1
ĐỀ TÀI: MỘT VÀI KINH NGHIỆM DẠY TRẺ LÀM QUEN
VĂN HỌC Ở TRƯỜNG MẪU GIÁO
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Như chúng ta đã biết trong mọi thời đại giáo dục chiếm một
vị trí quan trọng trong xã hội.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân giáo viên mầm non là
người thầy đầu tiên đặt nền móng cho việc đào tạo nhân cách con
người cho xã hội tương lai. Có điều tuỳ theo mỗi thời đại mà giáo
dục sẽ được tổ chức kiểu này hay kiểu khác. Tuỳ theo mỗi độ tuổi
mà giáo dục khác nhau. Tuổi mẫu giáo trẻ mới bắt đầu trong quá
trình học nói. Chính vì vậy hoạt động làm quen với văn học giúp
trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ tìm hiểu về thế giới xung
quanh, góp phần không nhỏ vào việc giáo dục toàn diện cho trẻ.
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Thực tế cho ta thấy rằng những biểu hiện về thái độ tình
cảm, suy nghĩ của con người khi tiếp xúc với một tác phẩm văn
học rất đa dạng và phong phú Ví dụ: Như những vui buồn khi đọc
tác phẩm văn học dẫn đến những biểu hiện khóc cười của người
đọc từ đó cho ta thấy rằng nghệ thuật của các tác phẩm văn học đã
có một sức mạnh kỳ diệu. nhưng đối với trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo
vấn đề cảm thụ và hiểu tác phẩm văn học mới chỉ là bước đầu vì
tư duy của trẻ còn hạn chế, vốn kinh nghiệm chưa cao. Trẻ em
chưa thể hiểu được ý nghĩa tìm ẩn trong mỗi câu chuyện thế
nhưng trẻ rất thích được nghe người lớn kể chuyện, thích đọc thơ
hoặc những bài đồng dao, ca dao phù hợp với lứa tuổi. Mục đích
của việc cho trẻ làm quen văn học là giúp cho trẻ hình thành và
phát triển ngôn ngữ là phương tiện hình thành đạo đức cho trẻ biết
yêu ghét rõ ràng. Làm quen văn học còn hình thành cho trẻ lòng
yêu thiên nhiên, Tổ quốc, tình yêu thương con người rộng lớn.
Hình thành và phát triển thói quen tốt trong sinh hoạt tập thể đó là
tính tổ chức kỷ luật tự chủ mạnh dạn trước mọi người. Dạy trẻ
làm quen văn học còn là phương tiện nâng cao khả năng trí tuệ,
giúp trẻ phát triển trí nhớ, trí tưởng tượng, cũng cố kiến thức trẻ
2
qua học tập vui chơi- Cuộc sống. Không những thế văn học còn là
nguồn sữa mẹ nuôi dưỡng, phát triển tâm hồn cho trẻ,
truyền cho các cháu vẽ đẹp truyền thống của cha ông, lòng nhân ái
thuỷ chung tính công bằng yêu lẽ phải, đức cần cù chăm chỉ, yêu
nước thương nòi tự tin, lạc quan, yêu đời.
III. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
Năm nay tôi được nhận dạy lớp Mẫu giáo nhỡ Thôn Mậu
Lâm tỉ lệ trẻ chưa được học mẫu giáo bé rất cao 85%. Đa số cháu
còn khóc nhè trên lớp. Điều đó đối với tôi không quan trọng
nhưng quan trọng là trẻ rất hạn chế về ngôn ngữ. Thời gian đầu tôi
nhận thấy trẻ hay nói trổng, trả lời câu cụt, đa số trẻ dùng từ
không đúng từ. Sử dụng câu chưa đúng với ý nghĩa trong câu. Tôi
bỗng nghĩ để trẻ dễ giao tiếp và lĩnh hội kiến thức tốt cần phải
giúp trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ ngay từ tuổi mẫu giáo,
để trẻ hiểu vấn đề qua lời nói của người
khác và biết diễn đạt vấn đề qua lời nói của mình. Đó là một điều
cần thiết nhưng không phải là dễ.
IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Đối với trẻ ở lứa tuổi này rất dễ nhớ nhưng cũng rất mau
quên, tu duy của trẻ còn hạn chế, vốn kinh nghiệm chưa cao, sự
hiểu biết về cuộc sống chưa có kinh nghiệm. Vì vậy ta cần cho trẻ
làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi và trong giờ học nhằm giúp
trẻ hình thành và phát triển ngôn ngữ lĩnh hội kiến thức được dễ
dàng.
1. Làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi:
Vào buổi sáng đón trẻ, giờ hoạt động ngoài trời, ngoài công
việc nhắc trẻ chào ba mẹ, giữ vệ sinh tôi thường hay trò chuyện
với trẻ theo chủ điểm của chương trình học.
Ví dụ: Chủ điểm một số ngành nghề. Tôi trò chuyện với trẻ
về gia đình có bao nhiêu người bố mẹ con làm nghề gì, anh chị
làm nghề gì, làm ở đâu, làm ra những sản phẩm gì, hoặc trò
chuyện với trẻ về công việc của một số ngành nghề trong xã hội,
3
ích lợi của công việc đó, nghề đó làm ra những sản phẩm gì, con
lớn lên thích làm nghề gì... Tôi cảm thấy có tác dụng rất lớn đối
với trẻ. Trong lúc trò chuyện cô đã cung cấp cho trẻ nhiều vốn từ
giúp trẻ hiểu nghĩa của câu, nói trọn câu, diễn đạt mạch lạc.
Không những trẻ còn tìm hiểu về thế giới xung quanh làm quen
với kiến thức mới, giúp trẻ bước vào tiết học một cách dễ dàng. Vì
vậy trong lúc trò chuyện với trẻ cô phải nói rõ ràng, chính xác,
ngắn gọn, đủ nghĩa giúp trẻ học nói tốt hơn. Qua thời gian thực
hiện tôi nhận thấy các cháu mạnh dạn hồn nhiên rất thích trò
chuyện với người lớn. Đặc biệt có một vốn từ rất đáng kể.
2. Làm quen văn học qua các giờ học khác:
Trong mọi giờ học khác đều có thể tích hợp môn làm quen
văn học có thể là những bài thơ, đồng dao, câu chuyện đã học
hoặc chưa được học.
Ví dụ: Giờ học: Tìm hiểu về môi trường xung quanh chủ
điểm gia đình
" Gia đình của bé". Cô trò chuyện với trẻ về gia đình, gia đình con
có những ai, có bao nhiêu người, thuộc gia đình đông con hay ít
con, gia đình lớn hay gia đình nhỏ. Trong giờ học cô nên giáo dục
trẻ thương yêu những người trong gia đình, giúp đỡ bố mẹ, ông
bà. Cho trẻ đọc thơ " Thương ông, giúp mẹ "...Hoặc dạy trẻ "Làm
chú bộ đội" .Có thể tích hợp vào văn học cung cấp vốn từ cho trẻ
qua việc cô trò chuyện với trẻ về chú đội đưa vào bài thơ " Chú
bộ đội hành quân trong mưa"... Qua các giờ học khác ta tích hợp
cho trẻ làm quen văn học vào những lúc trò chuyện với trẻ theo đề
tài đưa vào thơ chuyện, đồng dao vào giờ học. Bên cạnh việc cung
cấp vốn từ cho trẻ còn giúp trẻ tìm hiểu về xung quanh. Hình
thành cho trẻ tình cảm đối với con người, cuộc sống, giúp cho các
giờ học sinh động, hấp dẫn tránh sự nhàm chán vào giờ học giúp
trẻ lĩnh hội kiến thức dễ dàng.
3. Làm quen văn học trên giờ hoạt động chính:
Do đặt điểm của lứa tuổi nên giáo dục học sinh mẫu giáo cần
tiến hành theo phương châm " Học mà chơi, chơi mà học" theo
chương trình đổi mới hình thức dạy học.
4
Vào đầu giờ học cô trò chuyện với trẻ theo nội dung đề tài
hoặc cho trẻ đi tham quan mô hình, tranh ảnh đồng thời trò
chuyện theo nội dung bức tranh để dẫn dắt trẻ đến nội dung tác
phẩm văn học. Khi trò chuyện cô cần sử dụng từ tượng thanh,
tượng hình, các từ láy hoặc có thể gợi hỏi để trẻ nói cảm xúc của
mình qua bài thơ, câu chuyện. Có thể tích hợp qua một số môn
học khác: Toán- Khám phá khoa học- giáo dục âm nhạc... Một
cách nhẹ nhàng thoáng qua để giờ học sinh động phong phú, sau
đó cô giới thiệu bài thơ hoặc câu chuyện sắp học.
