Tài liệu Một vài kinh nghiệm hướng dẫn hs cách làm tốt bài văn nghị luận tác phẩm truyện

PHOØNG GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO TP PLEIKU ÑEÀ TAØI MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM HÖÔÙNG DAÃN HOÏC SINH LAØM TOÁT BAØI VAÊN NGHÒ LUAÄN TAÙC PHAÅM TRUYEÄN. NAÊM HOÏC :2009-2010 PHOØNG GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO TP PLEIKU 1 ÑEÀ TAØI MOÄT VAØI KINH NGHIEÄM HÖÔÙNG DAÃN HOÏC SINH LAØM TOÁT BAØI VAÊN NGHÒ LUAÄN TAÙC PHAÅM TRUYEÄN. Maõ SKN :2NV. Hoï teân ngöôøi vieát:PHAN THÒ NGOÏC DUNG Chuyeân moân :Ngöõ Vaên Ñôn vò :Tröôøng THCS Nguyeãn Du. NAÊM HOÏC :2009-2010 2 A/ ÑAËT VAÁN ÑEÀ. I/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: 1. Lí do khaùch quan: Daïy vaên,hoïc vaên,laøm vaên laø moät vaán ñeà ñaõ laøm toán khoâng bieát bao nhieâu coâng söùc,giaáy buùt,thôøi gian cuûa bao ngöôøi.Ñaëc bieät laø vôùi giaùo vieân chuùng ta.Ñeå ñaït ñöôïc moät tieát daïy toát,ñeå hoïc sinh hoïc toát moät tieát hoïc vaên,ñeå hoïc sinh (HS)laøm ñöôïc moät baøi vaên hay khoâng phaûi laø moät chuyeän deã daøng tí naøo.Theo caáp hoïc,lôùp hoïc maø vieäc hoïc vaên noùi chung,laøm vaên noùi rieâng ngaøy caøng yeâu caàu cao ñoái vôùi HS.Rieâng HS lôùp 9,moân taäp laøm vaên kieåu baøi nghò luaän noùi chung,nghò luaän veà taùc phaåm vaên hoïc phaàn truyeän thì laïi caøng khoù khaên ñoái vôùi caùc em.. Bôùi leõ taùc phaåm vaên chöông ngheä thuaät laø thaønh quaû saùng taïo cuûa nhaø vaên, nhaø thô . Moãi taùc phaåm vaên thô ñeàu thuoäc moät thôøi kì vaên hoïc nhaát ñònh ( coù theå caùch xa thôøi ñaïi maø caùc em soáng hieän nay caû haøng theá kæ , haøng thaäp nieân …). Taùc phaåm vaên chöông duø nhoû nhaát : laø moät caâu tuïc ngöõ, moät baøi ca dao, hay lôùn hôn laø moät baøi vaên, moät baøi thô, moät truyeän ngaén hay moät boä tieåu thuyeát ñeàu coù giaù trò veà noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa noù. Laøm theá naøo ñeå giaùo vieân giuùp hoïc sinh ñoàng caûm vôùi nhöõng giaù trò tö töôûng nhaân vaên caàn ñaït tôùi trong moãi taùc phaåm laø vaán ñeà caàn thieát . Thöïc traïng trong nhöõng naêm gaàn ñaây, hoïc sinh khoái lôùp 9 vieát baøi taäp laøm vaên kieåu baøi Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän thöôøng khoâ cöùng, saùo roãng, luùng tuùng …. Phaàn lôùn caùc em hieän nay hoïc vaên raát thuï ñoäng.Khí theá hoïc raát ueå oaûi.meät moûi.Muoán laøm ñöôïc baøi caùc em thöôøng döïa vaøo vaên maãu hoaëc döïa vaøo caùc daøn yù trong ñeà cöông hay trong daøn yù thaày coâ cho saün maø vieát laïi moät caùch maùy moùc neân raát haïn cheá veà maïch caûm xuùc (khoâng chaân thaät, khoâng töï nhieân …). Ñoâi khi caùc em vieát laïc ñeà maø khoâng bieát mình ñaõ cheùp sai.Raát ít hoïc sinh chòu khoù tìm toøi, khaùm phaù ra caùc yù môùi, yù rieâng, yù saâu saéc, yù hay do chính baûn thaân caùc em caûm nhaän, thaät söï rung ñoäng vôùi taùc phaåm. Maët khaùc, ña soá caùc em hoïc sinh thöôøng khoâng tìm hieåu kó ñeà baøi vaø tìm yù tröôùc khi baét tay vaøo laøm baøi vieát cuûa mình neân thöôøng leäch laïc kieåu baøi, nhaàm laãn caùc daïng ñeà. Ñeà baøi Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän thöôøng coù caùc daïng ñeà meänh leänh vaø “ môû”. Caùc meänh leänh thöôøng gaëp laø “suy nghó”(veà nhaân vaät , taùc phaåm….) , “caûm nhaän cuûa em” ( veà nhaân vaät, taùc phaåm……).Caùc daïng ñeà môû laø caùc daïng ñeà khoâng coù caùc meänh leänh treân. Ñoái töôïng nghò luaän coù theå laø taùc phaåm, nhaân vaät, tö töôûng hay nhöõng ñoåi thay trong soá phaän nhaân vaät …….( theo phaïm vi vaán ñeà trong caùc baøi ñoïc hieåu taùc phaåm truyeän ôû SGK ) ñoøi hoûi caùc em phaûi coù tö duy kieán thöùc, tích hôïp, toång hôïp vaø phaân tích môùi ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu cuûa töøng ñeà baøi vaên cuï theå. 3 Ñoù chính laø nhöõng lí do khaùch quan thoâi thuùc toâi toång keát kinh nghieäm höôùng daãn hoïc sinh caùch laøm baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän. 2. Lí do chuû quan: Veà phía giaùo vieân, khoâng ít thaày coâ coøn ngaïi khi daïy phaân moân Taäp laøm vaên. Qua nhieàu naêm theo doõi phong traøo thi ñua daïy gioûi caùc caáp vaø daïy toát ôû tröôøng, giaùo vieân thöôøng chæ ñaêng kí daïy phaân moân Giaûng vaên vaø Tieáng Vieät. Bôûi daïy phaân moân Taäp laøm vaên nhaát laø kieåu baøi Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän thöôøng giôø daïy khoâ khan,khoù gaây söï höùng thuù trong vieäc tieáp thu tri thöùc cuûa HS ,vì ñoù laø giôø daïy chuû yeáu laø truyeàn thuï phöông phaùp laøm baøi. ñoøi hoûi GV phaûi tìm toøi nghieân cöùu kó veà taùc phaåm, phaûi thöïc söï nhaäp taâm vaøo coát truyeän,vaøo nhaân vaät,phaûi ñaët mình trong hoaøn caûnh nhaân vaät soáng, nhaân vaät suy nghó vaø haønh ñoäng ….ñoøi hoûi GV phaûi vaän duïng,toång hôïp nhieàu kieán thöù, keå caû voán soáng, voán tö töôûng tình caûm. Theá laø GV phaûi tìm ra phöông phaùp tích hôïp giöõa vaên vaø ñôøi, giöõa thöïc taïi vaø hö caáu …….Coù thöïc hieän ñöôïc nhö theá thì môùi coù ñöôïc nhöõng giôø daïy taäp laøm vaên ñaày lyù thuù. Veà phía HS ôû löùa tuoåi naøy caùc em thích moäng mô,thích nhöõng giôø hoïc ñöa caùc em tôùi nhöõng chaân trôøi môùi, gôïi cho caùc em nhöõng khaùt voïng veà cuoäc ñôøi veà con ngöôøi … maø giôø taäp laøm vaên thì nhö ñaõ noùi ôû treân thöôøng laø khoâ khan,ñoù laø nhöõng giôø tìm luaän cöù,luaän chöùng,luaän ñieåm,laäp luaän chöùng minh,laäp luaän giaûi thích…..Quaû thaät khoù. Baûn thaân laø GV nhieàu naêm daïy khoái lôùp 9 Tröôøng THCS. Toâi luoân traên trôû veà vaán ñeà naøy,laøm theá naøo ñeå cho giôø daïy thaät söï gaây höùng thuù cho HS,sau töøng tieát hoïc HS seõ khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi meû trong giôø hoïc cuûa mình.Chính vì vaäy, trong quaù trình giaûng daïy, toâi luoân traân troïng, ñaùnh giaù cao nhöõng baøi laøm coù neùt rieâng, theå hieän ñöôïc nhöõng caûm xuùc chaân thaät, nhöõng nhaän xeùt, phaân tích tinh khoâi , saùng taïo cuûa caùc em ñoái vôùi moät taùc phaåm, moät nhaân vaät (moät vaán ñeà hay moät khía caïnh cuûa vaán ñeà theå hieän trong taùc phaåm…). Ñoù cuõng chính laø nguoàn ñoäng vieân khoâng nhoû giuùp toâi ñaàu tö vaø quyeát ñònh choïn ñeà taøi naøy B/ GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ PHAÀN MOÄT: Cô sôû lí luaän: Nghò luaän taùc phaåm vaên hoïc noùi chung, taùc phaåm truyeän noùi rieâng laø moät kieåu baøi nghò luaän vaên hoïc coù vò trí quan troïng trong chöông trình Taäp laøm vaên lôùp 9. Thoâng qua vieäc ñoïc vaø hoïc taùc phaåm vaên hoïc, hoïc sinh chaúng nhöõng ñaõ coù moät voán khaù phong phuù veà kieán thöùc vaên hoïc (taùc phaåm, theå loaïi 4 …)vaø cuõng ñaõ ñöôïc naâng cao daàn veà naêng löïc caûm thuï, phaân tích, bình giaù taùc phaåm ….Ñoù laø moät thuaän lôïi. Nhöng maët khaùc, cuõng caàn naém vöõng yeâu caàu vaø möùc ñoä caàn ñaït cuûa kieåu baøi nghò luaän veà taùc phaåm trong chöông trình. Taùc phaåm vaên hoïc bao giôø cuõng laø moät toång theå hoaøn chænh giöõa noäi dung vaø phöông thöùc bieåu ñaït, töùc laø ngheä thuaät. Nghò luaän moät taùc phaåm truyeän laø trình baøy nhöõng nhaän xeùt , ñaùnh giaù cuûa mình veà nhaân vaät, söï kieän, chuû ñeà hay ngheä thuaät cuûa moät taùc phaåm cuï theå. Nhöõng nhaän xeùt, ñaùnh giaù veà truyeän phaûi xuaát phaùt töø yù nghóa cuûa coát truyeän, tính caùch, soá phaän cuûa nhaân vaät vaø ngheä thuaät trong taùc phaåm ñöôïc ngöôøi vieát phaùt hieän vaø khaùi quaùt. Caùc nhaän xeùt, ñaùng giaù veà taùc phaåm truyeän trong baøi nghò luaän phaûi roõ raøng, ñuùng ñaén, coù luaän cöù vaø laäp luaän thuyeát phuïc. baøi nghò luaän veà taùc phaåm truyeän phaûi coù boá cuïc chaët cheõ, maïch laïc, coù loài vaên chuaån xaùc, gôïi caûm. Nhö vaäy,ñeå ñaùp öùng yeâu caâu laøm moät baøi vaên nghò luaän veà taùc phaåm truyeän, ngöôøi GV caàn cho HS hieåu roõ tính chaát toång hôïp cuûa kieåu baøi nghò luaän naøy. Giaùo sö Leâ Trí Vieãn cuõng coù lôøi nhaén nhuû : “ Daïy vaên laáy caûm laøm ñaàu”. Ngöôøi GV daïy HS phöông phaùp laøm baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän khoâng theå ngheøo naøn caûm xuùc . Bôûi nhöõng trang truyeän hay, nhöõng soá phaän cuûa caùc nhaân vaät trong truyeän ñeàu co ù cuoäc ñôøi rieâng, coù tö töôûng, tình caûm, noäi taâm ….phong phuù vaø ña daïng . Cho neân trong höôùng gôïi yù HS trình baøy nhöõng caûm nhaän , ñaùnh giaù veà nhaân vaät, söï kieän, chuû ñeà ….trong taùc phaåm truyeän phaûi xuaát phaùt töø nhöõng rung caûm chaân thaät, thaåm mó. Ñoàng thôøi bieát keát hôïp linh hoaït nhieàu pheùp laäp luaän ( giaûi thích, chöùng minh, phaân tích,…).Trong caùch höôùng daãn HS caùch laøm baøi vaø luyeän taäp, GV caàn chuù yù phaùt huy, ñoäng vieân tính tích cöïc, saùng taïo cuûa töøng HS chöù khoâng goø eùp theo nhöõng khuoân maãu nhaát ñònh, cöùng nhaét. Ngöôøi GV phaûi bieát khôi gôïi nhöõng caûm xuùc cuûa HS, kích thích vaø nuoâi döôõng,phaùt huy vaø phaùt trieån ôû HS nhöõng nhu caàu ñoàng caûm vaø khaùt voïng nhaän thöùc caùi môùi qua hình töôïng nhaân vaät, ngoân ngöõ ñoái thoaïi, ñoäc thoaïi,….. Döôùi ñaây laø moät vaøi kinh nghieäm höôùng daãn HS caùch laøm baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän maø baûn thaân toâi - moät GV tröïc tieáp giaûng daïy Ngöõ vaên 9 ñaõ ñuùc keát ñöôïc qua nhieàu naêm . PHAÀN HAI:Toång keát moät vaøi kinh nghieäm höôùng daãn hoïc sinh caùch laøm baøi Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän. I. Höôùng daãn HS phaân tích ñeà: Moät ñeà baøi Taäp laøm vaên coøn ñöôïc xem laø moät baøi toaùn ngheä thuaät ngoân töø. Bôûi bao giôø trong moät ñeà baøi TLV cuõng coù nhöõng yeâu caàu baét buoäc maø ngöôøi thöïc hieän ñeà baøi phaûi tìm ra phöông phaùp giaûi. Vì theá, böôùc phaân tích ñeà ñöôïc xem laø khaâu ñaàu tieân, coù vai troø quyeát ñònh “ daãn ñöôøng, chæ loái” cho ngöôøi laøm baøi. Neáu phaân tích ñuùng yeâu caàu cuûa ñeà baøi thì seõ tìm ra ñöôïc höôùng ñi 5 ñuùng. Ngöôïc laïi, neáu phaân tích sai thì seõ khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ñeà , ñoâi khi coøn bò leäch ñeà , laïc ñeà . Chính vì theá maø ngöôøi GV phaûi höôùng daãn HS phaûi bieát phaân tích kó ñeà . Moät ñeà baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän khoâng bao giôø ñoàng nhaát moät daïng ñeà ñôn ñieäu. Traùi laïi, noù coù raát nhieàu daïng, nhöng chuû yeáu oû lôùp 9 daïng thöôøng gaëp 3 daïng ñeà cô baûn sau ñaây : Daïng ñeà I :Suy nghó veà nhaân vaät, taùc phaåm hoaëc moät khía caïnh nhaân vaät, taùc phaåm .*Ví duï nhö caùc ñeà baøi : + Suy nghó veà nhaân vaät oâng beù Thu trong trích ñoaïn truyeän ngaén “Chieác löôïc ngaø”cuûa Nguyeãn Quang Saùng ( SGK Ngöõ vaên 9-Taäp I ) + Suy nghó cuûa em veà truyeän ngaén “Laõo Haïc” cuûa Nam Cao ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 66 ) Daïng ñeà II : Phaân tích ñaëc ñieåm nhaân vaät, taùc phaåm hoaëc moät khía caïnh veà nhaân vaät, taùc phaåm. * Ví duï nhö caùc ñeà : + Phaân tích dieãn bieán coát truyeän trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 65 ) + Phaân tích taâm traïng cuûa Kieàu trong ñoaïn trích:" Maõ Giaùm Sinh mua Kieàu" ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 66 ) Daïng ñeà III : Phaân tích ñeå neâu ra nhaän xeùt hoaëc laøm saùng toû moät vaán ñeà . *Ví duï nhö caùc ñeà : + Suy nghó veà thaân phaän ngöôøi phuï nöõ trong xaõ hoäi cuõ qua nhaân vaät Vuõ Nöông ôû truyeän Ngöôøi con gaùi Nam Xöông ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 65 ) + Suy nghó veà ñôøi soáng tình caûm gia ñình trong chieán tranh qua truyeän ngaén Chieác löôïc ngaø cuûa Nguyeãn Quang Saùng ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 65 ) Tuyø theo moãi daïng ñeà baøi maø GV höôùng daãn HS caùc thao taùc laøm baøi khaùc nhau.  