Tài liệu Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho hs thcs

Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 PHẦN MỞ ĐẦU A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Thực trạng của vấn đề Hiện nay các trường THCS đã và đang chú ý đến việc rèn kỹ năng sống cho học sinh thông qua các chương trình giáo dục lồng ghép, tích hợp trong các tiết dạy chính khóa của các môn học và thông qua các hoạt động ngoại khóa và các tiết học tập ngoài giờ trên lớp, Các tiết học và bộ môn giáo dục công dân ngày càng được quan tâm. Với yêu cầu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phải đảm bảo các yếu tố: Giúp học sinh ý thức được các giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội, giúp học sinh hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân mình; có hành vi, thói quen ứng xử có văn hóa, hiểu biết, chấp hành và tôn trọng pháp luật. Tình trạng thiếu kỹ năng sống đang khiến các em trong độ tuổi học THCS gặp nhiều lúng túng trong việc giải quyết các vấn đề của bản thân dẫn đến tình trạng thiếu tự tin, khủng hoảng về tâm lý và tinh thần. Chính vì nhiều học sinh, vì thiếu kỹ năng sống đã trở thành nạn nhân của những tệ nạn xã hội, thành những học sinh không ngoan, thành người con hư của gia đình, thậm chí còn dẫn đến vi phạm pháp luật ở tuổi vị thành niên. Đây là một vấn đề nhức nhối trong xã hội mà chưa có biện pháp nào tháo gỡ triệt để. 2. Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới. Thực hiện nhiệm vụ năm học với chủ đề kỷ cương - chất lượng việc giáo dục đào tạo học sinh trở thành con người toàn diện, với phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh là hết sức quan trọng, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp giáo dục đồng thời tạo nên thế hệ tương lai cho đất nước, với yêu cầu xã hội ngày càng phát triển mãnh mẽ cả về kinh tế và quan hệ xã hội. Thông qua việc làm, những giờ dạy môn GDCD trên lớp và những giờ hoạt động ngoại khóa của bản thân và của các đông nghiệp trong nhà trường, đề tài này nhằm đúc rút ra một số kinh nghiệm trong việc rèn kỹ năng sống cho học sinh tư đó đưa ra một số giải pháp mang tính khả thi trong việc rèn kỹ năng sống cho học sinh THCS. Giúp các em hình thành được những thái độ sống tích cực trong cuộc 1 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 sống, trong giao tiếp hàng ngày. Giúp các em hiểu được các quan hệ xã hội, giao tiếp giữa con người với con người, giữa con người với sự việc, giữa con người với những vấn đề dang xảy ra xung quanh các em. Đây chính là nội dung chính mà đề tài quan tâm. 3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Phạm vi nghiên cứu đề tài: Học sinh trong trường THCS Liên Nghĩa. B. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 1. Cơ sở lý luận và thực tiến a. Cơ sở lý luận. - Theo tổ chức Y tế thế giới kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực trong các tình huống xảy ra trong đời sống mỗi con người. Rèn kỹ năng sống là giúp cho mỗi cá nhân có thể ứng xử có hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức cuộc sống hằng ngày. - Theo UNICES thì cho rằng: Kỹ năng sống là khả năng tiếp cận với thay đổi và hình thành những hành vi mới, Tiếp cận này đã lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kỹ năng. - Có quan niệm cho rằng: Kỹ năng sống là năng lực ứng xử tích cực của mỗi người đối với tự nhiên, xã hội và chính mình; Là khả năng tâm lý xã hội của mỗi cá nhân trong các hành vi tích cực, để xử lý hiệu quả những đòi hỏi, thách thức cuộc sống. - Cũng có quan niệm coi kỹ năng sống là khả năng thực hiện một hành động hay hoạt động nào đó bằng cách lự chọn và vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm để hành động trong sự thực hiện mục đích, trong hoàn cảnh thực thế. Tóm lại: Những quan niệm nêu trên đều chứa một nội hàm: Kỹ năng sống là khả năng thực hiện hành động, hay hoạt động, là năng lực ứng xử tích cực trước những thách thức của đời sống và chỉ có được khi được rèn luyện, tích lũy kinh nghiệm và biết lựa chọn một cách hợp lý để giải quyết các vấn đề trong tự nhiên, trong xã hội và trong chính cá nhân con người. b. Cơ sở thực tiễn Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 2 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 - Xã hội ngày càng phát triển thế giới đang bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên của khoa học, công nghệ và những tiến bộ vượt bậc mang lại cho loài người những lợi ích hữu dụng. Nhưng cũng vì thế con người phải đối mặt với những thách thức to lớn tư môi trường thiên nhiên, xã hội và đặc biệt mối quan hệ xã hội giữa người với người. Với những thay đổi đó, xã hội nói chung, ngành giáo dục nói riêng đang