Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Một số phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen nằm trên nhi...

Tài liệu Một số phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen nằm trên nhiễm sắc thể thường_sinh học 9.

.DOC
23
217
144

Mô tả:

NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm ;CỘNG HÒA Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc BẢN CAM KẾT I.TÁC GIẢ: Họ và tên: Vũ Thị Phương Trâm Sinh năm: 15/5/1982 Đơn vị: Trường THCS TT Cát Bà. II. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SƯ PHẠM ỨNG DỤNG. Tên đề tài: “ Một số phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen nằm trên nhiễm sắc thể thường” – Sinh học 9. III.CAM KẾT. Tôi xin cam kết đề tài nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng này là sản phẩm của cá nhân tôi.Nếu có xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu một phần hay toàn bộ đề tài nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng này, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước các cấp lãnh đạo về tính trung thực của bản cam kết này. Cát Hải, ngày 5 tháng 1 năm 2013. Người cam kết Vũ Thị Phương Trâm MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 2 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm ĐỀ TÀI: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NHIỄM SẮC THỂ THƯỜNG. Người nghiên cứu: Vũ Thị Phương Trâm - Trường THCS TT Cát Bà. I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña d¹y häc sinh häc lµ ph¸t triÓn t duy s¸ng t¹o vµ kh¶ n¨ng ph©n tÝch cña häc sinh, vµ v× thÕ viÖc d¹y c¸c bµi tËp cã mét vai trß rÊt lín trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh cho häc sinh nh÷ng phÈm chÊt ®ã. §Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c bµi tËp sinh häc ngoµi kiÕn thøc vÒ c¸c quy luËt di truyÒn ®· ®îc häc trong ch¬ng tr×nh gi¸o khoa, häc sinh cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch, nhËn d¹ng tõ ®ã x¸c ®Þnh c¸c bíc gi¶i ®óng ®¾n ®èi víi mçi d¹ng bµi tËp. Qua nghiên cứu giảng dạy bộ môn sinh học lớp 9, đặc biệt là làm công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tôi nhận thấy việc giải bài tập, đặc biệt là các bài tập biện luận ở đa số học sinh còn gặp rất nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân khác nhau : học sinh lần đầu tiên tiếp xúc với các dạng toán sinh học, các bài toán biện luận thường là các bài toán khó, số tiết bài tập trên lớp quá ít, tài liệu nghiên cứu rất ít....nên học sinh thấy khó. Giải pháp tôi tiến hành là chia giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường thành hai phần: (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) gióp c¸c em ®Þnh híng vµ gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c bµi tËp sinh häc. Nghiên cứu được tiến hành trên 2 lớp 9 tương đương tại trường THCS TT Cát Bà, lớp 9A5 là lớp đối chứng, lớp 9A2 là lớp thực nghiệm đều do cùng một giáo viên dạy. Lớp thực nghiệm được thực hiện giải pháp thay thế khi dạy hai tiết “Bài tập chương I” là tiết 7 và tiết 8, lớp đối chứng sử dụng phương pháp truyền thống. Kết quả cho thấy tác động có ảnh hưởng rõ rệt đến kết quả học tập của học sinh. Số học sinh trong nhóm thực nghiệm giải được các bài toán này đã tăng lên so với nhóm đối chứng. Điểm bài kiểm tra sau thực nghiệm của nhóm thực nghiệm có kết quả trung bình là 7,8125 còn nhóm đối chứng là 6,78125. Kết quả kiểm chứng T.Test cho thấy P < 0,05 có nghĩa là có sự khác biệt lớn giữa điểm trung bình của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Điều đó chứng minh rằng phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen nằm trên NST thường chia thành hai phần: (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) làm nâng cao kết quả học tập của học sinh trong 2 tiết “Bài tập chương I” MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 3 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm II.GIỚI THIỆU 1.Hiện trạng: Trong nhà trường việc giảng dạy bộ môn sinh học, song song với nhiệm vụ giảng dạy lý thuyết thì việc rèn cho học sinh kĩ năng giải bài tập là nhiệm vụ vô cùng quan trọng đặc biệt là đối với những học sinh THCS lần đầu tiên tiếp xúc với bài tập sinh học, đây cũng là nền tảng cho các em khi học lên các bậc học cao hơn. Thực tiễn giảng dạy môn sinh học, tôi thấy học sinh có nhiều vướng mắc, lúng túng trong giải bài tập, đặc biệt là bài tập về các qui luật di truyền thuộc phần di truyền và biến dị. Khó khăn khi các em lần đầu tiếp xúc với bài tập sinh học nên còn bỡ ngỡ trong cách giải mà tiết bài tập ở bộ môn sinh học rất ít (chỉ có 2 tiết trên 1 học kì) trong khi lượng kiến thức lí thuyết ở mỗi tiết học lại quá nặng hầu như giáo viên không có thời gian để hướng dẫn học sinh làm bài tập. Học sinh không có khả năng phân tích và tổng hợp kiến thức, do đó việc giải bài tập còn nhiều lúng túng, đặc biệt là việc giải bài tập di truyền biện luận (dạng toán lai nhiều cặp tính trạng). Để thay đổi thực trạng trên, trong đề tài nghiên cứu này tôi đã đưa ra phương pháp giải có thể áp dụng cho mọi bài tập biện luận di truyền để học sinh có thể vận dụng ở các dạng bài tập biện luận khác nhau khi tìm cách giải. 2.Giải pháp thay thế: - Tôi hướng dẫn học sinh phương pháp giải bài biện luận chia làm hai phần: Phần I: Biện luận. Gồm các bước cơ bản sau: Bước 1: Tách riêng từng loại tính trạng để xác định tỉ lệ phân li cơ bản, từ đó xác định quy luật di truyền chi phối tính trạng, thông qua đó xác lập được thành phần kiểu gen của P hoặc F1. Bước 2: Căn cứ vào tỉ lệ phân li kiểu hình để xác định quy luật di truyền chi phối các tính trạng: + Nếu mỗi tỉ lệ kiểu hình ở F là tích các tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó thì các tính trạng bị chi phối bởi quy luật phân li độc lập. + Nếu mỗi tỉ lệ kiểu hình không phải tích các tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó thì các tính trạng bị chi phối bởi quy luật di truyền liên kết. Bước 3: + Quy ước gen. + Viết ra kiểu gen của bố mẹ. Phần II: Kiểm chứng bằng sơ đồ lai. - Viết sơ đồ lai từ P F - Thống kê kết quả lai để đối chiếu với giả thiết bài toán đã cho. 3.Một số vấn đề gần đây liên quan đến đề tài: - SKKN của cô giáo Nguyễn Thị Thủy - Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm -Phường Hà Khẩu – Thành phố Hạ long – Tỉnh Quảng Ninh. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 4 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm - SKKN của thầy Đặng Hùng Cường- Trường THCS Tam Đa- Phù Cừ - Bắc Giang Ngoài ra còn có rất nhiều tài liệu tham khảo về bài tập di truyền dạng lai Có nhiều tài liệu giáo khoa và sách tham khảo đề ra một số phương pháp và quy trình giải toán phần quy luật di truyền như tác giả Lê Đình Trung (Đại học Sư phạm I Hà Nội). Trong tài liệu của mình, tác giả Lê Đình Trung đã nêu quy trình 4 bước để giải bài tập phần quy luật di truyền trong trường hợp xét nhiều tính trạng đó là các bước: xác định số tính trạng được xét, xác định quy luật di truyền chi phối mỗi tính trạng, xác định kiểu gen chung và viết sơ đồ lai. Tuy nhiên, trong bước xác định kiểu gen chung và viết sơ đồ lai tác giả không đề ra phương pháp cụ thể để xác định kiểu gen, những chỉ dẫn còn hết sức tổng quát và sơ lược. Nhìn chung các tác giả mới đưa ra những phác đồ tổng quát cho việc giải quyết các bài tập mà chưa đi sâu vào việc thiết kế các bước giải cho các chuyên đề hẹp trong việc giải quyết các bài tập sinh học đặc biệt là các bài tập nâng cao. 4.Vấn đề nghiên cứu: Phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) vào dạy hai tiết “Bài tập chương I” cho học sinh lớp 9 có hiệu quả không ? 5.Giả thuyết nghiên cứu: Phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) sẽ nâng cao kết quả học tập của học sinh trong hai tiết “Bài tập chương I”- Sinh học 9. III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.Khách thể nghiên cứu: Tôi chọn lớp 9 trường THCS TT Cát Bà có những điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu và ứng dụng. Hai lớp được chọn tham gia nghiên cứu có nhiều điểm tương đồng nhau về: Thành phần, tỉ lệ giới tính, tôn giáo, năng lực nhận thức được thể hiện ở bảng sau: Bảng 1: Giới tính, thành phần dân tộc của học sinh lớp 9 trường THCS TT Cát Bà năm học 2011-2012. Số HS Nam Nữ Dân tộc Kinh Nhóm đối chứng ( 9A5) 32 15 32 Nhóm thực nghiệm (9A2) 17 32 19 13 32 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 5 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm Đa số các em có ý thức học tập tốt, trên lớp chú ý nghe giảng, về nhà có học bài, làm bài và chuẩn bị bài mới đầy đủ, trong năm học 2011 - 2012 các em đều có học lực đạt trung bình trở lên. Giáo viên chủ nhiệm có chú ý nhiều đến kết quả học tập của học sinh. 2. Thiết kế nghiên cứu : Chọn hai lớp nguyên vẹn: Lớp 9A2 là lớp thực nghiệm và lớp 9A5 là lớp đối chứng. Tôi đã dùng bài kiểm tra khảo sát đầu năm là bài kiểm tra trước tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung bình của 2 nhóm có sự khác nhau, do đó tôi dùng phép kiểm chứng T.Tesh để kiểm chứng sự chênh lệch giữa điểm số trung bình của 2 nhóm trước khi tác động. Bảng 2. Kiểm chứng để xác định các nhóm tương đương Đối chứng 6,984375 TBC P= Thực nghiệm 6,953125 0,460241 p = 0,460241> 0,05, từ đó kết luận sự chênh