Ñoái vôùi daïng ñeà I vaø daïng ñeà II HS thöôøng hay nhaàm laãn , GV phaûi höôùng daãn cho HS bieát phaân bieät roõ theá naøo laø suy nghó veà nhaân vaät, veà taùc phaåm?; theá naøo laø phaân tích nhaân vaät, taùc phaåm? . Suy nghó veà nhaân vaät, taùc phaåm hoaëc moät khía caïnh veà nhaân vaät, taùc phaåm laø nghieân veà caûm nhaän chuû quan cuûa ngöôøi vieát veà nhaân vaät, taùc phaåm hay moät khía caïnh naøo ñoù veà nhaân vaät, taùc phaåm ( khoâng nhaát thieát phaûi phaân tích ñaày ñuû töøng ñaëc ñieåm cuûa nhaân vaät hoaëc ñaày ñuû giaù trò noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa taùc phaåm, coù theå choïn nhöõng gì mình caûm nhaän saâu saéc nhaát-nhöng phaûi laø nhöõng vaán ñeà tieâu bieåu cuûa taùc phaåm. Ví duï ñeà baøi : suy nghó veà nhaân vaät beù Thu trong ñoaïn trích truyeän ngaén “Chieác löôïc ngaø”cuûa nguyeãn Quang Saùng. GV coù theå höôùng HS caûm nhaän, suy nghó veà neùt noåi baät cuûa nhaân vaät naøy laø tình yeâu cha maõnh lieät. Tình caûm aáy coù ñaëc ñieåm gì ôû hoaøn caûnh cuï 6 theå luùc baáy giôø? ( thôøi kì cuoäc khaùn g chieán choáng ñeá quoác Myõ? ) Nhöõng chi tieát ngheä thuaät naøo chöùng toû moät caùch sinh ñoäng, thuù vò tình yeâu cha cuûa beù Thu? ( veà taâm traïng, cöû chæ , lôøi noùi,haønh ñoäng,tình huoáng baát ngôø…) Trong khi ñoù yeâu caàu cuûa daïng ñeà II ( phaân tích nhaân vaät, taùc phaåm hay moät khía caïnh veà nhaân vaät, taùc phaåm) laø yeâu caàu ngöôøi vieát tìm hieåu, ñaùnh giaù vaø nhaän xeùt ñaày ñuû töøng ñaëc ñieåm nhaân vaät, töøng giaù trò noäi dung,ngheä thuaät cuûa taùc phaåm.  Ñoái vôùi daïng ñeà III: Phaân tích ñeå neâu ra nhaän xeùt hoaëc laøm saùng toû moät vaán ñeà, ngöôøi GV phaûi bieát tích hôïp caùc kieán thöùc chöông trình Taäp laøm vaên ôû caùc lôùp döôùi ñeå naâng cao yeâu caàu giaûi quyeát ñeà baøi vaên daïng naøy. Ví duï ñoái vôùi ñeà baøi : “ Suy nghó veà ñôøi soáng tình caûm gia ñình trong chieán tranh qua truyeän ngaén: "Chieác löôïc ngaø " cuûa Nguyeãn Quang Saùng ( SGK Ngöõ vaên 9 tr 65 ), HS khoâng phaûi ñôn thuaàn taäp trung phaân tích nhöõng bieåu hieän cuï theå tình caûm cha con cuûa hai nhaân vaät oâng Saùu vaø beù Thu maø coøn phaûi trình baøy nhöõng caûm nhaän cuûa mình veà tình caûm cha con heát söùc caûm ñoäng trong hoaøn caûnh eùo le cuûa thôøi chieán tranh: chòu ñöïng nhieàu thieät thoøi maát maùt …; khôi gôïi nhieàu xuùc caûm cho ngöôøi ñoïc nieàm caûm ñoäng, khaâm phuïc, quyù meán …. Töø ñoù suy nghó veà tình caûm cha con, tình caûm gia ñình trong hoaøn caûnh hieän taïi: phaûi bieát traân troïng, giöõ gìn, vun ñaép… Töø vieäc phaân tích ba daïng ñeà neâu treân, GV giuùp HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc phaân tích , tìm hieåu ñeà vaø bieát vaän duïng thaønh thaïo, linh hoaït ñeå hình thaønh nhöõng thao taùc vaø kó naêng phaân tích ñeà chính xaùc ,laøm cô sôû cho vieäc tìm yù . Tuyø theo yeâu caàu cuûa moãi daïng ñeà (nhö nghò luaän toaøn boä taùc phaåm, nghò luaän moät vaán ñeà trong taùc phaåm hay nghò luaän coù keát hôïp giaûi quyeát moät vaán ñeà coù lieân quan ) maø xaùc ñònh noäi dung vaø trình töï phaân tích ( khaùi quaùt – phaân tích - toång hôïp ). Caên cöù vaøo noäi dung vaø trình töï phaân tích, ñaët ra vaø traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñeå coù caùc yù lôùn , yù nhoû cuûa baøi vaên. II. Höôùng daãn Hoïc sinh tìm yù : Moät baøi nghò luaän taùc phaåm vaên hoïc noùi chung vaø nghò luaän veà taùc phaåm truyeän noùi rieâng hay , tröôùc heát phaûi coù yù hay. Vaäy yù hay laø gì? vaø theá naøo laø yù hay? Laøm theá naøo ñeå tìm ra ñöôïc nhöõng yù hay cho baøi . Theo ñònh nghóa cuûa SGK Tieáng Vieät 8 ( nxb Giaùo Duïc ) tröôùc ñaây thì yù laø noäi dung ta suy nghó, nhìn nhaän, tìm hieåu, ñaùnh giaù …veà söï vaät, söï vieäc ñöôïc phaûn aùnh, bao goàm caû caùch nhìn nhaän söï vaät, söï vieäc vaø tình caûm, caûm xuùc, …YÙ coù theå dieãn ñaït thaønh nhieàu lôøi . Coøn yù hay thì theo ñaëc san vaên hoïc vaø tuoåi treû ( soá 68 thaùng 2/2002 ); Giaùo sö Nguyeãn Ñaêng Maïnh cho raèng : “yù hay tröôùc heát phaûi laø yù ñuùng , yù saâu, yù môùi, yù rieâng. YÙ ñuùng, yù saâu phaûi laø yù cuûa mình khaùm phaù môùi hay. 7 Cho neân tìm ra yù môùi, yù rieâng, yù ñuùng, yù saâu laø coâng vieäc quyeát ñònh nhaát vaø taát nhieân cuõng laø khoù khaên nhaát ”. Taùc phaåm vaên hoïc nhaát laø taùc phaåm truyeän laø taám göông phaûn aùnh hieän thöïc cuûa cuoäc soáng muoân maøu, muoân veû thoâng qua nhöõng hình töôïng nhaân vaät vôùi ñaày ñuû tö töôûng, tình caûm noäi taâm phong phuù , ñaët trong nhöõng tình huoáng, hoaøn caûnh coù vaán ñeà maáu choát, cuï theå, tieâu bieåu …ñaïi dieän cho moät töøng lôùp naøo ñoù trong cuoäc soáng ñôøi thöôøng . Vì theá, muoán tìm ñöôïc yù ñuùng, yù hay, yù saâu saéc, ngöôøi GV phaûi höôùng HS ñoïc hieåu taùc phaåm truyeän . Ñoïc hieåu tröôùc heát laø phaûi ñoïc kó taùc phaåm ñeå naém coát truyeän, chuû ñeà, caùc yù chính , caùc chi tieát tieâu bieåu cuûa töøng yù, caùc daãn chöùng thuyeát phuïc…Khoâng ñoïc kó taùc phaåm, HS khoù loøng naém ñöôïc yù ñoà cuûa taùc giaû ,deã daøng boû qua nhöõng ñieåm ñaëc saéc veà noäi dung cuõng nhö ngheä thuaät cuûa taùc phaåm ; töø ñoù phaân tích hôøi hôït, ñaùnh giaù chung chung . Bôûi ñeå vieát ra ñöôïc moät taùc phaåm, ngöôøi ngheä só ñaõ phaûi traûi qua nhöõng traên trôû , hoï töï ñaët ra nhöõng yeâu caàu, nhöõng ñònh höôùng khaét khe : vieát veà vaán ñeà gì? vieát veà ñoái töôïng naøo? vieát cho ai ? vieát nhö theá naøo? Hoï ñaõ phaûi thai ngheùn taùc phaåm truyeän suoát bao thaùng, bao naêm . Hoï ñaõ phaûi choïn löïa töøng hình aûnh coù thöïc trong thöïc teá roài khaùi quaùt leân thaønh nhaân vaät , duøng ngoøi buùt veõ neân böùc chaân dung cuûa xaõ hoäi sao cho phuø hôïp vôùi töøng thôøi ñieåm lòch söû . Hoï phaûi nghieàn ngaãm töøng chi tieát, ñaén ño töøng caâu, chöõ, töøng lôøi aên tieáng noùi, töøng haønh ñoäng cuûa moãi nhaân vaät ….