tưng ngày phải đối mặt với những thách thức và cần phải có những thay đổi để phù hợp với những mục tiêu và hoàn cảnh mới, yêu cầu xã hội đòi hỏi phải đào tạo ra những con người có tri thức khoa học, vưa có kỹ năng làm việc, nhưng cũng phải có thái độ, hành vi tích cực trước những sự thay đôi của môi trường thiên nhiên, môi trường xã hội. Với những chuyển biến kinh tế, xã hội quá nhanh chóng đã hạn chế phần nào chức năng của gia đình với những giáo dục đạo đức truyền thống. Những biến đổi về kinh tế, xã hội đã đem lại cho lứa tuổi thiêu niên quá nhiều thử thách, phân vân trước sự lựa chon con đường phát triển bản thân. - Bước vào tuổi thiếu niên, trong độ tuổi đi học THCS các em bắt đầu muốn tự mình xem xét các sự việc, không muốn sự can thiệp của người khác, kể cả bố mẹ. Sự phát triển của “tự ý thức” đòi hỏi thiếu niên luôn muốn thoát khỏi mối quan hệ phụ thuộc trước kia để trở thành cá thể độc lập... Nhưng giữa những mong muốn mang tính chủ quan, cá nhân và những thách thức cuộc sống đôi lúc không có sự tương ứng nên các em rơi vào trạng thái có thái độ phản kháng bằng các hính thức như lì lợm, lạnh nhạt,... bất hợp tác thậm trí còn tỏ thái độ bất cần đời. - Thực tế cho thấy những năm gần đây tình trạng thanh thiếu niên, đặc biệt là các em ở độ tuổi trung học cơ sở, phạm pháp ngày càng gia tăng với các mức độ ngày càng nghiêm trọng. Với độ tuổi học sinh trung học cơ sở về mặt phát triển tâm, sinh lý các em dễ rơi vào tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật ảnh hưởng rất xấu cho môi trường học đường và xã hội. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, nhưng một trong những nguyên nhân chính là học sinh ngày càng thiếu kỹ năng sống cần thiết để hòa nhập với môi trường phát triển nhanh chóng. - Đã có nhiều trung tâm rèn kỹ năng sống cho học sinh được thành lập nhằm giúp các em học sinh tập trải nghiệm trong tình huống gia đình để hình thành một 3 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 số kỹ năng sống cho các em. Mặt khác ngành giáo dục và đào tạo đã và đang có những định hướng tích cực để đưa việc rèn kỹ năng sống vào giảng dạy trong tưng cấp học nhằm định hướng những giá trị và tạo lập hành vi phù hợp với tưng lứa tuổi. Chính vì thế việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường THCS là hết sức cần thiết và quan trọng và phải có hương đi đúng đắn. Đây là một lĩnh vực khoa học còn khá mới mẻ trong trường THCS đòi hỏi những người làm công tác giáo dục trong các nhà trường cần phải quan tâm chú ý để xây dựng , đào tạo thế hệ trẻ trở thành người “có đức, có tài”. 2. Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp a. Các biện pháp Thông qua những việc làm thiết thực cụ thể tác động đến học sinh cụ thể trong việc giúp các em về kỹ năng sống mà đúc rút kinh nghiệm đề xuất các giải pháp về rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS với mong muốn việc rèn kĩ năng sống cho học sinh ngày càng có hiệu quả tốt hơn đáp ứng được trong việc giáo dục toàn diện cho học sinh. Với mục đích nghiên cứu các nhóm kĩ năng: - Nhóm kĩ năng nhận thức: + Nhận thức bản thân. + Xác định điểm mạnh, điểm yếu cho bản thân. + Xây dựng kế hoạch cho bản thân. + Khắc phục khó khăn để đạt được mục tiêu. + Rèn kĩ năng tư duy tích cực và sáng tạo. - Nhóm kĩ năng xã hội: + Kĩ năng giao tiếp bằng ngôn ngữ. + Kĩ năng giao tiếp không lời. + Kĩ năng thuyết trình và nói trước đám đông. + Kĩ năng tư chối. + Kĩ năng diễn đạt cảm xúc và phản hồi. + Kĩ năng hợp tác. + Kĩ năng làm việc nhóm. Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 4 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 + Kĩ năng vận động và gây ảnh hưởng. + Kĩ năng ra quyết định. - Nhóm kĩ năng quản lí bản thân: + Kĩ năng làm chủ cảm xúc. + Kĩ năng vượt qua lo lắng, sợ hãi. + Kĩ năng khắc phục tức giận. + Kĩ năng quản lý thời gian, nghỉ ngơi tích cực, giải trí lành mạnh. Với sự chia nhóm các kĩ năng trên mà chúng ta đưa ra những giải pháp thiết thực phù hợp với thực tiễn, đặc điểm học sinh của tưng địa phương, mà tiến hành việc rèn kĩ năng sống cho các em mới đạt được kết quả cao. Rèn kĩ năng sống cho học sinh, đây là một vấn đề mới với thời gian thực hiện nghiên cứu đề tài không nhiều chắc chắn cần được bổ sung nhiều hơn nữa thì đề tài mới mang lại hiệu quả cao. b. Thời gian tiến hành : tư 1/9/2013 đến 1/3/2014 PHẦN NỘI DUNG A. MỤC TIÊU - Thấy được thực trạng kỹ năng sống của học sinh THCS Liên Nghĩa nói riêng và học sinh THCS Huyện Văn Giang nói chung. Tư đó, tìm ra một số giải pháp giúp học sinh có kỹ năng sống tốt hơn và trở thành con người linh hoạt, sáng tạo, có văn hóa. Biết xử lý các tình huống một cách đúng đắn, khoa học hợp với đạo lý người Việt Nam. - Giúp học sinh thích ứng với cuộc sống xã hội hiện tại, với những tác động của tự nhiên, xã hội. Thúc đẩy các em học sinh tham gia các hoạt động mang tính xã hội, phát huy nhân tố tích cực, hạn chế nhân tố tiêu cực, xây dựng môi trường sống thân thiện, tích cực ở trường lớp và địa phương. - Đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện; phù hợp với quan điểm giáo dục của UNESCO đó là: Học để biết; học để làm; học để tồn tại; học để chung sống. B. MÔ TẢ GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI. Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 5 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 1. Thuyết minh tính mới, tính sáng tạo. Ngay tư đầu năm học 2013 - 2014 ban giám hiệu nhà trường đã xác định việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trong trường học là hết sức quan trọng và cần thiết, đồng thời đã đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường công tác rèn kỹ năng sống cho học sinh nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, làm chuyển biến đạo đức học sinh giúp các em có nhận thức đúng về hành vi, ứng xử một cách khoa học hợp lý đưa chất lượng đạo đức học sinh một cách vững chắc. Ban giám hiệu nhà trường đã thống nhất thực hiện chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường thực hiện một số giải pháp sau để rèn kỹ năng sống cho học sinh. a. Giải pháp thứ nhất Nghiên cứu lí luận: thu thập những tài liệu liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu để nắm chắc cơ sở lí luận cho việc rèn kĩ năng sống đối với học sinh THCS về các mặt tâm lí, tình hình xã hội và sự thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi đối với học sinh THCS. Nghiên cứu thực tiễn tình hình địa phương xã Liên Nghĩa, việc rèn luyện kĩ năng sống học sinh THCS Liên Nghĩa trong các giờ học, giờ chơi, các buổi hoạt động ngoại khóa, đi thực tế, sinh hoạt ngoài giờ, tổ chức các trò chơi dân gian và các cuộc thi... để tìm ra các giải pháp tác động vào học sinh giúp các em hình thành các nhóm nhận thức. b. Giải pháp thứ hai: Điều tra kĩ năng sống của học sinh THCS Liên Nghĩa và một số học sinh của các trường THCS lân cận trong địa bàn Huyện Văn Giang - Bằng những câu hỏi trắc nghiệm về các hành vi và chỉ yêu cầu nhận thức đánh dấu các hành vi cho là đúng, sai thông qua đó giúp các em hình thành những kỹ năng tối thiểu trong nhận thức phạm trù đạo đức , tư đó hình thành cho các em những thói quen cần thiết hằng ngày như thói quen thực hiện nề nếp, chào hỏi, giúp bạn ...Việc làm này chúng ta có thể tiến hành ngay trong các tiết dạy trên lớp, giờ sinh hoạt lớp với các câu hỏi phù hợp, Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 6 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 - Bằng giao tiếp nói chuyện xem các em nhận thức các nhóm kĩ năng sống đã nêu ở trên. Tư đó tìm giải pháp thích hợp giúp các em có được kĩ năng sống tốt hơn. - Dùng phiếu điều tra để tổng hợp, đánh giá, so sánh việc xử lí các tình huống của học sinh THCS Liên Nghĩa. Tư đó phân ra các nhóm đối tượng và đưa ra giải pháp cho tưng nhóm một cách thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả rèn kĩ năng sống cho các nhóm đối tượng. c. Giải pháp thứ ba: Quan sát, tiếp xúc, giúp đỡ, tư vấn học sinh rèn ky năng sống Qua quá trình quan sát học sinh ngoại khóa ngoài giờ lên lớp, trong các tiết học đặc biệt giờ ra chơi và các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, các buổi giao lưu văn hóa, văn nghệ... giáo dục giới tính để tìm ra các kĩ năng sống còn thiếu hoặc chưa đầy đủ sai lệch của học sinh. Tư đó giúp các em điều chỉnh lại hành vi sửa chữa thói quen không tốt, giải quyết các tình huống nảy sinh một cách đúng đắn. Với phương pháp này các thầy, cô phải tạo ra được uy tín, tình cảm thân thiện với học sinh , tạo cho em niềm tin, và trở thành người tư vấn tin cậy của các em qua đó giúp các em khẳng định bản thân dám nghĩ, dám làm , dám đấu tranh với sai trái của các bạn và có kỹ năng chia sẻ niền vui, nỗi buồn , sự thành công của mình và của bạn. d. Giải pháp thứ tư: Trải nghiệm Tổ chức cho các em hoạt động cộng đồng, sinh hoạt và làm việc theo nhóm, đi thực tiễn tìm hiểu cuộc sống của người lao động để hình thành và rèn kĩ năng sống cho học sinh biết kết hợp trong làm việc, nhận thức đầy đủ về lao động, yêu quí người lao động. Tư đó có đạo đức tốt trong cộng đồng dân cư. Các em được trực tiếp tham gia các buổi lao động công ích, Vệ sinh trường lớp, thấy được ý nghĩa của việc mình làm cho lớp, cho khu dân cư tư đó hình thành cho các em kỹ năng lao động nhóm, sự cố gắng vươn lên hoàn thành công việc một cách có trách nhiệm với tập thể, với nhóm. Giúp các em có kỹ năng