Tài liệu Một số giải pháp quản lý trường trung học phổ thông bán công vùng nông thôn thành phố hải phòng luận văn ths. giáo dục học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SƯ PHẠM NGUYỄN ĐÌNH MINH Một số giải pháp quản lý trường trung học phổ thông bán công vùng nông thôn thành phố Hải Phòng LUẬN VĂN THẠC SỸ Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Quốc Chí Hà nội - 2004 MỤC LỤC Phần 1 : PHẦN MỞ ĐẦU Phần 2 : NỘI DUNG CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục. 1.2. Nhà trường, các loại hình nhà trường trong hệ thống GD QD. 1.3. Quản lý nhà trường, Quản lý trường phổ thông. CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ QUẢN LÝ TRƢỜNG THPTBC VÙNG NÔNG THÔN - HẢI PHÕNG. 2.1. Khái quát về vị trí địa lý, tình hình KT- XH và dân số của vùng nông thôn Hải Phòng trong mối quan hệ với toàn TP. 2.2. Khái quát chung về sự nghiệp giáo dục - đào tạo của thành phố Hải Phòng và cấp THPT nói riêng. 2.3. Thực trạng vấn đề quản lý trường THPT BC vùng nông thôn thành phố Hải Phòng. 2.4. Phân tích nguyên nhân một số mặt, thuận lợi bất cập, khó khăn trong việc hoàn thiện QL trường THPTBC vùng nông thôn HP . 2.4.1. Nguyên nhân một số mặt tích cực, thuận lợi trong vấn đề quản lý trường THPTBC vùng nông thôn. 2.4.2. Phân tích nguyên nhân sự bất cập, khó khăn trong vấn đề quản lý trường THPTBC vùng nông thôn. CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ TRƢỜNG THPT BC VÙNG NÔNG THÔN - THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG. 3.1. Một số định hướng phát triển giáo dục, giáo dục THPT, THPT bán công . 3.2. Một số giải pháp quản lý trường THPTBC Vùng nông thôn - thành phố Hải Phòng. 3.2.1. Xây dựng khung pháp chế phù hợp, vận dụng cụ thể cho từng địa phương chú ý vùng nông thôn. 3.2.2. Xác định rõ chức năng, quyền lợi của một số nhân tố chủ đạo trong công tác quản lý trường THPTBC. 3.2.3. Tổ chức quản lý nguồn lực tài chính - CSVC. 3.2.4 Hoàn thiện quá trình giáo dục - đào tạo. 3.2.5. Coi trọng vai trò phối hợp quản lý của đoàn thể CT -XH trong nhà trường, Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ. 3.2.6. Đổi mới XHHSNGD nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng các nguồn lực xã hội. 3.3. Kiểm chứng về tính cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp. Phần 3 : KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ  Kết luận.  Khuyến nghị. Trang 4 8 8 11 16 18 18 22 24 33 33 38 50 51 53 53 55 58 68 90 93 96 98 98 100 2 CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT BCH TW Bộ GD-ĐT BHXH BHYT CNH-HĐH CĐ&ĐH CSVC CHXHCN CSVN CMHS CNV ĐTBD GD HĐQT HP HN KHKT KT-XH KHCN NXB PGS PTBC PTCL PC PTDL QĐ QLGD QL SGK Sở GD-ĐT THCS THPT THPTNCL THPT DL TTGDHNDN THCN THPTBC TP UBND Ban chấp hành trung ương Bộ Giáo dục - đào tạo Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm y tế Công nghiệp hóa- hiện đại hóa Cao đẳng và đại học. Cơ sở vật chất Cộng hoà xã hội chủ nghiã Cộng sản Việt Nam Cha mẹ học sinh Công nhân viên Đào tạo bồi dưỡng Giáo dục Hội đồng quản trị Hải Phòng Hà Nội Khoa học kỹ thuật Kinh tế xã hội. Khoa học công nghệ Nhà xuất bản Phó giáo sư Phổ thông bán công Phổ thông công lập Phổ cập Phổ thông dân lập Quyết định. Quản lý giáo dục Quản lý Sách giáo khoa Sở Giáo dục- đào tạo Trung học cơ sở Trung học phổ thông Trung học phổ thông ngoài công lập Trung học phổ thông dân lập Trung tâm giáo dục hướng ngiệp dạy nghề. Trung học chuyên nghiệp Trung học phổ thông bán công Thành phố Uỷ ban nhân dân 3 XHHSNGD XHCN Xã hội hóa sự nghiệp giáo dục Xã hội chủ nghĩa Phần 1 : PHẦN MỞ ĐẦU 1- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Phát triển trường ngoài công lập là một trong những con đường thực hiện chủ trương xã hội hoá và dân chủ hoá giáo dục . Đó cũng là vấn đề chỉ đạo trong Nghị quyết Trung ương 2 của BCH TW Đảng khoá VIII và Nghị quyết 90/CP của Chính phủ. Luật Giáo dục đã được Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam thông qua ngày 02/12/1998 đã khẳng định “Hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm các loại hình trường: công lập, bán công, dân lập, tư thục cùng chịu sự quản lý Nhà nước của các cơ quan quản lý giáo dục theo sự phân công, phân cấp của Chính phủ” [27-34] . Như vậy, hệ thống nhà trường nói chung và hệ thống các trường ngoài công lập nói riêng đều phải đảm bảo thực hiện nhiệm vụ và có quyền hạn được quy định trong luật giáo dục. Và sự phát triển các trường ngoài công lập cũng cần được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội ở từng khu vực. 1.2. Hải