lệch điểm số trung bình của hai nhóm thực nghiệm và đối chứng là không có ý nghĩa, hai nhóm được coi là tương đương. Sử dụng thiết kế 2 : Kiểm tra trước và sau tác động với các nhóm tương đương (được mô tả ở bảng 3) *Thiết kế nghiên cứu: Bảng 3. Thiết kế nghiên cứu Nhóm Sö dông ph¬ng ph¸p thông thường( phân tích ) O4Thực nghiệm KT trước TĐ Tác động KT sau TĐ Ph¬ng ph¸p chia lµm hai phÇn. PhÇn 1 : biÖn luËn, PhÇn 2: kiÓm chøng b»ng s¬ ®å lai O1 O3 O2 Đối chứng ở thiết kế này, tôi sử dụng phép kiểm chứng T-Test độc lập. 3. Quy trình nghiên cứu: 3.1.Chuẩn bị bài của giáo viên MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 6 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm - Nhóm đối chứng (lớp 9A5): Soạn bài theo phương pháp giải thông thường, theo phương pháp phân tích. - Nhóm thực nghiệm ( lớp 9A2): soạn bài theo phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) 3.2.Tiến hành thực nghiệm Thời gian tiến hành thực nghiệm vẫn tuân theo kế hoạch dạy học của nhà trường và theo thời khóa biểu để đảm bảo tính khách quan,cụ thể: Bảng 4: Thời gian dạy đối chứng và thực nghiệm. Tuần/tháng Thứ, ngày Thứ 2 17/9 3/9 Tiết dạy Nhóm Tiết theo PPCT 2 TN 4 ĐC Thứ 5 1 TN 20/9 4 ĐC Tên bài dạy 7 8 Bài tập chương I Bài tập chương I (tiếp) 4. Đo lường 4.1 Sử dụng công cụ đo, thang đo: - Bài kiểm tra 15 phút của học sinh - Sử dụng bài kiểm tra trước tác động: Bài kiểm tra khảo sát đầu năm môn sinh học. - Bài kiểm tra sau tác động là bài kiểm tra sau khi học xong 2 tiết “Bài tập chương I”. * Tiến hành kiểm tra và chấm bài: Sau khi thực hiện dạy xong 2 tiết “Bài tập chương I”, tôi tiến hành cho học sinh làm bài kiểm tra thời gian 15 phút ( có đề kèm theo).Sau đó chấm bài theo đáp án đã xây dựng. 4.2 Kiểm chứng độ giá trị nội dung: Kiểm chứng độ giá trị nội dung của các bài kiểm tra bằng cách giáo viên trực tiếp dạy chấm bài nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Nhận xét của giáo viên để kiểm chứng độ giá trị nội dung của dữ liệu: - Về nội dung đề bài: Phù hợp với trình độ của học sinh nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Đề bài phân hoá được đối tượng học sinh. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 7 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm - Cấu trúc đề phù hợp: Có 6 câu trắc nghiệm dạng chän ®¸p ¸n ®óng và 1 câu tự luận - Đáp án, biểu điểm: rõ ràng, phù hợp. * Nhận xét về kết quả hai nhóm: nhóm thực nghiệm có điểm trung bình là 7,8125, nhóm đối chứng có điểm trung bình là 6,78125 thấp hơn nhóm thực nghiệm là 1,03125. Điều đó chứng minh rằng nhóm thực nghiệm giáo viên sử dụng phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) nên kết quả cao hơn. 4.3.Kiểm chứng độ tin cậy: Kiểm chứng độ tin cậy của kết quả kiểm tra bằng cách chia đôi dữ liệu. Tôi chia các điểm số của bài kiểm tra thành 2 phần và kiểm tra tính nhất quán giữa các điểm số của 2 phần đó bằng công thức Spearman-Brown. Kết quả: Hệ số tương quan chẵn lẻ rhh = 0,675172 Độ tin cậy Spearman-Brown rSB = 0,806093 > 0,7  Kết luận: Các dữ liệu thu được là đáng tin cậy. IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ 1. Phân tích dữ liệu Bảng 5. So sánh điểm trung bình bài kiểm tra sau tác động ĐTB Độ lệch chuẩn Giá trị P của T- test Chênh lệch giá trị TB chuẩn (SMD) Nhóm đối chứng 6,78125 1,084625 Nhóm thực nghiệm 7,8125 1,090649 0,00017 0,950789 Như trên đã chứng minh rằng kết quả 2 nhóm trước tác động là tương đương. Sau tác động kiểm chứng chênh lệch ĐTB bằng T-Test cho kết quả P = 0,00017 < 0,05 cho thấy: sự chênh lệch giữa ĐTB nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng rất có ý nghĩa, tức là chênh lệch kết quả điểm trung bình nhóm thực nghiệm cao hơn điểm trung bình nhóm đối chứng là không ngẫu nhiên mà do kết quả của tác động. Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD =(7,8125 – 6,78125) : 1,084625 = 0,950789. Điều đó cho thấy mức độ ảnh hưởng của phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường đến điểm trung bình cộng học tập của nhóm thực nghiệm là lớn. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 8 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm Giả thuyết của đề tài “phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường” đã được kiểm chứng. Hình 1. Biểu đồ so sánh ĐTB trước tác động và sau tác động của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 2. Bàn luận Kết quả của bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm là TBC = 7,8125, kết quả bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng là TBC = 6,78125. Độ chênh lệch điểm số giữa hai nhóm là 1,03125.. Điều đó cho thấy điểm TBC của hai lớp đối chứng và thực nghiệm đã có sự khác biệt rõ rệt, lớp được tác động có điểm TBC cao hơn lớp đối chứng. Theo bảng tiêu chí Cohen, chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 0,950789. Điều này có nghĩa mức độ ảnh hưởng của tác động là lớn. Phép kiểm chứng T- Test điểm trung bình sau tác động của hai lớp là p = 0,00017 < 0,05. Kết quả này khẳng định sự chênh lệch ĐTB của hai nhóm không phải là do ngẫu nhiên mà là do tác động, nghiêng về nhóm thực nghiệm. Tác động có ý nghĩa lớn đối với tất cả các đối tượng học sinh. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 9 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm * Hạn chế: Nghiên cứu về phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) là 1 giải pháp rất tốt nhưng để sử dụng có hiệu quả người giáo viên cần phải nắm chắc kiến thức cơ bản, các quy luật di truyền của Menđen, khi giảng dạy mỗi quy luật di truyền giáo viên phải phân tích để HS thấy và rút ra được nét đặc trưng của từng quy luật, tỉ lệ phân li đặc trưng cho từng qui luật để khi HS gặp bất kì một tỉ lệ phân li nào đều có thể nhận thức về qui luật di truyền chung của bài toán từ đó đinh hướng đúng đắn cách giải quyết vấn đề của bài toán không bị sai lệch. V. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận: - Khi không áp dụng phương pháp nói trên tôi thấy hầu hết học sinh lúng túng không định hướng được cách giải cụ thể, không biết cách trình bày cách giải (hoặc chỉ giải được những bài biện luận đơn giản) - Việc sử dụng “Phương pháp giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường” bằng cách chia thành hai phần (phần một : biện luận, phần hai : kiểm chứng bằng sơ đồ lai) đã làm tăng tỉ lệ học sinh giải bài toán biện luận trong trường hợp các gen quy định tính trạng nằm trên NST thường đạt điểm cao. - Kết quả đối với vấn đề nghiên cứu là có ý nghĩa: - Mức độ ảnh hưởng là lớn. (SMD = 0,950789) 2. Khuyến nghị: Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này tôi xin có những khuyến nghị sau: Đối với các cấp lãnh đạo: CÇn bæ sung néi dung kiÕn thøc vµo ch¬ng tr×nh vµ t¨ng thêi gian, thêi lîng phÇn bµi tËp. Đối với Ban giám hiệu nhà trường: CÇn s¾p xÕp cã thªm thêi gian ®Ó c¸c em häc sinh cã häc thªm, hiÓu réng kiÕn thøc phÇn di truyÒn nãi chung vµ phÇn kiÕn thøc bµi tËp lai 2 cÆp tÝnh tr¹ng cña Men®en nãi riªng Đối với GV: Phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ Trong quá trình giảng dạy tôi luôn có tâm nguyện được phục vụ hết mình, do vậy tôi đã không ngừng tự học hỏi tham khảo tài liệu, trao đổi kinh nghiệm với bạn bè và đồng nghiệp cho nên khi viết đề tài này tôi được sự quan tâm rất lớn của Ban giám hiệu nhà trường, của đồng nghiệp. Mặc dù bản thân tôi rất cố gắng, song khó tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong được sự góp ý chân thành của quý thầy cô đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 10 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.Tuyển chọn, phân loại bài tập di truyền hay và khó ( nhà xuất bản giáo dục chủ Biên : Vũ Đức Lưu -Nhà xuất bản giáo dục - Năm : 1998) 2.Các bài toán lai sinh học 9 (chủ biên : Nguyễn Văn Sang, Nguyễn Thái Châu - Nhà xuất bản Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh Năm 2005). 3.Bài tập sinh học 11, luyện thi tốt nghiệp và đại học ( chủ biên : Nguyễn Viết Nhân Nhà xuất bản Đà Nẵng Năm 1998) 4.Các dạng bài tập chọn lọc về di truyền và biến dị (chủ biên : Lê Đình Trung Nhà xuất bản giáo dục Năm 1999) 5.Giải bài tập sinh 11(chủ biên: Lê Thị Thảo-Nhà xuất bản trẻ Năm1999) 6.Tài liệu tập huấn nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng, dự án Việt Bỉ của bộ giáo dục và đào tạo năm 2010. VII. PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN KIỂM TRA TRƯỚC TÁC ĐỘNG A. ĐỀ BÀI I.TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN (3 ĐIỂM) * Chọn đáp án đúng: Câu 1. Phương pháp nghiên cứu được xem là phương pháp độc đáo của Menđen là phương pháp: A.Phân tích các thế hệ lai B.Lai một cặp tính trạng C.Lai hai cặp tính trạng D.Lai phân tích. Câu 2. Ở đậu Hà Lan, hạt vàng trội hoàn toàn so với hạt xanh.Cho giao phấn giữa cây hạt vàng thuần chủng với cây hạt xanh được F 1.Cây F1 có tỉ lệ kiểu hình như thế nào? A.100% hạt vàng. C.1 hạt vàng : 1 hạt xanh B.5 hạt vàng: 3 hạt xanh. D.3 hạt vàng : 1 hạt xanh Câu 3. Ở đậu Hà Lan, trạng thái hạt trơn và hạt nhăn hay thân cao và thân thấp là cặp tính trang: A.Tương ứng B.Tương phản C.Tương đồng D.Tương đương Câu 4.Cơ sở khoa học của các biện pháp tránh thai là: 1.Ngăn trứng chín và rụng. 2.Ngăn không cho trứng gặp tinh trùng. 