về làm việc, kỹ năng hợp tác làm việc, kỹ năng làm việc nhóm được nâng lên. Việc tổ chức cho học sinh trải nghiệm cuộc sống, về vùng nông thôn, thăm làng nghề đã tạo điều kiện 7 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 cho các em rèn kỹ năng về mặt xã hội. Với việc tổ chức cho học sinh các trò chơi, thăm quan, đi dã ngoại,thi thể dục thể thao trong nhà trường, trong đó các em được giữ vai trò chủ đạo đã giúp các em phát huy được tính tích cực , tự chủ, tự giác và phát biểu những ý kiến của riêng mình mà các em qua tâm. e. Giải pháp thứ năm: Tổ chức cho học sinh thực hành kĩ năng sống Thông qua các tiết học trên lớp với chương trình giáo dục trong nhà trường THCS tùy theo tưng môn, tưng bài mà tổ chức cho các em hoạt động ngay tại trong lớp, ngay trong tiết học giải quyết tình huống giúp các em tự nêu lên kĩ năng để xử lý các kiến thức trên lớp. Thông qua đó mà liên hệ các tình huống tương tự mà các em đã gặp ở cuộc sống hằng ngày. Qua việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong các tiết dạy, ý thức học tập của các em có chuyển biến rõ rệt. Kĩ năng ghi chép, đọc, phân tích, giải quyết kiến thức một cách chủ động, sáng tạo đã được phát triển. 2. Khả năng ứng dụng - Rèn kỹ năng sống cho học sinh thực sự có tác dụng tốt đến việc giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường không những giúp cho các em có được những kĩ năng ứng xử, giao tiếp mà còn tạo thành thói quen phân tích đánh giá tình hình, thói quen vươn lên xử lý tình huống một cách hợp lí. Khác với các phương pháp trước trong việc giáo dục đạo đức học sinh là khoảng cách giữa thầy và trò khi các em mắc lỗi thương các thầy, cô giáo hay dùng hình thức trách phạt, kỷ luật mà ít khi lắng nghe các em giải bày... Nay với việc chú trong rèn kỹ năng sống cho học sinh mà đòi hỏi cần có sự ân cần chỉ bảo, phân tích, nghe các em nói lên những suy nghĩ, dẫn đến việc làm chưa phù hợp với chuẩn đạo đức người học sinh. Việc giáo dục đạo đức, hình thành các kỹ năng sống tối thiểu của các em đã được lồng ghép trong các chương trình học tập, được tích hợp trong các bộ môn và còn được trải nghiệm qua thực tế cho nên gây được hứng thú cho các em trong việc tu dưỡng đạo đức, hướng thiện và nâng cao được năng lực học tập, sáng tạo. Tư đó, các em có nhận thức đúng đắn trong việc thực hiện nội qui, qui định của nhà trường và tự giác thực hiện. Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 8 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 - Đáp ứng được mục tiêu giáo dục toàn diện theo chương trình đào tạo của bộ giáo dục và đào tạo đó là giúp các em học để biết, học để làm, học để tồn tại và học để chung sống. Tăng cường được chất lượng giáo dục ở mọi lĩnh vực và khẳng định rằng mọi học sinh nhận thức được mục tiêu học tập, phấn đấu vươn lên nắm tri thức. Thúc đẩy được những hoạt động mang tính xã hội, phát huy được những nhân tố tích cực, hạn chế được những nhân tố tiêu cực đáp ứng tốt cho phong trào xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực tạo ra môi trường giáo dục lành mạnh, trong sạch trong nhà trường. - Qua việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh đã làm cho các em đổi mới phương pháp học tập của mình. Tư đó giúp các em có khả năng học tập tốt hơn, các tư duy hoạt động của các em được phát triển, các em biết lập luận, tự tin nắm kiến thức và giải quyết các tình huống trong học tập. - Thông qua sáng kiến kinh nghiệm rèn kỹ năng sống tính tự giác, tự quản của tập thể lớp, nhóm học sinh ngày càng tốt hơn, gắn bó với nhau, giúp nhau học tập, rèn luyện đạo đức trong nhà trường. 3. Thời gian áp dụng thử nghiệm: tư ngày 1/9/2013 đến hết ngày 1/3/2014 4. Lợi ích xã hội Qua nghiên cứu lí luận và thực tiễn về kĩ năng sống của học sinh THCS Liên Nghĩa mà đã đưa được ra các nhóm kĩ năng sống cần phải rèn luyện cho học sinh: - Nhóm kĩ năng nhận thức - Nhóm kĩ năng xã hội - Nhóm kĩ năng quản lí bản thân Trên cơ sở nắm bắt được tình hình học sinh với những thói quen không lành mạnh do địa bàn dân cư sinh sống. Thông qua các câu hỏi cho học sinh trả lời về nhận thức cách ứng xử trong gia đình, nề nếp của mỗi gia đình, thông qua cách phát ngôn cửa miệng, qua việc nói chuyện tiếp xúc thì thấy rằng ở địa phương thường hay nói bậy, chửi thề, nhiều gia đình mải việc làm ăn không có người lớn ở nhà cho nên dẫn đến việc các em phát ngôn tự do, trống không là rất lớn. Với việc đánh giá học sinh còn nhiều thiếu sót trong kỹ năng cư xử, sinh hoạt hàng ngày, 9 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 nhà trường đã tích cực chỉ đạo các đồng chí giáo viên trong toàn trường giáo dục học sinh thông qua các giờ lên lớp chính khóa lồng ghép các