ñaët trong nhöõng tình huoáng cuï theå, maáu choát cuûa taùc phaåm . Ví duï vôùi ñeà baøi : Suy nghó veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân . Neáu HS khoâng ñoïc kó taùc phaåm naøy, thì khoâng theå tìm ra ñöôïc nhöõng yù hay, yù ñaëc saéc . Caùc em seõ deã daøng rôi vaøo coâng thöùc chung chung, suy nghó hôøi hôït, khoâng khaùm phaù ra neùt môùi trong tình caûm ñoái vôùi laøng queâ cuûa nhaân vaät oâng Hai . Ñoù laø moät tröôøng hôïp tieâu bieåu cho nhöõng chuyeån bieán môùi trong ñôøi soáng tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam thôøi kì khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp. Tình caûm gaén boù saâu naëng vôùi queâ höông laø moät ñaëc ñieåm coù tính truyeàn thoáng nhöng neùt ñaëc saéc ôû ñaây laø nhaø vaên Kim Laân, baèng voán soáng, voán am hieåu veà taâm lí cuûa ngöôøi noâng daân ñaõ ñaët oâng Hai vaøo moät tình huoáng gay caán, thöû thaùch loøng yeâu nöôùc tuyeät ñoái cuûa nhaân vaät, ñeå buoäc nhaân vaät phaûi ñaáu tranh tö töôûng gay go, quyeát lieät ñeå choïn löïa moät trong hai giöõa tình yeâu laøng vaø tình yeâu nöôùc, trung thaønh vôùi khaùng chieán, vôùi Baùc Hoà. Neáu HS khoâng ñoïc kó töøng trang truyeän, thì laøm sao thaáu hieåu ñöôïc noãi loøng cuûa oâng Hai vôùi cuoäc ñaáu tranh noäi taâm ñau ñôùn, vaät vaõ … ñeå cuoái cuøng nhaân vaät môùi ñi ñeán quyeát ñònh döùt khoaùt: “ Laøng thì yeâu thaät, nhöng laøng theo Taây roài thì phaûi thuø” . Roõ raøng ñeå coù ñöôïc nhöõng suy nghó vaø nhaän xeùt saâu saéc veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng laøm sao caùc em coù theå khoâng ñoïc kó taùc phaåm. Coù ñoïc kó taùc phaåm caùc em môùi 8 caûm thuï heát nhöõng tình huoáng thuù vò , caùc chi tieát hay trong taùc phaåm . Töø ñoù môùi coù söï traên trôû, suy nghó veà nhaân vaät saâu saéc hôn vaø ñoàng thôøi yù cuõng töø ñoù maø coù cô sôû môùi xuaát hieän. Sau khi ñoïc kó taùc phaåm truyeän, khaùm phaù ra ñöôïc caùi hay, caùi ñeïp,caùi ñaëc saéc trong töøng yeáu toá noäi dung, ngheä thuaät vaø nhaân vaät, HS töï ñaët ra vaø traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñeå coù nhöõng yù lôùn, yù nhoû ….cuûa baøi vaên . Döôùi ñaây laø caùc daïng caâu hoûi gôïi yù, giuùp HS tìm yù : (?) Caâu hoûi tìm hieåu taùc giaû,xuaát xöù,hoaøn caûnh saùng taùc: + Taùc giaû cuûa taùc phaåm truyeän seõ nghò luaän laø ai? Coù nhöõng neùt gì noåi baät trong cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp saùng taùc? Soáng trong thôøi kì naøo? Coù neùt rieâng, neùt ñoäc ñaùo gì veà phong caùch caù nhaân? ( Chuyeân saùng taùc veà maûng ñeà taøi naøo? Söï nghieäp saùng taùc ra sao? + Taùc phaåm truyeän treân ñöôïc trích töø ñaâu? Ñöôïc saùng taùc trong hoaøn caûnh naøo? Taùc phaåm ñöôïc ñaùnh giaù nhö theá naøo? Coù phaûi laø taùc phaåm tieâu bieåu cho söï saùng taùc vaên chöông cuûa taùc giaû khoâng? … (?) Caâu hoûi tìm hieåu giaù trò noäi dung: + Ñeà baøi goàm maáy yù? YÙ nghóa cuï theå, yù nghóa khaùi quaùt laø gì? Nhöõng yù naøo taäp trung bieåu hieän chuû ñeà, tö töôûng cuûa truyeän? Noäi dung coù theå hieän ñöôïc nhöõng vaán ñeà lôùn, böùc xuùc maø xaõ hoäi quan taâm hay khoâng? Coù giaù trò nhaân vaên nhö theá naøo? + Nhaân vaät chính cuûa truyeän laø ai? Ñaïi dieän cho töøng lôùp con ngöôøi naøo trong xaõ hoäi? Coù nhöõng neùt tính caùch nhö theá naøo? Neùt tính caùch naøo laø tieâu bieåu nhaát? Neùt tính caùch ñoù ñöôïc theå hieän qua nhöõng chi tieát naøo? ( dieän maïo, cöû chæ, lôøi noùi, haønh ñoäng, tö töôûng tình caûm, noäi taâm …? ) (?) Caâu hoûi tìm hieåu giaù trò ngheä thuaät: + Taùc phaåm truyeän ñöôïc vieát theo phong caùch naøo? coù neùt gì saùng taïo rieâng trong ngheä thuaät taïo tình huoáng? coù hình töôïng ngheä thuaät naøo ñoäc ñaùo? ngoân ngöõ dieãn ñaït, caáu truùc boá cuïc cuûa truyeän coù ñaëc saéc? + Taùc phaåm truyeän treân coù tieâu bieåu cho phong caùch ngheä thuaät cuûa taùc giaû khoâng? Coù theå hieän ñöôïc baûn lónh saùng taïo cuûa moät nhaø vaên ñaày taøi naêng vaø taâm huyeát cho moät thôøi ñaïi , moät traøo löu vaên hoïc khoâng? (?)Caâu hoûi gôïi môû nhöõng höôùng xem xeùt môùi. + Coù theå so saùnh, ñoái chieáu vôùi nhöõng taùc giaû, taùc phaåm naøo ñeå phaân tích taùc phaåm ñöôïc saâu roäng, toaøn dieän hôn? + Taùc phaåm truyeän coù aûnh höôûng gì trong thôøi ñaïi taùc giaû ñöông soáng vaø ñoái vôùi caùc thôøi ñaïi sau naøy? Taïi sao taùc phaåm ñöôïc moïi ngöôøi yeâu thích? Vôùi ngaàn aáy caâu hoûi, khoâng theå naøo GV giaûng giaûi moät caùch caën keõ, tæ mæ trong quaù trình phaân tích moät ñeà baøi treân lôùp. Do ñoù ñoøi hoûi ngöôøi GV phaûi bieát choïn löïa nhöng caâu hoûi tìm yù cho phuø hôïp, coù taùc duïng khôi nguoàn 9 caûm xuùc cho caùc em HS. Hay noùi caùch khaùc, ngöôøi GV phaûi bieát choïn ñieåm ñoät phaù. Bôûi moãi taùc phaåm truyeän ( duø laø ngaén hay daøi ) ñeàu laø moät kho baùu vöøa loä thieân vöøa bí maät veà noäi dung vaø ngheä thuaät. Nhieäm vuï cuûa ngöôøi GV laø giuùp cho caùc em HS bieát caùch khaùm phaù vaø ñoät nhaäp kho baùu aáy, nhaát laø phaàn saùng taïo kì coâng cuûa taùc giaû . Nhöng baét ñaàu töø ñaâu vaø nhö theá naøo? ñaây laø vaán ñeà ngheä thuaät giaûng daïy . Neáu kheùo leùo khaùm phaù seõ coù ñöôïc nhieàu caûm