Phòng - thành phố đang có nhiều chuyển biến về kinh tế, xã hội, Thành uỷ Hải Phòng đã có Nghị quyết 04 triển khai nội dung Nghị quyết TW 2 khoá VIII đặc biệt chú trọng việc “đa dạng hoá các loại hình trường lớp” cho nên nhiều trường ngoài công lập đã sớm được thành lập so với nhiều địa phương khác trên toàn quốc. Động cơ và nhu cầu học tập của thanh niên đã tạo ra sức ép lớn cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân của Thành phố và Vùng nông thôn làm cho các trường công lập không còn đủ khả năng đáp ứng nhu cầu học tập xã hội. Năm học 2001 - 2002 thành phố có 60.476 học sinh THPT trong đó có 19.087 học sinh đang học ở các trường THPT NCL, chiếm tỉ lệ 31,56%. Hệ thống các trường THPT ngoài công lập đã góp phần không nhỏ trong việc giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực cho thành phố và ổn định trật tự xã hội. 1.3. Tuy nhiên, một số trường ngoài công lập ở thành phố Hải Phòng còn bộc lộ nhiều bất cập. Đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu và chưa đồng bộ; 4 chế độ chính sách đối với các trường ngoài công lập chưa tạo được sức hút đối với các giáo viên có năng lực, trình độ cao ; Việc quản lý chất lượng dạy của đội ngũ giáo viên thỉnh giảng còn chưa có hiệu quả, số giáo viên cơ hữu không đáng kể cho nên các hoạt động chuyên môn gặp nhiều khó khăn. Chất lượng giáo dục toàn diện ở các trường ngoài công lập nói chung so với các trường công lập còn có khoảng cách chênh lệch, trong khi đó hệ thống giáo dục quốc dân là một thể thống nhất theo tiêu chuẩn đã được thể chế hoá bằng các quy chế. Vì vậy vấn đề quản lý có hiệu quả các trường ngoài công lập ở TP Hải Phòng (trong đó có trường THPTBC ) là vấn đề bức xúc cần được nghiên cứu . 1.4. Việc thực hiện đầu tư cho trường THPTBC ở Hải Phòng chưa bình đẳng giữa các trường THPTBC với nhau và giữa THPT với THPTBC, chưa sát hợp với đặc điểm từng vùng và còn có những bất cập so với Quy chế về loại hình THPTBC của Bộ GD&ĐT ban hành năm 2001. 1.5. Việc phát triển loại hình trường THPT NCL (trong đó có trường THPTBC) được Bộ GD&ĐT khẳng định "Phát triển trường bán công, dân lập là chủ trương lâu dài có tính chiến lược chứ không phải là một giải pháp tình thế ". Như vậy sự tồn tại của loại hình này là tất yếu xét theo quan điểm chiến lược giáo dục và trên thực tiễn. Vấn đề đặt ra là phải có những giải pháp để loại hình trường này ở vùng nông thôn Hải Phòng phát huy hiệu quả GD&ĐT thì cần có những giải pháp hữu hiệu so với thực trạng hiện nay. Hiện đã có một số đề tài nghiên cứu về loại hình trường THPT Dân lập ở Hải Phòng như đề tài của Thạc sỹ Nguyễn Thị Mai, Đặng Tuấn Hùng... song chưa có đề tài nào đề cập đến loại hình trường THPT BC nói chung và THPT BC ở vùng nông thôn nói riêng. Xuất phát từ đây chúng tôi lựa chọn đề tài MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ TRƯỜNG THPTBC VÙNG NÔNG THÔN THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG 2- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU. 5 Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp quản lý trường THPT BC ở Vùng nông thôn thành phố Hải Phòng phù hợp với sự phát triển chung của ngành Giáo dục- Đào tạo, và điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của địa phương. 3- NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU - Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài. - Tìm hiểu thực trạng trường THPT vùng nông thôn - đối chiếu với loại hình trường một số thành phố lớn trong cả nước (chủ yếu ở TP Hải Phòng). - Đề xuất một số giải pháp quản lý trường THP BC vùng nông thôn thành phố Hải Phòng. 4- GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Trường THPTBC vùng nông thôn thành phố Hải Phòng sẽ phát triển, và tự khẳng định uy tín trong hệ thống giáo dục quốc dân, nếu thực hiện một số giải pháp quản lý có tính đồng bộ và khả thi phù hợp với điều kiện chính trịkinh tế- xã hội của địa phương và thành phố Hải Phòng. Kết quả nghiên cứu này có thể ứng dụng cho các trường bán công có điều kiện tương tự như THPTBC vùng nông thôn thành phố Hải Phòng. 5- KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 5.1.- KHÁCH THỂ: Quản lý trường THPT BC . 5.2.- ĐỐI TƯỢNG: Quản lý trường THPTBC vùng nông thôn- HP. 6- PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu một số văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam; nghiên cứu tài liệu: sách báo, tạp chí, giáo trình, một số công trình khoa học và một số vấn đề có liên quan đến đề tài. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn gồm : + Phương pháp quan sát: Phương pháp này được thể hiện bằng cách tiếp cận xem xét thu thập dữ liệu từ hoạt động thực tế của công tác quản lý trường THPTBC ở Hải Phòng nói chung và khu vực nông thôn Hải Phòng nói riêng. + Phương pháp điều tra: Xây dựng các phiếu điều tra, bằng hệ thống câu hỏi để khảo sát các đối tượng cán bộ quản lí, giáo viên , học sinh THPT, cha mẹ học sinh và cộng đồng. 6 + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết các kinh nghiệm tổ chức phối hợp hoạt động của các trường, các địa phương có những biện pháp quản lý tốt hoạt động của nhà trường THPTBC. Nhóm phương pháp xử lý thông tin gồm: Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình tiến hành luận văn chúng tôi thường xuyên xin ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, tác giả có thể điều chỉnh các nhận định, đề xuất. + Sử dụng thống kê toán học. + Mô hình hoá, sử dụng phần mềm tin học. Các phương pháp này được sử dụng trong quá trình xử lí các thông tin, xử lí các kết quả điều tra, kết quả khảo nghiệm. Phương pháp khảo nghiệm : khảo nghiệm để minh chứng tính khả thi của các giải pháp được đưa ra trong luận văn . 7- PHẠM VI NGHIÊN CỨU. - Giới hạn thời gian nghiên cứu từ năm 1997 đến nay - Giới hạn không gian: chủ yếu ở vùng nông thôn và khối THPTBC trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Để làm sáng tỏ thêm vấn đề, tác giả có nghiên cứu thực tiễn ở một số trường THPTBC thuộc các thành phố lớn như Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng... và tham khảo tài liệu viết về loại hình trường ngoài công lập ở các thành phố này. - Giới hạn nội dung: Một số giải pháp quản lý trường THPT BC ở vùng nông thôn thành phố Hải Phòng. 8- KẾ HOẠCH VÀ TIẾN ĐỘ NGHIÊN CỨU - Lập đề cương nghiên cứu - quý I/ 2004. Khảo sát thực tiễn và lấy tư liệu - Quý I/ 2004. Bảo vệ đề cương - quý II/ 2004. Viết sơ thảo luận văn, lấy ý kiến chuyên gia và thực tiễn - quý II/2004. Hoàn thiện luận văn vào quý III (9/2004). Chuẩn bị bảo vệ luận văn vào tháng IV (12/ 2004). 9- CẤU TRÖC CỦA LUẬN VĂN Luận văn này gồm phần mở đầu, phần nội dung, kết luận và khuyến nghị 7 - Phần mở đầu : Đề cập đến một số vấn đề chung của đề tài. - Phần nội dung: Được cấu tạo thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu. Chương 2: Thực trạng vấn đề QL trường THPT BC vùng nông thôn - HP. Chương 3: Một số giải pháp quản lí trường THPT BC vùng nông thôn HP. - Phần Kết luận và khuyến nghị. Cuối luận văn có ghi danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Phần 2 : NỘI DUNG CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. KHÁI NIỆM QUẢN LÝ, QUẢN LÝ GIÁO DỤC 1.1.1. KHÁI NIỆM QUẢN LÝ Từ khi xã hội loài người xuất hiện, bắt đầu hình thành các nhóm người, để thực hiện các mục tiêu mà họ không thể đạt được với tư cách là những cá nhân riêng lẻ, thì quản lý xuất hiện như một yếu tố cần thiết để phối hợp những nỗ lực cá nhân hướng tới những mục tiêu chung. Xã hội ngày càng phát triển, quản lý càng có vai trò quan trọng trong việc điều khiển các hoạt động của xã hội, qua nhiều phương thức sản xuất khác nhau về trình độ tổ chức, điều hành quản lý ngày càng cao khiến năng suất lao động ngày càng tiến bộ trong mọi lĩnh vực của đời sống con người nói chung và trong lĩnh vực giáo dục đào tạo nói riêng. Có thể nói rằng, quản lý là một yếu tố cấu thành sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Quản lý là thuộc tính bất biến nội tại của mọi quá trình lao động xã hội [21, tr. 25]. Marx đã viết: “Bất cứ lao động xã hội hay cộng đồng trực tiếp nào được thực hiện ở quy mô tương đối lớn đều cần một chừng mực nhất định của quản lý” [8, tr. 195]. Theo Marx, quản lý về bản chất nó là quá trình điều chỉnh mọi quá trình xã hội khác: “Một nghệ sĩ vĩ cầm thì tự điều khiển mình còn dàn nhạc thì cần nhạc trưởng” [8, tr. 23]. 8 Theo lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin về quản lý: “Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng đắn những quy luật khách quan vốn có của nó, nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra” [8 tr. 283]. Các nhà lý luận quản lý quốc tế như Frederics William Taylor (Mỹ-1856 1915), Henri Fayol (Pháp- 1841- 1925), Max Weber (Đức- 1864 - 1920) đều đã khẳng định: “Quản lý là khoa học đồng thời là nghệ thuật”. Nói một cách tổng quát nhất, có thể xem “quản lý là một quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục đích của quản lý” [20, tr. 176]. Ta có thể thấy, một chính sách đúng sẽ không mang lại hiệu quả nếu như không được tổ chức, chỉ đạo, quản lý thực hiện một cách khoa học. Báo cáo Chính trị của BCH TW Đảng cộng sản Việt Nam tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đã nêu rõ: “ Tăng cường hiệu lực quản lý của Nhà nước là công tác cấp bách, là điều kiện tất yếu để đảm bảo huy động lực lượng to lớn của quần chúng nhân dân để hoàn thành mọi nhiệm vụ chính trị do Đảng đề ra, đáp ứng được yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân”. 