- Cô đọc hoặc kể diễn cảm câu chuyện bài thơ một hai lần,
giúp trẻ cảm nhận âm điệu, cảnh đẹp nội dung bài thơ câu chuyện.
- Sau đó giảng nội dung bài thơ cho trẻ hiểu rồi cô kể trích
dẫn làm rõ những ý chính trong bài thơ, câu chuyện, giảng một
vài từ khó trong bài thơ câu chuyện, giúp trẻ hiểu nghĩa của từ và
cung cấp vốn từ cho trẻ.
- Tiếp đến đàm thoại theo nội dung bài thơ, câu chuyện giúp
trẻ hiểu nội dung và nhớ trình tự nội dung, phân biệt các nhân vật
trong chuyện nhớ lại trình tự chuyện đặc biệt là để trẻ tự do giao
lưu với cô hoặc thảo luận với nhau về các nhân vật trong chuyện.
- Bây giờ cô mới cho trẻ đọc thơ cùng cô hoặc kể chuyện khi
trẻ đọc thơ cô cần chú ý sữa sai khi trẻ phát âm cách ngắt nhịp thơ
cho trẻ thi đua với nhau nhằm giúp trẻ thi đua học tốt.
- Sau đó cho trẻ đọc thơ hoặc kể chuyện theo tranh có thể cô
viết nội dung bài thơ câu chuyện dưới bức tranh để trẻ có thể kể
theo ngôn ngữ của trẻ để trẻ khắc sâu qua tranh vẽ.
- Có câu chuyện cô cho trẻ đóng kịch theo nội dung chuyện
trẻ tự phân các vai đóng kịch. Nhằm giúp trẻ nhớ lại trình tự
chuyện có thể trẻ thể hiện bằng ngôn ngữ vì đóng kịch là một hình
thức để phát triển ngôn ngữ, phát triển trí nhớ và giáo dục tinh
thần tập thể cho trẻ. Qua đóng kịch trẻ truyền lại được nội dung
chuyện làm sống lại tâm trạng hành động ngôn ngữ của các nhân
vật trong chuyện đồng thời thể hiện tình cảm và sự đánh giá của
trẻ đối với các nhân vật.
5
- Kết thúc giờ học cho trẻ chơi một trò chơi nhẹ có nội dung
phù hợp với nội dung bài thơ, câu chuyện đang học.
- Trẻ làm tranh chuyện, cắt dán tranh để trẻ nhớ lại trình tự
nội dung câu chuyện.
Kinh nghiệm qua việc dạy trẻ tôi nhận thấy: Muốn cho trẻ
cảm thụ tốt âm điệu, nhịp điệu bài thơ khi đọc mẫu cho trẻ nghe
cô nên đọc thật êm dịu, nhẹ nhàng, chú ý ngắt nhịp, đọc nhấn
mạnh vào các từ mang tính nhịp điệu hoặc khi kể chuyện trẻ nghe
cô kể phải diễn cảm, thể hiện giọng nói điệu bộ,cử chỉ từng nhân
vật trong truyện.
Những bài đồng dao,ca dao có thể cô ngâm cho trẻ nghe.
Trong một hoạt động chung làm quen với văn học cần đảm bảo
các nội dung : thay đổi các hình thức giới thiệu, cô kể chuyện
hoặc đọc thơ hay, Kết thúc cho trẻ chơi một trò chơi nhẹ có nội
dung phù hợp,trong một tiết học được tổ chức thực hiện như trẻ
được chơi với cô,được gần gũi trò chuyện cùng cô để trẻ thoải mái
không gò bó trẻ. Về đội hình không cứng nhắc mà thay đổi liên
tục nhiều đội hình khác nhau trong một giờ học để trẻ thoải mái,
nhanh nhẹn.
Trong một giờ học cô nên tuyên dương lớp kiệp thời những
trẻ đọc thơ, kể chuyện hay, đóng kịch tốt để khuyến khích trẻ học
tốt hơn. Tuyệt đối không chê trẻ, nhẹ nhàng sửa sai đối vơi những
trẻ thực hiện chưa đúng. Việc dạy học phụ thuộc vào việc giáo
dục.Do đó nội dung các bài dạy không chỉ đôn thuần là một nội
dung cần dạy cho trẻ, mà còn là một phương tiện giáo dục,. Vì
vậy tôi luôn quan sát và nhận xét xem trong quá trình học tập trẻ
có có hoạt động không? Tìm hiểu nguyên nhân vì sao trẻ không
hoà đồng cùng với bạm để có hướng tìm cách đưa trẻ hoà nhập
với bạm bè .