xuùc, höùng thuù gôïi môû cho caùc em HS nieàm yeâu thích, tích cöïc tö duy laøm baøi. Baøi nghò luaän cuûa caùc em seõ saâu saéc, tinh teá vaø chaân thaät. Neáu khoâng kheùo seõ laøm cho caùc em nhaøm chaùn vaø baøi vieát cuûa caùc em trôû neân laïc loûng, hôøi hôït, teû nhaït. * Sau ñaây laø nhöõng vieäc laøm cuï theå höôùng daân HS tìm yù cho ñeà baøi: “Suy nghó veà nhaân vaät beù Thu trong trích ñoaïn Chieác löôïc ngaø cuûa Nguyeãn Quang Saùng.” Khi tìm yù cho ñeà vaên treân , GV neân gôïi cho HS suy nghó theo caùc caâu hoûi sau: *Nhaø vaên Nguyeãn Quang Saùng coù sôû tröôøng gì trong saùng taùc truyeän ngaén? *Chieác löôïc ngaø laø moät truyeän ngaén ra ñôøi trong hoaøn caûnh naøo? coù nhöõng thaønh coâng gì veà noäi dung vaø ngheä thuaät? *Truyeän coù keát caáu ra sao? Xoay quanh nhaân vaät naøo? Nhaân vaät coù nhöõng ñaëc ñieåm gì noåi baät? Tình yeâu cha ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? Tình yeâu ñoù ñöôïc theå hieän nhö theá naøo trong töøng hoaøn caûnh:Khi chöa nhaän oâng Saùu laø cha;khi nhaän oâng Saùu laø cha *Nhöõng chi tieát ngheä thuaät naøo chöùng toû moät caùch sinh ñoäng, thuù vò tình yeâu cha cuûa beù Thu? ( veà taâm traïng, cöû chæ, haønh ñoäng, lôøi noùi ….)? *Nhaân vaät oâng beù Thu ñaõ ñeå laïi nhöõng tình caûm gì trong loøng em? (söï yeâu meán, traân troïng vaø caûm phuïc, töï haøo ….) Vôùi nhöõng caâu hoûi tìm yù gôïi môû treân, ngöoøi GV coù theå yeân taâm HS seõ ñaûm baûo ñaùp öùng toát noäi dung ñeà baøi. Töông töï nhö theá HS coù theå töï tìm vaø traû lôøi caùc caâu hoûi tìm yù cho baát kì ñeà baøi vaên nghò luaän naøo. Sau khi ñaõ coù ñöôïc yù, böôùc keá tieáp gv phaûi höôùng daãn cho caùc em bieát caùch saép xeáp caùc yù ( luaän ñieåm, luaän chöùng, luaän cöù …..theo moät trình töï hôïp lí. Vieäc laøm naøy goïi laø laäp daøn yù. III. Höôùng daãn Hoïc sinh laäp daøn yù: Nhö ñaõ noùi ôû treân laäp daøn yù laø saép xeáp caùc yù ñaõ tìm ñöôïc ôû böôùc tìm yù theo moät trình töï thích hôïp lí vaø xaùc ñònh möùc ñoä trinh baøy moãi yù theo tæ leä thoaû ñaùng giöõa caùc yù. Neáu moät baøi vaên hoaøn chænh ñöôïc ví nhö moät ngoâi nhaø thì daøn yù laø caùi söôøn thieát keá neân ngoâi nhaø aáy. Vieát moät baøi vaên nghò luaän cuõng theá. Muoán coù 10 moät baøi vaên nghò luaän hay, ñaûm baûo ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa ñeà baøi moät caùch roõ raøng, chaët cheõ, coù heä thoáng, maïch laïc, laäp luaän thuyeát phuïc … ngöôøi GV phaûi höôùng daãn HS laøm toát böôùc laäp daøn yù naøy. Coù theå höôùng daãn HS saép xeáp caùc yù theo trình töï noäi dung, ngheä thuaät, roài ñeán nhaän xeùt, ñaùnh giaù, suy nghó cuûa baûn thaân, nhöng coù theå saép xeáp ñan xen giöõa noâi dung , ngheä thuaät vaø nhaän xeùt, ñaùnh giaù, suy nghó cuûa baûn thaân. Cuõng coù khi vieäc saép xeáp khoâng bò goø boù theo moät traät töï coá ñònh naøo. Trong tröôøng hôïp naøy, ñoøi hoûi HS phaûi coù baûn lónh vieát vaên, phaûi coù duïng yù ngheä thuaät trong caùch saép xeáp trình baøy laäp luaän ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích yeâu caáu cuûa ñeà baøi, laøm saùng toû vaán ñeà. Thoâng thöôøng daøn baøi chung cho baøi vaên nghò luaän veà taùc phaåm truyeän theo moät trình töï nhö sau: 1. Môû baøi: Giôùi thieäu taùc phaåm truyeän hay moät ñoaïn trích ( tuyø theo yeâu caàu cuï theå cuûa ñeà baøi )vaø neâu yù kieán ñaùnh giaù sô boä cuûa mình . 2. Thaân baøi: Neâu caùc luaän ñieåm chính veà noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa taùc phaåm ; coù phaân tích, chöùng minh baèng caùc luaän cöù tieâu bieåu vaø xaùc thöïc 3. Keát baøi: Neâu nhaän ñònh, ñaùnh giaù chung cuûa mình veà taùc phaåm truyeän hoaëc ñoaïn trích Ñieåm löu yù trong caùch laøm baøi vaên nghò luaän laø trong baøi vaên khoâng phaûi bao giôø caùc yù cuõng ñöôïc trình baøy daøn ñeàu nhau maø neân coù choã ñaäm, choã nhaït, choã noùi kó, choã noùi löôùt qua. Cho neân, ngay ôû khaâu laäp daøn yù, sau khi saép xeáp yù, ta neân caân nhaéc, ñònh tröôùc tæ leä daønh cho moãi yù trong baøi ñeå chuû ñoäng xaây döïng moät baøi vaên caân ñoái, coù chieàu saâu, taïo ñöôïc ñieåm nhaán haáp daãn, loâi cuoán ngöôøi ñoïc. Thoâng thöôøng yù ñöôïc noùi kó laø troïng taâm. Ví nhö vôùi ñeà baøi: “Suy nghó veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân ”, GV coù theå höôùng daãn Hs laäp daøn baøi nhö sau: 1. Môû baøi: Giôùi thieäu truyeän ngaén Laøng vaø nhaân vaät oâng Hai – nhaân vaät chính cuûa taùc phaåm, moät trong nhöõng nhaân vaät thaønh coâng baäc nhaát cuûa vaên hoïc thôøi kì khaùng chieán choáng Phaùp . 2. Thaân baøi : A. Trieån khai caùc nhaän ñònh veà tình yeâu laøng, yeâu nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai vaø ngheä thuaät ñaëc saéc cuûa nhaø vaên * Tình yeâu laøng, yeâu nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai laø tình caûm noåi baät xuyeân suoát toaøn truyeän + Chi tieát ñi taûn cö nhôù laøng + Theo doõi tin töùc khaùng chieán + Taâm traïng khi nghe tin laøng Chôï Daàu theo Taây 11 + Nieàm vui tin ñoàn ñöôïc caûi chính * Ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät + Choïn tình huoáng tin ñoàn thaát thieät ñeå theå hieän dieãn bieán taâm traïng nhaân vaät + Caùc chi tieát mieâu taû nhaân vaät + Caùc hình thöùc traàn thuaät (ñoái thoaïi, ñoäc thoaïi …) B. Nhaän xeùt, ñaùnh giaù veà nhaân vaät: - Nhaân vaät oâng Hai ñaõ coù nhöõng chuyeån bieán môùi trong tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân (nhöõng nhaän thöùc môùi, nhöõng tình caûm môùi meû : söï nhieät tình, haêng haùi tham gia khaùng chieán, loøng tin töôûng tuyeät ñoái vaøo khaùng chieán, vaøo laõnh tuï …) - Tình yeâu laøng ñaõ ñöôïc naâng leân thaønh tình yeâu nöôùc, saün saøng hy sinh tình