1.1.2. QUẢN LÝ GIÁO DỤC Các nhà lý luận về quản lý giáo dục Xô viết đã đưa ra một số định nghĩa về khái niệm quản lý giáo dục như sau: Quản lý giáo dục là tập hợp những biện pháp nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, đảm bảo sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như chất lượng. Tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống (ví dụ: từ Bộ GDĐT đến nhà trường) nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục tinh thần Cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển toàn diện, hài hòa, trên cơ sở nhận thức và sử dụng các quy luật chung vốn có của CNXH cũng như quy luật 9 khách quan của quá trình giáo dục, của sự phát triển về thể chất và tâm lý của trẻ em, thanh thiếu niên. Từ đây, chúng ta có thể hiểu khái niệm quản lý giáo dục một cách đầy đủ hơn như sau: Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý, nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam mà tìm điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ thống giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất. Hệ thống Giáo dục quốc dân ở Việt Nam đều được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng CSVN và sự quản lý của nhà nước và sự tham gia của nhân dân khi nói “quản lý nhà nước trong giáo dục” chính là chỉ sự “quản lý công” đối với các họat động của giáo dục. Quản lý nhà nước trong giáo dục là một hoạt động phức tạp, để làm tốt công tác quản lý này cần nắm vững nội dung của nó, đồng thời xác định những hạn chế và mỗi cấp , ngành đơn vị cần vận dụng lý luận và thực tiễn để tìm cách hoá giải nó để tiến tới xây dựng được hệ thống quản lý hoàn thiện thích ứng với những thách thức của thực tiễn. Quản lý nhà nước trong giáo dục là một hoạt động phức tạp, nhưng tựu chung lại nó tập trung mười việc then chốt dưới đây. - Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch chính sách phát triển giáo dục. - Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản vi phạm pháp luật về giáo dục, ban hành điều lệ nhà trường, ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục khác. - Quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị trường học, việc biên soạn, xuất bản in và phát hành sách giáo khoa, giáo trình, quy chế thi cử và cấp văn bằng. - Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục. 10 - Tổ chức chỉ đạo việc ĐTBD quản lý nhà giáo và cán bộ QLGD. - Huy động quản lý sử dụng các nguồn lực để phát triển giáo dục . - Tổ chức QL công tác nghiên cứu khoa học công nghệ trong ngành GD. - Tổ chức quản lý công tác quan hệ quốc tế về giáo dục . - Qui định việc tặng danh hiệu vinh dự cho những người có nhiều công lao đối với sự nghiệp giáo dục . -Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục giải quyết khiếu nại tố cáo và xử lý các hành vi vi phạm về pháp luật, về giáo dục. [18, tr. 5]. Mười nội dung trên đã đảm bảo tính toàn diện và đầy đủ chặt chẽ trong hệ thống các mục tiêu đặt ra cho GD xét về mặt lý thuyết, trên thực tế khi tiến hành thực hiện quản lý nhà nước với giáo dục đã nảy sinh những bất cập xét trong cả hai lĩnh vực quan điểm và hành động thực tiễn. Ngay từ năm 1973, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã chỉ ra con đường cơ bản của việc quản lý giáo dục: “Phải quản lý thế nào để thầy dạy tốt, trò học tốt, tất cả để phục vụ hai tốt đó”. Hệ thống giáo dục là một bộ phận quan trọng nằm trong hệ thống xã hội, trong đó quản lý con người là yếu tố trung tâm số một của quản lý giáo dục. Con người vừa là chủ thể của quản lý vừa là khách thể quản lý; vừa là người quản lý, vừa là người bị quản lý. Trình độ và năng lực quản lý của người cán bộ quản lý giáo dục thể hiện trước hết ở khả năng làm việc với những con người có tính đa dạng, biết phát huy các mặt mạnh, hạn chế các mặt yếu, động viên họ làm việc tự giác với tinh thần làm chủ, lao động có năng suất cao. Nhân tố con người trong quản lý giáo dục không chỉ là đối tượng quản lý mà còn là sản phẩm của quá trình quản lý, sản phẩm đó chính là con người được đào tạo, nhân cách được hình thành và phát triển. Vậy quản lý con người là vấn đề có ý