chương trình giáo dục ngoại khóa để giúp các em bỏ thói quen xấu, rèn kỹ năng ứng xử giao tiếp sao cho có văn hóa. Công việc này nhà trường đã tiến hành thường xuyên liên tục ở mọi nơi mọi lúc khi thấy các em có hành vi nói năng không phù hợp ở mọi nơi mọi lúc đều được các thầy cô nhắc nhở phân tích do đó học sinh đã ngoan hơn việc nói tục nói bậy được chấm dứt không còn hiện tượng chửi thề trong nhà trường. Thông qua các hoạt động ngoại khóa đi thực tế phù hợp với tâm sinh lý học sinh, qua việc sinh hoạt nhóm tập thể đã giúp các em nhận thức được bản thân tự đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu của mình và có hướng phấn đấu để sửa chữa, nhiều em đã tư học sinh trung bình trở thành học sinh khá, nhiều em tư mang tính tự kỷ đã dần dần hòa nhập được cộng đồng Một số học sinh chưa ngoan đã có ý thức tu dưỡng hơn. Thông qua sự giao việc cho các em, hình thành kỹ năng làm việc theo nhóm để tạo cơ hội cho các em khắc phục khó khăn làm việc đạt hiệu quả và đạt được mục tiêu của công việc. Thông qua những việc làm đó các em được trao đổi với bạn bè thầy cô được phát biểu ý kiến của mình, được đề đạt phương án giải quyết công việc mà khả năng tư duy của các em. Đối với học sinh THCS với tâm sinh lý đang phát triển sự nhận thức về xã hội còn nhiều vấn đề cần phải quan tâm để giúp các em hiểu thêm về xã hội nhà trường đã chú trọng vấn đề rèn kỹ năng giao tiếp bằng ngôn ngữ, lời nói và giao tiếp không lời bằng ánh mắt cử chỉ. Thông qua các hoạt động xã hội như: tham gia các phong trào “Xanh – Sạch – Đẹp”, chăm sóc di tích lịch sử, di tích văn hóa, các phong trào của khu dân cư như: vệ sinh đường phố, phong trào ba sạch, hay tiếp xúc với người lớn, với các cuộc hội thảo. Thông qua việc hoạt động ngoài giờ lên lớp các phong trào thi đua của đội của nhà trường, các trò chơi dân gian mà giúp các em có được kỹ năng thuyết trình nói trước đám đông. Bằng những trò chơi đối đáp nhanh trong các giờ sinh hoạt tập thể làm cho các em phải suy nghĩ vận động và phải ra quyết định, phải đồng ý hay không đồng ý, tư chối hay hợp tác một cách Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 10 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 nhanh nhẹn và dứt khoát. Thông qua sự phân công chịu trách nhiệm của trưởng nhóm của thành viên trong nhóm để các em thể hiện vai trò của bản thân. Qua việc chỉ đạo trong thực tiễn đã cho thấy rằng rèn kĩ năng sống cho học sinh cần phải đổi mới phương pháp dạy học một cách tích cực giúp học sinh phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và có khả năng tự học, tinh thần tự giác tư đó luôn có ý thức vận dụng kĩ năng, kiến thức vào các tình huống trong học tập cũng như trong thực tiễn. Tư đó các em biết cách khắc phục khó khăn, tạo được niềm vui và hứng thú trong học tập. Thông qua các cuộc trải nghiệm do nhà trường tổ chức giúp các em xử lí các tình huống trong cuộc sống, gắn bó, đoàn kết cùng nhau làm việc. Công tác giáo dục thể chất của nhà trường cũng hết sức quan trọng trong việc rèn kĩ năng sống cho bản thân. Việc thực hiện dạy thể dục trong nhà trường, tổ chức các trò chơi, các cuộc thi thể dục thể thao, học tập ngoại khóa đã có tác động mạnh mẽ đến việc hình thành các kĩ năng vận động khéo léo, kìm nén bản thân và ý tưởng vươn lên đạt được kết quả tốt hơn đồng thời hình thành cho các em kĩ năng quản lý thời gian biết cách thư giãn nghỉ ngơi phù hợp mang lại hiệu quả cao trong cuộc sống. Qua các hoạt động về thẩm mĩ, tổ chức học hát, học hát dân ca quan họ hay các cuộc thi vẽ sáng tác tranh theo các chủ để... đã giúp học sinh nhận thức đầy đủ về văn hóa bản sắc dân tộc, có lòng nêu cao tinh thần truyền thống, có ý thức giữ được bản sắc văn hóa Việt Nam. Việc hướng nghiệp nghề cho học sinh được các em hứng thú tìm hiểu nghề truyền thống của dân tộc. Kết hợp với việc trải nghiệm thăm các làng nghề truyền thống và thông qua chương trình hướng nghiệp nghề mà tạo cho em những ý tưởng, ước mơ cho tương lai. Tư đó hình thành bước đầu kĩ năng xây dựng kế hoạch cuộc đời và đặt mục tiêu phấn đấu, rèn luyện trong học tập cũng như tu dưỡng về mặt đạo đức. Nhà trường đã chú trọng tạo điều kiện thuận lợi để các em tham gia các hoạt động xã hội, cộng đồng. Tiếp cận với những hoạt động truyền thống lễ hội của địa phương để giáo dục ý thức truyền thống cách mạng và tính gắn bó cộng đồng hình thành nên nhân cách tương thân, tương ái hướng thiện. Biết thông cảm với hoản cảnh, điều kiện Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 11 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 của ngưởi khác. Đồng thời biết giúp đỡ những người gặp khó khăn một cách vui vẻ. 5. Kết quả thực hiện Trong năm học 2013 – 2014 dưới