Tài liệu Một số vấn đề về lí thuyết kiến tạo trọng dạy học toán

1 Mét sè vÊn ®Ò vÒ LÝ thuyÕt kiÕnt¹o trong d¹y häc To¸n Môc lôc Më ®Çu........................................................................................................................1 Ch¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña lý thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y häc................11 1.1. S¬ lîc vÒ mét sè ®ãng gãp cña c¸c trµo lu triÕt häc, t©m lÝ häc vµ s ph¹m häc ®Õn sù h×nh thµnh cña LTKT ..................................................11 1.1.1. Mét sè trêng ph¸i triÕt häc.................................................................11 1.1.2. Mét sè trµo lu t©m lÝ häc ..................................................................13 1.1.3. Mét sè trµo lu s ph¹m ........................................................................15 1.2. Quan niÖm vÒ kiÕn t¹o trong DH..............................................................17 1.2.1. KiÕn t¹o lµ g×.......................................................................................17 1.2.2. Quan niÖm vÒ kiÕn t¹o trong DH.......................................................17 1.3. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n cña LTKT.........................................................18 1.4. C¸c lo¹i kiÕn t¹o trong DH........................................................................24 1.4.1. KiÕn t¹o c¬ b¶n ................................................................................24 1.4.2. KiÕn t¹o x· héi....................................................................................25 2 1.4.3. Quan ®iÓm vËn dông kiÕn t¹o c¬ b¶n vµ kiÕn t¹o x· héi trong DH to¸n.....................................................................................................27 1.5. M« h×nh DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o......................................................31 1.5.1. M« h×nh DH truyÒn thèng..................................................................31 1.5.2. M« h×nh DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o...............................................32 1.6. Tæ chøc DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o.......................................................33 1.6.1.VÒ kh¸i niÖm tæ chøc DH....................................................................33 1.6.2. Mét sè yªu cÇu ®èi víi viÖc tæ chøc DH to¸n theo quan ®iÓm kiÕn t¹o.....................................................................................................35 1.6.3. Mét sè ®Æc trng trong viÖc tæ chøc DH to¸n theo quan ®iÓm kiÕn t¹o.....................................................................................................39 1.6.4. LTKT víi ®Þnh híng ®æi míi PPDH to¸n ë trêng PT níc ta hiÖn nay.............................................................................................................40 1.7. KÕt luËn ch¬ng 1 ......................................................................................41 Ch¬ng 2 : Mét sè ®Þnh híng d¹y häc h×nh häc kh«ng gian trong nhµ trêng trung häc phæ th«ng theo quan ®iÓm kiÕn t¹o.............................................43 2.1. Häc tËp HHKG trong nhµ trêng THPT.....................................................43 2.1.1. §Æc ®iÓm cña néi dung HHKG trong ch¬ng tr×nh m«n to¸n trong nhµ trêng THPT .............................................................................43 2.1.2. Vai trß cña HHKG trong nhµ trêng THPT.........................................45 2.1.3. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n trong nhËn thøc luËn h×nh häc ....................46 2.1.4. C¸c ho¹t ®éng h×nh häc chñ yÕu cña HS...........................................48 2.2. Mét sè ®Þnh híng cña viÖc DH HHKG trong nhµ trêng THPT theo quan ®iÓm kiÕn t¹o...................................................................................50 2.2.1. Khai th¸c triÖt ®Ó c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã cña HS liªn quan ®Õn vÊn ®Ò cÇn d¹y lµm c¬ së cho viÖc kiÕn t¹o tri thøc míi..............50 2.2.2. T¹o lËp m«i trêng häc tËp mang tÝnh cëi më vµ hîp t¸c trong qu¸ tr×nh DH.............................................................................................54 2.2.3. Sö dông quy tr×nh kiÕn t¹o tri thøc ®Ó thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng d¹y - häc cña GV vµ HS ................................................................................59 2.2.4. Sö dông linh ho¹t c¸c PPDH phï hîp víi quan ®iÓm kiÕn t¹o trong viÖc tæ chøc c¸c giê häc.................................................................92 2.3. §Ò xuÊt quy tr×nh tæ chøc DH HHKG theo quan ®iÓm kiÕn t¹o.............99 2.3.1. Giai ®o¹n chuÈn bÞ ...........................................................................100 3 2.3.2. TiÕn hµnh gi¶ng d¹y ........................................................................101 2.3.3. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ ..........................................................................102 2.4. KÕt luËn ch¬ng 2.....................................................................................104 Ch¬ng 3: D¹y häc mét sè chñ ®Ò h×nh häc kh«ng gian trong nhµ trêng trung häc phæ th«ng theo quan ®iÓm kiÕn t¹o...........................................105 3.1. Mét sè yªu cÇu ®Ó lùa chän c¸c chñ ®Ò DH...........................................105 3.2. DH mét sè chñ ®Ò HHKG theo quan ®iÓm kiÕn t¹o..............................105 3.2.1. DH ch¬ng "Quan hÖ song song"......................................................105 3.2.2. DH ch¬ng "Quan hÖ vu«ng gãc" ....................................................125 3.4. KÕt luËn ch¬ng 3 ....................................................................................146 Ch¬ng 4: Thùc nghiÖm s ph¹m.............................................................................148 4.