caûm rieâng, cuûa caûi rieâng ( nhaø oâng bò Taây ñoát nhaün oâng vaãn vui söôùng, töï haøo ) - Laø nhaân vaät ñeå laïi nhieàu tình caûm ñeïp trong loøng ngöôøi ñoïc: söï yeâu meán, traân troïng vaø caûm phuïc 3. Keát baøi : Söùc haáp daãn cuûa hình töôïng nhaân vaät. Thaønh coâng cuûa nhaø vaên khi xaây döïng hình töôïng nhaân vaät oâng Hai Beân treân laø moät daøn yù tieâu bieåu cho moät baøi vaên nghò luaän veà taùc phaåm truyeän, hoïc sinh coù theå döïa vaøo yù treân ñeå thieát laäp cho nhöõng baøi vaên cuï theå khaùc. Löu yù khi laäp daøn yù caàn traùnh caùc loãi sau: - Laïc yù: laø nhöõng yù khoâng ñuùng vôùi yeâu caàu veà noäi dung vaø phöông phaùp nghò luaän neâu trong ñeà baøi . Ví duï: Yeâu caàu cuûa moät baøi vaên nghò luaän laø nhöõng luaän ñieåm luaän cöù, luaän chöùng maø hoïc sinh laïi neâu yù mieâu taû hoaëc keå chuyeän - YÙ khoâng phuø hôïp vôùi noäi dung: Ví duï:: Ñeà yeâu caàu neâu suy nghó veà nhaân vaät maø daøn baøi laïi ñöa ra yù pheâ phaùn thaùi ñoä cuûa nhaân vaät hoaëc ñeà ra phöông höôùng giaûi quyeát khaùc nhö neâu quan nieäm soáng, ñaáu tranh choáng chuû nghóa caù nhaân tieâu cöïc hay sa vaøo bình luaän veà giaù trò taùc phaåm vaø nhöõng ñoùng goùp cuûa taùc giaû - Thieáu yù: coù theå thieáu moät soá yù lôùn so vôùi yeâu caàu ñeà baøi hoaëc moät soá yù nhoû. Ví du: tình yeâu laøng yeâu nöôùc cuûa nhaän vaät oâng Hai trong truyeän ngaén laøng cuûa taùc giaû Kim Laân ñöôïc trieån khai thaønh boán yù nhoû maø daøn yù chæ coù ba hoaëc hai. - Laëp yù: laø yù sau laëp laïi hoaøn toaøn yù tröôùc. Ví duï: Vôùi ñeà baøi : “Suy nghó veà tình cha con trong chieán tranh qua truyeän ngaén chieác löôïc ngaø cuûa Nguyeãn Quang Saùng neáu hoïc sinh khoâng kheùo trieån khai tình caûm cuûa beù Thu vôùi cha vaø ngöôïc laïi tình caûm cuûa oâng Saùu vôùi beù Thu thì seõ deã laëp yù 12 - Saép xeáp yù loän xoän : Laø saép xeáp khoâng theo thöù töï naøo, ñaûo loän caû giaù trò noäi dung, ngheä thuaät . Ñaây laø hieän töôïng vieát vaên tuyø tieän, gaëp ñaâu noùi ñaáy, khoâng chuaån bò kyõ daøn yù Khi ñaõ coù caùi ñeå vieát, coù daøn yù, böôùc keá tieáp, GV höôùng daãn HS chuyeån sang phaàn luyeän vieát vaên vôùi muïc ñích ñeå reøn kó naêng dieãn ñaït cuûa caùc em. IV. Höôùng daãn HS vieát ñoaïn vaø lieân keát ñoaïn: Töø daøn yù ñaõ coù saün, caùc em coù theå vieát thaønh ñoaïn, thaønh baøi. Caùc em ñöôïc GV höôùng daãn vieát töøng ñoaïn tieâu bieåu: ñoaïn môû baøi, ñoaïn thaân baøi, ñoaïn keát baøi 1. Ñoaïn môû baøi: laø ñoaïn vaên khôûi ñaàu cuûa baát cöù baøi vaên naøo. Noù laø ñoaïn giôùi thieäu vaán ñeà ñöôïc nghò luaän trong baøi vaên, ñoàng thôøi khôi gôïi, loâi cuoán ngöôøi ñoïc söï chuù yù ñoái vôùi vaán ñeà ñoù. a. Nguyeân taéc môû baøi: - Caàn neâu ñuùng vaán ñeà ñaët ra trong ñeà baøi - Chæ ñöôïc pheùp neâu nhöõng yù khaùi quaùt ( HS khoâng ñöôïc laán sang phaàn thaân baøi: giaûng giaûi, minh hoaï hay nhaän xeùt, ñaùnh giaù yù kieán neâu trong ñeà baøi b.Caùch môû baøi: Coù raát nhieàu caùch môû baøi. Tuyø duïng yù cuûa ngöôøi laøm maø coù theå vaän duïng moät trong nhöõng caùch sau ñaây: - Môû baøi tröïc tieáp: Giôùi thieäu ngay vaán ñeà caàn nghò luaän ( coøn goïi laø tröïc khôûi ) - Môû baøi giaùn tieáp: Neâu ra nhöõng yù kieán coù lieân quan ñeán vaán ñeà caàn nghò luaän ( töø khaùi quaùt ñeán cuï theå, so saùnh ñoái chieáu, töông ñoàng, töông phaûn…. ) Sau ñaây laø maáy caùch môû baøi tham khaûo cho ñeà baøi: “ Suy nghó veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân.  Caùch tröïc tieáp : OÂâng Hai- trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân -laø ngöôøi noâng daân coù tinh yeâu laøn queâ saâu saéc quyeän vôùi loøng yeâu nöôùc noàng naøn ,luoân trung thaønh vôùi khaùng chieán vaø laõnh tuï. Ñoù laø neùt baät trong ñôøi soáng tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam thôøi kì ñaàu cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp ñaõ ñeå laïi trong loøng ngöôøi ñoïc nhöõng aán töôïng saâu saéc.  Caùch giaùn tieáp: ( coù theå giôùi thieäu cho HS nhieàu caùch giaùn tieáp, sau ñaây laø hai caùch cho HS tham khaûo ) Caùch 1: Kim Laân laø moät trong nhöõng nhaø vaên luoân höôùng taùc phaåm cuûa mình vaøo cuoäc soáng ôû laøng queâ Vieät Nam.Coù ngöôøi cho raèng chính töø nhöõng trang vieát 13 moäc maïc cuûa oâng ñaõ gôïi cho ta bieát bao ñieàu saâu saéc,ñeå cho ta theâm yeâu meán,traân troïng nhöõng ngöôøi daân lao ñoäng trong nhöõng hoaøn caûnh lòch söû khaùc nhau. “Laøng” laø moät truyeän ngaén ñaëc saéc nhaát cuûa oâng.. Taùc phaåm naøy ñöôïc vieát trong thôøi kì ñaàu cuûa cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp, theå hieän moät caùch sinh ñoäng veû ñeïp cuûa tình yeâu laøng, loøng yeâu nöôùc ôû ngöôøi noâng daân. Ai ñaõ töøng ñoïc taùc phaåm “Laøng”, chaéc khoù queân ñöôïc oâng Hai moät nhaân vaät noâng daân mang nhöõng neùt ñeïp thaät ñaùng yeâu qua ngoøi buùt khaéc hoaï taøi tình cuûa Kim Laân. Caùch 2: Yeâu con soâng nhoû,yeâu luyõ treâ xanh,yeâu ñoàng luùa chín,yeâu caây ña beán nöôùc ñình laøng ,yeâu queâ höông xöù sôû,yeâu nôi choân nhau caét roán cuûa mình…….ñoù laø moät tình caûm saâu naëng ôû con ngöôøi Vieät Nam noùi chung, ñaëc bieät ôû ngöôøi noâng daân noùi rieâng. Lòch söû vaên hoïc daân toäc töøng xaây döïng thaønh coâng nhieàu nhaân vaät mang tình caûm ñaùng quyù aáy. Nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân moät trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá . Böôùc keá tieáp, gv seõ höôùng daãn HS vieát phaàn thaân baøi ( thaân baøi goàm nhieàu ñoaïn , GV coù theå choïn cho HS vieát moät ñoaïn tieâu bieåu ) 2. Ñoaïn thaân baøi: Tröôùc heát, GV neân xaùc ñònh vai troø cuûa phaàn thaân baøi cho HS nhaän thöùc ñaày ñuû taàm quan troïng cuûa noù trong moät baøi vaên .Phaàn thaân baøi seõ laàn löôït trieån khai caùc luaän ñieåm cuûa vaán ñeà ñöôïc ñaët ra trong ñeà baøi baèng caùc heä thoáng luaän chöùng luaän cöù.