nghĩa quan trọng bậc nhất trong toàn bộ công tác quản lý giáo dục. 1.2. NHÀ TRƯỜNG, CÁC LOẠI HÌNH NHÀ TRƯỜNG TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN 1.2.1. NHÀ TRƢỜNG 11 Nhà trường là cơ sở đào tạo của ngành giáo dục - đào tạo, nơi trực tiếp giáo dục và đào tạo học sinh, sinh viên, nơi thực thi mọi chủ trương, đường lối, chính sách, chế độ, nội dung, phương pháp tổ chức GD của Đảng và Nhà nước. Đó cũng là nơi trực tiếp diễn ra quá trình lao động giảng dạy của thầy, lao động học tập của trò, hoạt động của bộ máy quản lý nhà trường [32, tr. 1]. Mục tiêu GD của nhà trường là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp. Trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và CNXH, hình thành, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc [5, tr. 8]. Tính chất và nguyên lý giáo dục trong nhà trường của nền giáo dục Việt Nam và nền giáo dục XHCN có tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, lấy chủ nghĩa Mác -Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng. Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lí luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội. Phương pháp giáo dục trong nhà trường phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên của học sinh. Nội dung giáo dục trong nhà trường phải đảm bảo tính phổ thông cơ bản, toàn diện, hướng nghiệp, thiết thực gắn với thực tiễn cuộc sống, phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi của người học, đáp ứng mục tiêu giáo dục ở mỗi bậc học, cấp học. Nhà trường THPT phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở THCS, hoàn thiện nội dung giáo dục phổ thông đảm bảo chuẩn kiến thức phổ thông cơ bản, toàn diện. Coi trọng giáo dục tư tưởng và ý thức công dân, bảo tồn và phát huy truyền thống tốt đẹp, bản sắc văn hoá, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi của người học Nội dung phương pháp giáo dục phải được thể hiện thành chương trình giáo dục, chương trình giáo dục phải được cụ thể hoá thành chương trình SGK, 12 giáo trình, phù hợp với mục tiêu giáo dục của từng bậc học, cấp học và từng trình độ đào tạo, đảm bảo tình ổn định và tính thống nhất [5, tr. 9] 1.2.2. CÁC LOẠI HÌNH NHÀ TRƢỜNG TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN  Các loại hình nhà trƣờng đƣợc đề cập đến trong Luật giáo dục “Nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân được thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục và được tổ chức theo các loại hình công lập, bán công, dân lập, tư thục. Nhà trường thuộc các loại hình trường công lập, bán công, dân lập, tư thục đều chịu sự quản lý Nhà nước của các cơ quan quản lý giáo dục theo sự phân công, phân cấp của Chính phủ. Nhà nước tạo điều kiện để trường công lập giữ vai trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục quốc dân như: có chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân mở trường dân lập, tư thục đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội” [8, tr. 34]. Trong hơn 10 năm qua, ở nước ta đã hình thành một hệ thống trường phổ thông đa dạng các loại hình: công lập, bán công, dân lập, tư thục. Về tổ chức hoạt động của các loại trường này có những điểm chung giống nhau và có những điểm khác biệt. Chỉ có loại hình trường phổ thông công lập là có quy chế rõ ràng, cụ thể, còn các loại hình: bán công, dân lập, tư thục, về tổ chức hoạt động trong thực tế có những điểm khác biệt. Quyết định 1931/QĐ của bộ GD-ĐT và QĐ 39/ GD&ĐT2002, nhiều điểm không còn phù hợp cho các loại hình trường này, song mỗi loại trường đều tự cải tiến để có một hoạt động linh hoạt phù hợp với thực tiễn.  Sự giống nhau giữa các loại trƣờng PT trong hệ thống GDQD. Các trường phổ thông công lập, bán công, dân lập, tư thục đều nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân, dưới sự quản lý của Nhà nước nên chúng đều mang tính chất và nguyên lý giáo dục chung của nền giáo dục Việt Nam là nền giáo dục XHCN có tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, lấy Chủ nghĩa Mác - Lê nin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng” [5, tr. 8]. Đó là nền giáo dục mang tính phổ thông, tính toàn diện, tính lao động hướng nghiệp, dạy nghề. Vì nhà trường luôn là công cụ phục vụ cho một chế độ xã hội nên chúng mang 13 tính định hướng XHCN, tính thống nhất nhưng đa dạng, mềm dẻo và linh hoạt... Như vậy, dù là trường công lập, bán công, dân lập hay tư thục..., các loại trường này đều giống nhau ở chỗ: phải thực hiện đầy đủ mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục dạy học, thực hiện nghiêm túc các văn bản, chỉ thị, quy chế do Bộ Giáo dục và đào tạo ban hành. Ngoài ra, các trường này còn có các nét đặc trưng riêng.  