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm ...........................................................................148 4.2. Néi dung thùc nghiÖm ............................................................................148 4.3. Tæ chøc thùc nghiÖm ..............................................................................148 4.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm ...............................................................149 4.4.1. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm ..............................149 4.4.2. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm vÒ mÆt ®Þnh lîng ...........................150 4.4.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm vÒ mÆt ®Þnh tÝnh.............................160 4.4.4. Mét sè kÕt luËn rót ra tõ thùc nghiÖm s ph¹m ................................165 KÕt luËn...................................................................................................................167 Tµi liÖu tham kh¶o..................................................................................................170 4 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n DH §C ®t GV HHKG HS KG mp LTKT PT TD TDHH THCS THPT TTTKG TN : D¹y häc : §èi chøng : §êng th¼ng : Gi¸o viªn : H×nh häc kh«ng gian : Häc sinh : Kh«ng gian : MÆt ph¼ng : Lý thuyÕt kiÕn t¹o : Phæ th«ng : T duy : T duy h×nh häc : Trung häc c¬ së : Trung häc phæ th«ng : TrÝ tëng tîng kh«ng gian : Thùc nghiÖm 5 Më ®Çu Trong c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· nhÊn m¹nh yÕu tè con ngêi, ph¸t triÓn con ngêi mét c¸ch toµn diÖn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ thÝch nghi víi xu thÕ toµn cÇu ho¸. Ph¹m Minh H¹c vµ c¸c céng sù ®· ®a mét sè ®Æc ®iÓm cña con ngêi ViÖt Nam trong thêi k× míi nh sau: §ã lµ nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc trÝ tuÖ vµ kÜ n¨ng hµnh dông, cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô; cã n¨ng lùc hîp t¸c vµ c¹nh tranh; cã kh¶ n¨ng di chuyÓn nghÒ nghiÖp; cã tÝnh ®éc lËp cña lÝ trÝ vµ t×nh c¶m... Nh vËy, cã thÓ hiÓu con ngêi ViÖt Nam trong thêi k× míi lµ ngêi cã tri thøc, cã tÝnh ®éc lËp vµ s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng häc tËp suèt ®êi (xem [20]). Trong x· héi hiÖn ®¹i, mçi con ngêi ®Òu lµ mét s¶n phÈm cña mét nÒn gi¸o dôc, ®Ó ®µo t¹o ®îc nh÷ng con ngêi cã nh÷ng phÈm chÊt u viÖt nh trªn th× ph¶i ®æi míi gi¸o dôc. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Ò ra môc tiªu ®æi míi gi¸o dôc lµ ph¶i ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt theo h íng t¹o nh÷ng c¬ héi thuËn lîi nhÊt cho ngêi häc ho¹t ®éng mét c¸ch tÝch cùc ®Ó tù chiÕm lÜnh tri thøc cho b¶n th©n. NghÞ quyÕt TW 2 (khãa VIII) cña §¶ng còng kh¼ng ®Þnh: Cuéc c¸ch m¹ng vÒ ph¬ng ph¸p gi¸o dôc ph¶i híng vµo ngêi häc, rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng suy nghÜ, kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch n¨ng ®éng, ®éc lËp, s¸ng t¹o ngay trong qu¸ tr×nh häc tËp ë nhµ trêng phæ th«ng. ViÖc x¸c ®Þnh môc tiªu ®æi míi trªn, mét mÆt xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái cña ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ®Êt níc ta, mÆt kh¸c nã hoµn toµn phï hîp víi quan ®iÓm cña triÕt häc M¸c - Lªnin vµ t©m lÝ häc hiÖn ®¹i vÒ con ngêi vµ ho¹t ®éng häc tËp cña con ngêi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn, c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc (PPDH) truyÒn thèng lu«n cã nh÷ng u thÕ ®Æc biÖt, ®ã lµ: cung cÊp cho ngêi häc mét hÖ thèng kiÕn thøc lÝ thuyÕt chÆt chÏ, l«gic vµ ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn, nã còng ®· béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm c¬ b¶n nh: Ýt ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o cña ngêi häc, lµm cho ngêi häc lu«n bÞ phô thuéc vµ thiÕu kh¶ n¨ng häc tËp suèt ®êi. V× vËy, trong nh÷ng thËp kØ qua, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi còng nh ViÖt Nam ®· nghiªn cøu ®Ó ®Ò xuÊt vµ vËn dông c¸c lÝ thuyÕt vµ c¸c PPDH theo híng hiÖn ®¹i nh»m ph¸t huy tèi ®a tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh (HS) nh: D¹y häc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; d¹y häc ph©n ho¸; d¹y häc víi sù trî gióp cña m¸y tÝnh ®iÖn tö; d¹y häc kh¸m ph¸... TÊt c¶ c¸c PPDH trªn ®Òu 6 nh»m môc ®Ých lµm cho ngêi häc chñ ®éng vµ tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh häc chø kh«ng ph¶i thô ®éng tiÕp nhËn nh÷ng kiÕn thøc tõ thÇy gi¸o. Qu¸ tr×nh DH trë thµnh qu¸ tr×nh tù häc cña HS, tõ ®ã chÊt lîng DH ngµy cµng ®îc n©ng cao. Cïng víi c¸c PPDH nµy lµ sù ra ®êi cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o vÒ häc tËp. LÝ thuyÕt kiÕn t¹o ®îc ra ®êi tõ cuèi thÕ kû 18 xuÊt ph¸t tõ tuyªn bè cña nhµ triÕt häc Giam battista Vico r»ng: con ngêi chØ cã thÓ hiÓu mét c¸ch râ rµng víi nh÷ng c¸i g× mµ hä tù x©y dùng nªn cho m×nh. Tuy nhiªn, ngêi ®Çu tiªn nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn t tëng kiÕn t¹o mét c¸ch râ rµng vµ ¸p dông vµo líp häc ®ã lµ Piaget, «ng cho r»ng "nÒn t¶ng c¬ b¶n cña viÖc häc lµ kh¸m ph¸" (trÝch theo [24]). Trong c¸c ho¹t ®éng ®éc lËp, trÎ em cÇn ph¶i kh¸m ph¸ ra mèi quan hÖ vµ nh÷ng ý tëng trong nh÷ng t×nh huèng chøa ®ùng c¸c ho¹t ®éng g©y høng thó ®èi víi hä, viÖc hiÓu biÕt cña trÎ ®îc x©y dùng tõng bíc th«ng qua ho¹t ®éng víi m«i trêng. Piaget quan niÖm vÒ qu¸ tr×nh nhËn thøc lµ qu¸ tr×nh ngêi häc t¹o dùng vµ biÕn ®æi c¸c s¬ ®å tri thøc th«ng qua ho¹t ®éng ®ång ho¸ vµ ®iÒu øng c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· cã sao cho phï hîp víi t×nh huèng míi. Mét ngêi n÷a cã ¶nh hëng nhiÒu ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o lµ Vygotsky, «ng cho r»ng: trÎ em häc c¸c kh¸i niÖm khoa häc th«ng qua "sù m©u thuÉn" gi÷a nh÷ng quan niÖm hµng ngµy cña hä víi nh÷ng kh¸i niÖm cña ngêi lín" (trÝch theo [24]). §îc giíi thiÖu nh÷ng kh¸i niÖm chuÈn mùc, nhng trÎ em ph¶i tù kiÕn t¹o sù hiÓu biÕt riªng cña m×nh víi thÕ giíi xung quanh chø kh«ng chØ chÊp nhËn vµ ghi nhí mét c¸ch khiªn cìng nh÷ng g× mµ ngêi lín nãi. Nh vËy, LTKT coi träng vai trß tÝch cùc vµ chñ ®éng cña HS trong qu¸ tr×nh häc tËp ®Ó t¹o nªn tri thøc cho b¶n th©n. Sù chñ ®éng nµy thÓ hiÖn ë chç HS ®îc ®Æt vµo nh÷ng t×nh huèng mµ ë ®ã hä thÊy cÇn thiÕt, cã kh¶ n¨ng vµ cã nhu cÇu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra trong ®ã, th«ng qua viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hä kiÕn t¹o nªn tri thøc cho b¶n th©n. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, HS kh«ng "®¬n th¬ng ®éc m·" mµ hä ®îc ®Æt trong m«i trêng s ph¹m, ë ®ã cã thÇy gi¸o, c¸c b¹n häc vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c. HS tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng c¸ch: 7 - NÕu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt gÇn víi kiÕn thøc ®· cã th× hä cã thÓ vËn dông kiÕn thøc cò ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng míi vµ s¾p xÕp kiÕn thøc míi thu nhËn ®îc ®ã vµo cÊu tróc kiÕn thøc hiÖn cã, qu¸ tr×nh nµy gäi lµ ®ång ho¸. - NÕu HS sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· cã vµo gi¶i quyÕt t×nh huèng míi th× thÊt b¹i vµ hä nhËn thÊy ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng míi nµy cÇn ph¶i thay ®æi, thËm chÝ b¸c bá quan niÖm s½n cã cña b¶n th©n, sù thay ®æi nµy cã thÓ lµm xuÊt hiÖn biÖn ph¸p míi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, khi vÊn ®Ò míi ®· ®îc gi¶i quyÕt th× kiÕn thøc míi ®îc x¸c lËp, qu¸ tr×nh nµy gäi lµ ®iÒu øng. Nh vËy, qu¸ tr×nh nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh cho nhËn khiªn cìng, mµ lµ qu¸ tr×nh mçi chñ thÓ nhËn thøc biÕn ®æi thÕ giíi quan khoa häc cña b¶n th©n sao cho phï hîp víi yªu cÇu míi nªn viÖc ®æi míi gi¸o dôc nãi chung vµ ®æi míi PPDH nãi riªng cÇn tiÕp cËn theo quan ®iÓm nµy. VËy, LTKT ®· thõa hëng ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng cña t©m lÝ häc hiÖn ®¹i. Theo quan ®iÓm míi nµy cña LTKT vÒ "tri thøc" vµ "nhËn thøc", cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¬ héi thuËn lîi h¬n cho viÖc ¸p dông c¸c PPDH míi vµo thùc tiÔn DH trong nhµ trêng phæ th«ng ViÖt Nam nãi chung vµ trong d¹y häc to¸n nãi riªng nh»m ph¸t triÓn tèi ®a n¨ng lùc t duy cña HS tõ ®ã n©ng cao chÊt lîng DH. Bëi v×, "kÕt qu¶ cña viÖc häc to¸n chØ thùc sù cã ®îc khi HS tÝch cùc vµ chñ ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh d¹y- häc m«n to¸n" [3]. Hay Ph¹m Minh H¹c trong lêi tùa cho cuèn "TuyÓn tËp t©m lÝ häc J. Piaget" ®· viÕt: "tÊt c¶ c¸c häc sinh b×nh thêng ®Òu cã n¨ng lùc suy luËn to¸n häc nÕu ta biÕt c¸ch dùa vµo ho¹t ®éng cña hä, còng nh biÕt g¹t bá c¸c øc chÕ t×nh c¶m lu«n g©y cho hä mÆc c¶m tù ti trong khi häc m«n häc nµy" [19; tr.19]. Cuèn s¸ch nµy nh»m giíi thiÖu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o vµ viÖc vËn dông lÝ thuyÕt nµy vµo trong qu¸ tr×nh tæ chøc d¹y häc to¸n ë trêng phæ th«ng nh»m gãp phÇn ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc. 8 Ch¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n Cña lý thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y häc 1.1. S¬ lîc vÒ mét sè ®ãng gãp cña c¸c trµo lu triÕt häc t©m lÝ häc vµ s ph¹m häc ®Õn sù h×nh thµnh cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y häc 1.1.1. Mét sè trêng ph¸i triÕt häc a. Trêng ph¸i triÕt häc cæ ®iÓn §øc Lµ mét trong c¸c trµo lu triÕt häc næi tiÕng vµo cuèi thÕ kØ 18 ®Çu thÕ kØ 19, mét ®¹i diÖn cho trêng ph¸i nµy lµ I.Kant (1724- 1804). I.Kant ®· ®Ò xuÊt ph¬ng ph¸p tæng hîp trong nhËn thøc ®Ó kh¾c phôc sù t¸ch biÖt siªu h×nh gi÷a hai ph¬ng ph¸p nhËn thøc ®ang tån t¹i trong triÕt häc vµ khoa häc ë thÕ kØ 18, ®ã lµ trêng ph¸i Quy n¹p duy c¶m (do Ph.Bacon ®Ò xuÊt) vµ Ph©n tÝch duy lÝ (cña R.Descarter). Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, Kant ®· sö dông kh¸i niÖm c«ng cô lµ c¸c s¬ ®å tiªn nghiÖm, víi t c¸ch lµ s¬ ®å h×nh thøc, ®îc chñ thÓ h×nh thµnh tríc (tiªn nghiÖm) kh¶ dÜ cã thÓ tæng hîp t liÖu c¶m tÝnh vµo trong ®ã. Nh vËy, sù hiÓu biÕt bao hµm tri thøc tiªn nghiÖm (s¬ ®å tiªn nghiÖm) kÕt hîp víi tri thøc c¶m tÝnh vÒ sù vËt (xem [64]). Piaget ®· kÕ thõa quan niÖm vÒ s¬ ®å nhËn thøc cña I.Kant nhng theo quan ®iÓm riªng- quan ®iÓm ph¸t triÓn. Bëi v×, theo «ng, sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn nhËn thøc vµ trÝ tuÖ c¸ nh©n lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c s¬ ®å nhËn thøc. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¸c s¬ ®å nhËn thøc lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn chø kh«ng ph¶i do bÈm sinh mµ cã. b. TriÕt häc M¸c - Lªnin Lµ trêng ph¸i triÕt häc ®· ®a ra c¸c quan ®iÓm ®óng ®¾n vµ biÖn chøng vÒ b¶n chÊt con ngêi, vÒ ho¹t ®éng vµ vai trß cña nã trong sù s¸ng t¹o ra con ngêi c¶ vÒ ph¬ng diÖn lÞch sö ph¸t sinh loµi vµ c¸ thÓ. TriÕt häc M¸c - Lªnin lµ 9 trµo lu triÕt häc rÊt ®å sé, chóng t«i chØ xin ®iÓm qua c¸c ph¹m trï cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn qu¸ tr×nh d¹y häc ®ã lµ ho¹t ®éng vµ nhËn thøc. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen cho r»ng: Ho¹t ®éng cña con ngêi lµ "qu¸ tr×nh diÔn ra gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã con ngêi lµ trung gian, ®iÒu tiÕt vµ kiÓm tra sù trao ®æi chÊt gi÷a hä vµ tù nhiªn" [64, tr.447]. C¸c «ng cßn cho r»ng: "T duy cña con ngêi chØ ®îc n¶y sinh trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng (lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng) vµo tån t¹i, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®ã" [64, tr.448]. VÒ ph¬ng diÖn lÞch sö ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn, c¸c «ng cho r»ng, ho¹t ®éng nhËn thøc (víi nghÜa lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra ý niÖm, lµ ho¹t ®éng tinh thÇn, ho¹t ®éng trÝ ãc, ho¹t ®éng lÝ luËn) lu«n lu«n g¾n bã mËt thiÕt víi ho¹t ®éng vËt chÊt. Tuy nhiªn, do sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ do ¶nh hëng cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nhËn thøc cña con ngêi trë thµnh lo¹i h×nh ho¹t ®éng cã kh¶ n¨ng vµ tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi (mang tÝnh t¹m thêi, côc bé) so víi lao ®éng vËt chÊt, thùc tiÔn. Nhê cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi nµy mµ trong nhiÒu trêng hîp cô thÓ, ho¹t ®éng nhËn thøc, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng t duy lÝ luËn, t duy trõu tîng cã thÓ b¾t nguån tõ nh÷ng tri thøc ®· tÝch lòy ®îc vµ nh÷ng kh¸i niÖm trõu tîng ®· cã. Nh vËy, triÕt häc cã vai trß lµ khoa häc c«ng cô, ¶nh hëng cña nã ®Õn lÝ thuyÕt kiÕn t¹o vÒ häc tËp tríc hÕt thÓ hiÖn quan ®iÓm triÕt häc cña hai trong sè nh÷ng nhµ t©m lÝ häc næi tiÕng (Piaget vµ Vygotsky) cã vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh nªn lÝ thuyÕt kiÕn t¹o, nh÷ng ¶nh hëng ®ã cßn thÓ hiÖn trong c¸c luËn ®iÓm c¬ b¶n cña lý thuyÕt nµy. 1.1.2. Mét sè trµo lu t©m lÝ häc a. T©m lÝ häc Piaget Piaget lµ ngêi ®Æt nÒn mãng cho t©m lÝ häc ph¸t triÓn, mét trong nh÷ng ngêi tiªn phong trong viÖc nghiªn cøu vÒ nhËn thøc dùa trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng. Theo «ng c¸c cÊu tróc nhËn thøc kh«ng ph¶i do bÈm sinh mµ cã, mµ chóng cã mét lÞch sö ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn ®ã n»m trong mét qu¸ tr×nh kÐp: Mét lµ qu¸ tr×nh ®ång ho¸ (tiÕp nhËn): §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh chñ thÓ tiÕp nhËn c¸c th«ng tin míi tõ m«i trêng xung quanh vµ dïng c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng ®· cã ®Ó xö lÝ c¸c th«ng tin ®ã nh»m ®¹t ®îc môc tiªu nhËn thøc. Nh vËy, ®ång ho¸ lµ qu¸ tr×nh qua ®ã th«ng tin míi ®îc xö lÝ theo c¸c d¹ng thøc t duy cã tõ tríc. 10 Hai lµ qu¸ tr×nh ®iÒu øng: lµ qu¸ tr×nh ngêi häc biÕn ®æi c¸c cÊu tróc kiÕn thøc hiÖn cã theo nh÷ng t¬ng t¸c víi m«i trêng. Sù ®iÒu øng lµ kÕt qu¶ cña mét ho¹t ®éng ®iÒu chØnh sù mÊt c©n b»ng nhËn thøc do qu¸ tr×nh tiÕp nhËn g©y nªn. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh "néi c©n b»ng ph¸t triÓn", nghÜa lµ dÉn ®Õn sù c©n b»ng míi vÒ nhËn thøc ë møc cao h¬n. b. T©m lÝ häc x· héi ph¸t sinh Nh×n l¹i c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Piaget vÒ qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña c¸c cÊu tróc nhËn thøc, ta thÊy: thuyÕt nµy ®· gi¶i thÝch c¸ch thøc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c cÊu tróc nhËn thøc cña c¸ nh©n nhng l¹i cha lµm râ ®îc c¸ch thøc ngêi häc ®· kÝch ho¹t c¸c cÊu tróc nµy ®Ó sö dông chóng trong khi gi¶i quyÕt t×nh huèng míi. §Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Piaget ®· ®îc tiÕp tôc ph¸t triÓn trong t©m lÝ häc x· héi ph¸t sinh. C¸c t¸c gi¶ ®¹i diÖn cho trêng ph¸i nµy lµ Perret- Clermont, Schubuer, Leoni..., th«ng qua nghiªn cøu sù ph¸t triÓn x· héi cña trÝ th«ng minh c¸c t¸c gi¶ ®· chøng tá sù giao lu x· héi gi÷a c¸c häc sinh ®· ®Èy nhanh sù tiÕn triÓn cña c¸c cÊu tróc nhËn thøc cña chÝnh hä. Nh vËy, t©m lÝ häc x· héi ph¸t sinh võa kÕ thõa, võa tho¸t khái quan niÖm cña Piaget, theo ®ã qu¸ tr×nh häc tËp chñ yÕu lµ qu¸ tr×nh bªn trong cña trÎ em, dùa trªn sù xung ®ét c¸ nh©n vÒ nhËn thøc. Trµo lu t©m lÝ häc nµy ®· chøng tá viÖc häc tËp sÏ hiÖu qu¶ h¬n khi HS cã ®iÒu kiÖn trao ®æi vÒ ®iÒu m×nh häc. Trµo lu nµy còng cã nh÷ng ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn c¸c nhµ nghiªn cøu nh Jean- Marc Denomme &Madeleine Roy; von Glaesserfeld ®Æc biÖt lµ Brousseau - ngêi ®· cho r»ng ho¹t ®éng häc tËp trong ®iÒu kiÖn nhµ trêng cÇn ®îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c t¬ng t¸c x· héi. c. T©m lÝ häc Vygotsky Vygotsky lµ ngêi cã nhiÒu ®ãng gãp cho t©m lÝ häc vµ øng dông t©m lÝ häc vµo DH. §øng trªn quan ®iÓm duy vËt, Vygotsky ®· nghiªn cøu vÒ t©m lÝ häc ph¸t triÓn víi c¸ch tiÕp cËn ®a chiÒu, trµo lu t©m lÝ häc nµy ®· ®a ra nhiÒu quan ®iÓm n¨ng ®éng, hÕt søc tiÕn bé vµ cã ¶nh hëng nhiÒu ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c lÝ thuyÕt DH. Cô thÓ: - Trµo lu nµy mang tÝnh chÊt t¹o dùng, nghÜa lµ c¸c cÊu tróc nhËn thøc lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ngêi nh»m gi¶i quyÕt c¸c xung ®ét nhËn thøc chø kh«ng ph¶i lµ do bÈm sinh, h¬n n÷a trµo lu nµy cßn lµm næi bËt sù xung ®ét mang tÝnh x· héi vÒ nhËn thøc. Mét ®ãng gãp lín cña Vygotsky ®ã lµ 11 kh¸i niÖm vÒ "vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt", vÒ kh¸i niÖm nµy, NguyÔn B¸ Kim [34] cho r»ng: " Vïng nµy ®îc chuÈn bÞ do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tríc ®ã, nhng häc sinh cßn cha ®¹t tíi. Nhê ho¹t ®éng nhiÒu mÆt, vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt sÏ trë thµnh vïng ho¹t ®éng hiÖn t¹i. Vïng tríc ®ã lµ vïng ph¸t triÓn xa h¬n mét chót th× b©y giê l¹i trë thµnh vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt. Qu¸ tr×nh cø lÆp l¹i nh vËy vµ häc sinh cø leo hÕt bËc thang nµy ®Õn bËc thang kh¸c trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn". Kh¸i niÖm "vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt" thÓ hiÖn quan ®iÓm hÕt søc hiÖn ®¹i cña Vygotsky vÒ qu¸ tr×nh DH, ®ã lµ "DH cÇn ph¶i thÊy tríc sù ph¸t triÓn cña trÎ". Do vËy, ®Ó qu¸ tr×nh DH cã hiÖu qu¶ th× GV kh«ng ®îc nªu ra mét vÊn ®Ò hoÆc yªu cÇu HS thùc hiÖn mét nhiÖm vô g× qu¸ søc v× nã sÏ lµm cho ngêi häc n¶n chÝ. Vygotsky cßn cho r»ng nÕu ®îc ®Æt trong mét m«i trêng kÝch thÝch tèt th× HS cã thÓ ®¹t tíi mét giai ®o¹n nhËn thøc nhanh h¬n. VÒ ph¬ng diÖn nµy «ng ®· héi tô víi c¸c trµo lu t©m lÝ häc sau Piaget. - Vygotsky cßn cho r»ng sù ph¸t triÓn cña trÎ em cã sù liªn tôc gi÷a c¸c cÊu tróc nhËn thøc bªn trong cña HS vµ nh÷ng th«ng tin bªn ngoµi, sù ph¸t triÓn cña HS võa thÓ hiÖn lµ kÕt qu¶ cña sù hoµ nhËp cña hä víi m«i trêng v¨n ho¸, võa thÓ hiÖn qu¸ tr×nh HS lÜnh héi tri thøc tõ m«i trêng v¨n ho¸ (xem [70]). Nh vËy, theo Vygotsky sù tiÕn bé cña c¸c cÊu tróc nhËn thøc cña HS lµ tõ tõ, nã ®îc n¶y sinh vµ ph¸t triÓn th«ng qua sù t¸c ®éng víi m«i trêng. ¤ng còng cho r»ng trong DH cÇn quan t©m ®Õn nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña viÖc häc: nhËn thøc, x· héi, v¨n ho¸. 