sự chỉ đạo của ban giám hiệu nhà trường, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh được sự chỉ đạo cụ thể thông qua các chương giáo dục tưng bộ môn, dạy tích hợp và các yêu cầu hoạt động xây dựng trường học thân thiện một cách đồng bộ đã tác động mạnh mẽ làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh. Việc rèn kĩ năng của học sinh đã động viên được các em tham gia trong các hoạt động, mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức với các bạn, các thầy cô và các thầy cô đã trở thành những người tư vấn, giải quyết giúp các em các khó khăn trong các ứng xử, va chạm trong xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho các em tự đánh giá được bản thân mình và biết kiềm chế bản thân có niềm tin trong cuộc sống. Các em được học tập trong các phòng học bộ môn, học ngoài trời giữa thiên nhiên đã giúp các em thấy tự tin hơn và có thể chủ động nhiều hơn trong cuộc sống hàng ngày. Thông qua chương trình rèn kĩ năng sống của tỉnh đoàn, qua cuộc nói chuyện về các hoàn cảnh đời sống thường ngày, sự trả lời tọa đàm ngay tạo sân trường với các câu hỏi gợi mở, những câu hỏi tình huống để cho các em xử lý sự việc, sự vật xảy ra và tư đó có tình cảm, thái độ biểu thị sự sẻ chia với các hoàn cảnh éo le mà cuộc vận động “vì ngưởi nghèo” đã được các em thể hiện một cách tích cực hiệu quả, giúp các bạn nghèo trong nhà trường có điều kiện học tập tốt hơn. Đáp ứng yêu cầu của ngành giáo dục đào tạo con người toàn diện cho xã hội, với việc chú trọng rèn kỹ năng sống cho học sinh theo ba nhóm kỹ năng: Kỹ năng về nhận thức, kỹ năng xã hội, kỹ năng quản lý bản thân, đã có tác dụng tích cực đến kỹ năng sống của học sinh và mang lại những kết quả khả quan tích cực: - Học sinh đã nhận thức tốt về mối quan hệ thầy trò, thầy giáo cô giáo là những người cho ta kiến thức, dạy ta cách làm người, học sinh phải luôn luôn tôn trọng, lễ phép. Khi giao tiếp các em đã biết thưa gửi, biết thể hiện các hành động tôn trong thầy cô giáo, lòng biết ơn công lao người dạy bảo mình mong cho mình Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 12 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 tiến bộ. Đồng thời nhiều em đã biết phê phán những hành vi không đúng đối với thầy cô giáo của các bạn khác. - Mối quan bạn bè cùng trường, cùng lớp các em đã hòa đồng hơn, gần gũi, thân thiện, đoàn kết, biết giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn, biết chia sẻ niềm vui với nhau, vui trước thành công của bạn, nhưng các em cũng đã mạnh dạn chỉ ra những khuyết điểm khi bạn mắc sai lầm. Các em đã biết kiềm chế, không gây gổ, không đánh nhau với bạn, không xúc phạm bạn. Đây là một thành công lớn của trường trong năm học 2013 - 2014 không có một vụ nào học sinh đánh nhau gây hậu quả nghiêm trọng ở trong hay ngoài nhà trường. - Qua việc chỉ đạo của ban giám hiệu với yêu cầu rèn kỹ năng học tập trên lớp và tự học tập năm chắc kiến thức đã giúp các em học sinh tự giác rèn ý thức học tập, ý thức tự học các em thấy được tầm quan trong trong việc nâng cao nhận thức và phải có thói quen tự học và tự giác học tập. Ý thức tự học khác nhau thì kết quả học tập cũng khác nhau. Nhiều học sinh trong nhà trường đã thể hiện được việc rèn luyện tính trung thực mà tư đó các thầy cô đã hiểu các em hơn và giúp các em ngày càng có kết quả học tập tốt hơn. Qua việc tiếp xúc trao đổi với thầy cô nhiều em đã trở nên cần cù, chịu khó hơn và có chuyển biến tốt trong ý thức học tập, vươn lên. - Với các nhóm giải pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh đã tác động đến tâm lý các em giúp các em biết lắng nghe. Đứng trước một việc định làm các em đã biết suy nghĩ cân nhắc trước khi hành động. Đứng trước một tình huống các em đã biết suy nghĩ để giải quyết, ứng xử hợp lý, thể hiện được bản lĩnh cá nhân. Trong sinh hoạt tập thể, sinh hoạt nhóm đã có ý thức trách nhiệm, phối kết hợp với thành viên để hoàn thành công việc tốt hơn. Qua việc chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường thực hiện bốn giải pháp để tập trung rèn ba nhóm kỹ năng sống trong năm học 2013 - 2014 công tác giáo dục học sinh trong nhà trường đã đạt được những kết quả đáng mưng. So với đầu năm học : Các em học sinh ngoan hơn, biết chào hỏi, lễ phép hơn, các vụ việc mâu thuẫn dẫn đến đánh, chửi nhau không còn, một số học sinh của đầu năm học cho là khó giáo dục thì đến bây giờ đã có nhiều chuyển biến tốt về đạo đức, học sinh đã 13 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 mạnh dạn hơn đã có chính kiến của bản thân trong việc học tập, phát biểu ý kiến... Tính tự chủ, làm chủ bản thân tốt hơn... Các em đã biết nhận thức đúng thế nào là hành vi sai, hành vi đúng, các em đã biết giao tiếp xã hội tốt hơn: Nhặt được của rơi trả lại người mất, đã biết chung tay ủng hộ bạn có hoàn cảnh khó khăn, đã biết bảo vệ tài sản của nhà trường cũng như giữ gìn vệ sinh môi trường sống trong nhà trường và lớp học. Các em đã biết kiềm chế bản thân, không vi phạm nội quy của lớp, của trường, không gây gổ đánh nhau,,,, Chính vì vậy các thầy, cô giáo không những phải làm tốt công tác chuyên môn mà còn cần chú ý đến các hành vi của các em để giúp cho các em có kỹ năng sống tốt hơn . Bảng so sánh, đối chiếu. 