Sự khác nhau của các loại hình trƣờng THPT trong hệ thống GDQD.  Trường THPT công lập : Trường THPT công lập do Nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nhà trường thuộc sở hữu Nhà nước. Kinh phí hoạt động theo dự toán, quyết toán từ nguồn ngân sách Nhà nước, trong đó có một phần kinh phí do dân đóng góp từ nguồn học phí. Toàn bộ đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên làm việc tại trường được Nhà nước phân công theo chỉ tiêu tuyển dụng nhân sự. Trường THPTBC: Trường THPTBC do Nhà nước đầu tư xây dựng CSVC hoặc quyết định chuyển trường phổ thông công lập thành trường bán công.Toàn bộ CSVC của trường thuộc quyền sở hữu của Nhà nước. Trường có 01 hiệu trưởng là người biên chế nhà nước, giáo viên , CNV còn lại làm việc theo ký hợp đồng. Kinh phí điều hành hoạt động nhà trường thực hiện theo phương thức lấy thu bù chi chịu sự quản lý thanh tra theo pháp lệnh tài chính. Trường phổ thông trung học dân lập: Trường THPT DL do một tổ chức có tư cách pháp nhân, có đủ các điều kiện thành lập trường. Tổ chức đứng ra xin mở trường phải có cơ sở vật chất trang thiết bị để một nhà trường hoạt động trong điều kiện tối thiểu, cử người trong tổ chức làm Hiệu trưởng hoặc thuê Hiệu trưởng. Trường hoạt động theo nguyên tắc tự cân đối thu chi từ nguồn tài chính do dân đóng góp là học phí. Toàn bộ cơ sở vật chất của nhà trường thuộc quyền sở hữu của tổ chức đứng tên xin mở trường. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường do hiệu trưởng tuyển chọn ký hợp đồng, trả lương và các quyền lợi khác. 14 Cơ quan ra quyết định thành lập trường có quyền quyết định giải thể nếu trường không còn đủ khả năng thực hiện mục tiêu giáo dục Trường phổ thông trung học tư thục: Trường do một cá nhân có đủ tư cách pháp nhân, có đủ điều kiện được nhà nước cho phép đứng ra mở trường. Toàn bộ cơ sở vật chất của nhà trường và tổ chức điều hành các hoạt động của trường - (Điều 17 mục 2b). Như vậy, các loại trường phổ thông dân lập, bán công, tư thục có những điểm khác nhau nếu xét dưới góc độ: nguồn kinh phí đầu tư xây dựng trường; kinh phí hoạt động; quyền chủ quản, sở hữu tài sản; cơ cấu tổ chức hoạt động của nhà trường. 1.2.3. MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA CÁC LOẠI TRƢỜNG THPT NGOÀI CÔNG LẬP NÓI CHUNG VÀ THPT BÁN CÔNG NÓI RIÊNG  Một số tính chất chung Nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân, nên các trường phổ thông ngoài công lập nói chung, các trường THPT BC nói riêng mang tính “nhân dân, khoa học, hiện đại” [5, tr. 8]. Vì là trường phổ thông nên nó mang tính phổ thông toàn diện, lao động hướng nghiệp, dạy nghề; vì là ngoài công lập nên cần chú trọng tính định hướng XHCN, tính thống nhất đa dạng, tính mềm dẻo linh hoạt, tính hợp pháp, hợp lý. Tính định hướng XHCN được ghi trong Luật Giáo dục và trong Nghị quyết II của BCH TW Đảng CSVN khóa VIII: “Nhà nước quản lý mục tiêu, chương trình, nội dung, giáo viên, các hoạt động giáo dục đoàn thể chính trị trong trường, đảm bảo nhà trường thực hiện đúng đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước. Tính thống nhất, đa dạng thể hiện ở các quan điểm tạo điều kiện thuận lợi cho các loại hình trường phát triển thống nhất theo định hướng chung của nhà trường XHCN” [5 tr. 34]. Sự đa dạng về đối tượng người học, giáo viên, loại hình trường, loại hình đào tạo, nguồn ngân sách nhưng đều phải thống nhất theo mục tiêu, chương trình , nội dung của Bộ GD-ĐT ban hành , dưới sự quản lý, chỉ đạo, thanh tra của nhà nước. Tính mềm dẻo, linh hoạt thể hiện qua việc các trường lựa chọn đối tượng tuyển sinh phù hợp với yêu cầu thực tế của cha mẹ học sinh; đáp ứng yêu cầu 15 dạy thêm môn, thêm giờ, tạo điều kiện cho các em có đủ trình độ thi vào các trường đại học và trung học chuyên nghiệp. Tính hợp pháp, hợp lý thể hiện qua các điều khoản quy định về chính sách phát triển trường, về đất đai, vay vốn đầu tư, chính sách thuế, quyền sử dụng tài sản, tài chính, chính sách với giáo viên, học sinh. Để các quy định đó có hiệu lực pháp lý, cần có các Nghị định của Chính phủ, Quyết định của Bộ, Thông tư liên Bộ về các vấn đề đã quy định trong quy chế.  Đặc thù của loại hình THPTBC. Hình thức thành lập. Trường Bán công nói chung (THPTBC nói riêng) là trường do nhà nước thành lập trên cơ sở tổ chức nhà nước phối hợp với tổ chức không phải tổ chức nhà nước, thuộc mọi thành phần kinh tế hoặc với cá nhân cùng đầu tư xây dựng cơ sở vật chất theo một trong hai phương thức sau: Thành lập mới ; Chuyển một phần hoặc toàn bộ cơ sở vật chất từ trường công lập sang bán công ; Do nhà nước kết hợp với đơn vị tổ chức nhân dân thành lập. Các trường THPTBC vùng nông thôn Hải Phòng thuộc nhóm 1. Công tác quản lý trường học ở trường THPTBC mang đặc thù sau. Bình đẳng với các trường THPT công lập về nhiệm vụ quản lý: Chịu sự lãnh đạo của các cấp, các cơ quan chủ quản. Thực hiện theo pháp quy quá trình dạy học (Mục tiêu - nội dung - phương pháp). Quản lý một bộ phận tài chính và bộ phận CSVC nguồn nhà nước. Công tác quản lý trường học ở trường THPTBC khác nhiệm vụ quản lý ở THPT công lập những mặt sau đây: + Quản lý nguồn nhân lực (Tự tuyển dụng xây dựng theo pháp luật) + Quản lý nguồn tài lực cơ bản (Tự hạch toán lấy thu bù chi ) + Quản lý nguồn vật lực phát triển từ kinh phí đào tạo và XHHGD. Hiệu trưởng nhà trường THPTBC cũng có thêm những nhiệm vụ và quyền hạn đặc thù khác : " Xây dựng đề án tổ chức và hoạt động của trường để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Huy động nguồn vốn để xây dựng và phát triển trường. Thực 16 hiện các chế độ thu chi tài chính trong trường theo quy định của nhà nước về chế độ tài chính đối với các đơn vị ngoài công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đào tạo.Tổ chức tuyển dụng giáo viên, thực hiện các quy định của nhà nước đối với trường ngoài công lập về lao động - tiền lương, tiền công, bảo hiểm học bổng, học phí, trợ cấp..." ( Điều 17) [16, tr. 5]. - Điểm mạnh và hạn chế của loại hình trường THPTBC hiện nay. Đây là loại hình trường năng động, có điểm tựa là hệ thống CSVC được xây dựng từ nguồn kinh phí nhà nước. Vai trò của người quản lý có quyền tự quyết tương đối cao so với các trường công lập cùng bậc học. Tuy nhiên nó cũng bộc lộ những hạn chế cần tháo gỡ. Thứ nhất việc trang bị CSVC chỉ có thể có được khi đầu tư của nhà nước cấp tỉnh đủ mạnh. Thứ hai nguồn thu bị quy định luôn chỉ bằng một nửa so với THPTDL nên khả năng kích cầu chuyên môn bằng kinh tế gặp khó khăn. Thứ ba chính sách dành cho trường THPT BC không cụ thể cho từng vùng miền tạo ra những mặt bằng xuất phát khác nhau khiến cho khả năng cạnh tranh trong giáo dục mất công bằng. 1.3 QUẢN LÝ NHÀ TRƯỜNG QUẢN LÝ TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1.3.1. QUẢN LÝ NHÀ TRƢỜNG - Quản lý sự nghiệp giáo dục không phải do những nhà chính trị - sư phạm nghĩ ra rồi chuyển vào đời sống, mà nó là sự phản ánh đời sống thực tiễn giáo dục, do nền chính trị sư phạm cảm nhận được, ý thức được. Quản lý đó phải thích ứng với thời đại giáo dục đang tồn tại và phù hợp với mỗi hoàn cảnh môi trường của đời sống cộng đồng, đất nước đang chứa đựng nền giáo dục đó. Quản lý giáo dục phải tuân thủ được tính quy luật của sự phát triển quá trình giáo dục trong các mối tương tác với sự phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị khoa học. Nó liên kết được nội lực và ngoại lực của quá trình sư phạm tạo ra được động lực cho chính sự vận động của giáo dục thực hiện đồng thời các mục tiêu phát triển, phổ cập, phục vụ. Nhà trường là một bộ phận, một thành tố giáo dục cho nên quản lý nhà trường là một khái niệm mang ý nghĩa cụ thể. Quản lý nhà trường là cách thức 17 sắp xếp, tổ chức, điều hành, quản lý toàn diện để nhà trường vận động theo mục tiêu giáo dục đã đặt ra và tiến đến một trạng thái có chất lượng mới. 1.3.2. QUẢN LÝ TRƢỜNG PHỔ THÔNG “Quản lý trường phổ thông là tập hợp những tác động tối ưu (cộng tác, tham gia, hỗ trợ, phối hợp, huy động, can thiệp) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các cán bộ khác nhằm tận dụng các nguồn lực ở dạng tiềm năng (do Nhà nước đầu tư, lực lượng xã hội đóng góp và do tích lũy vốn tự có từ lao động xây dựng). Hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế hệ trẻ. Thực hiện có chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo đưa nhà trường tiến lên trạng thái mới” [32, tr.43]. Theo tác giả Nguyễn Gia Quý: Quản lý trường học bao gồm: Quản lý của các cấp quản lý vĩ mô đối với trường học; quản lý trực tiếp trường học; Hiệu trưởng và các mối quan hệ quản lý trong trường học. Quản lý của các cấp quản lý vĩ mô đối với trường học bao gồm: 2 hệ thống cơ quan quản lý trực tiếp về hành chính và chuyên môn. Đó là cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương nơi trường đóng và cơ quan chuyên môn quản lý theo ngành. Hoạt động của các cơ quan quản lý cấp trên phải hướng về trường học, lãnh đạo trường