1.1.3. Mét sè trµo lu s ph¹m Trong khi T©m lÝ häc nh»m tr¶ lêi c©u hái "ngêi ta häc tËp nh thÕ nµo? theo nh÷ng c¬ chÕ nµo?" th× c¸c trµo lu s ph¹m l¹i mong muèn tr¶ lêi c©u hái " CÇn ph¶i tæ chøc hÖ thèng gi¸o dôc nh thÕ nµo, ®Æc biÖt lµ mèi quan hÖ gi÷a ngêi d¹y, ngêi häc vµ m«i trêng, ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cuèi cïng ®Ò ra?"[70, tr. 34]. RÊt nhiÒu trµo lu s ph¹m ®· tån t¹i trong lÞch sö, chóng t«i xin ®iÓm qua mét sè trµo lu chÝnh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp cho viÖc ph¸t triÓn LTKT trong DH. a. Trµo lu s ph¹m theo môc tiªu Lµ trµo lu dùa vµo viÖc chia c¾t c¸c môc tiªu phøc hîp cÇn ®¹t ® îc khi kÕt thóc viÖc häc tËp thµnh c¸c môc tiªu nhá. Do vËy, trong DH, trµo lu nµy ®îc thÓ hiÖn ë chç: tríc mçi bµi häc GV ph¶i lµ ngêi x¸c ®Þnh râ môc tiªu ph¶i ®¹t ®îc sau khi kÕt thóc bµi, ph©n chia c¸c môc tiªu ®ã thµnh c¸c 12 môc tiªu nhá cho phï hîp. Khi kÕt thóc bµi häc GV ph¶i thÈm tra l¹i xem môc tiªu ®· ®¹t ®îc cha? Trµo lu s ph¹m nµy cßn cho phÐp ph©n chia ®îc nhiÒu cÊp ®é môc tiªu mµ cã thÓ t¸c ®éng trªn cïng mét néi dung häc tËp, h¬n n÷a nã cßn gãp phÇn lµm cho GV trë thµnh ngêi ®¶m b¶o cho viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu vµ HS trë thµnh ngêi "®¸p øng" tèt cho c¸c yªu cÇu do GV ®Ò xuÊt. b. Trµo lu s ph¹m theo thÓ chÕ Lµ trµo lu ra ®êi dùa vµo quan ®iÓm trao tr¸ch nhiÖm cho HS vµ lµ trµo lu cã liªn quan chñ yÕu víi viÖc tæ chøc líp häc. Theo trµo lu nµy, cÇn ph¶i tæ chøc c¸c thÓ chÕ trong líp häc, nh÷ng thÓ chÕ ®ã ®îc GV vµ HS th¶o luËn, c¸c HS ®îc tæ chøc theo nhãm ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c thÓ chÕ ®ã. GV tríc hÕt cã vai trß lµ ngêi ®¶m b¶o cho c¸c thiÕt chÕ vµ trËt tù trong líp häc, HS ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua sù tham gia cña hä vµo tæ chøc líp vµ qua qu¸ tr×nh häc tËp cña chÝnh hä. c. Trµo lu s ph¹m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Lµ trµo lu chñ tr¬ng nªu ra cho HS mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, th«ng qua ®ã nh»m ®¹t ®îc mét tri thøc míi. Trµo lu s ph¹m nµy ®· cã ¶nh hëng ®Õn hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ lÝ luËn DH hiÖn nay, vît lªn môc tiªu tiÕp thu kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng, trµo lu nµy quan t©m ®Õn môc tiªu quan träng cña qu¸ tr×nh häc tËp m«n to¸n lµ nh»m cho trÎ em cã kh¶ n¨ng ®èi diÖn víi c¸c t×nh huèng míi. Do vËy, GV tríc hÕt ph¶i lµ ngêi s¸ng t¹o ra c¸c t×nh huèng häc tËp cµng phong phó cµng tèt lµm cho HS cã kh¶ n¨ng tù lËp nhÊt trong viÖc h×nh thµnh kiÕn thøc míi cho b¶n th©n th«ng qua viÖc gi¶i quyÕt t×nh huèng ®ã. Tãm l¹i, c¸c trµo lu triÕt häc, t©m lÝ häc, s ph¹m häc kÓ trªn nh lµ c¸c nÒn t¶ng c¬ së lÝ luËn cho viÖc ra ®êi c¸c lÝ thuyÕt vµ c¸c PPDH theo híng hiÖn ®¹i. ViÖc ¶nh hëng cña nã ®Õn sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña LTKT ®îc thÓ hiÖn trong c¸c luËn ®iÓm cña lÝ thuyÕt nµy vÒ nhËn thøc, vai trß cña chñ thÓ nhËn thøc trong qu¸ tr×nh häc tËp, vai trß cña c¸c mèi t¬ng t¸c x· héi trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh häc tËp. 1.2. Quan niÖm vÒ kiÕn t¹o trong DH 1.2.1. KiÕn t¹o lµ g× Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt "kiÕn t¹o" lµ x©y dùng nªn [43]. Nh vËy, ë ®©y kiÕn t¹o lµ mét ®éng tõ chØ ho¹t ®éng cña con ngêi t¸c ®éng lªn mét ®èi tîng nh»m t¹o nªn mét ®èi tîng míi theo nhu cÇu cña b¶n th©n. 13 1.2.2. Quan niÖm vÒ kiÕn t¹o trong DH Khoa häc luËn coi b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh häc tËp lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cña HS, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo ý thøc cña c¸c em. Qu¸ tr×nh nµy vÒ c¬ b¶n còng diÔn ra theo quy luËt: "tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t duy trõu tîng vµ tõ t duy trõu tîng trë vÒ thùc tiÔn" [41]. Tuy nhiªn, nã cßn cã nh÷ng nÐt ®éc ®¸o so víi qu¸ tr×nh nhËn thøc cña c¸c nhµ khoa häc bëi v× nã ®îc tiÕn hµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s ph¹m vµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh nµy lµ nhËn thøc c¸i míi cho b¶n th©n tõ hiÓu biÕt chung cña loµi ngêi. Theo nh÷ng nghiªn cøu cña nhµ t©m lÝ häc Piaget vÒ cÊu tróc cña qu¸ tr×nh nhËn thøc th× trÝ tuÖ cña HS kh«ng bao giê trèng rçng vµ nhËn thøc cña con ngêi ë bÊt cø cÊp ®é nµo còng ®Òu thùc hiÖn c¸c thao t¸c trÝ tuÖ th«ng qua hai ho¹t ®éng lµ ®ång ho¸ vµ ®iÒu øng c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· cã ®Ó phï hîp víi m«i trêng häc tËp míi. §©y chÝnh lµ nªn t¶ng cña LTKT (constructivism) trong DH, dùa trªn nÒn t¶ng nµy ta cã c¸c ®Þnh nghÜa sau ®©y vÒ lÝ thuyÕt kiÕn t¹o : Theo Mebrien vµ Brandt (1997) th×: " Lý thuyÕt kiÕn t¹o lµ mét c¸ch tiÕp cËn "d¹y" dùa trªn nghiªn cøu vÒ viÖc "häc" víi niÒm tin r»ng: tri thøc ®îc kiÕn t¹o nªn bëi mçi c¸ nh©n sÏ trë nªn v÷ng ch¾c h¬n rÊt nhiÒu so víi viÖc nhËn ®îc tõ ngêi kh¸c." Theo Brooks (1993) th×: "Quan ®iÓm vÒ kiÕn t¹o trong d¹y häc cßn kh¼ng ®Þnh r»ng häc sinh cÇn ph¶i t¹o nªn nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi b»ng c¸ch tæng hîp nh÷ng kinh nghiÖm míi vµo trong nh÷ng c¸i mµ hä ®· cã tr íc ®ã. Hä thiÕt lËp nªn nh÷ng quy luËt th«ng qua sù ph¶n håi trong mèi quan hÖ t¬ng t¸c víi nh÷ng chñ thÓ kh¸c." Briner (1999) cho r»ng: "Ngêi häc t¹o nªn kiÕn thøc cho b¶n th©n b»ng c¸ch ®iÒu khiÓn nh÷ng ý tëng vµ c¸ch tiÕp cËn dùa trªn nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã, ¸p dông chóng vµo nh÷ng t×nh huèng míi ®Ó t¹o thµnh thÓ thèng nhÊt gi÷a nh÷ng kiÕn thøc míi thu nhËn ®îc víi nh÷ng kiÕn thøc ®ang tån t¹i trong trÝ ãc."(trÝch theo [85]) Nh vËy, dï cã nh÷ng c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau vÒ kiÕn t¹o trong d¹y häc nhng c¸c t¸c gi¶ ®Òu nhÊn m¹nh ®Õn vai trß chñ ®éng cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ c¸ch thøc hä thu nhËn c¸c tri thøc ®ã cho b¶n th©n. Theo 14 nh÷ng quan ®iÓm nµy, HS kh«ng häc b»ng c¸ch tiÕp nhËn nh÷ng tri thøc do ngêi kh¸c truyÒn cho mét c¸ch ¸p ®Æt mµ b»ng c¸ch ®Æt m×nh vµo m«i trêng häc tËp tõ ®ã hä tÝch cùc, chñ ®éng ®ång ho¸ vµ ®iÒu øng c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· cã ®Ó ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó x©y dùng nªn nh÷ng hiÓu biÕt míi cho b¶n th©n. Do vËy, ho¹t ®éng häc tËp ph¶i lÆp l¹i mét phÇn ®Æc ®iÓm cÊu thµnh c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, ®iÒu nµy sÏ ®¶m b¶o cho nh÷ng kiÕn thøc ®îc HS t¹o nªn cho b¶n th©n sÏ cã ý nghÜa vµ hiÖu qu¶ h¬n. 1.3. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o a. LuËn ®iÓm 1: Tri thøc ®îc kiÕn t¹o mét c¸ch tÝch cùc bëi chñ thÓ nhËn thøc kh«ng ph¶i tiÕp thu mét c¸ch thô ®éng tõ m«i trêng bªn ngoµi. LuËn ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña chñ thÓ trong qu¸ tr×nh häc tËp, nã hoµn toµn phï hîp víi thùc tiÔn nhËn thøc. Ch¼ng h¹n trÎ em tËp ®i b»ng c¸ch "®i", viÖc "®i" cña nã lóc ®Çu cã thÓ rÊt khã kh¨n vµ lu«n vÊp ng·, nhng qua thùc tiÔn ®ã chóng sÏ ®i ®îc ®ång thêi rót ra ®îc c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®Ó ®i sao cho kh«ng ng·. Nh vËy, "trÎ em "tËp ®i" b»ng c¸ch "®i" chø kh«ng ph¶i b»ng c¸ch ®îc d¹y nh÷ng qui t¾c ®Ó ®i vµ thùc hµnh chóng" [72]. Trong DH ®iÒu nµy còng ®îc thÓ hiÖn rÊt râ rµng, ch¼ng h¹n kh¸i niÖm vÒ lín h¬n vµ nhá h¬n lµ nh÷ng mèi liªn hÖ ®îc HS t¹o nªn th«ng qua qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh c¸c ho¹t ®éng ®îc thùc hiÖn trªn tËp hîp c¸c ®å vËt, nh khi HS so s¸nh tËp hîp gåm 4 chiÕc kÑo víi tËp hîp gåm 6 chiÕc kÑo hoÆc tËp hîp gåm 3 viªn bi víi tËp hîp gåm 7 viªn bi... MÆc dï GV cã thÓ tr×nh diÔn nhiÒu vÝ dô kh¸c nhau nhng nh÷ng kh¸i niÖm nµy chØ cã thÓ ®îc s¸ng t¹o trong chÝnh t duy cña HS, nh Piaget ®· nãi: "nh÷ng ý tëng cÇn ®îc trÎ em t¹o nªn chø kh«ng ph¶i t×m thÊy nh mét viªn sái hoÆc nhËn ®îc tõ tay ngêi kh¸c nh mét mãn quµ" [72]. b. LuËn ®iÓm 2: NhËn thøc lµ mét qu¸ tr×nh thÝch nghi vµ tæ chøc l¹i thÕ giíi quan cña chÝnh mçi ngêi. NhËn thøc kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ mét thÕ giíi mµ chñ thÓ nhËn thøc cha tõng biÕt tíi. LuËn ®iÓm nµy nh»m tr¶ lêi c©u hái "nhËn thøc lµ g×?". Theo ®ã, nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh HS thô ®éng thu nhËn nh÷ng ch©n lÝ do ngêi kh¸c ¸p ®Æt mµ hä ®îc ®Æt trong mét m«i trêng cã dông ý s ph¹m, ë ®ã hä ®îc khuyÕn khÝch vËn dông nh÷ng tri thøc vµ kÜ n¨ng ®· cã ®Ó thÝch nghi víi nh÷ng ®ßi hái cña m«i trêng míi, tõ ®ã h×nh thµnh nªn tri thøc 15 míi. Nh vËy, luËn ®iÓm nµy hoµn toµn phï hîp víi quy luËt nhËn thøc cña loµi ngêi. c. LuËn ®iÓm 3: Häc lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh x· héi trong ®ã trÎ em dÇn tù hoµ m×nh vµo c¸c ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña nh÷ng ngêi xung quanh. Trong líp häc mang tÝnh kiÕn t¹o HS kh«ng chØ tham gia vµo viÖc kh¸m ph¸, ph¸t minh mµ cßn tham gia vµo c¶ qu¸ tr×nh x· héi bao gåm viÖc gi¶i thÝch, trao ®æi, ®µm ph¸n vµ ®¸nh gi¸. LuËn ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh vai trß cña sù t¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh häc tËp. Qu¸ tr×nh häc tËp kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh diÔn ra trong ®Çu ãc cña mçi c¸ nh©n mµ nã cßn lu«n cã xu híng vît ra ngoµi t¹o nªn sù xung ®ét gi÷a c¸c c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc, ®ã lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh häc tËp cña HS. d. LuËn ®iÓm 4: Nh÷ng tri thøc míi cña mçi c¸ nh©n nhËn ®îc tõ viÖc ®iÒu chØnh l¹i thÕ giíi quan cña hä cÇn ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu mµ tù nhiªn vµ thùc tr¹ng x· héi ®Æt ra. LuËn ®iÓm nµy ®Þnh híng cho viÖc DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o kh«ng chÖch khái môc tiªu cña GD phæ th«ng, tr¸nh t×nh tr¹ng HS ph¸t triÓn mét c¸ch qu¸ tù do ®Ó dÉn ®Õn hoÆc lµ tri thøc HS thu ® îc trong qu¸ tr×nh häc tËp lµ qu¸ l¹c hËu, hoÆc lµ qu¸ xa vêi víi tri thøc khoa häc phæ th«ng, kh«ng phï hîp víi løa tuæi, kh«ng phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn. e. LuËn ®iÓm 5: Häc sinh ®¹t ®îc tri thøc míi do chu tr×nh: Tri thøc ®· cã  Dù ®o¸n  KiÓm nghiÖm  (ThÊt b¹i)  ThÝch nghi  Tri thøc míi. (*) §©y cã thÓ coi lµ chu tr×nh häc tËp mang tÝnh ®Æc thï cña LTKT, nã hoµn toµn kh¸c víi chu tr×nh häc tËp mang tÝnh thô ®éng, ®ã lµ tri thøc ® îc truyÒn thô mét chiÒu tõ GV ®Õn HS. Chu tr×nh trªn ph¶n ¸nh sù s¸ng t¹o kh«ng ngõng vµ vai trß chñ ®éng vµ tÝch cùc cña HS trong qu¸ tr×nh häc tËp; coi träng quy tr×nh kiÕn t¹o tri thøc ®ång møc ®é quan träng nh chÝnh tri thøc ®ã. ViÖc häc mét tri thøc míi tríc hÕt ph¶i quan t©m ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña HS, trªn c¬ së ®ã thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng tæ chøc, chØ ®¹o cña GV ®Ó gióp cho chu tr×nh kiÕn t¹o tri thøc cña HS ®îc diÔn ra mét c¸ch thuËn lîi h¬n. Nh vËy, qua sù ph©n tÝch c¸c luËn ®iÓm cña lÝ thuyÕt kiÕn t¹o ta thÊy : 16 - Ho¹t ®éng lµ nguån gèc n¶y sinh vµ ph¸t triÓn cña tri thøc. Häc lµ qu¸ tr×nh ph¸t hiÖn vµ s¸ng t¹o mét c¸ch tÝch cùc cña chñ thÓ nhËn thøc, kh«ng ph¶i lµ sù tiÕp thu mét c¸ch thô ®éng tõ GV. - NhËn thøc lµ qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i thÕ giíi quan cña chÝnh HS th«ng qua ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ thÓ chÊt bëi v× xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, con ngêi nhËn thøc thÕ giíi th«ng qua c¸c thao t¸c trÝ tuÖ ®Ó gi¶i quyÕt sù mÊt c©n b»ng gi÷a kiÕn thøc, kÜ n¨ng ®· cã víi yªu cÇu míi cña m«i trêng nh»m thiÕt lËp sù c©n b»ng míi. Tuy nhiªn, sù c©n b»ng míi võa ®îc thiÕt lËp l¹i nhanh chãng tá ra mÊt c©n b»ng vµ t¹o ra ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn. - Vai trß chñ ®éng, tÝch cùc cña c¸c c¸ nh©n vµ sù t¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng trong quy tr×nh kiÕn t¹o tri thøc. Batista vµ Clement cho r»ng trong DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o, HS ®îc khuyÕn khÝch sö dông c¸c ph¬ng ph¸p riªng cña hä ®Ó gi¶i to¸n mµ kh«ng bÞ ®ßi hái chÊp nhËn lèi t duy cña ngêi kh¸c. Cobb vµ c¸c céng sù trong [78, tr. 82] cho r»ng: trÎ em nªn ®îc khuyÕn khÝch sö dông nh÷ng g× mµ hä