(thöïc hieän vöøa ñuû, khoâng thieáu, khoâng thöøa caùc nhieäm vuï ñaõ ñeà ra oû phaàn môû baøi ). ÔÛ töøng luaän ñieåm, caàn coù söï phaân tích, chöùng minh cuï theå, chính xaùc baèng nhöõng luaän cöù,luaän chöùng sinh ñoäng trong taùc phaåm. Giöõa caùc luaän ñieåm, ñoaïn vaên caàn coù söï lieân keát, chuyeån tieáp moät caùch linh hoaït, uyeån chuyeån, traùnh goø boù, maùy moùc, coâng thöùc. Döôùi ñaây laø moät trong nhöõng ñoaïn thaân baøi cuûa ñeà baøi: “Suy nghó veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân” maø GV coù theå giôùi thieäu cho HS tham khaûo. Tình laøng, yeâu nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai ñöôïc theå hieän moät caùch ñoäc ñaùo , caûm ñoäng qua dieãn bieán taâm traïng cuûa oâng . Taùc giaû ñaõ ñaët nhaân vaät vaøo moät tình huoáng baát ngôø, ñaày kòch tính thöû thaùch tình yeâu laøng cuûa oâng,ñoù laø coù tin ñoàn veà laøng Chôï Daàu cuûa oâng ñaõ theo giaëc .Tröôùc caùi nhö seùt ñaùnh ngang tai aáy, OÂng Hai thöïc söï baøng hoaøng,söõng sôø ,voâ cuøng ñau xoùt : “coå oâng laõo ngheïn aéng haún laïi, da maët teâ raân raân, oâng laõo laëng ñi töôûng 14 nhö ñeán khoâng thôû ñöôïc …oâng cuùi gaàm maët xuoáng maø ñi”.Veà ñeán nhaø, oâng naèm vaät ra giöôøng nöôùc maét raøn ruïa, suoát ngaøy khoâng daùm ñi ñaâu . OÂng buoàn, oâng xaáu hoå . OÂng töï tranh luaän vôùi mình, töï daèn vaët mình hoaëc ñaâm caùu gaét vôùi vôï ….Ñeâm, oâng traèn troïc khoâng sao nguû ñöôïc; oâng heát trôû mình beân naøy , laïi trôû mình beân kia thôû daøi ,….chaân tay oâng laõo nhuõn ra.Noãi buoàn khoå vì tin laøng phaûn boäi nhö moät nhaùt dao cöùa vaøo tim oâng,laøm oâng suïp ñoå bao nieàm keâu haõnh veà laøng queâ cuûa mình. Mong nhôù vaø chôø ñôïi töøng ngaøy,töøng giôø ñöôïc trôû veà laøng vaäy maø giôø ñaây loøng oâng thaét laò,vaø döùt khoaùt vôùi chính mình ….: “Laøng thì yeâu thaät, nhöng laøng theo Taây maát roài thì phaûi thuø”.! OÂng quyeát khoâng trôû veà laøng vì veà laøng laø boû khaùng chieán , boû cuï Hoà .Tình yeâu Toå quoác roäng lôùn thöïc söï vöôït leân treân tình yeâu laøng xoùm,queâ höông voán beù nhoû trong traùi tim nhaân haäu, giaøu tình caûm cuûa oâng Hai.Lôøi taâm söï cuûa oâng vôùi caäu con trai uùt,nhaát laø nhöõng gioït nöôùc maét cöù traøo ra,chaûy daøi treân khuoân maët moät ngöôøi vaát vaû ñaõ töøng traûi nhieàu .OÂng khoùc nhö theá ñeå ngoû loøng mình,minh oan laiï cho mình..Moät taâm hoàn cao ñeïp, moät taám loøng yeâu nöôùc thieát tha thaät ñaùng traân troïng vaø khaâm phuïc bieát bao.. Nhö nhaø vaên haøo I-li-a EÂ-ren-bua coù noùi : “Loøng yeâu nhaø, yeâu laøng xoùm, yeâu ñoàng queâ trôû neân loøng yeâu nöôùc”.OÂng Hai ñuùng laø moät con ngöôøi nhö theá - moät con ngöôøi yeâu laøng queâ baèng moät tình yeâu maùu thòt, vì yeâu laøng neân oâng yeâu nöôùc , kính yeâu cuï Hoà ,quyeát trung thaønh vôùi khaùng chieán. Ñoù chính laø neùt ñeïp môùi trong ñôøi soáng tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam thôøi kì ñaàu cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp. Treân ñaây chæ laø moät ñoaïn tieâu bieåu cuûa phaàn thaân baøi ( goàm nhieàu ñoaïn), GV coù theå höôùng daãn HS vieát caùc ñoaïn khaùc nhau cuûa caùc ñeà khaùc. Duø laø ñoaïn vaên naøo thì GV cuõng phaûi phaân tích cho HS thaáy roõ caùc caùch trình baøy noäi dung moät ñoaïn vaên.HS coù theå linh ñoäng caùch vieát moät ñoaïn vaên theo caùc caùch ñaõ hoïc ôû lôùp 8. ( goàm boán caùch : dieãn dòch, qui naïp, moùc xích vaø song haønh ) nhöng ñoâi khi ñeå nhaán maïnh yù chính, yù khaùi quaùt cuûa vaán ñeà caàn phaân tích, ta cuõng coù theå vieát ñoaïn vaên hoãn hôïp nhö ñoaïn vaên thaân baøi treân. Ñoaïn thaân baøi treân ñöôïc phaân tích caùch trình baøy nhö sau: Ñoaïn vaên treân goàm 14 caâu. Caâu( 1) laø caâu dieãn ñaït yù chính cuûa ñoaïn : neâu khaùi quaùt ñaëc ñieåm yeâu nöôùc, yeâu laøng cuûa nhaân vaät oâng Hai.( Caâu naøy coøn goïi laø caâu chuû ñeà Töø caâu (2) ñeán caâu (13) laø caùc caâu dieãn giaûi cho yù chính ( loøng yeâu nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai). Ñoù laø nhöõng lí leõ vaø daãn chöùng cuï theå, tieâu bieåu, chính xaùc, sinh ñoäng,nhöõng suy nghó ,nhaän xeùt ñaùnh giaù cuûa caù nhaân veà nhaân vaät oâng Hai 15 Caâu (14)( caâu cuoái) laø caâu khaúng ñònh laïi vaø naâng cao loøng yeâu nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai ( laø veû ñeïp môùi trong ñôøi soáng tình caûm cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam thôøi kì ñaàu cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp. Töø vieäc phaân tích caùch vieát ñoaïn treân, gv coù theå minh hoaï baèng sô ñoà ñoaïn vaên nghò luaän nhö sau: KHAÙI QUAÙT PHAÂN TÍCH YÙ DIEÃN GIAÛI DAÃN CHÖÙNG TIEÂU BIEÅU TOÅNG HÔÏP Phaàn keát baøi laø moät phaàn khoâng theå xem nheï trong moät baøi vaên noùi chung vaø baøi vaên nghò luaän noùi rieâng. Bôûi keát baøi khaúng ñònh laïi,toång keát laïi vaán ñeà ñaõ ñöôïc neâu ra ôû phaàn thaân baøi. 3. Ñoaïn keát baøi: Ñoaïn keát baøi phaûi theå hieän ñuùng quan ñieåm ñaõ trình baøy ôû phaàn thaân baøi Chæ neâu nhöõng yù nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùi quaùt, khoâng trình baøy lan man hay laëp laïi yù dieãn giaûi, minh hoaï ,cuï theå, chi tieát. Cuõng khoâng neân laëp laïi nguyeân vaên lôøi leõ cuûa phaàn môû baøi . Khaùc vôùi môû baøi, phaàn keát baøi thieân veà ñaùnh giaù, toång keát vaán ñeà. Coù nhieàu caùch keát baøi khaùc nhau, tuyø theo duïng yù cuûa ngöôøi vieát. Coù khi keát baøi laø toùm taét , khaúng ñònh laïi giaù trò noäi dung, ngheä