3.Chống sự làm tổ của trứng đã thụ tinh. 4.Hạn chế sự phát triển của buồng trứng. Hãy chọn đáp án đúng: A.1,3,4 B.1,2,4 C.1,2,3 D.2,3,4 Câu 5.Cho một số từ (cụm từ): kiểu gen, kiểu hình, trội, lặn, phân tính, phân tích, đồng hợp, dị hợp. Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn sau: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 11 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm Lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần kiểm tra … (1)…………..với cơ thể mang tính trạng……(2)…………..Nếu kết quả phép lai là đồng tính thì cơ thể mang tính trạng trội có kiểu gen…………(3)………………, còn nếu kết quả phép lai là………(4)……………….thì cơ thể đó có kiểu gen dị hợp. II. TỰ LUẬN (7 ĐIỂM) Câu 1(4đ):Phòng tránh bị lây nhiễm HIV như thế nào? Có nên cách li người bệnh để khỏi bị lây nhiễm không? Câu 2 (3đ): Ở chó, lông ngắn là trội hoàn toàn so với lông dài.Khi cho chó lông ngắn thuần chủng lai với chó lông dài thu được kết quả F 1 như thế nào? Viết sơ đồ lai. B.ĐÁP ÁN - BIỂU ĐIỂM I.TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN (3 ĐIỂM) Mỗi ý đúng 0,5đ Câu Đáp án 1 A 2 A 3 B 4 C Câu 5. Điền đúng môi chỗ trống được 0,25 điểm 1.Kiểu gen 2.Lặn 3. Đồng hợp 4.Phân tính II. TỰ LUẬN (7 ĐIỂM) Câu 1(4đ) + Các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV. - Quan hệ tình dục an toàn, chung thuỷ một vợ một chồng……. 1đ - Không sử dụng chung bơm kim tiêm, không tiêm chích ma tuý, kiểm tra máu trước khi truyền máu…………… 1đ - Phòng tránh nhiễm HIV từ mẹ sang con. 1đ + Không nên cách li người bệnh bị nhiễm HIV. 1đ Câu 2 (3đ) Quy ước gen A quy định lông ngắn, gen a quy định lông dài. 0,5đ Sơ đồ lai: P: AA x aa 0,5đ Lông ngắn lông dài GP A a 0,5đ F1 Aa 0,5đ 100% Lông ngắn 1đ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 12 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm PHỤ LỤC 2: ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG A. ĐỀ BÀI I.TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN (3 ĐIỂM) * Chọn đáp án đúng: Câu 1.Theo Menđen, với n cặp gen dị hợp phân li độc lập thì số lượng các loại giao tử là bao nhiêu? A.Số lượng các loại giao tử là 5n B.Số lượng các loại giao tử là 4n. C.Số lượng các loại giao tử là 3n D.Số lượng các loại giao tử là 2n Câu 2.Kết quả lai 1cặp tính trạng trong thí nghiệm của Menđen cho tỉ lệ kiểu hình ở F2 là: A.2 trội : 1 lặn B.1 trội : 1 lặn C.3 trội : 1 lặn D.4 trội : 1 lặn Câu 3.Chọn kết quả sai ở giao tử của F1 trong sơ đồ lai sau: P: AABB x aabb GP: AB ab F1: GF1: a) AB AaBb b) Ab c) aB d) Aa Câu 4.Dòng thuần là gì? A.Là dòng có kiểu hình đồng nhất. B.Là dòng có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau sinh ra giống thế hệ trước về tính trạng. C.Là dòng có kiểu hình trội đồng nhất. D.Là dòng có đặc tính di truyền đồng nhất. Câu 5.Cặp tính trạng tương phản là gì? A.Là hai trạng thái khác nhau của cùng một loại tính trạng biểu hiện trái ngược nhau. B.Là hai tính trạng khác nhau. C.Là hai tính trạng khác loại. D.Là hai trạng thái khác nhau của cùng một loại tính trạng. Câu 6.Theo Menđen, nội dung của quy luật phân li độc lập là: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 13 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm A.Các cặp tính trạng di truyền riêng rẽ. B.Các tính trạng khác loại tổ hợp lại tạo thành biến dị tổ hợp. C.Các cặp tính trạng di truyền độc lập. D.Các cặp nhân tố di truyền phân li độc lập với nhau trong giảm phân. II. TỰ LUẬN (7 ĐIỂM) Câu 7: Lai gi÷a 2 c©y cµ chua P thu ®îc F1; tiÕp tôc cho F1 giao phÊn víi nhau thu ®îc F2 cã : 630 c©y cµ chua th©n cao, qu¶ ®á. 210 c©y cµ chua th©n cao, qu¶ vµng. 209 c©y cµ chua th©n thÊp, qu¶ ®á. 70 c©y cµ chua th©n thÊp, qu¶ vµng. BiÕt 2 cÆp tÝnh tr¹ng vÒ chiÒu cao vµ mµu qu¶ di truyÒn ®éc lËp nhau. a.Gi¶i thÝch kÕt qu¶ ? b.LËp s¬ ®å lai cña F1? B.ĐÁP ÁN - BIỂU ĐIỂM I.TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN (3 ĐIỂM) Mỗi ý đúng 0,5đ Câu 1 2 3 4 5 6 Đáp án D C D B A D II. TỰ LUẬN (7 ĐIỂM) Câu 7: a.Gi¶i thÝch kÕt qu¶: 4 điểm KÕt qu¶ vÒ kiÓu h×nh ë F2 cã tØ lÖ 630 : 210 : 209 : 70 XÊp xØ 9 : 3 : 3 : 1 0,5 đ  Ph©n tÝch tõng tÝnh tr¹ng ë F2 ta cã : VÒ chiÒu cao c©y Th©n cao = 630 + 210 = 840 xÊp xØ 3 th©n cao 0,5 đ Th©n thÊp 209 + 70 279 1 th©n thÊp F2 cã tØ lÖ cña ®Þnh luËt ph©n tÝnh(ph©n li). Suy ra th©n cao lµ tÝnh tr¹ng tréi so víi th©n thÊp. Quy íc: A : th©n cao a : th©n thÊp 0,5 đ F2 cã tØ lÖ 3 : 1  F1 ®Òu dÞ hîp (Aa) 0,5 đ F1 : Aa x Aa VÒ mµu qu¶ : qu¶ ®á = 630 + 209 = 839 xÊp xØ 3 th©n cao 0,5 đ qu¶ vµng 210 + 70 280 1 th©n thÊp F2 cã tØ lÖ cña ®Þnh luËt ph©n tÝnh(ph©n li). Suy ra qu¶ ®á lµ tÝnh tréi so víi tÝnh tr¹ng qu¶ vµng. Quy