biÕt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä cha biÕt th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tÝch cùc mang tÝnh c¸ nh©n hoÆc trong nh÷ng nhãm nhá. HS ph¶i lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng nhËn thøc, hä ph¶i tù ý thøc ®îc nhu cÇu, høng thó cña viÖc häc, tõ ®ã tÝch cùc t×m hiÓu tri thøc míi, tÝch cùc t¹o ra c¸c xung ®ét vÒ mÆt nhËn thøc lµm ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn. Do vËy, GV ph¶i lµ ngêi biÕt t¹o ra c¸c "vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt" cho HS, ®iÒu nµy nh mét ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho c¸c nhiÖm vô häc tËp ®Æt ra võa ®¶m b¶o tÝnh võa søc, tÝnh ph¸t triÓn ®ång thêi kÝch thÝch nhu cÇu vµ høng thó cña HS. - Häc lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh x· héi, ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh: + Häc lµ mét qu¸ tr×nh ®¸p øng yªu cÇu cña x· héi, chøa ®ùng vµ chÞu sù ¶nh hëng cña c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi. + Vai trß cña c¸c mèi t¬ng t¸c x· héi trong qu¸ tr×nh nhËn thøc cña HS, bëi v× qu¸ tr×nh nhËn thøc kh«ng chØ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c t¸c nh©n nhËn thøc mµ cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c t¸c nh©n v¨n ho¸, x· héi, c¶m xóc, ng«n ng÷... 1.4. C¸c lo¹i kiÕn t¹o trong DH XuÊt ph¸t tõ c¸c gi¶ thuyÕt do Glaserfeld ®Ò xuÊt, Ernest [80, tr.335] ®· ph©n thµnh c¸c lo¹i kiÕn t¹o trong DH nh sau: 1.4.1. KiÕn t¹o c¬ b¶n (radical constructivism) 1.4.1.1. KiÕn t¹o c¬ b¶n lµ g× 17 Trong c¸ch ph©n lo¹i nµy, kiÕn t¹o c¬ b¶n lµ lÝ thuyÕt vÒ nhËn thøc nh»m miªu t¶ c¸ch thøc c¸c c¸ nh©n x©y dùng tri thøc cho b¶n th©n trong qu¸ tr×nh häc tËp. Ellerton vµ Clementes trong [82] cho r»ng: "tri thøc tr íc hÕt ®îc kiÕn t¹o mét c¸ch c¸ nh©n th«ng qua c¸ch thøc ho¹t ®éng cña chÝnh hä", ®iÒu nµy còng hoµn toµn phï hîp víi quan ®iÓm cña Glaserfeld lµ: "tri thøc lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kiÕn t¹o cña chÝnh chñ thÓ". VËy, cã thÓ nãi kiÕn t¹o c¬ b¶n ®Ò cao vai trß chñ ®éng vµ tÝch cùc cña mçi c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ c¸ch thøc c¸ nh©n x©y dùng tri thøc cho b¶n th©n. KiÕn t¹o c¬ b¶n quan t©m ®Õn sù chuyÓn ho¸ bªn trong cña c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc, ®ång thêi coi träng nh÷ng kinh nghiÖm cña HS trong qu¸ tr×nh hä h×nh thµnh thÕ giíi quan khoa häc cho m×nh. Quan ®iÓm nµy cña LTKT rÊt gÇn víi quan ®iÓm cña B. P. £xipop r»ng: "...ngêi ta ®· chØ ra r»ng trong d¹y häc ®· sö dông con ®êng trùc tiÕp lÜnh héi kiÕn thøc b¾t ®Çu tõ viÖc trùc quan sinh ®éng nh÷ng hiÖn t îng kh¶o s¸t, còng nh con ®êng gi¸n tiÕp, mµ trong ®ã cã giai ®o¹n më ®Çu lµ sù tiÕp thu kiÕn thøc th«ng qua lêi nãi cña GV, hay s¸ch vë, kÓ c¶ tµi liÖu kh¸i qu¸t ho¸. Gi÷a hai con ®êng ®ã ph¶i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ. Nhng tÝnh cho ®Õn cïng th× c¶ kiÕn thøc kh¸i qu¸t ho¸ còng ph¶i dùa trªn chÝnh nh÷ng c¶m gi¸c, tri gi¸c, biÓu tîng mµ HS tiÕp thu ®îc tõ kinh nghiÖm sèng cña hä"[15, tr.163]. KiÕn t¹o c¬ b¶n quan niÖm qu¸ tr×nh nhËn thøc lµ qu¸ tr×nh HS thÝch nghi víi m«i trêng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®ång ho¸ vµ ®iÒu øng, nhng qu¸ tr×nh nµy kh«ng ph¶i lµ sù s¾p xÕp mét c¸ch c¬ häc c¸c kiÕn thøc ®· cã vµ c¸c kiÕn thøc míi mµ bao gåm qu¸ tr×nh chñ thÓ nhËn thøc suy nghÜ ®Ò lo¹i bá nh÷ng tri thøc cò kh«ng phï hîp n÷a vµ chän läc nh÷ng tri thøc míi, ®óng vµ phï hîp. Do vËy, tri thøc míi ®îc h×nh thµnh bao gåm c¶ qu¸ tr×nh lo¹i bá, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c quan niÖm s½n cã cña HS, hay nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh nhËn thøc cña HS (xÐt theo quan ®iÓm cña kiÕn t¹o c¬ b¶n) lµ qu¸ tr×nh thÝch nghi vµ tiÕn ho¸. 1.4.1.2. MÆt m¹nh vµ mÆt yÕu cña kiÕn t¹o c¬ b¶n Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy kiÕn t¹o c¬ b¶n cã mÆt m¹nh lµ nã ®· chØ ra c¸ch thøc ngêi häc x©y dùng nªn tri thøc cho b¶n th©n trong qu¸ tr×nh häc tËp. Ellerton vµ Clement trong [82, tr.17] cho r»ng: "§iÓm m¹nh quan träng nhÊt cña kiÕn t¹o c¬ b¶n trong gi¸o dôc to¸n häc lµ con ®êng nã t×m 18 kiÕm ®Ó t¹o nªn quan niÖm vÒ "quyÒn së h÷u" hoµn toµn x¸c ®¸ng cho ngêi häc to¸n". Tuy nhiªn, sù coi träng qu¸ møc vai trß cña c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc ®· ®Æt HS trong t×nh tr¹ng c« lËp, lµm mÊt ®i sù xung ®ét mang tÝnh x· héi trong nhËn thøc, do vËy kiÕn thøc ®îc t¹o dùng thiÕu ®i tÝnh x· héi, ®©y chÝnh lµ ®iÓm yÕu cña kiÕn t¹o c¬ b¶n. 1.4.2. KiÕn t¹o x· héi (social constructivism) 1.4.2.1. KiÕn t¹o x· héi lµ g× Theo Nor Joharuddeen [85] th× kiÕn t¹o x· héi lµ thuyÕt nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña v¨n ho¸, c¸c ®iÒu kiÖn x· héi vµ t¸c ®éng cña chóng ®Õn sù kiÕn t¹o nªn tri thøc cña x· héi loµi ngêi, kiÕn t¹o x· héi xem xÐt c¸ nh©n trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c lÜnh vùc x· héi. Theo Ernst trong [80, tr.342] th×: kiÕn t¹o x· héi xem xÐt chñ thÓ nhËn thøc vµ lÜnh vùc x· héi nh lµ mét sù kÕt nèi m¹ng tÝnh trêng tån. Nh©n c¸ch cña chñ thÓ ®îc h×nh thµnh th«ng qua sù t¬ng t¸c cña hä víi nh÷ng ngêi kh¸c vµ ®iÒu nµy còng quan träng nh nh÷ng quy tr×nh nhËn thøc mang tÝnh c¸ nh©n cña chÝnh hä. KiÕn t¹o x· héi nh×n nhËn chñ thÓ nhËn thøc trong mèi quan hÖ sèng ®éng víi m«i trêng, nã kh«ng nhÊn m¹nh mét c¸ch c« lËp tiÒm n¨ng t duy mang tÝnh c¸ nh©n mµ nhÊn m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng tiÒm Èn lµ con ngêi trong sù ®èi tho¹i. T duy ®îc xem nh mét phÇn cña ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi cña c¸c c¸ nh©n. Theo nhËn ®Þnh cña chóng t«i th× quan ®iÓm nµy cña kiÕn t¹o x· héi t¬ng øng víi quan ®iÓm cña Vygotsky vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c chøc n¨ng t©m lÝ cÊp cao. 1.4.2.2. Quan ®iÓm cña kiÕn t¹o x· héi vÒ to¸n häc vµ DH to¸n §Ó hiÓu thªm vai trß cña kiÕn t¹o x· héi trong qu¸ tr×nh DH ta xem xÐt mét sè vÊn ®Ò sau: - Tri thøc: c¸c nhµ kiÕn t¹o x· héi cho r»ng, tri thøc hoµn