thuaät cuûa taùc phaåm. Coù khi keát baøi laø toång hôïp nhöõng caûm nhaän saâu saéc veà nhaân vaät, taùc giaû, taùc phaåm . Coù khi keát baøi laïi laø lieân töôûng ñeán caùc vaán ñeà khaùc coù lieân quan.Theá neân, ñeå höôùng daãn HS vieát ñöôïc nhöõng keát baøi saâu saéc, ngöôøi GV caàn phaûi giuùp HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa ñoaïn keát baøi ( khoâng chæ kheùp laïi , hoaøn chænh baøi vaên maø coøn laøm cho baøi vaên theâm khaùi quaùt, naâng cao veà moïi maët: tö töôûng, tình caûm, chuû ñeà, quan nieäm soáng toát ñeïp … Döôùi ñaây laø hai caùch keát baøi cho ñeà baøi vaên: Suy nghó veà nhaân vaät oâng Hai trong truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân. Caùch 1: Ñaùnh giaù nhaân vaät vaø khaúng ñònh giaù trò taùc phaåm 16 OÂng Hai trong truyeän ngaén Laøng laø moät nhaân vaät taïo aán töôïng saâu saéc ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Qua truyeän naøy, baèng nhöõng tình huoáng, chi tieát chaân thaät, thuù vò, baèng ngheä thuaät mieâu taû taâm lí sinh ñoäng, Kim Laân ñaõ ñem ñeán cho chuùng ta moät hình töôïng haáp daãn veà ngöôøi noâng daân Vieät Nam trong cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp. Tình yeâu thieát tha, söï gaén boù saâu naêng vôùi laøng queâ, ñaát nöôùc cuûa nhaân vaät oâng Hai luoân luoân coù yù nghóa giaùo duïc thaám thía ñoái vôùi caùc theá heä baïn ñoïc. Caùch 2: Caûm nhaän saâu saéc veà nhaân vaät vaø taùc giaû, taùc phaåm Qua truyeän ngaén Laøng ta thaáy ñöôïc hình aûnh moät ngöôøi noâng daân thuaàn phaùt,nhieät thaønh,trong traùi tim nhaân haäu cuûa oâng luoân coù laøng queâ ñaát nöôùc. Hai trong taùc phaåm Laøng cuûa Kim Laân - moät ngöôøi noâng daân thuaàn phaùc, yeâu laøng ,yeâu nöôùc chöùa chan, saâu naëng ,moät loøng trung thaønh vôùi khaùng chieán, vôùi cuï Hoà - ñaõ trôû thaønh hình töôïng nhaân vaät tieâu bieåu cho ngöôøi noâng daân Vieät Nam trong thôøi kì ñaàu cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp . Nhaø vaên Kim Laân ñaõ dieãn taû ñöôïc dieãn bieán taâm lí phöùc taïp cuûa nhaân vaät baèng chaát lieäu ngoân ngöõ bình dò, moäc maïc , taïo ñöôïc tình huoáng baát ngôø ,thuù vò . Chính vì theá, nhaø vaên Kim Laân ñöôïc ñaùnh giaù laø caây buùt haøng ñaàu veà ñeà taøi noâng thoân vaø ngöôøi noâng daân . Coù theå noùi, höôùng daãn HS caùch laøm baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän töùc laø ñi tìm vaø khaùm phaù ra caùi hay, caùi ñeïp trong vaên chöông ngheä thuaät. Töø khaâu phaân tích ñeà, tìm yù, laäp daøn yù, vieát ñoaïn vaø lieân keát ñoaïn laø caû moät quaù trình lao ñoäng ngheä thuaät saùng taïo, giuùp caùc em hieåu ra chaân lí aáy seõ laø con ñöôøng ngaén nhaát höôùng caùc em yeâu thích vaên chöông vaø coù höùng thuù khi laøm baøi taäp laøm vaên kieåu baøi Nghò luaän veà taùc phaåm vaên hoïc noùi chung vaø taùc phaåm truyeän noùi rieâng. PHAÀN BA: Hieäu quaû ñaït ñöôïc Vôùi taâm huyeát giaûng daïy thöïc toát kieåu baøi phaân tích taùc phaåm truyeän vaø qua tích luyõ moät vaøi kinh nghieäm höôùng daãn HS phaân tích ñeà, tìm yù, laäp daøn yù, vieát ñoaïn vaø lieân keát ñoaïn, toâi ñaõ giuùp HS cuûa caùc lôùp do chính toâi tröïc tieáp giaûng daïy ñaït ñöôïc keát quaû toát trong caùc kì kieåm tra hoïc kì II,chaát löôïng töø 85% trôû leân vaø chaát löôïng naêm sau cao hôn naêm tröôùc. Ña soá baøi laøm cuûa caùc em ñeàu ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ñeà; khai thaùc ñöôïc yù hay, yù saâu saéc; phaân tích tinh teá, coù caûm xuùc, bieát tìm toøi vaø saùng taïo mang phong caùch rieâng, khoâng coøn göôïng eùp, maùy moùc hay khuoân saùo theo saùch maãu.Raát ít baøi laøm sô löôïc, yù ngheøo naøn hoaëc khoâng tìm ñöôïc yù.Vaø ñieàu 17 ñaëc bieät laø caùc em ñaõ bieát traân troïng nhöõng gì mình laøm,mình bieát,caùc em seõ raát traên trôû vì sao baøi mình laøm coù keát quaû chöa cao,seõ coù höôùng coá gaén ôû baøi laøm sau. Theo doõi tyû leä HS laøm baøi vaên Nghò luaän veà taùc phaåm truyeän trong ba naêm hoïc gaàn ñaây( 2006 - 2007; 2007 – 2008;2008-2009 ), toâi ñaõ thoáng keâ ñöôïc chaát löôïng nhö sau: NAÊM HOÏC 2006 - 2007 TYÛ LEÄ TB 80,1% 2007 - 2008 83,3% 2008-2009 85.5% Chính hieäu quaû ñaït ñöôïc treân, ñaõ ñoäng vieân, thoâi thuùc toâi hoaøn thaønh kinh nghieäm giaûng daïy naøy. 18 C/ KEÁT THUÙC VAÁN ÑEÀ. OÂâng cha ta ñaõ daïy raèng:Thaát baïi laø meï thaønh coâng.Toâi ñaõ daïy vaên vaø cuõng ñaõ nhieàu laàn thaát baïi,thaát baiï nhieàu nöõa laø ñaèng khaùc.Vaø cuõng ñaõ coù nhöõng laàn khoâng khoûi chaùn naûn vì hi voïng caøng nhieàu thì thaát baïi caøng ñau.Theá nhöng töø trong nhöõng laàn thaát baïi ñoù toâi ñaõ nghieàn ngaãm ,ñuùc keát ra cho mình nhöõng kinh nghieäm quí giaù.. Daãu coøn khoâng ít thieáu soùt vaø vuïng veà trong caùch trình baøy, dieãn ñaït … nhöng toâi cuõng xin maïnh daïn vieát leân nhöõng ñieàu mình ñaõ ñöùc keát ñöôïc.Raát mong nhöõng yù kieán ñoùng goùp, nhöõng lôøi chæ baûo chaân thaønh cuûa baïn beø, cuûa ñoàng nghieäp gaàn xa. 19 TÖ LIEÄU THAM KHAÛO ----------- ---------------1. Phöông phaùp laøm baøi Nghò luaän taùc phaåm Vaên hoïc 9 cuûa Hoaøng Ñöùc ( nxb GD Thaønh phoá Hoà Chí Minh ) 2. Hieåu Vaên, daïy Vaên cuûa Nguyeãn Thanh Huøng ( nxb GD Thaønh phoá Hoà Chí Minh ) 3. Ñoïc Vaên, hoïc Vaên cuûa Traàn Ñình Söû ( nxb GD 2002) 4. Ñeå hieåu theâm moät soá taùc giaû vaø taùc phaåm Vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi cuûa Nguyeãn Ngoïc Thu ( nxb GD ) 5. Saùch Ngöõ vaên 9 hieän haønh ( SGK & SGV ) 6. Taøi lieäu tham khaûo soaïn kó naêng laøm vaên nghò luaän cuûa Vuï GD – TH 7. Tieáp caän vaø ñaùnh giaù taùc phaåm truyeän sau Caùch maïng thaùng Taùm cuûa Nguyeãn Vaên Long ( nxb GD ) 8.Vaên hoïc vaø tuoåi treû (nxb Giaùo duïc -2007) 20