4. Làm quen văn học thông qua giờ hoạt động góc :
Trong một giờ hoạt động chung trẻ không thể thuộc được
câu chuyện hoặc thuộc bài thơ, vì ở lứa tuổi này trẻ rất dể nhớ mà
mau quên. Ta cần cho trẻ làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi và
hoạt động góc. Gìờ hoạt động góc trẻ được tham gia chơi rất hồn
6
nhiên mạnh dạn, có thể chơi trò chơi :" cô giáo " ở góc phân vai,
một cháu làm cô giáo dạy cháu đọc thơ hoặc kể chuyện giúp trẻ
nhớ lại trình tự chuyện hoặc cũng cố những bài thơ đã được học .
Ví dụ : Chơi về chủ điểm : " Trường Mầm non " thì cháu ở
góc phân vai trò chơi " Cô giáo " dạy cháu đọc thơ :" Cô giáo của
em ", "Trường em "... Hoặc trẻ được chơi ở góc học tập xem sách,
truyện tranh chữ to, tạo cho trẻ cảm giác là trẻ có thể đọc được
quyển truyện đó hoặc có kể biết rằng quyển truyện đó nói về cái
gì? trẻ có thể dựa vào tranh để khám phá ra các nhân vật, khám
phá nghĩa của từ của câu, hoặc trẻ có thể tự vẽ, cắt dán tập làm
sách, truyện tranh theo chủ điểm. Tôi nhận thấy qua giờ họat động
góc trẻ mạnh dạn, thích giao tiếp và phát triển nhiều vốn từ, cũng
cố lại những kiến thức đã học. Đặc biệt là trẻ rất thích tự lập trong
lúc tự làm sách truyện tranh,phấn khởi và rất thích tham gia chơi ở
góc này .
5. Làm quen văn học thông qua góc Phát triển ngôn
ngữ .
Trong lớp tôi có làm một góc gọi là góc phát triển ngôn
ngữ. Vào lúc chiều tôi dành thời gian tôi đưa các cháu chơi ở góc
này, cô đọc tranh truyện, thơ cho trẻ nghe, trước khi đọc tôi trao
đổi với trẻ về nội dung quyển truyện tranh, thơ, gợi ý nội dung
qua trang bìa nói tên truyện, tên bài thơ, miêu tả hình ảnh của từng
trang, tôi chỉ noí về tranh minh hoạ về nội dung câu chuyện bài
thơ được thể hiện trong tranh như thế nào. Sau đó đàm thoại với
trẻ về nội dung câu chuyện và giúp trẻ hiểu rõ về câu chuyện,
thơ.Qua việc thực hiện hoạt động chơi ở góc này trẻ tạo thành thói
quen rất thích tham gia chơi cùng cô.
6. Làm quen văn học thông qua các ngày hội, ngày lễ :
Qua các buổi sinh hoạt ngày hội, ngày lễ cũng cần cho trẻ
Làm quen với văn học, trong đó có hát múa đọc thơ, kể chuyện,
đóng kịch, có chuẩn bị mũ các con vật, hoa văn nghệ ... Nhận thấy
trẻ rất thích đến buổi chiều cuối tuần, giống như trẻ được chơi
thoải mái, được nghỉ sau một tuần học, thế nào trẻ vẫn có
học,cũng cố lại kiến thức đã học, học dưới hình thức biểu diễn văn
7
nghệ. Cứ vài tháng tôi lại tổ chức hội thi " Bé kể chuyện, đọc thơ
hay " có nhận xét và có quà cho những cháu đạt giải. Trong hội thi
có mời đông đảo phụ huynh của lớp tham dự. Nhận thấy nhiều
phụ huynh rất phấn khởi về những kết quả của con mình, có tác
dụng rất lớn đến việc đưa con tới lớp Mẫu giáo. Để phụ huynh có
hướng phát huy năng khiếu ở trẻ, trong cuộc thi trẻ rất hào hứng,
mạnh dạn, tự tin tham gia vào hoạt động, thích được biểu diễn và
say mê khi biểu diễn .
Trong các ngày hội, ngày lễ tôi hay bàn bạc với nhà trường
nên dành nhiều thời gian cho các cháu được tham gia kể chuyện,
đọc thơ, đóng kịch. Đó cũng là một hình thức tuyên truyền ngành
học rất lớn, trẻ rất thích tự làm và được khen giúp trẻ phát triển về
trí tuệ, nhanh nhẹn, mạnh dạn trước mọi người và cảm nhận được
vẽ đẹp,cái hay của văn học .