1. Chưa áp dụng đề tài (tháng 9/2013) Tổng số HS 591 Kỹ năng nhận thức Số HS 259 % 43,8 Kỹ năng xã hội Số HS 202 % 34,2 Kỹ năng quản lí bản thân Số HS % 255 43,1 2. Khi áp dụng đề tài ( cuối tháng 2/2014) Tổng số HS 588 Kỹ năng nhận thức Số HS 466 % 79,3 Kỹ năng xã hội Số HS 405 % 68,9 Kỹ năng quản lí bản thân Số HS % 458 77,9 PHẦN KẾT LUẬN Năm học 2013 - 2014 với chủ đề “ giữ vững kỷ cương - Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện”, tiếp tục thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, đổi mới phương pháp giáo dục với nhận thức đầy đủ về nhiệm vụ năm học, tập thể giáo viên trường THCS Liên Nghĩa – Huyện Văn Giang đã không ngưng cố gắng học hỏi rèn luyện bản thân, tu dưỡng đạo đức nhà giáo, nâng cao trình độ chuyên môn đồng thời đã chú trọng trong công tác rèn kỹ năng sống cho học sinh để đảm bảo cho việc hoàn thành tốt kế hoạch năm học. Sau một năm nghiên cứu,chỉ đạo và thực hiện việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trường THCS Liên Nghĩa bản thân có một số nhận định sau: Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 14 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 1. Nhận định bao quát toàn bộ Trong nhà trường THCS cần nhận thức đầy đủ về việc rèn kỹ năng sống cho học sinh nó có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thực hiện chương trình giáo dục của Bộ giáo dục thông qua việc dạy tích hợp giáo dục công dân trong các bộ môn, các tiết học, nhằm hình thành cho các em học sinh những hành vi đạo đức trong sáng, lễ phép , biết phân biệt đúng sai, biết cư xử trong sinh hoạt trong và ngoài nhà trường, có tư duy linh hoạt, phong thái tự tin khi hòa nhập cộng đồng... Biết yêu thương và có trách nhiệm hơn đối với người xung quanh và với chính bản thân. Muốn làm tốt được việc rèn kỹ năng sống cho học sinh đòi hỏi các thầy cô giáo cần phản nghiên cứu và đưa ra được các nhóm giải pháp thích hợp với tưng vùng, tưng trường phù hợp với đặc tính sinh hoạt của nhân dân, học sinh ở nơi đó. Trong đề tài này với năm nhóm giải pháp: - Nghiên cứu lý luận, nghiên cứu thực tiễn về kỹ năng sống của học sinh THCS nói chung và học sinh THCS Liên Nghĩa – Huyện Văn Giang nói riêng. - Điều tra thực tế kỹ năng sống của học sinh Liên Nghĩa. - Quan sát, tư vấn gúp đỡ hình thành, củng cố kỹ năng sống cho học sinh - Tổ chức cho họ sinh trải nghiệm các kỹ năng sông. -Tổ chức cho học sinh thực hành kỹ năng sống. Tư đó tập trung rèn kỹ năng sống cho học sinh theo ba nhóm kỹ năng: - Nhóm kĩ năng nhận thức - Nhóm kĩ năng xã hội - Nhóm kĩ năng quản lí bản thân Theo phương pháp tưng “bước nhỏ” không vội vàng nhưng cần chú ý đến tâm lý lứa tuổi học sinh để đạt được hiệu quả cao nhất. Đồng thời khi giúp đỡ học sinh trong việc thực hành rèn kỹ năng sống chúng ta cần lắng nghe ý kiến của học sinh. Việc rèn kỹ năng sống cho học sinh phải thường xuyên diễn ra trong các tiết học chính khóa, ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp, có thể nói ở bất cứ đâu khi có điều kiện, khi có tình huống chúng ta cũng cần phải quan tâm. 2. Những triển vọng trong việc sử dụng và phát triển giải pháp. Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 15 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 - Đối với các thầy giáo, cô giáo: Ý thức tự giác nâng cao trình độ, tay nghề, đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên đáp ứng yêu cầu của ngành cao hơn. Việc sử dụng các kênh thông tin, các thiết bị, phương tiện dạy học đã được sử dụng tốt hơn, các ứng dung công nghệ thông tin: giáo án điện tử, sử dụng kênh hình cho việc giảng dạy được nâng lên và có hiệu quả trong việc giảng dạy, truyền thụ kiến thức. Thông qua việc dạy tích hợp giáo dục công dân, rèn kỹ năng sống qua các bộ môn được các thầy cô chú trọng và thực hiện nghiêm túc. Thông qua các giải pháp để rèn các nhóm kỹ năng sống mà thầy cô gần gũi học sinh hiểu được hoàn cảnh các em, tư đó có những biện pháp giáo dục đạo đức học sinh tốt hơn. - Đối với học sinh: Các em đã bổ sung cho bản thân được các kỹ năng sống tối thiểu mà trước đây các em không để ý tới như các xưng hô, lễ phép với thầy cô, với khách, với người lớn tuổi; các em biết ứng xử thân thiện hơn trong mọi tình huống, đã biết kiềm chế bản thân, biết làm việc theo nhóm, bước đầu có kỹ năng về hoạt động xã hội. Các em đã biết giữ gìn sức khỏe, có ý thức bảo vệ bản thân. Thông qua việc rèn kỹ năng sống các em đã có ý thức tốt hơn trong học tập trên lớp và ý thức tự học của các em có tiến bộ rõ nét. Các em đã thể hiện được bản thân dám đấu tranh với thói hư tật xấu và mạnh dạn lên án thói hư tật xấu, biết phân biệt đúng sai và dám chịu trách nhiệm việc mình làm. - Đối phụ huynh học sinh: Đã được nhà trường tư vấn về kỹ năng sống theo lứa tuổi học sinh tư đó đã có nhận thức đầy đủ, quan tâm đến chuyện học tâp, rèn luyện của con em mình. Đồng thời đã ôn hòa hơn khi con em mắc lỗi và có cách dạy bảo khoa học hơn, giảm được các trận đòn lên học sinh khi các em mắc khuyết điểm. Đã có lý lẽ phân tích cho con nhiều hơn để trẻ thấy được lỗi đã mắc và hướng phấn đấu vươn lên. Giúp cho học sinh có được kỹ năng sống tốt hơn là việc làm không thể thiếu được của các thầy, cô giáo mà nó còn thể hiện lương tâm trách nhiệm của các nhà giáo. Sau một năm học chỉ đạo, thực hiện đề tài trong nhà trường THCS Liên Nghĩa, Huyện Văn Giang đã mang lại nhiều kết quả thiết thực cho nhà trường; không còn hiện tượng học sinh bất hòa, gây gổ đánh nhau, không còn học sinh 16 Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 mang quà vào lớp học, không có học sinh trốn học, nghỉ học không lý do, việc thực hiện đồng phục, mang khăn quàng được các em thực hiện tự giác, ý thức trách nhiệm và sự cố gắng hoàn thành công việc được giao của các em được nâng lên rõ rệt... Ý thức học tập, tự học tập đã có nhiều chuyển biến tích cực. Phong trào “xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực” được củng cố và phát triển. Có thể nói thông qua việc quan tâm giúp đỡ học sinh rèn các kỹ năng sống đã góp phần tích cực trong việc hoàn thành nhiệm vụ năm học và có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục toàn diện của nhà trường. Rèn kỹ năng sống cho học sinh là trách nhiệm của các thầy giáo, cô giáo, hãy bắt đầu tư kỹ năng đơn giản, với “các bước đi nhỏ” kỹ năng sống của các em dần thay đổi bổ sung, điều chỉnh các kỹ năng sống đã có trong con người các em. Hãy quan tâm đến các em tư những điều nhỏ nhất chắc chắn chúng ta có được những thành công không nhỏ trong công giáo dục. 3. Đề xuất, kiến nghị. - Đối với cấp quản lý cần mở các chuyên đề bồi dưỡng cho giáo viên những phương pháp, kiến thức để thực hiện rèn kỹ năng sống cho học sinh. Những chuyên đề dạy tích hợp trong các bộ môn, cách áp dụng vận dung dạy kỹ năng sống trong các tiết học. - Đối với quản lý cấp trường cần có kế hoạch chỉ đạo việc rèn kỹ năng sống cho học sinh phù hợp với đặc điểm học sinh của nhà trường và phù hợp với điều kiện của địa phương. - Đối với các thầy, cô giao cần quan tâm thực hiên tưng “bước nhỏ” chú ý giúp đỡ, rèn kỹ năng sống cho học sinh tư những kỹ năng tối thiểu trong cuộc sống hàng ngày đến các quy định, ứng xử, xử lý tình huống ở mọi nơi mọi lúc khi tiếp xúc với học sinh, gần gũi với các em và thể hiện đúng lương tâm trách nhiệm người thầy, coi học sinh là con, em của mình để giúp các em có những kỹ năng phù hợp chuẩn đạo đức học sinh. Cam kết của người viết Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 17 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 Tôi xin cam kết kinh nghiệm trên là của bản thân tôi tự rút ra được trong quá trình giảng dạy môn GDCD và những tiết hoạt động ngoại khóa trong trường THCS Liên Nghĩa. Liên Nghĩa, ngày 10 tháng 3 năm 2014 NGƯỜI VIẾT Hà Thúy Vân PHỤ LỤC Tài liệu tham khảo: - Kỹ năng quản lý lớp học có hiệu quả-NXB Đại học QG Hà Nội - Phương pháp dạy học và đánh giá kết quả giáo dục học sinh khó khăn về học cấp THCS-NXB Giáo dục Việt Nam. - Đổi mới phương pháp công tác đánh giá về kết quả học tập của học sinh cấp học THCS-NXB Giáo dục Việt Nam. - Phương pháp dạy tích hợp bộ môn đạo đức trong trường trung học-NXB Đại Học QG Hà Nội - Giáo dục gia trị sống và kỹ năng sống cho học sinh THCS-NXB Đại học QG Hà Nội - Tài liệu giáo dục giới tính : Cẩm nang nữ sinh THCS-NXB Giáo dục Việt Nam Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 18 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 - Hướng dẫn và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS- NXB Giáo dục Việt Nam - Tâm lý lứa tuổi học sinh- NXB Đại học QG Hà Nội Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 19 Hà Thúy Vân – THCS Liên Nghĩa Năm học 2013 – 2014 Tranh ảnh minh họa: Học sinh trường THCS Liên Nghĩa báo công tại Đài tưởng niệm anh hùng liệt sĩ huyện Văn Giang. MỤC LỤC Một số kinh nghiệm trong việc rèn kĩ năng sống cho học sinh THCS 20