toµn lµ s¶n phÈm cña con ngêi vµ ®îc kiÕn t¹o c¶ vÒ mÆt x· héi vµ v¨n ho¸. Mçi c¸ nh©n lµm cho nã cã ý nghÜa th«ng qua sù t¬ng t¸c víi ngêi kh¸c vµ víi m«i trêng mµ hä ®ang sèng. Ernest trong [80] ph©n biÖt tri thøc thµnh hai lo¹i: tri thøc chñ quan vµ tri thøc kh¸ch quan. T¸c gi¶ cho r»ng: " tríc hÕt tri thøc to¸n häc kh¸ch quan ®îc c¸c c¸ nh©n kiÕn t¹o l¹i th«ng qua sù t¬ng t¸c cña hä víi thÇy gi¸o vµ víi b¹n häc kh¸c t¹o thµnh tri thøc chñ quan mang tÝnh c¸ nh©n". Ngîc l¹i, tri thøc to¸n häc chñ quan còng cã sù t¸c ®éng trë l¹i víi tri thøc kh¸ch quan theo hai con ® êng. Con ®êng mang tÝnh cæ ®iÓn ®ã lµ th«ng qua sù s¸ng t¹o to¸n häc cña mçi c¸ nh©n trë thµnh mét 19 phÇn tri thøc to¸n häc kh¸ch quan. Con ®êng thø hai ®ã lµ, th«ng qua sù t¬ng t¸c víi ngêi kh¸c (vµ víi m«i trêng), ®Æc biÖt th«ng qua sù ph¶n håi mang tÝnh phñ nhËn ®· t¹o ra sù ph¸t triÓn phï hîp gi÷a tri thøc to¸n häc chñ quan (mang tÝnh c¸ nh©n) víi tri thøc to¸n häc kh¸ch quan. Do vËy, tri thøc to¸n häc kh¸ch quan kh«ng ngõng ®îc s¸ng t¹o l¹i vµ ®îc thay thÕ b»ng sù lín m¹nh cña tri thøc to¸n häc chñ quan trong t duy cña v« sè c¸ nh©n. - Häc tËp: vÒ vÊn ®Ò nµy, Nor Joharudden [85] cho r»ng, c¸c nhµ kiÕn t¹o x· héi coi viÖc häc gièng nh mét qu¸ tr×nh x· héi. Häc tËp kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh chØ diÔn ra trong ®Çu ãc chóng ta, kh«ng ph¶i lµ mét sù ph¸t triÓn bÞ ®éng vÒ c¸c hµnh vi cña chóng ta mµ cßn ®îc h×nh thµnh bëi nh÷ng thÕ lùc bªn ngoµi. ý nghÜa cña viÖc häc chØ x¶y ra khi c¸c c¸ nh©n bÞ thu hót vµo c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi, bao gåm viÖc ®a ra vÊn ®Ò, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, sù kh¸m ph¸ mang ý nghÜa céng t¸c. 1.4.2.3. MÆt m¹nh vµ mÆt yÕu cña kiÕn t¹o x· héi Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy, ®iÓm m¹nh cña kiÕn t¹o x· héi lµ nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña c¸c yÕu tè x· héi trong qu¸ tr×nh kiÕn t¹o tri thøc bëi v× trong qu¸ tr×nh nhËn thøc, nÕu sù xung ®ét mang tÝnh c¸ nh©n chØ cã ý nghÜa trong mét sè giai ®o¹n th× sù xung ®ét gi÷a c¸c c¸ nh©n míi lµ ®éng lùc quan träng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §iÓm yÕu cña kiÕn t¹o x· héi, ®ã lµ kh«ng to¸t lªn vai trß cña chñ thÓ trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. 1.4.3. Quan ®iÓm vËn dông kiÕn t¹o c¬ b¶n vµ kiÕn t¹o x· héi trong DH to¸n Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy, nÕu nh kiÕn t¹o c¬ b¶n chØ nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña c¸ nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc th× kiÕn t¹o x· héi l¹i nh×n thÊy ®îc vai trß sèng ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn x· héi trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. Do vËy, DH theo quan ®iÓm kiÕn t¹o cÇn dung hoµ ®îc c¶ hai h×nh thøc kiÕn t¹o nµy, viÖc ®Ò cao th¸i qu¸ mét h×nh thøc nµo ®Òu lµm cho qu¸ tr×nh DH kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶. Chóng t«i cho r»ng, viÖc kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ hai lo¹i kiÕn t¹o nµy cÇn ®îc thÓ hiÖn trong tõng néi dung kiÕn thøc vµ trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp. Tuy nhiªn, kÕt hîp nã nh thÕ nµo cÇn ph¶i dùa vµo ®èi tîng HS, néi dung kiÕn thøc vµ quan träng lµ sù mÉn c¶m cña GV. 20 ë trêng phæ th«ng, to¸n lµ m«n häc cã tÝnh trõu tîng cao ®é vµ tÝnh thùc tiÔn phæ dông, v× vËy nã cã vai trß ®Æc biÖt trong h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t duy cho HS, ®ång thêi cã thÓ t¹o ®îc nhiÒu t×nh huèng DH. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nµy cña m«n to¸n vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña hai lo¹i kiÕn t¹o, chóng t«i xin ®Ò xuÊt mét sè quan ®iÓm chñ ®¹o ®Ó vËn dông LTKT trong DH to¸n ë trêng phæ th«ng nh sau: a. D¹y häc to¸n ph¶i ngµy cµng t¨ng cêng vai trß trung t©m cña HS T¨ng cêng vai trß trung t©m cña HS trong qu¸ tr×nh DH lµ mét môc tiªu chung cña xu híng DH tÝch cùc, nhng víi c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau th× vai trß trung t©m cña HS thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n: NguyÔn Kú trong "M« h×nh DH tÝch cùc lÊy ngêi häc lµm trung t©m" khi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña hÖ ph¬ng ph¸p DH tÝch cùc ®· chØ ra vai trß cña ngêi häc nh sau: + Ngêi häc, chñ thÓ cña ho¹t ®éng häc, tù m×nh t×m ra kiÕn thøc cïng c¸ch t×m ra kiÕn thøc b»ng hµnh ®éng cña chÝnh m×nh. Ngêi häc kh«ng ph¶i ®îc ®Æt tríc nh÷ng kiÕn thøc s½n cã trong s¸ch gi¸o khoa hay nh÷ng ¸p ®Æt cña thÇy gi¸o mµ hä ®îc ®Æt tríc mét t×nh huèng cã vÊn ®Ò, cô thÓ, sinh ®éng cña cuéc sèng, tõ ®ã cã høng thó gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong nhËn thøc vµ chiÕm lÜnh tri thøc cho b¶n th©n. + Ngêi häc tù thÓ hiÖn m×nh vµ hîp t¸c víi c¸c b¹n, häc b¹n. Trong qu¸ tr×nh tù lùc kh¸m ph¸ ra tri thøc, ngêi häc cã thÓ t¹o ra s¶n phÈm ban ®Çu mang tÝnh c¸ nh©n, gåm tri thøc míi, ph¬ng ph¸p hµnh ®éng míi, song s¶n phÈm ®ã cßn thiÕu tÝnh kh¸ch quan khoa häc. Th«ng qua viÖc th¶o luËn, trao ®æi vµ b¶o vÖ ý kiÕn cña m×nh tríc b¹n cïng líp, kiÕn thøc chñ quan cña ngêi häc sÏ t¨ng thªm tÝch kh¸ch quan vµ hoµn thiÖn h¬n. Trong c¸ch tiÕp cËn cña PPDH ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, mÆc dï cßn cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trong mét sè kh¸i niÖm, nhng c¸c t¸c gi¶ Xcatkin; Lecner [55]; NguyÔn B¸ Kim [34] ®Òu c¨n cø vµo vai trß (biÓu hiÖn qua tÝnh tÝch cùc) cña HS trong qu¸ tr×nh häc tËp ®Ó ph©n biÖt c¸c h×nh thøc DH kh¸c nhau: Ngêi häc ®éc lËp ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; ngêi häc hîp t¸c ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; thÇy trß vÊn ®¸p ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; thuyÕt tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Theo quan ®iÓm kiÕn t¹o, vai trß trung t©m cña HS ®îc thÓ hiÖn nh sau: - HS ®îc khuyÕn khÝch ®Ó trao ®æi c¸c ý tëng. Hä ®îc phÐp tranh c·i vµ b¶o vÖ c¸c ý tëng cña m×nh tríc GV vµ b¹n häc.