Qua việc áp dụng một số biện pháp trong và ngoài giờ học.
Lớp tôi chất lượng về môn Làm quen năn học tăng lên khá rõ, Các
cháu rất thích học bộ môn này,rất mạnh dạn khi giao tiếp, thích
trò chuyện cùng người lớn và đặc biệt rất thích tham gia vào hoạt
động không chỉ có làm quen văn học .
V. Kết quả nghiên cứu :
Làm quen học đối với các cháu Mẫu giáo là một vấn đề
thiết thực mới là khó. Nhưng chúng ta biết rằng văn học là kho
kinh nghiệm quý báu về phương diện, nó là nơi lưu trữ truyền
thống dân tộc. Trẻ em làm quen với văn học ngay từ những bài
hát ru đầu tiên mà trẻ em ghi nhận qua lời ru à ơi của mẹ. Rồi trẻ
được làm quen với bài thơ, câu đố, những câu chuyện lôi cuốn các
cháu vào các hoạt động tập thể, hoạt động nhận thức. Từ đó mà
chất lượng lớp tôi tăng lên rất đáng kể. Đến nay cháu đọc thơ, kể
chuyện, chất lượng rất cao đạt từ 80-85%. Tôi rất tự hào và phấn
khởi, không những các cháu đọc thuộc những bài thơ, đồng dao,
câu chuyện mà còn rất hồn nhiên, mạnh dạn mê say khi biểu diễn
trẻ mạnh dạn khi giao tiếp những câu nói của trẻ đã khác đi rất
nhiều so sánh đầu năm, trẻ đã nói trọn câu, biết dùng từ ngoài sự
tưởng tượng .
8
VI. Kết luận :
Đúng vậy giáo dục Mầm non giữ một vị trí quan trọng
trong sự phát triển của xã hội, trong quá trình hình thành nhân
cách con người. Do vậy công tác giáo dục Mầm Non phải được
tiến hành một cách khoa học có mục đích có hệ thống nhằm tạo
dựng những nền tảng ban đầu vững chắc đúng đắn cho quá trình
phát triển sau này của mỗi cá nhân trẻ là chủ nhân tương lai của
xã hội. Nhận thức được điều đó tôi đã không ngừng học hỏi
nghiên cứu để chăm sóc giáo dục các cháu ở tất cả các hoạt động
nhằm tạo điều kiện cho trẻ phát triển ngôn ngữ trong giao tiếp
nhằm làm quen văn học được tốt hơn, góp phần đào tạo cho thế hệ
trẻ thành những con người phát triển toàn diện.Vì trẻ em hôm nay
thế giới ngày mai .
VII. Đề nghị :
Trong phạm vi nhà trường tạo điều kiện cho các cháu học
tốt hơn như :
Môi trường hoạt động phải có sân chơi,bóng mát ...một
số giờ hoạt động cho trẻ hoạt động ngoài trời sẽ đạt hiệu quả cao
hơn .
Đại Hưng,ngày 28 tháng 02
năm 2009
NGƯỜI NGHIÊN CỨU
Nguyễn Thị Mỹ Miều
VIII.Tài liệu tham khảo :
9
- Tài liệu thử nghiệm tổ chức hoạt động phát triển ngôn
ngữ cho trẻ mầm non theo hướng tích hợp chủ đề do trung tâm
nghiên cứu chiến lược và phát triển chương trình giáo dục mầm
non thực hiện .
- Tạp chí giáo dục mầm non số 4 - 2007.
10
X. Mục lục :
Trang
I.
Tên
đề
tài
vấn
đề
1
II.
Đặt
1
III.
Cơ
sở
lý
luận
thực
tiễn
1
IV.
1
Cơ
sở
11
V. Nội dung nghiên cứu
2
1. Làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi .
2
2. Làm quen văn học qua các giờ học khác .
2
3. Làm quen văn học thông qua Hoạt động chính
2
4. Làm quen văn học thông qua Gìơ hoạt động góc
4
5. Làm quen văn học thông qua góc Phát triển ngôn ngữ
4
6. Làm quen văn học thông qua các Ngày hội, Ngày lễ
4
VI, Kết quả nghiên cứu
5
VII.
Kết
luận
VIII.
Đề
nghị
5
6
IX, Tài liệu
tham khảo
7
X.
8
Mục
lục
- Xem thêm -