íc: B : qu¶ ®á b : qu¶ vµng 0,5 đ F2 cã tØ lÖ 3 : 1  F1 ®Òu dÞ hîp (Bb) 0,5 đ F1 : Bb x Bb  Tæ hîp 2 tÝnh tr¹ng, suy ra F 1 ®Òu dÞ hîp 2 cÆp gen AaBb lai víi nhau, kiÓu h×nh cña F1 lµ th©n cao, qu¶ ®á. 0,5 đ b.Sơ đồ lai: 3 đ F1 : AaBb (th©n cao, qu¶ ®á) x AaBb (th©n cao, qu¶ ®á) 0,5 đ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 14 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GF1 : F2 : AB, Ab, aB, ab GV: Vũ Thị Phương Trâm AB, Ab, aB, ab AB Ab aB AB AABB AABb AaBB Ab AABb AAbb AaBb aB AaBB AaBb aaBB ab AaBb Aabb aaBb F2 cã : 9 A_B_ : 9 c©y cao, qu¶ ®á. 3 A_bb : 3 c©y cao, qu¶ vµng 3 aaB_ : 3 c©y thÊp, qu¶ ®á 1 aabb : 1 c©y thÊp, qu¶ vµng. PHỤ LỤC 3: BẢNG ĐIỂM A.NHÓM THỰC NGHIỆM TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Họ và tên Bùi Hoài Anh Hoàng Ngọc Bích Trần Minh Cường Nguyễn Văn Dần Nguyễn Văn Đạt Bùi Ngọc Hà Đinh Chính Hậu Phạm Thu Hiền Hoàng Ngọc Hiếu Nguyễn Minh Hoàng Đặng Thị Hồng Đặng Bảo Hưng Phạm Trung Kiên Phạm hoàng Long Đỗ Nguyên Lộc Phạm Xuân Minh Phạm Hoàng Minh Đỗ Thị My Hoàng Nguyệt Nga Trần Bảo Ngọc Hoàng Quý Nhân Vũ Hà Phương Lê Như Quỳnh Điểm kiểm tra trước tác động 7 6 6 6 5 8 6 8 5 8 5 6 7 7 7 7 8 7 8 9 8 7 8 0,5 đ 1đ ab AaBb Aabb aaBb aabb 1đ Điểm kiểm tra sau tác động 9 8 8 8.5 6 7 8 9 7 8 6 7.5 7.5 8 6 7.5 9.5 6.5 8.5 9.5 8.5 8 9 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 15 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 24 25 26 27 28 29 30 31 32 TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Đặng Thanh Quỳnh Nguyễn Hồng Sơn Hoàng Văn Thanh Đặng Minh Thành Đinh Văn Thắng Phạm Xuân Thương Vũ Thị Thưởng Phạm Thanh Tùng Trần Hà Vy Họ và tên Đoàn Mai Anh Đoàn Thúy Anh Nguyễn Minh Bách Hoàng Ngọc Bích Đỗ Ngọc Công Lê Thùy Dung Phạm Thị Huyền Vũ Văn Hải Vũ Minh Hiếu Nguyễn Trung Hiếu Hồ Minh Hoàng Nguyễn Thị Hương Nguyễn Văn Lãm Hoàng Diệu Linh Phạm Thành Long Hoàng Văn Long Nguyễn Thành Luân Hoàng Thanh Mai Hoàng Quang Minh Lê Thảo Minh Lâm Nhật Nam Nguyễn Thị Phương Vũ Trường Sơn GV: Vũ Thị Phương Trâm 5 6 7 5 9 8.5 7 8 8 B. NHÓM ĐỐI CHỨNG Điểm kiểm tra trước tác động 7 5 7 6.5 5 8.5 7 4 7 6 8 6 6 7 8 7 6 9 8 9 7 5 6 5.5 6.5 8 7 9 9 8 7.5 9 Điểm kiểm tra sau tác động 7 6 6 7 4 8 7.5 5 6 6 7.5 7 6.5 6.5 8 7 5 7.5 7.5 8.5 6 6 7 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 16 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm 8 24 Lê Thanh Tâm 6 25 Nguyễn Hồng Thái 8.5 26 Bùi Minh Thắng 8 27 Trương Minh Thu 6.5 28 Lương Hồng Thủy 7 29 Đinh Khắc Tiến 8.5 30 Nguyễn Khánh Vân 7 31 Vũ Quang Việt 9 32 Lê Hà Vy PHỤ LỤC 4: GIÁO ÁN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI I. Môc tiªu bµi häc. 8 5 8 7 6 7 8 7.5 8 Tiết 7.Bài tập chương I 1. KiÕn thøc - Cñng cè, kh¾c s©u vµ më réng nhËn thøc vÒ c¸c quy luËt di truyÒn. - BiÕt vËn dông kiÕn thøc vµo gi¶i c¸c bµi tËp về lai một cặp tính trạng và bài toán thuận về lai hai cặp tính trạng. 2. Kü n¨ng: - RÌn kÜ n¨ng viÕt ®c thµnh th¹o s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2 cña P: AA x AA ; P: AA x Aa ; P: AA x aa P: A a x Aa ; P: Aa x aa ; P: aa x aa 3.Th¸i ®é:Cã th¸i ®é yªu khoa häc. II. ChuÈn bÞ. - B¶ng phô, phiÕu häc t©p. III. c¸c ho¹t ®éng d¹y- häc 1. æn ®Þnh tæ chøc :- KiÓm tra sÜ sè. 2.KiÓm tra: KÕt hîp trong qu¸ tr×nh lµm bµi tËp 3.Bµi häc H§1: Bµi tËp vÒ lai mét cÆp tÝnh tr¹ng Ho¹t ®éng cña GV - Yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung quy luật phân li và phép lai một cặp tính trạng của aMenđen. - GV ®a ra d¹ng bµi tËp và hướng dẫn dựa trên lí thuyết.. C¸ch gi¶i: - CÇn x¸c ®Þnh xem P cã thuÇn chñng hay kh«ng vÒ tÝnh tr¹ng tréi. - Quy íc gen ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu gen cña P. - LËp s¬ ®å lai: P, GP, F1, GF1, F2. - ViÕt kÕt qu¶ lai, ghi râ tØ lÖ kiÓu gen, kiÓu h×nh. - GV ®a VD1: Cho ®Ëu th©n cao lai víi ®Ëu th©n thÊp, F1 thu ®îc toµn ®Ëu th©n Ho¹t ®éng cña HS - Một số học sinh nhắc lại kiến thức. D¹ng 1: BiÕt kiÓu h×nh cña P nªn x¸c ®Þnh kiÓu gen, kiÓu h×nh ë F1, F2 - HS thảo luận nhóm làm bài tập theo các bước. - HS chữa bài. VD:1 Gi¶i - NÕu F1 Toµn th©n cao -> §Ëu th©n cao mang TT tréi - Ta quy íc kiÓu gen: §Ëu th©n cao: AA §Ëu th©n thÊp: aa MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 17 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm cao. Cho F1 tù thô phÊn x¸c ®Þnh kiÓu - S¬ ®å lai: gen vµ kiÓu h×nh ë F1 vµ F2. §Ëu th©n cao x §Ëu th©n thÊp AA x aa Yêu cầu các nhóm HS tù gi¶i theo híng G A a dÉn. F1 Aa 100% th©n cao - GV giúp đỡ các nhóm yếu. F1 Aa x F1 Aa - GV đánh giá, cho điểm. GF1 A,a A,a F2 AA, Aa, Aa, aa KG : 1AA, 2Aa, 1aa 1:2:1 KH: 3th©n cao, 1th©n thÊp - GV ®a ra d¹ng 2 C¸ch gi¶i: C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓu D¹ng 2: BiÕt kÕt qu¶ F1, x¸c ®Þnh kiÓu gen, kiÓu h×nh cña P. h×nh ë ®êi con. a) NÕu F1 ®ång tÝnh th× P thuÇn chñng, cã kiÓu gen ®ång hîp: AA X aa b) F1 cã hiÖn tîng ph©n li. F: (3:1)  P: Aa X Aa VD3: Tõ kÕt qu¶ F1: 75% ®á thÉm: 25% F: (1:1)  P: Aa X aa c) NÕu F1 kh«ng cho biÕt tØ lÖ ph©n li xanh lôc  F1: 3 ®á thÉm: 1 xanh lôc. th× dùa vµo kiÓu h×nh lÆn F1 ®Ó suy ra Theo quy luËt ph©n li  P: Aa x Aa  §¸p kiÓu gen cña P. ¸n d. VD3: Bµi tËp 2 (trang 22): H§2:Bµi tËp vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS - GV yêu cầu học sinh nhắc lại nội - Một số học sinh nhắc lại kiến thức. dung quy luật phân li độc lập và nội dung thí nghiệm lai hai cặp tính trạng D¹ng 1. Bài toán thuận: của Menđen. Lµ d¹ng bµi to¸n ®· biÕt tÝnh tr¹ng tréi, GV ®a ra d¹ng bµi toán thuận. tÝnh tr¹ng lÆn, kiÓu h×nh cña bè mÑ. Tõ ®ã * C¸ch gi¶i: t×m kiÓu gen, kiÓu h×nh cña con hoÆc lËp - Quy íc gen  x¸c ®Þnh kiÓu gen P. s¬ ®å lai - LËp s¬ ®å lai -HS thảo luận và làm theo nhóm VD1. - ViÕt kÕt qu¶ lai: tØ lÖ kiÓu gen, kiÓu C¸c bíc gi¶i: h×nh. - Bíc 1: * Cã thÓ x¸c ®Þnh nhanh: NÕu bµi cho Theo ®Ò bµi, qui íc c¸c cÆp gen quy ®Þnh cÆp tÝnh tr¹ng di Gen A qui ®Þnh tÝnh tr¹ng th©n cao lµ tréi truyÒn ®éc lËp  c¨n cø vµo tØ lÖ tõng hoµn toµn cÆp tÝnh tr¹ng ®Ó tÝnh tØ lÖ kiÓu h×nh: Gen a qui ®Þnh tÝnh tr¹ng th©n thÊp lµ lÆn (3:1)(3:1) = 9: 3: 3:1 Gen B qui ®Þnh tÝnh tr¹ng qu¶ ®á lµ tréi (3:1)(1:1) = 3: 3:1:1 hoµn toµn - Yêu cầu HS vận dụng, thảo luận làm Gen b qui ®Þnh tÝnh tr¹ng qu¶ vµng lµ lÆn. - Bíc 2: vd 1. + C©y P th©n cao , qu¶ vµng cã kiÓu gen lµ Ví dụ 1: AAbb hoÆc Aabb ë cµ chua, hai tÝnh tr¹ng th©n + C©p P th©n thÊp, qu¶ ®á cã kiÓu gen lµ cao vµ qu¶ ®á tréi hoµn toµn so víi aaBB hoÆc aaBb th©n thÊp vµ qu¶ vµng. Hai cÆp tÝnh Nh vËy cã 4 phÐp lai cã thÓ x¶y ra lµ: tr¹ng di truyÒn ®éc lËp víi nhau. H·y P: AAbb X aaBB; P: AAbb X aaBb lËp s¬ ®å lai khi cho c©y th©n cao, qu¶ P: Aabb X aaBB vµ P: Aabb X aaBB vµng giao phÊn víi c©y th©n thÊp, qu¶ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 18 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm ®á. - GV gọi 4 học sinh lên viết 4 sơ đồ lai. - Bíc 3: * S¬ ®å lai 1: P: AAbb (th©n cao, qu¶ vµng) X aaBB (th©n thÊp, qu¶ ®á) GP: Ab aB F1: KiÓu gen: AaBb KiÓu h×nh: 100% th©n cao, qu¶ ®á. * S¬ ®å lai 2: P: AAbb (th©n cao, qu¶ vµng) X aaBb (th©n thÊp, qu¶ ®á) GP:Ab aB, ab F1: KiÓu gen: 1AaBb: 1Aabb KH: 50% th©n cao, qu¶ ®á: 50% th©n cao, qu¶ vµng. * S¬ ®å lai 3: P: Aabb (th©n cao, qu¶ vµng) X aaBB (th©n thÊp, qu¶ ®á) GP: Ab, ab aB F1: KiÓu gen: 1AaBb: 1aaBb KiÓu h×nh: 50% th©n cao, qu¶ ®á: 50% th©n thÊp, qu¶ ®á * S¬ ®å lai 4: P: Aabb (th©n cao, qu¶ vµng) X aaBb (th©n thÊp, qu¶ ®á) GP:Ab,ab aB, ab F1: 1AaBb: 1Aabb: 1aaBb: 1aabb 1th©n cao, qu¶ ®á: 1 th©n cao, qu¶ vµng 1 th©n thÊp, qu¶ ®á: 1 th©n thÊp, qu¶ vµng. 4. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp 4, 5 trong SGK trang 22, 23. - BTVN: ë ruåi giÊm, gen B qui ®Þnh th©n x¸m, tréi hoµn toµn so víi gen b qui ®Þnh th©n ®en. Gen S qui ®Þnh l«ng ng¾n, tréi hoµn toµn so víi gen s qui ®Þnh l«ng dµi. Mçi gen n»m trªn NST riªng rÏ. Cho giao phèi gi÷a ruåi giÊm thuÇn chñng cã th©n x¸m, l«ng ng¾n víi ruåi giÊm th©n ®en, l«ng dµi thu ®îc F1. TiÕp tôc cho F1 giao phÊn víi nhau thu ®îc F2. H·y lËp s¬ ®å lai ®Ó x¸c ®Þnh tØ lÖ kiÓu gen, tØ lÖ kiÓu h×nh cña F2. Hướng dẫn: Bíc x¸c ®Þnh kiÓu gen bè mÑ. + Ruåi giÊm P thuÇn chñng cã th©n x¸m, l«ng ng¾n mang kiÓu gen lµ BBSS. + Ruåi giÊm P cã th©n ®en, l«ng dµi mang kiÓu gen lµ bbss Tiết 8.Bài tập chương I (Tiếp) I. Môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc - Củng cố, khắc sâu và mở rộng nhận thức về các quy luật di truyền. - Biết vận dụng kiến thức vào giải bài toán lai hai cặp tính trạng dạng bài toán nghịch. 2. Kü n¨ng: - RÌn kÜ n¨ng viÕt được thµnh th¹o s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2 cña lai 2 cÆp tÝnh tr¹ng. LËp ®îc giµn pennet. 3.Th¸i ®é:GD lßng yªu thÝch bé m«n vµ niÒm tin khoa häc. II. ChuÈn bÞ. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 19 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm - Bµi tËp 4,5 sgk vµ híng dÉn gi¶i. III. c¸c ho¹t ®éng d¹y- häc 1. æn ®Þnh tæ chøc - KiÓm tra sÜ sè. 2. KiÓm tra: HS lên bảng chữa bài về nhà. 3. Bµi häc. H§2:Bµi tËp vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng Ho¹t ®éng cña GV - GV hướng dẫn HS :Khi gÆp lo¹i bµi tËp nµy cã thÓ tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau ®©y: -Bíc 1: Qui íc gen ( nÕu ®Ò bµi cha qui íc) - Bíc 2: Ph©n tÝch tõng cÆp tÝnh tr¹ng ë con lai. C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓu h×nh ë con ®Ó suy ra kiÓu gen cña bè mÑ cho mçi cÆp tÝnh tr¹ng. - Bíc 3:Tæ hîp 2 cÆp tÝnh tr¹ng vµ suy ra kiÓu gen cña bè mÑ vÒ 2 cÆp tÝnh tr¹ng. - Bíc 4: LËp s¬ ®å lai - GV yêu cầu HS thảo luận làm BT5/23 Ho¹t ®éng cña HS D¹ng 2: D¹ng bµi to¸n nghÞch: BiÕt sè lîng hay tØ lÖ kiÓu h×nh ë F. X¸c ®Þnh kiÓu gen cña P Lu ý: C¨n cø vµo tØ lÖ kiÓu h×nh ë ®êi con  x¸c ®Þnh kiÓu gen P hoÆc xÐt sù ph©n li cña tõng cÆp tÝnh tr¹ng, tæ hîp l¹i ta ®îc kiÓu gen cña P. F2: 9:3:3:1 = (3:1)(3:1)  F1 dÞ hîp vÒ 2 cÆp gen  P thuÇn chñng 2 cÆp gen. F1:3:3:1:1=(3:1)(1:1) P: AaBb X Aabb F1:1:1:1:1=(1:1)(1:1)P:AaBb X aabb hoÆc P: Aabb X aaBb VD1: F2: 901 c©y qu¶ ®á, trßn: 299 qu¶ ®á, bÇu dôc: 301 qu¶ vµng trßn: 103 qu¶ vµng, bÇu dôc  TØ lÖ kiÓu h×nh ë F2 lµ: 9 ®á, trßn: 3 ®á bÇu dôc: 3 vµng, trßn: 1 vµng, bÇu dôc = (3 ®á: 1 vµng)(3 trßn: 1 bÇu dôc)  P thuÇn chñng vÒ 2 cÆp gen - GV:Căn cứ vào tỉ lệ phân li kiểu  KiÓu gen P: hình để xác định quy luật di truyền AAbb (®á,bÇu dôc) x aaBB (vµng, trßn) chi phối các tính trạng: §¸p ¸n d: P AAbb x aaBB + Nếu mỗi tỉ lệ kiểu hình ở F là tích các tỉ lệ của các tính trạng hợp - Thảo luận làm BT 2. thành nó thì các tính trạng bị chi phối a. X¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn: - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña l«ng: bởi quy luật phân li độc lập. §en : tr¾ng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy + Nếu mỗi tỉ lệ kiểu hình không luËt ph©n li suy ra l«ng ®en lµ tréi so víi a phải tích các tỉ lệ của các tính trạng l«ng tr¾ng. Qui íc : A l«ng ®en l«ng tr¾ng hợp thành nó thì các tính trạng bị chi - XÐt tÝnh tr¹ng vÒ ®é th¼ng cña l«ng: phối bởi quy luật di truyền liên kết. Th¼ng : xï = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy - Yêu cầu HS thảo luận làm BT2: luËt ph©n li suy ra l«ng th¼ng lµ tréi so víi Cho c¸c thá cã cïng kiÓu gen giao l«ng xï. Qui íc : B l«ng th¼ng b phèi víi nhau, thu ®îc F1 nh sau: l«ng xï 57 thá ®en, l«ng th¼ng : 20 thá ®en, F1 thu ®îc tØ lÖ xÊp xØ 9:3:3:1 lµ tØ lÖ cña l«ng xï : 18 thá tr¾ng l«ng th¼ng: 6 ph©n li ®éc lËp vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng do ®ã thá tr¾ng, l«ng xï . BiÕt mçi gen qui P dÞ hîp vÒ hai cÆp gen AaBb vµ kiÓu h×nh ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ ph©n li ®éc lËp lµ l«ng ®en th¼ng MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 20 NCKHSPƯD - Năm học 2012 – 2013 GV: Vũ Thị Phương Trâm a. X¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn vµ lËp s¬ ®å S¬ ®å lai: lai P AaBb x b. Cho thá tr¾ng, l«ng th¼ng giao phèi AaBb víi thá tr¾ng l«ng xï th× kÕt qu¶ nh (§en, th¼ng) thÕ nµo? (§en, th¼ng) GP: AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab GV gọi 2 nhóm F1 9(A-B-) : 3(Alên bảng, các nhóm khác bb) : 3(aaB-) : 1aabb nhận xét. 9 ®en th¼ng : 3 ®en xï : 3 tr¾ng th¼ng : 1 tr¾ng xï b. Thá l«ng tr¾ng th¼ng P cã kiÓu gen: aaBB hay aaBb Thá l«ng tr¾ng xï cã kiÓu gen : aabb - Trêng hîp 1: P: aaBB x aabb - Trêng hîp 2: P: aaBb x aabb - Y/c HS thảo luận BT 3: ë lóa hai tÝnh tr¹ng th©n cao vµ h¹t g¹o ®ôc tréi - Thảo luận đưa ra hướng giải BT 3. hoµn toµn so víi hai tÝnh tr¹ng th©n Con F1 cã tØ lÖ kiÓu h×nh lµ: 120:119:40:41 xÊp xØ b»ng 3:3:1:1 thÊp h¹t g¹o trong. - Bíc 1: qui íc gen: Trong mét phÐp lai gi÷a hai c©y , ngêi Gäi gen A: th©n cao lµ tréi hoµn toµn ta thu ®îc F1 cã kÕt qu¶ nh sau: Gäi gen a: th©n thÊp lµ lÆn -120 c©y cã th©n cao, h¹t g¹o ®ôc Gäi gen B: h¹t g¹o ®ôc lµ tréi hoµn toµn -119 c©y cã th©n cao, h¹t g¹o trong Gäi gen b: h¹t g¹o trong lµ lÆn. - 40 c©y cã th©n thÊp, h¹t g¹o ®ôc B2:Ph©n tÝch tõng cÆp tÝnh tr¹ng con lai F1 - 41 c©y cã th©n thÊp, h¹t g¹o trong H·y biÖn luËn ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu -VÒ chiÒu cao th©n c©y: gen, kiÓu h×nh cña bè mÑ vµ lËp s¬ ®å F1 cã tØ lÖ 3 tréi: 1 lÆn cña ®Þnh luËt ph©n lai. BiÕt hai cÆp tÝnh tr¹ng di truyÒn li. Suy ra 2 c©y P ®Òu mang kiÓu gen dÞ hîp: Aa ®éc lËp. - VÒ h¹t: F1 cã tØ lÖ 1:1 cña phÐp lai ph©n tÝch. Suy ra: P: Bb (H¹t g¹o ®ôc) X bb (H¹t g¹o trong) B3: Tæ hîp 2 cÆp tÝnh tr¹ng, suy ra kiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña hai c©y P lµ: + Mét c©y P mang kiÓu gen AaBb, kiÓu h×nh th©n cao, h¹t g¹o ®ôc + Mét c©y P mang kiÓu gen Aabb, kiÓu h×nh th©n cao, h¹t g¹o trong - Bíc 4: Viết s¬ ®å lai. 4. DÆn dß : HS vÒ «n tËp toµn bé ch¬ng I, lµm l¹i c¸c bµi tËp. - T×m hiÓu bµi míi : NhiÔm s¾c thÓ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN BIỆN LUẬN TRONG TRƯỜNG HỢP CÁC GEN NẰM TRÊN NST THƯỜNG 21
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan