Tài liệu Một số lý luận về môi trường kinh doanh quốc tế của doanh nghiệp

Ch¬ng I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ m«i trêng kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp I. XuÊt khÈu _ lo¹i h×nh kinh doanh chñ yÕu trong kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp. 1.Kh¸i niÖm vµ c¸c h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ. 1.1. Kh¸i niÖm kinh doanh quèc tÕ. Kinh doanh quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn rÊt sím cïng víi qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸ gi÷a hai hay nhiÒu quèc gia. Cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, kinh doanh quèc tÕ vµ c¸c h×nh thøc kinh doanh doanh quèc tÕ ngµy cµng ®îc më réng vµ ph¸t triÓn. Víi nh÷ng lîi thÕ cña m×nh vÒ vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý ... C¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang n©ng cao vÞ thÕ vµ t¨ng thÞ phÇn cña m×nh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nãi chung. Ngµy nay, díi sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸c xu híng vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ sù t¸c ®éng ngµy cµng t¨ng cña xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®èi víi nÒn kinh tÕ tõng quèc gia vµ thÕ giíi, ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ vµ c¸c h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vµ ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung cùc kú quan träng trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.  Kinh doanh quèc tÕ lµ mét ho¹t ®éng rÊt hÊp ®Én. Nã thÓ hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ vµ tèi u c¸c khoa häc qu¶n lý kinh tÕ víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, gi÷a nghÖ thuËt kinh doanh víi c¸c yÕu tè kh¸c cña tõng quèc gia, quèc tÕ nh yÕu tè luËt ph¸p, kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ ... H¬n n÷a, ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ nh»m tõng bíc kh¾c phôc sù suy tho¸i nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia, khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng quèc gia vÒ c¸c nguån lùc cho sù ph¸t triÓn, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi 4 sèng nh©n d©n, gia t¨ng tiÕn bé x· héi vµ gãp phÇn thóc ®Èy c¸c quèc gia tiÕn tíi x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, vÊn ®Ò më cöa nÒn kinh tÕ ®ang trë nªn cÊp b¸ch vµ ®ang t¹o cho nhiÒu quèc gia nh÷ng c¬ héi thuËn lîi trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nµy mçi quèc gia ®ang ph¶i ®øng tríc nh÷ng thö th¸ch míi nh ph¶i ®¬ng ®Çu víi cuéc c¹nh tranh gay g¾t, khèc liÖt h¬n diÔn ra trªn khu vùc vµ toµn cÇu, nh÷ng rñi ro trong nÒn kinh tÕ ®ang lµ søc Ðp rÊt lín ®èi víi tõng quèc gia vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh.  Kinh doanh quèc tÕ lµ toµn bé c¸c giao dÞch, kinh doanh ®îc thùc hiÖn gi÷a c¸c quèc gia nh»m tho¶ m·n c¸c môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi. Ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ diÔn ra gi÷a hai hay nhiÒu quèc gia vµ trong m«i trêng kinh doanh míi vµ xa l¹. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh kh«ng nªn lÊy kinh nghiÖm kinh doanh néi ®Þa ®Ó ¸p ®Æt hoµn toµn cho kinh doanh víi níc ngoµi. Muèn kinh doanh ë níc ngoµi mét c¸ch hiÖu qu¶, tríc hÕt ph¶i nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh n¬i mµ doanh nghiÖp muèn th©m nhËp ho¹t ®éng.  Kinh doanh quèc tÕ ®îc tiÕn hµnh bëi c¸c nhµ kinh doanh t nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc nh»m ®¸p øng c¸c môc tiªu vµ môc ®Ých cña hä. Môc ®Ých kinh doanh cña t nh©n chñ yÕu lµ nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn hoÆc æn dÞnh lîi nhuËn. V× vËy sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c nhµ kinh doanh t nh©n trong ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ phô thuéc c¬ b¶n vµo nguån lùc ë níc ngoµi, vµo møc tiªu thô hµng ho¸, vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi t¸c quèc tÕ. Cßn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, chÝnh phñ cã nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau nh môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, ngo¹i giao...Do ®ã, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, chÝnh phñ cã thÓ hoÆc kh«ng hoµn toµn híng tíi lîi nhuËn. Trªn gãc ®é mét doanh nghiÖp (xÝ nghiÖp, c«ng ty , h·ng ) mµ xÐt, ®Ó ®¹t ®îc bÊt k× môc ®Ých nµo cña m×nh, doanh nghiÖp cÇn ph¶i c©n nh¾c, lùa chän nh÷ng 5 h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ cho phï hîp. Sù lùa chän h×nh thøc kinh doanh phï hîp phô thuéc vµo môc ®Ých ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, vµo m«i trêng vµ thÞ trêng mµ doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc muèn th©m nhËp. C¸c ®iÒu kiÖn m«i trêng kinh doanh quèc tÕ kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn viÖc lùa chän c¸c h×nh thøc kinh doanh, mµ cßn ¶nh hëng ®Õn c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh chøc n¨ng s¶n xuÊt, marketing, tµi chÝnh, kÕ to¸n... Ngîc l¹i, sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kinh doanh quèc tÕ còng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®èi víi m«i trêng nh»m hoµ nhËp víi nh÷ng thay ®æi cña m«i trêng. 1.2. C¸c h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ. Khi tiÕn hµnh kinh doanh quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc kinh doanh phï hîp víi m«i trêng vµ kh¶ n¨ng cña m×nh, doanh nghiÖp ph¶i xem xÐt, c©n nh¾c tÝnh ®Õn c¸c môc ®Ých kinh doanh, c¸c nguån vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. §ång thêi, doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè thuéc vÒ m«i trêng kinh doanh (m«i trêng bªn trong, m«i trêng bªn ngoµi). C¸c h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ chñ yÕu gåm : 1.2.1. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. §©y lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc kinh doanh chñ yÕu vµ quan träng nhÊt, nã ph¶n ¸nh quan hÖ th¬ng m¹i, bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia trong ph¹m vi khu vùc vµ thÕ giíi. H×nh thøc kinh doanh xuÊt nhÇp khÈu thêng lµ ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ c¬ b¶n cña mét quèc gia, nã lµ chiÕc ch×a kho¸ më ra nh÷ng giao dÞch kinh tÕ quèc tÕ cho mét quèc gia, t¹o ra nguån thu chi ngo¹i tÖ chñ yÕu cña mét níc khi tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ.  Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu còng chÝnh lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ ®Çu tiªn cña mét doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng nµy ®îc tiÕp tôc ngay c¶ khi doanh nghiÖp ®· ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. 6  Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thêng diÔn ra c¸c h×nh thøc sau : xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ h÷u h×nh, hµng ho¸ v« h×nh (dÞch vô) ; xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp do chÝnh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu ®¶m nhiÖm ; xuÊt nhËp khÈu gi¸n tiÕp (hay uû th¸c) do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc kinh doanh trung gian ®¶m nhËn. G¾n liÒn víi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ h÷u h×nh ngµy nay xuÊt nhËp khÈu dÞch vô rÊt ph¸t triÓn. 1.2.2. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh.  CÊp giÊy phÐp : lµ hîp ®ång th«ng qua ®ã mét c«ng ty (ngêi cÊp giÊy phÐp) trao quyÒn sö dông nh÷ng tµi s¶n v« h×nh cho mét c«ng ty kh¸c (ngêi ®îc cÊp giÊy phÐp) trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh vµ ngêi ®îc cÊp giÊy phÐp thêng ph¶i tr¶ tiÒn b¶n quyÒn cho ngêi cÊp giÊy phÐp.  §¹i lý ®Æc quyÒn : lµ h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh mµ qua ®ã mét c«ng ty cho mét ®èi t¸c ®éc lËp quyÒn sö dông nh·n hiÖu mÉu m· vµ nã lµ mét tµi s¶n cÇn thiÕt cho viÖc kinh doanh cña phÝa ®èi t¸c vµ c«ng ty vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn sù gióp ®ì ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ®èi t¸c Êy vµ c«ng ty còng nhËn ®îc mét kho¶n tiÒn tõ ®èi t¸c Êy.  Hîp ®ång qu¶n lý : lµ nh÷ng hîp ®ång th«ng qua ®ã mét c«ng ty thùc hiÖn viÖc gióp ®ì mét c«ng ty kh¸c b»ng viÖc cung cÊp nh÷ng nh©n viªn qu¶n lý nh»m hç trî thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý tæng qu¸t hoÆc chuyªn m«n s©u trong mét kho¶ng thêi gian ®Æc biÖt ®Ó thu ®îc mét kho¶n tiÒn thï lao nhÊt ®Þnh tõ sù gióp ®ì ®ã.  Hîp ®ång theo ®¬n ®Æt hµng : §©y lµ hîp ®ång thêng diÔn ra ®èi víi c¸c dù ¸n lín vµ c¸c s¶n phÈm gåm nhiÒu chi tiÕt, bé phËn phøc t¹p ®Õn møc mµ mét c«ng ty (hay doanh nghiÖp) duy nhÊt khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc.  Hîp ®ång x©y dùng vµ chuyÓn giao : Hîp ®ång nµy thêng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp x©y dùng. Dù ¸n x©y dùng vµ chuyÓn giao liªn quan víi mét 7 hîp ®ång nh»m x©y dùng nh÷ng tiÖn nghi ho¹t ®éng, sau ®ã chuyÓn giao cho ngêi chñ ®Ó thu ®îc mét kho¶n tiÒn thï lao khi nh÷ng c«ng tr×nh nµy s½n sµng ®i vµo ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c hîp ®ång x©y dùng vµ chuyÓn giao thêng lµ nh÷ng nhµ s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ c«ng nghiÖp vµ hä sÏ cung cÊp mét thiÕt bÞ cña m×nh cho dù ¸n. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp x©y dùng, ngoµi ra còng cã thÓ lµ nh÷ng doanh nghiÖp t vÊn, nhµ s¶n xuÊt. Kh¸ch hµng cña nh÷ng dù ¸n x©y dùng vµ chuyÓn giao nµy thêng lµ mét c¬ quan Nhµ níc hä ra s¾c lÖnh buéc mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh nµo ®ã ph¶i ®îc s¶n xuÊt ë ®Þa ph¬ng vµ díi sù b¶o trî cña hä.  §Çu t níc ngoµi : §Çu t níc ngoµi lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã hai hay nhiÒu bªn cã quèc tÞch kh¸c nhau cïng nhau gãp vèn ®Ó x©y dùng vµ triÓn khai mét dù ¸n ®Çu t nµo ®ã nh»m mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c bªn. Nãi c¸ch kh¸c, ®Çu t níc ngoµi lµ qu¸ tr×nh di chuyÓn vèn gi÷a c¸c quèc gia nh»m t×m kiÕm lîi Ých th«ng qua c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn ë níc ngoµi.  §Çu t trùc tiÕp lµ mét bé phËn cña ®Çu t níc ngoµi, nã ®îc thùc hiÖn khi sù ®iÒu khiÓn, qu¶n lý g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®Çu t, tøc g¾n quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn cña ngêi ®Çu t víi nhau. §©y lµ h×nh thøc cao nhÊt cña kinh doanh quèc tÕ. §Çu t trùc tiÕp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau.  Chñ ®Çu t cã quyÒn ®iÒu khiÓn, qu¶n lý ®èi víi tµi s¶n ®Çu t. Lµ h×nh thøc chuyÓn giao lín vÒ vèn, c«ng nghÖ, nh©n lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý, v× chñ yÕu do c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n thùc hiÖn.  §a c¸c doanh nghiÖp v¬n tíi thÞ trêng níc ngoµi.  Tiªu thô s¶n phÈm trùc tiÕp ë níc ngoµi lín h¬n xuÊt khÈu.  Chñ ®Çu t cã thÕ së h÷u toµn bé hay mét bé phËn tµi s¶n ®Çu t... 8 Ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp chÝnh lµ viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty liªn doanh (liªn doanh c«ng ty víi c«ng ty hoÆc chÝnh phñ víi c«ng ty) hoÆc thµnh lËp ra c¸c chi nh¸nh së h÷u hoµn toµn theo luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam gäi lµ xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi.  Cïng víi ®Çu t trùc tiÕp, ®Çu t gi¸n tiÕp cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi c¸c quèc gia vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp cã yÕu tè quèc tÕ. §Çu t gi¸n tiÕp còng lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t níc ngoµi mµ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn (hay tµi s¶n) ®Çu t. Ngêi cã vèn kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc, qu¶n lý ®iÒu hµnh dù ¸n ®Çu t, hä thu lîi díi h×nh thøc lîi tøc cho vay hoÆc lîi tøc cæ phÇn. C¸c doanh nghiÖp vµ t nh©n tiÕn hµnh ®Çu t gi¸n tiÕp th«ng qua h×nh thøc mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ë thÞ trêng chøng kho¸n. §Çu t gi¸n tiÕp ®ãng vai trß quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, nh»m më réng vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc vµ ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. Tuú thuéc vµo m«i trêng kinh doanh cô thÓ, c¨n cø vµo môc ®Ých vµ kh¶ n¨ng s½n cã cña m×nh mµ doanh nghiÖp ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh lùa chän ®óng ®¾n c¸c h×nh thøc kinh doanh vµ kh¼ng ®Þnh h×nh thøc kinh doanh nµo lµ thÝch hîp vµ lµ chñ yÕu nh»m ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng cña hä. 2. XuÊt khÈu - vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 2.1. Kh¸i niÖm vÒ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu lµ qu¸ tr×nh tæ chøc ®a hµng ho¸ vµ dÞch vô ra níc ngoµi. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ nguån chÝnh t¨ng thu ngo¹i tÖ phôc vô cho nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt kinh doanh, ngoµi ra cßn phôc vô cho môc ®Ých chi tiªu kh¸c mang tÝnh chÊt quèc tÕ.  Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t déng giao dÞch bu«n b¸n gi÷a c¸c bªn cã quèc tÞch kh¸c nhau. ThÞ trêng cña nã v« cïng lín, ph¬ng thøc thanh to¸n rÊt ®a d¹ng, ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ mµ chñ yÕu lµ ngo¹i tÖ m¹nh... Mçi quèc gia kh¸c 9 nhau l¹i cã nh÷ng tËp qu¸n bu«n b¸n kh¸c nhau vµ cã luËt xuÊt nhËp khÈu kh«ng gièng nhau ...  Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ h×nh thøc quan träng cña kinh doanh quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn tõ l©u vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy h×nh thøc c¬ b¶n lµ trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô gi÷a c¸c níc nhng hiÖn nay nã ®· biÓu hiÖn díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu diÔn ra trªn mäi lÜnh vùc, mäi lo¹i h×nh kinh tÕ vµ hµng ho¸ th× rÊt da d¹ng tõ hµng ho¸ tiªu dïng ®Õn nh÷ng hµng ho¸ cã kü thuËt cao. 2.2. Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i, xuÊt khÈu trë thµnh ph¬ng tiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù t¨ng trëng kinh tÕ ®ßi hái rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn, nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu cã thÓ lµ : nh©n lùc, tµi nguyªn, vèn, kü thuËt. Song hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu thiÕu vèn, kü thuËt vµ thõa lao ®éng. Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nµy cha ®¸p øng ®îc th× buéc ph¶i nhËp tõ bªn ngoµi, nhng ®iÒu quan träng lµ ph¶i cã ngo¹i tÖ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu th× xuÊt khÈu chØ tr«ng chê vµo nh÷ng s¶n phÈm s½n cã trong níc, chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng n«ng l©m h¶i s¶n, nh÷ng mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ, c¸c ®Æc s¶n vµ c¸c kho¸ng s¶n. Víi ®iÒu kiÖn nh vËy xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng s½n cã trong níc lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ thu ngo¹i tÖ. Thùc tiÔn ®· cho thÊy xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng mòi nhän cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét níc, ®iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn;  XuÊt khÈu t¹o ra vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. C«ng nghiÖp ho¸ víi nh÷ng bíc ®i phï hîp lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. Tuy nhiªn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ßi hái ph¶i cã tiÒm lùc lín, vèn lín ®Ó nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn. Nguån vèn nhËp khÈu cã thÓ huy ®éng tõ c¸c h×nh thøc nh : 10  §Çu t níc ngoµi.  Vay nî, viÖn trî.  Thu tõ xuÊt khÈu. C¸c nguån vèn ®Çu t níc ngoµi, vay nî, viÖn trî... tuy quan träng nhng còng ph¶i tr¶ dï b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. Nguån vèn quan träng nhÊt vµ c¬ b¶n nhÊt chØ cã thÓ tr«ng chê vµo xuÊt khÈu. ë c¸c níc kÐm ph¸t triÓn mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ thiÕu tiÒm lùc vÒ vèn. Trong khi ®ã nguån vay níc ngoµi thêng kh«ng æn ®Þnh, chØ t¨ng lªn khi níc chñ nhµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i kh¸c hoÆc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ ...  XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. C¬ cÊu kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ, ®ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc hiÖn ®¹i. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ :  Mét lµ : XuÊt khÈu chØ lµ viÖc tiªu thô c¸c s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt vît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong trêng hîp nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu vµ chËm ph¸t triÓn, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n vÉn cha ®ñ tiªu dïng, nÕu chØ thô ®éng chê ë sù thõa ra cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu chØ ë quy m« nhá vµ t¨ng trëng chËm.  Hai lµ : Coi thÞ trêng thÕ giíi lµ híng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, nã ®îc thÓ hiÖn ë :  XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh cïng cã c¬ héi ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n khi ph¸t triÓn ngµnh dÖt xuÊt khÈu th× c¸c ngµnh nh chÕ biÕn nguyªn liÖu b«ng, ngµnh may mÆc ... còng cã c¬ héi ph¸t triÓn. 11  XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, gãp phÇn æn ®Þnh s¶n xuÊt.  XuÊt khÈu lµ ph¬ng tiÖn c¬ b¶n ®Ó t¹o vèn, thu hót kü thuËt, c«ng nghÖ míi tõ níc ph¸t triÓn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ néi ®Þa, t¹o n¨ng lùc s¶n xuÊt míi. Víi ®Æc ®iÓm cña ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ víi mét hoÆc c¶ hai bªn, xuÊt khÈu lµm t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ cho quèc gia. §Æc biÖt ®èi víi níc nghÌo ®ång tiÒn cã gi¸ trÞ thÊp th× ®ã lµ nh©n tè cã t¸c ®éng rÊt tÝch cùc tíi cung cÇu ngo¹i tÖ t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn. §ång thêi nã còng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tíi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng níc ph¸t triÓn lµ nh÷ng níc cã nÒn ngo¹i th¬ng m¹nh vµ n¨ng ®éng.  XuÊt khÈu t¸c ®éng trùc tiÕp tíi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n : T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ¶nh hëng rÊt nhiÒu ®Õn lÜnh vùc cña cuéc sèng. S¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu sÏ thu hót ®îc hµng triÖu lao ®éng, t¹o ra thu nhËp æn ®Þnh. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu ®Ó phôc vô ®êi sèng, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng phong phó h¬n trong tiªu dïng cña nh©n d©n.  XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ cña mçi quèc gia. §ång thêi nã còng lµ yÕu tè quan träng thóc ®Èy héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. II. M«i trêng kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn m«i trêng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1. M«i trêng kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp. M «i trêng kinh doanh quèc tÕ lµ tæng thÓ c¸c m«i trêng thµnh phÇn trong vµ ngoµi níc nh m«i trêng kinh tÕ, chÝnh trÞ, ph¸p luËt, v¨n ho¸, ®Þa lý, lÞch 12 sö, c¹nh tranh, tµi chÝnh ... chóng t¸c ®éng vµ chi phèi m¹nh mÏ ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù ®iÒu chØnh c¸c môc ®Ých, c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng, c¸c ho¹t ®éng chøc n¨ng cña m×nh cho thÝch øng nh»m n¾m b¾t ®îc c¬ héi kinh doanh vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh.  M«i trêng kinh doanh quèc tÕ víi t c¸ch lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt, trong ®ã c¸c m«i trêng thµnh phÇn lµ nh÷ng bé phËn kh«ng t¸ch rêi, gi÷a chóng cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. M«i trêng kinh doanh lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn trong vµ bªn ngoµi níc cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, chi phèii ®Õn kÕt qña kinh doanh cña nã, tøc lµ chi phèi ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña doanh nghiÖp trong kinh doanh. ChÝnh v× vËy khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®Þa lý, lÞch sö, chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, ph¸p luËt ... Tõ ®ã, tuú thuéc vµo m«i trêng kinh doanh cô thÓ doanh nghiÖp tù ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng chøc n¨ng, biÖn ph¸p vµ h×nh thøc ho¹t ®éng cña chÝnh m×nh sao cho phï hîp víi m«i trêng ë ®ã doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ®Ó t¨ng c¬ héi, gi¶m th¸ch thøc, ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Khi xem xÐt, ph©n tÝch m«i trêng kinh doanh c¸c nhµ kinh doanh cÇn ph¶i thèng nhÊt mét sè quan ®iÓm sau:  Thø nhÊt, m«i trêng kinh doanh kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh mµ lu«n biÕn ®æi. V× vËy, khi ph©n tÝch ®¸ng gi¸ m«i trêng kinh doanh ®ßi hái ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm ®éng, ph¶i t×m hiÓu vµ n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin thêng xuyªn vµ kÞp thêi ®Ó cã nh÷ng ho¹t ®éng thÝch øng, phï hîp. Mét nhµ kinh doanh cÇn ph¶i dù ®o¸n ®îc nh÷ng sù thay ®æi cña m«i trêng kinh doanh trong t¬ng lai.  Thø hai, m«i trêng kinh doanh lµ sù ®an xen cña c¸c m«i trêng thµnh phÇn, c¸c m«i trêng thµnh phÇn cã t¸c ®éng ¶nh hëng lÉn nhau. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ m«i trêng ph¶i xem xÐt ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng thÓ trong mèi t¬ng quan gi÷a c¸c m«i trêng thµnh phÇn. 13  Thø ba, ngµy nay c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ kinh doanh trong níc hoÆc mét sè níc mµ kinh doanh ë rÊt nhiÒu níc. Vµ cïng víi xu thÕ héi nhËp ho¸ th× c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ ph©n tÝch m«i trêng kinh doanh c¶ m«i trêng trong níc vµ m«i trêng kinh doanh quèc tÕ nãi chung. Kh¸c víi ho¹t ®éng kinh doanh trong níc, ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ buéc c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm viÖc trong m«i trêng kinh doanh míi vµ phøc t¹p h¬n. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c níc vÒ ®Þa lý, lÞch sö, v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ, luËt ph¸p lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu lµm cho m«i trêng kinh doanh gi÷a c¸c níc kh¸c nhau. Quan hÖ gi÷a môc ®Ých kinh doanh, h×nh thøc kinh doanh, ho¹t ®éng chøc n¨ng vµ c¸c nh©n tè thuéc vÒ m«i trêng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau. S¬ ®å 01: KDQT- Ho¹t ®éng vµ ¶nh hëng ¶nh hëng m«i trêng c¹nh tranh ho¹t ®éng Môc tiªu - Ph¸t triÓn viÖc b¸n hµng - §¹t ®îc nguån lùc - §a d¹ng ho¸ 14 m«i®é trêng bªn - Tèc thay ®æi s¶nngoµi phÈm - Qui m« s¶n xuÊt tèi u §Þalîng lý ngêi tiªu dïng -- Sè LÞch sö hµng ho¸ ®îc mua -- Sè lîng - ChÝnh bëi mçi trÞ kh¸ch hµng -- TÝnh Kinh®ång tÕ nhÊt gi÷a c¸c - V¨n ho¸ kh¸ch hµng -- Sù LuËt ph¸p c¹nh tranh gi÷a ngêi trong níc vµ ngêi ngoµi níc - Chi phÝ vËn chuyÓn s¶n phÈm - Nh÷ng kh¶ n¨ng ®¬n nhÊt cña ngêi c¹nh tranh ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng - NhËp khÈu - XuÊt khÈu - VËn chuyÓn - CÊp giÊy phÐp kinh doanh - Hîp ®ång qu¶n lý - X©y dùng vµ chuyÓn giao - §Çu t trùc tiÕp - §Çu t gi¸n tiÕp Chøc n¨ng - S¶n xuÊt - TiÕp thÞ - KÕ to¸n - Tµi chÝnh - Nh©n sù §øng trªn c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau ngêi ta chia m«i trêng kinh doanh quèc tÕ thµnh c¸c m«i trêng thµnh phÇn kh¸c nhau. NÕu nh×n vµo s¬ ®å trªn th× ta cã thÓ chia m«i trêng kinh doanh quèc tÕ thµnh hai m«i trêng chñ yÕu : M«i trêng bªn ngoµi va m«i trêng c¹nh tranh. a. M«i trêng bªn ngoµi : M«i trêng bªn ngoµi lµ tæng thÓ c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cña doanh nghiÖp mµ nã ¶nh hëng ®Õn sù thµnh c«ng trong doanh nghiÖp cña hä. V× lý do ®ã nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ diÔn ra trong khung c¶nh lín cña m«i trêng quèc tÕ, nh÷ng nhµ qu¶n lý cña hä ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc thùc tÕ vÒ nh÷ng khoa häc x· héi c¬ b¶n bao gåm : §Þa lý, lÞch sö, chÝnh trÞ, kinh tÕ, ph¸p lý, v¨n ho¸...  KiÕn thøc vÒ ®Þa lý lµ rÊt quan träng v× nã gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh vÞ trÝ, sè lîng, chÊt lîng nguån tµi nguyªn cña thÕ giíi vµ kh¶ n¨ng khai th¸c cña doanh nghiÖp. Do sù mÊt c©n ®èi trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån tµi nguyªn nªn viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô kh¸c nhau ph¶i ®îc thùc hiÖn ë c¸c n¬i kh¸c nhau trªn thÕ giíi. 15  HiÓu biÕt tèt vÒ kiÕn thøc lÞch sö cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý cã ®îc nh÷ng ghi phÐp hÖ thèng vµ c¸c viÖc ®¸nh gi¸ c¸c ý tëng, c¸c thÓ chÕ. Xem l¹i qu¸ khø c¸c nhµ kinh doanh quèc tÕ sÏ hiÓu râ h¬n c¸c chøc n¨ng cña ho¹t ®éng kinh doanh ë níc ngoµi trong hiÖn t¹i. Nh vËy lÞch sö chÝnh lµ sù tÝch luü nh÷ng kinh nghiÖm cña con ngêi, nã x¸c ®Þnh c¸ch sèng h«m nay cña chóng ta. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kü thuËt vµ tôc lÖ ®· më réng ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh.  KiÕn thøc chÝnh trÞ ®ang vµ sÏ ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi viÖc ®Þnh híng kinh doanh toµn cÇu. Khoa häc chÝnh trÞ m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc kinh doanh vµ chÝnh trÞ quèc gia. Nã còng gióp gi¶i thÝch nh÷ng mÉu h×nh vÒ c¸ch c xö cña ChÝnh phñ víi c¸c c«ng ty kinh doanh trong nh÷ng lÜnh vùc mµ lîi Ých cã thÓ m©u thuÉn. Sù l·nh ®¹o chÝnh trÞ ë mäi quèc gia xem xÐt ®Õn viÖc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp quèc tÕ ho¹t ®éng hay kh«ng ? vµ nÕu cã th× ho¹t ®éng thÕ nµo ?...  LuËt ph¸p trong níc vµ quèc tÕ x¸c ®Þnh c¸i mµ nhµ qu¶n lý c«ng ty ®îc hay kh«ng ®îc lµm :  ¶nh hëng cña c¸c c«ng ty quèc tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ cña níc mµ c«ng ty ho¹t ®éng vµ níc m×nh.  HÖ qu¶ cña chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mét níc ®èi víi c«ng ty kinh doanh quèc tÕ. Lý thuyÕt kinh tÕ còng gi¶i thÝch lý do mét níc l¹i trao ®æi s¶n phÈm vµ dÞch vô ®èi víi níc kh¸c. Lý do sù chuyÓn vèn vµ nh©n lùc tõ níc nµy sang níc kh¸c trong lóc ho¹t ®éng kinh doanh ®ang diÔn ra. T¹i sao ®ång tiÒn cña mét níc l¹i cã møc gi¸ nµo ®ã so víi ®ång tiÒn cña níc kh¸c. Kinh tÕ häc cung cÊp cho chóng ta mét c¸i nÒn t¶ng ®Ó hiÓu t¹i sao, ë ®©u vµ khi nµo mét quèc gia cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc dÞch vô rÎ h¬n mét níc kh¸c.  Qua nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸, c¸c nhµ qu¶n lý hiÓu râ h¬n gi¸ trÞ, th¸i ®é vµ niÒm tin cña con ngêi liªn hÖ ®Õn hä vµ môc tiªu cña hä. Nh vËy sÏ c¶i thiÖn ®îc kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ qu¶n lý trong khi ho¹t ®éng ë c¸c x· héi kh¸c nhau, am hiÓu 16 vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ cña c¸c quèc gia kh¸c nhau ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch s¶n phÈm cho phï hîp... b. M«i trêng c¹nh tranh. Mçi doanh nghiÖp vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®Òu cã m«i trêng c¹nh tranh kh¸c nhau, nã cã thÓ biÕn ®éng rÊt nhiÒu tõ níc nµy sang níc kh¸c. HÖ qña lµ mét sè doanh nghiÖp cã thÓ tËn dông nh÷ng c¬ héi ë níc ngoµi tèt h¬n nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c vµ mét vµi doanh nghiÖp gÆp ph¶i vÊn ®Ò c¹nh tranh quèc tÕ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi nh÷ng doanh nghiÖp chØ ho¹t ®éng ë thÞ trêng néi ®Þa. Nh÷ng d¹ng thÝch hîp nhÊt cho c¬ héi kinh doanh quèc tÕ nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu nã cã thÓ rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm, còng nh gi÷a c¸c quèc gia diÔn ra viÖc kinh doanh ë níc ngoµi. 2. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn m«i trêng kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp. 2.1. C¸c nh©n tè bªn ngoµi. 2.1.1. Nh©n tè luËt ph¸p. Mét trong nh÷ng bé phËn cña m«i trêng bªn ngoµi ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña doanh nghiÖp ®ã lµ hÖ thèng luËt ph¸p. V× vËy, ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ ®ßi hái nhµ qu¶n lý ph¶i quan t©m vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p : LuËt quèc tÕ vµ luËt cña tõng quèc gia mµ doanh nghiÖp ®ang vµ sÏ ho¹t ®éng, còng nh mèi quan hÖ luËt ph¸p tån t¹i gi÷a c¸c níc nµy còng nh gi÷a c¸c níc trong khu vùc kh¸c nhau. LuËt quèc tÕ vµ luËt cña tõng quèc gia còng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, luËt ph¸p qui ®Þnh vµ cho phÐp c¸c lÜnh vùc, nh÷ng ho¹t ®éng vµ nh÷ng h×nh thøc kinh doanh nµo mµ doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn kinh doanh vµ nh÷ng lÜnh vùc nµo, nh÷ng ho¹t ®éng nµo, nh÷ng h×nh thøc nµo, nh÷ng mÆt hµng nµo doanh nghiÖp kh«ng ®îc phÐp tiÕn 17 hµnh hoÆc ®îc phÐp tiÕn hµnh nhng cã h¹n chÕ ë quèc gia ®ã hay còng nh khu vùc ®ã nãi chung.  Mçi mét quèc gia cã mét hÖ thèng luËt ph¸p riªng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ, nã gåm luËt th¬ng m¹i (luËt xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô ...), luËt ®Çu t níc ngoµi, luËt thuÕ, ph¸p luËt ng©n hµng ... Gi÷a c¸c níc thêng tiÕn hµnh kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh, hiÖp íc vµ dÇn h×nh thµnh nªn luËt khu vùc vµ luËt quèc tÕ. Thùc tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua ®· chØ ra r»ng sù xuÊt hiÖn cña c¸c liªn minh kinh tÕ, liªn minh chÝnh trÞ, liªn minh thuÕ quan... ®· xuÊt hiÖn nh÷ng tho¶ thuËn míi, cã tÝnh chÊt song ph¬ng hoÆc ®a ph¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho kinh doanh bu«n b¸n trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng chØ trªn c¬ së n¾m ch¾c hÖ thèng luËt ph¸p cña tõng quèc gia vµ c¸c hiÖp ®Þnh gi÷a c¸c níc míi cho phÐp doanh nghiÖp ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong viÖc lùa chän quèc gia, khu vùc kinh doanh, h×nh thøc kinh doanh, mÆt hµng kinh doanh ... chñ yÕu nh»m t¨ng lîi nhuËn vµ h¹n chÕ rñi ro.  Ph¸p luËt cña mét quèc gia còng cã liªn hÖ vµ ¶nh hëng ®Õn t×nh h×nh kinh doanh gi÷a c¸c níc víi nhau. Trong ®iÒu kiÖn nµy buéc c¸c quèc gia ph¶i ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh cho thÝch øng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ph¶n øng linh ho¹t ®Ó ®¸p øng nhanh víi nh÷ng qui ®Þnh míi vÒ luËt ë c¸c quèc gia mµ m×nh ®ang ho¹t ®éng ë ®ã. 2.1.2. Nh©n tè chÝnh trÞ. Nh©n tè chÝnh trÞ ®· vµ sÏ tiÕp tôc ®ãng vai trß quan träng trong kinh doanh, ®Æc biÖt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. TÝnh æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia sÏ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong m«i trêng níc ngoµi. Kh«ng cã sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ th× sÏ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ x· héi. ChÝnh v× vËy, khi tham gia kinh doanh trªn thÞ trêng thÕ giíi, doanh nghiÖp ph¶i am hiÓu m«i trêng chÝnh trÞ ë c¸c quèc gia, ë c¸c níc trong khu vùc mµ doanh nghiÖp muèn ho¹t ®éng. Sù æn ®Þnh 18 chÝnh trÞ ®îc biÓu hiÖn ë chç : thÓ chÕ, quan ®iÓm chÝnh trÞ cã ®îc ®a sè nh©n d©n ®ång t×nh hay kh«ng, hÖ thèng chÝnh trÞ, ®Æc biÖt lµ ®¶ng cÇm quyÒn cã ®ñ uy tÝn vµ ®é tin cËy ®èi víi nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty ë trong vµ ngoµi níc hay kh«ng... 2.1.3. Nh©n tè kinh tÕ. Ho¹t ®éng trong m«i trêng kinh doanh quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp buéc ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ. C¸c kiÕn thøc vÒ kinh tÕ sÏ gióp c¸c nhµ qu¶n lý, kinh doanh x¸c ®Þnh ®îc : mét mÆt, nh÷ng ¶nh hëng cña doanh nghiÖp ®æi víi nÒn kinh tÕ níc chñ nhµ vµ níc së t¹i ; mÆt kh¸c, còng thÊy ®îc ¶nh hëng cña nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mét quèc gia ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.  TÝnh æn ®Þnh hay bÊt æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mét quèc gia nãi riªng, cña c¸c quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nãi chung cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng níc ngoµi. TÝnh æn ®Þnh vÒ kinh tÕ tríc hÕt vµ chñ yÕu lµ æn ®Þnh nÒn tµi chÝnh quèc gia, æn ®Þnh tiÒn tÖ, khèng chÕ l¹m ph¸t. §©y lµ c¸c vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp rÊt quan t©m vµ ¸i ng¹i v× nã liªn quan trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ë níc ngoµi.  Nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn sù ho¹t ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng lµ quyÒn tèi cao cña kh¸ch hµng. Theo P. Samuelson ®Êy lµ mét “«ng vua”, quyÒn tèi cao cña kh¸ch hµng lµ quyÒn tù do cña ngêi tiªu dïng, nã t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt th«ng qua sù lùa chän cña hä. 2.1.4. Nh©n tè v¨n ho¸. ViÖc bu«n b¸n, kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu ®îc ®iÒu chØnh bëi con ngêi. V× vËy, doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c sù kh¸c nhau gi÷a nh÷ng nhãm d©n téc vµ x· héi ®Ó dù ®o¸n, ®iÒu hµnh c¸c mèi quan hÖ vµ ho¹t ®éng cña m×nh. Sù kh¸c nhau vÒ con ngêi ®· lµm gia t¨ng nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nhau ë nhiÒu quèc gia 19 trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã buéc c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ kinh doanh ph¶i cã sù am hiÓu vÒ v¨n ho¸ cña níc së t¹i, v¨n ho¸ cña tõng khu vùc trªn thÕ giíi.  V¨n ho¸ ®îc hiÓu nh mét tæng thÓ phøc t¹p, bao gåm ng«n ng÷, niÒm tin, nghÖ thuËt, ®¹o ®øc, luËt ph¸p, phong tôc vµ tÊt c¶ c¸c kh¶ n¨ng kh¸c mµ con ngêi cã ®îc. V¨n ho¸ qui ®Þnh hµnh vi cña mçi con ngêi, th«ng qua mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi.  Do cã sù kh¸c nhau vÒ nÒn v¨n ho¸ ®ang tån t¹i gi÷a c¸c quèc gia, cho nªn c¸c nhµ kinh doanh ph¶i sím cã nh÷ng quyÕt ®Þnh cã hay kh«ng tham gia kinh doanh ë m«i trêng ®ã. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nµo ®ã tuú thuéc vµo sù chÊp nhËn cña doanh nghiÖp ®èi víi m«i trêng v¨n ho¸ níc ngoµi. Nh©n tè v¨n ho¸ næi bËt nhÊt lµ tËp qu¸n, lèi sèng, t«n gi¸o vµ ng«n ng÷. C¸c nh©n tè nµy ®îc coi lµ “hµng rµo ch¾n” c¸c ho¹t ®éng giao dÞch kinh doanh. Mçi quèc gia, thËm chÝ trong tõng vïng quèc gia, c¸c d©n téc kh¸c nhau cã tËp qu¸n (s¶n xuÊt, tiªu dïng, kinh doanh, giao tiÕp...), lèi sèng vµ ng«n ng÷ riªng, do ®ã c¸c nhµ kinh doanh cÇn ph¶i biÕt râ vµ hµnh ®éng cho phï hîp víi tõng hoµn c¶nh cña m«i trêng míi...  ThÞ hiÕu tËp qu¸n cña ngêi tiªu dïng cßn ¶nh hëng ®Õn nhu cÇu, v× mÆc dï hµng ho¸ cã chÊt lîng tèt nhng nÕu kh«ng ®îc ngêi tiªu dïng a chuéng th× còng khã ®îc hä chÊp nhËn. V× vËy, nÕu n¾m b¾t ®îc thÞ hiÕu, tËp qu¸n cña ngêi tiªu dïng th× doanh nghiÖp kinh doanh cã thÓ më réng khèi lîng cÇu mét c¸ch nhanh chãng. ChÝnh thÞ hiÕu vµ tËp qu¸n cña ngêi tiªu dïng mang ®Æc ®iÓm riªng cña tõng vïng, tõng ch©u lôc, tõng d©n téc vµ chÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè v¨n ho¸, lÞch sö, t«n gi¸o.  Ng«n ng÷ còng lµ mét yÕu tè quan träng trong nÒn v¨n ho¸ cña tõng quèc gia. Nã cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh mét ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó giao tiÕp trong qu¸ tr×nh kinh doanh quèc tÕ. §èi víi mét c«ng ty kinh doanh quèc tÕ, ho¹t ®éng kinh doanh muèn më réng, tríc hÕt ®ßi hái ph¶i hiÓu ®îc ng«n ng÷. 20  T«n gi¸o còng cã liªn quan vµ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng hµng ngµy cña c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc trong x· héi. Bëi vËy, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh quèc tÕ cÇn ph¶i hiÓu biÕt c¸c lo¹i t«n gi¸o vµ vai trß cña chóng trong x· héi, n¬i mµ doanh nghiÖp tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. T«n gi¸o cã thÓ ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng hµng ngµy cña con ngêi vµ do ®ã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh. Ch¼ng h¹n : ngµy nghØ, kú nghØ, lÔ kû niÖm... 2.1.5. Nh©n tè ®Þa lý. Mçi mét níc kh¸c nhau cã vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau, mçi níc hay mçi khu vùc cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vÒ mÆt nµy hay mÆt kh¸c. Tuy nhiªn còng cã níc cã vÞ trÝ ®Æc biÖt thuËn lîi, ch¼ng h¹n nh Singapore. Song hÇu nh mçi níc chØ cã mét sè mÆt lîi thÕ nµo ®ã. ChÝnh v× vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau cho nªn dÉn ®Õn cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, lîi thÕ t¬ng ®èi gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc trªn toµn thÕ giíi. Lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý cã thÓ lµ ®Þa t« chªnh lÖch, sù giµu cã hay nghÌo nµn vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®iÒu kiÖn khÝ hËu, sù ¶nh hëng cña thiªn tai... Bëi vËy, khi tham gia ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i n¾m ch¾c ®îc vÞ trÝ ®Þa lý cña tõng níc, tõng khu vùc mµ m×nh ®ang vµ sÏ ho¹t ®éng, ph¶i ph©n tÝch ®îc nguån tµi nguyªn, sù khai th¸c cïng víi kh¶ n¨ng khai th¸c cña tõng níc vµ tõng khu vùc. Tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch s¶n phÈm, h×nh thøc kinh doanh phï hîp víi tõng khu vùc ®Þa lý. 2.1.6. Nh©n tè lÞch sö. LÞch sö lµ qu¸ khø, nhng “ nÕu ai véi quªn ®i qu¸ khø th× ngêi ®ã sÏ ph¶i chÊp nhËn qu¸ khø mét lÇn n÷a”. LÞch sö cña mçi quèc gia kh¸c nhau lµ kh«ng gièng nhau, lÞch sö lµ sù tÝch luü nh÷ng kinh nghiÖm cña con ngêi, xem xÐt lÞch sö sÏ biÕt ®îc c¸c ý tëng kinh doanh, triÕt lý kinh doanh, thãi quen, tôc lÖ, sù trung thùc hay kh«ng trung thùc trong kinh doanh ... ®Ó tõ ®ã lùa chän ®îc c¸c quèc gia mµ doanh nghiÖp cã thÓ kinh doanh, ®Æt mèi quan hÖ l©u dµi hay t¹m thêi... 2.2. C¸c nh©n tè thuéc vÒ m«i trêng c¹nh tranh. 21 Sù kh¸c nhau truyÒn thèng gi÷a kinh doanh néi ®Þa vµ kinh doanh quèc tÕ lµ ë chç kinh doanh quèc tÕ thêng cã kho¶ng c¸ch ®Þa lý lín h¬n, xa h¬n. §iÒu ®ã lµm cho c«ng ty kinh doanh quèc tÕ lu«n gÆp ph¶i khã kh¨n h¬n, v× hä ph¶i chi phÝ nhiÒu h¬n cho ho¹t ®éng, khã kh¨n trong viÖc më réng c¸c h×nh thøc kinh doanh cña c«ng ty. Tuy nhiªn, ngµy nay do sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ hiÖn ®¹i cña th«ng tin vµ giao th«ng vËn t¶i ®· lµm cho nh÷ng khã kh¨n vÒ kho¶ng c¸ch vµ ®Þa lý bÞ gi¶m dÇn.  Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· gãp phÇn lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét c«ng ty. Sù can thiÖp vµ gióp ®ì nhiÒu hay Ýt cña chÝnh phñ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· thóc ®Èy hay c¶n trë ho¹t ®éng kinh doanh, ®ång thêi còng thóc ®Èy hay k×m h·m viÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ë doanh nghiÖp. ViÖc ¸p dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn sÏ gãp phÇn gióp doanh nghiÖp gi¶m bít nh÷ng rñi ro trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. Ngµy nay, víi bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, c¹nh tranh quèc tÕ ®ang tiÕp tôc më réng vµ ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn nµy, nhiÒu c«ng ty cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh ®îc nh÷ng c¬ héi kinh doanh ë níc ngoµi h¬n tríc ®©y. Sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nh÷ng xu hëng vËn ®éng chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· vµ ®ang thóc ®Èy hÇu hÕt c¸c c«ng ty lín cña nhiÒu quèc gia tham gia m¹nh mÏ vµo ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. §iÒu ®ã ®îc gi¶i thÝch bëi c¸c lý do sau ®©y :  C¸c s¶n phÈm míi ®ang ®îc quèc tÕ ho¸ mét c¸ch nhanh chãng.  C¸c c«ng ty kinh doanh trong níc còng buéc ph¶i ®èi ®Çu víi c¸c nhµ kinh doanh quèc tÕ.  C¸c c«ng ty cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh c¸c s¶n phÈm cña hä ë nhiÒu níc kh¸c nhau.  Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c«ng cô ®îc c¸c c«ng ty vµ c¸c nhµ kinh doanh sö dông réng r·i trong ph©n tÝch m«i trêng c¹nh tranh lµ m« h×nh cña Micheal 22 Porter. Theo «ng m«i trêng c¹nh tranh ®îc h×nh thµnh bëi nh÷ng nh©n tè chñ yÕu mµ «ng gäi lµ 5 lùc lîng c¹nh tranh trªn thÞ trêng c¹nh tranh. BÊt kú doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nµo còng ph¶i tÝnh to¸n c©n nh¾c tíi tríc khi cã nh÷ng quyÕt ®Þnh lùa chän ph¬ng híng, nhiÖm vô ph¸t triÓn cña m×nh. 5 lùc lîng c¹nh tranh c¬ b¶n ®ã lµ: 23