học, tạo điều kiện cho trường học hoạt động được thuận lợi và có hiệu quả, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá mọi hoạt động của trường học. Quản lý trực tiếp trường học bao gồm : quản lý quá trình giáo dục đào tạo, quản lý trường sở - thiết bị trường học, quản lý hành chính - tài chính, quản lý nhân sự: giáo viên, cán bộ, công nhân viên, học sinh, quản lý môi trường giáo dục... Trong đó, quản lý quá trình giáo dục - đào tạo là trung tâm [32, tr. 8] Trường THPT BC cũng tuân thủ theo những quy định trên. CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ QUẢN LÝ TRƢỜNG THPTBC VÙNG NÔNG THÔN - HẢI PHÕNG 2.1. KHÁI QUÁT VỀ VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, TÌNH HÌNH KINH TẾ, CHÍNH TRỊ, XÃ HỘI, VĂN HOÁ VÀ DÂN SỐ CỦA VÙNG NÔNG THÔN HẢI PHÕNG TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI TOÀN THÀNH PHỐ . 18 2.1.1. KHÁI QUÁT VỀ VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, TÌNH HÌNH KINH TẾ, CHÍNH TRỊ, XÃ HỘI, VĂN HOÁ CỦA TP. HẢI PHÕNG Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, ngày 25-12-1993, phê duyệt phương hướng chủ yếu trong đồ án quy hoạch tổng thể xây dựng thành phố Hải Phòng đến năm 2010, xác định: “Về tính chất, Hải Phòng là TP cảng, trung tâm kinh tế công nghiệp, thương mại, dịch vụ du lịch của vùng duyên hải Bắc bộ là cửa chính ra biển của các tỉnh phía Bắc, là đầu nối giao thông quan trọng của miền Bắc và cả nước, đồng thời là một đô thị có vị trí quốc phòng trọng yếu” (điểm 1, điều 1) Hải Phòng hiện nay có diện tích 1503 km2, bao gồm 5 quận nội thành: Hồng Bàng, Lê Chân, Ngô Quyền, Kiến An, Hải An và 8 huyện: Thủy Nguyên, An Hải, Kiến Thụy, An Lão, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, Cát Hải, Bạch Long Vĩ và 01 thị xã Đồ Sơn. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, Hải Phòng với vị trí địa lý thuận lợi là đầu mối giao thông cả đường biển, đường bộ và đường hàng không, Hải Phòng đã có nhiều chuyển biến , với nhịp độ tăng trưởng mạnh. Hải Phòng cùng với Hà Nội, Quảng Ninh xứng đáng là các cực tăng trưởng quan trọng của vùng kinh tế trọng điểm của các tỉnh phía Bắc, là nơi hội tụ nhiều yếu tố để phát triển các khu công nghiệp - thương mại - du lịch có tầm cỡ quốc gia thu hút sự đầu tư, liên doanh trong và ngoài nước , là đô thị có vị trí quốc phòng trọng yếu. Về văn hóa giáo dục: Trong tương lai, Hải Phòng phấn đấu là một thành phố văn minh, hiện đại, có sự nghiệp giáo dục phát triển cao của khu vực phía Bắc và cả nước. Hải Phòng sẽ trở thành trung tâm văn hóa, trung tâm đào tạo của vùng Duyên Hải Bắc bộ. Trước tình hình phát triển nói trên, nguồn nhân lực của Thành phố hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH. Theo số liệu thống kê, năm 1995, Hải Phòng có 520.000 người ở đội tuổi lao động tham gia lao động - sản xuất trên tổng số 1.645 ngàn người, nhưng chỉ có 20% trong số đó đã qua đào tạo. Số công nhân kỹ thuật và cán bộ có trình độ đại học ở các ngành kinh tế-kỹ thuật khoảng 18,2% so với người trong độ tuổi 19 lao động. Hải Phòng cần được cung cấp mỗi năm từ 25 đến 28 ngàn lao động kỹ thuật, từ năm 2001- 2010 nhu cầu này sẽ còn lớn hơn nữa. Như vậy, Hải Phòng cần phải phát triển mạnh cả số lượng và nâng cao chất lượng GD để tạo nguồn công nhân kỹ thuật bậc cao, cán bộ KHKT, cán bộ quản lý kinh tế, xã hội. 2.1.2. DÂN SỐ THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG Dân số của thành phố Hải Phòng hiện nay hơn 1,7 triệu người, trong đó có khoảng 700.000 người sống ở 4 quận nội thành và hơn 1 triệu người sống ở 8 huyện ngoại thành và 2 thị xã. Hải Phòng mặc dù là một trong những Thành phố duy trì đựơc tỷ lệ giảm sinh, nhưng là một thành phố công nghiệp có tốc độ đô thị hóa cao nên mức độ tăng dân số cơ học nhanh, tạo sức ép từ nhiều phía, trong đó có nhu cầu học tập cho các lứa tuổi tăng lên nhanh chóng. Chỉ tiêu 1995 2000 2005 2010 Dân số (ngàn người) 1.645 1.794 1.980 2.165 Dân số trong độ tuổi LĐ (ngàn người) 787,4 864,3 993,8 1.010 LĐ trong các ngành KTQD (ngàn người) 727,4 804 878 970 LĐ nông nghiệp (%) 52,1 41,0 31,0 24,0 LĐ công nghiệp (%) 22,2 24,0 29,0 33,0 LĐ dịch vụ (%) 22,7 35,0 40,0 43,0 GDP/người của HP (USD) 451 880 1.630 3.010 GDP/người của cả nước 400-500 800 - 1.000 2.000 Biểu 1. Một số chỉ tiêu tổng hợp của Hải Phòng Quá trình đô thị hóa ở Hải Phòng diễn ra với tốc độ cao do phát triển kinh tế, phát triển các khu công nghiệp tập trung, cho nên dân số đô thị sẽ tăng lên, ngoài 5 quận hiện nay, trong tương lai Hải Phòng sẽ hình thành thêm 1 số quận 20