý phù hợp với yêu cầu của DNNVV. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang. Chương 4: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV của thành phố Tuyên Quang. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Cơ sở lý luận về chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV 1.1.1. Khái niệm về nguồn nhân lực, nguồn nhân lực quản lý, chất lượng nguồn nhân lực quản lý 1.1.1.1. Khái niệm về nguồn nhân lực Thuật ngữ nguồn nhân lực (hurman resourses) xuất hiện vào thập niên 80 của thế kỷ XX khi mà có sự thay đổi căn bản về phương thức quản lý, sử dụng con người trong kinh tế lao động. Nếu như trước đây phương thức quản trị nhân viên (personnel management) với các đặc tính coi nhân viên là lực lượng thừa hành, phụ thuộc, cần khai thác tối đa sức lao động của họ với chi phí tối thiểu thì từ những năm 80 đến nay với phương thức mới, quản lí nguồn nhân lực (hurman resourses management) với tính chất mềm dẻo hơn, linh hoạt hơn, tạo điều kiện tốt hơn để người lao động có thể phát huy ở mức cao nhất các khả năng tiềm tàng, vốn có của họ thông qua tích lũy tự nhiên trong quá trình lao động phát triển. Có thể nói sự xuất hiện của thuật ngữ "nguồn nhân lực" là một trong những biểu hiện cụ thể cho sự thắng thế của phương thức quản lý mới đối với phương thức quản lý cũ trong việc sử dụng nguồn lực con người. Hiện nay có nhiều định nghĩa khác nhau về nguồn nhân lực, chẳng hạn như: Nguồn nhân lực là nguồn lực con người của những tổ chức với quy mô, loại hình, chức năng khác nhau có khả năng và tiềm năng tham gia vào quá trình phát triển của tổ chức cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của quốc gia, khu vực, thế giới. Cách hiểu này về nguồn nhân lực xuất phát từ quan niệm coi nguồn nhân lực là nguồn lực với các yếu tố vật chất, tinh thần tạo nên năng lực, sức mạnh phục vụ cho sự phát triển chung của tổ chức. Trong báo cáo “Đánh giá về những tác động của toàn cầu hóa đối với nguồn nhân lực” năm 2008 của Liên hợp quốc đã đưa ra định nghĩa nguồn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 nhân lực là trình độ lành nghề, kiến thức và năng lực thực có thực tế cùng với những năng lực tồn tại dưới dạng tiềm năng của con người. Quan niệm về nguồn nhân lực theo hướng tiếp cận này có phần thiên về chất lượng của nguồn nhân lực. Trong quan niệm này, điểm được đánh giá cao là coi các tiềm năng của con người cũng là năng lực khả năng để từ đó có những cơ chế thích hợp trong quản lí, sử dụng. Quan niệm về nguồn nhân lực như vậy cũng đã cho ta thấy phần nào sự tán đồng của Liên hợp quốc đối với phương thức quản lí mới. Hay nguồn nhân lực là tổng thể các yếu tố bên trong và bên ngoài của mỗi cá nhân bảo đảm nguồn sáng tạo cùng các nội dung khác cho sự thành công, đạt được mục tiêu của tổ chức. Tuy có những định nghĩa khác nhau tuỳ theo góc độ tiếp cận nghiên cứu nhưng điểm chung mà ta có thể dễ dàng nhận thấy qua các định nghĩa trên về nguồn nhân lực là: + Số lượng nhân lực: nói đến nguồn nhân lực của bất kỳ một tổ chức, một địa phương hay một quốc gia nào câu hỏi đầu tiên đặt ra là có bao nhiêu người và sẽ có thêm bao nhiêu người nữa trong tương lai. Đây là những câu hỏi cho việc xác định số lượng nguồn nhân lực. + Chất lượng nhân lực: là yếu tố tổng hợp của nhiều yếu tố bộ phận như trí tuệ, trình độ, sự hiểu biết, đạo đức, kỹ năng, sức khoẻ, thẩm mỹ... của người lao động. Trong các yếu tố trên thì trí lực và thể lực là hai yếu tố quan trọng trong việc xem xét đánh giá chất lượng nguồn nhân lực. + Cơ cấu nhân lực: là yếu tố không thể thiếu khi xem xét đánh giá về nguồn nhân lực. Cơ cấu nhân lực thể hiện trên các phương diện khác nhau như: cơ cấu trình độ đào tạo, giới tính, độ tuổi. Tóm lại, nguồn nhân lực là khái niệm tổng hợp bao gồm các yếu tố số lượng, chất lượng và cơ cấu phát triển người lao động nói chung cả ở hiện tại cũng như trong tương lai, đó là tiềm năng của mỗi tổ chức, mỗi địa phương, mỗi quốc gia, khu vực và thế giới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 1.1.1.2 Khái niệm về nguồn nhân lực quản lý Nói đến nguồn nhân lực quản lý doanh nghiệp, trước hết cần phải làm rõ nội hàm của khái niệm quản lý. Các hoạt động lao động, dù là trực tiếp hay gián tiếp, đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung xuất phát từ một chỉnh thể chung thống nhất. Chức năng của quản lý là phối hợp những hoạt động của cá nhân với những hoạt động chung của tập thể nhằm tạo ra một nỗ lực để thực hiện mục tiêu chung. Nhìn chung “quản lý là sự tác động có định hướng, có kế hoạch từ phía chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được những mục tiêu nhất định trong điều kiện kinh tế-xã hội cụ thể”. Tóm lại, nguồn nhân lực quản lý doanh nghiệp là vấn đề then chốt, luôn đứng ở vị trí trung tâm của doanh nghiệp, là một trong những nhân tố cơ bản quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp trên thương trường. Hoạt động lao động của quản lý luôn giữ vai trò chiến lược, quyết định đến thành quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Một tập thể lao động nếu không có hoạt động lao động của quản lý sẽ trở nên đơn lẻ và hoạt động sẽ lệch lạc không có hiệu quả. 1.1.1.3 Khái niệm về chất lượng nguồn nhân lực “Chất lượng nguồn nhân lực là mức độ đáp ứng về khả năng làm việc của người lao động với yêu cầu công việc của tổ chức và đảm bảo cho tổ chức thực hiện thắng lợi mục tiêu cũng như thỏa mãn cao nhất nhu cầu của người lao động”. Hay chất lượng nguồn nhân lực có thể được hiểu là trạng thái nhất định của nguồn nhân lực thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành bên trong của nguồn nhân lực (Trần Xuân Hải, Trần Đức Lộc, 2013). “Chất lượng nguồn nhân lực gồm trí tuệ, thể chất và phẩm chất tâm lý xã hội”. Trong đó: thể lực của nguồn nhân lực gồm sức khỏe cơ thể và sức khỏe tinh thần; Trí lực của nguồn nhân lực gồm trình độ văn hóa, chuyên môn kỹ thuật và kỹ năng lao động thực hành của người lao động; Phẩm chất tâm lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 xã hội gồm kỷ luật, tự giác, có tinh thần hợp tác và tác phong công nghiêp, có tinh thần trách nhiệm cao (Bùi Văn Nhơn, 2004). Vậy nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được hiểu là tăng giá trị cho con người trên các mặt phẩm chất đạo đức, thể chất, năng lực, thẩm mỹ, thông qua các chính sách phát triển nguồn nhân lực giúp con người có những năng lực, phẩm chất mới, cao hơn để có thể hoàn thành tốt hơn mục tiêu của tổ chức và của chính bản thân họ. 1.1.1.4 Khái niệm về chất lượng nguồn nhân lực quản lý Đề cập tới chất lượng nguồn nhân lực quản lý là xem xét tới khả năng thực hành quá trình quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp. Thông thường điều này được phản ánh ở năng lực hoạt động và công tác của nguồn nhân lực quản lý. Hiệu quả của nguồn nhân lực quản lý có thể được đánh giá, xem xét thông qua hai mặt: hiệu quả của các quyết định quản lý và hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý doanh nghiệp có thể hiểu là quá trình hoàn thiện và nâng cao dần trình độ tổ chức quản lý, chuyên môn, kỹ năng, đạo đức, tư chất, sức khỏe... của nguồn nhân lực quản lý doanh nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của thị trường cũng như không ngừng nâng cao năng suất lao động và hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Nhìn chung, có thể hiểu chất lượng nguồn nhân lực quản lý là một tiêu chí tổng hợp phản ánh một cách khái quát phẩm chất, năng lực, kỹ năng quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.2. Đặc điểm nguồn nhân lực quản lý trong các DNNVV Nguồn nhân lực quản lý trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ có các đặc điểm cơ bản sau đây: - Xét về tính chất lao động: đó là lao động quản lý mang tính chất gián tiếp, công việc quản lý đòi hỏi người quản lý doanh nghiệp phải có trình độ quản lý cao, hiểu biết sâu rộng, mang tính sáng tạo cao. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 9 - Về đối tượng quản lý: không chỉ bao gồm các yếu tố tĩnh như lao động, vốn đầu tư mà còn quản lý một nguồn lực rất quan trọng, đó là tập thể những người lao động dưới quyền. Quản lý đối tượng này cần phải am hiểu cả về cuộc sống vật chất và cuộc sống tinh thần cho họ. - Xét về sản phẩm của lao động quản lý: đó là các quyết định. Khác với những sản phẩm thông thường, để tạo ra một sản phẩm của người lao động quản lý thì lao động cơ bắp là không đáng kể nhưng hoạt động trí óc, hao tổn thần kinh đóng vai trò quyết định. - Về các tiêu chuẩn cơ bản của người đứng đầu doanh nghiệp đó là: + Về trình độ chuyên môn: phải có kiến thức sâu rộng cả về lý luận và thực tiễn về lĩnh vực chuyên môn của mình. + Về năng lực tổ chức quản lý: biết tổ chức bộ máy quản lý phù hợp với cơ chế mới. Biết phát hiện và sử dụng cán bộ có năng lực, có trình độ. Biết cất nhắc đề bạt cán bộ dưới quyền. Biết phê bình, kỷ luật khi người lao động vi phạm. Biết động viên, khen thưởng khi người lao động làm việc tích cực, có hiệu quả, đạt năng suất lao động cao. Biết giải quyết công việc nhạy bén, hiệu quả. Biết đưa ra những quyết định, những thay đổi phù hợp với từng giai đoạn phát triển khác nhau. + Về phẩm chất chính trị: phải nắm và vận dụng được các quan điểm, chủ trương đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước trong từng thời kì. Tuân thủ pháp luật và các quy định hiện hành của Nhà nước. + Về tư cách đạo đức: phải là người làm gương cho người lao động trong doanh nghiệp về niềm hăng say, nhiệt tình, tận tụy với công việc. + Về sức khỏe: có đủ sức khỏe để hoàn thành các nhiệm vụ được giao. 1.1.3. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý trong giai đoạn hiện nay - Trong điều kiện hiện nay nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng những yêu cầu về kinh tế-xã hội có ý nghĩa quan trọng. Để điều hành có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, đưa doanh nghiệp ngày càng phát triển, người cán bộ quản lý doanh nghiệp cần nắm vững được quy luật của thị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn