Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn më ®Çu
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Lµng nghÒ truyÒn thèng ë níc ta ®· cã tõ l©u ®êi víi nhiÒu lµng
nghÒ næi tiÕng trong vµ ngoµi níc. Cïng víi c¸c lµng nghÒ truyÒn
thèng c¸c nghÒ míi, lµng nghÒ míi còng xuÊt hiÖn. Trong ®iÒu kiÖn
nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay c¸c lµng nghÒ cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng
chóng lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña c«ng nghÖp n«ng th«n. C¸c lµng
nghÒ cã kh¶ n¨ng thu hót nhiÒu lao ®éng gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc
gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng
nhÊt lµ ë vïng n«ng th«n.
Th¸i B×nh lµ mét tØnh thuÇn n«ng víi 94% d©n sè sèng ë n«ng
th«n lµ n¬i cã sè lîng lµng nghÒ tËp trung ®«ng, nhiÒu lµng nghÒ
truyÒn thèng næi tiÕng. C¸c lµng nghÒ ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ
vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña toµn tØnh. Tuy nhiªn trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y mÆc dï Nhµ níc ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch cho
phÐp vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t ph¸t triÓn s¶n
xuÊt kinh doanh nhng c¸c lµng nghÒ vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n mét
sè lµng nghÒ bÞ mai mét. Do ®ã cha t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót hÕt lùc lîng lao ®éng còng nh sö dông hÕt kh¶ n¨ng tay nghÒ cña ngêi thî
nh»m ph¸t huy tèi ®a tiÒm n¨ng kinh tÕ vèn cã cña tØnh.
ViÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng còng
nh c¸c lµng nghÒ míi cã ý nghÜa v« cïng quan träng kh«ng chØ vÒ mÆt
kinh tÕ mµ vÒ mÆt æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi.
§Ó gãp phÇn vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thùc hiÖn
CNH H§H mµ cô thÓ lµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ ë Th¸i B×nh, cÇn
ph¶i nghiªn cøu ®a ra ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®ã chÝnh lµ yªu
cÇu cña ®Ò tµi "Mét sè gi¶i ph¸p nh»m phôc håi vµ ph¸t triÓn c¸c lµng
nghÒ ë tØnh Th¸i B×nh".
Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi
Lµm râ c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña viÖc ph¸t triÓn c¸c lµng
nghÒ ë vïng n«ng th«n.
Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña c¸c lµng nghÒ, t×m ra nh÷ng
thuËn lîi vµ khã kh¨n cña lµng nghÒ.
Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn lµng
nghÒ t¹o thªm nhiÒu chç lµm c¶i thiÖn ®êi sèng ngêi n«ng d©n.
§èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
§èi tîng nghiªn cøu: Nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh
vµ hiÖu qu¶ cña c¸c lµng nghÒ th«ng qua c¸c sè liÖu ®· ®iÒu tra.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ph¹m vi nghiªn cøu: Vïng n«ng th«n tØnh Th¸i B×nh trong ®ã
tËp trung vµo mét sè lµng nghÒ tiªu biÓu c¸c t liÖu, sè liÖu ®îc thu
thËp tõ 1991 - 2000.
Ph¹m vi nghiªn cøu.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chuyªn ®Ò cã sö dông c¸c ph¬ng
ph¸p sau:
+ Ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö.
+ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp.
+ Ph¬ng ph¸p thèng kª kinh tÕ, ®iÒu tra chän mÉu....
Tªn vµ kÕt cÊu chuyªn ®Ò:
+ PhÇn më ®Çu
+ Ch¬ng I C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ph¸t triÓn c¸c
lµng nghÒ ë n«ng th«n.
+ Ch¬ng II Thùc tr¹ng vÒ c¸c lµng nghÒ ë n«ng th«n tØnh Th¸i
B×nh.
+ Ch¬ng III §Þnh híng vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lµng
nghÒ ë Th¸i B×nh.
+ KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ph¸t triÓn c¸c
lµng nghÒ ë n«ng th«n.
I. C¸c kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña lµng nghÒ
1.C¸c kh¸i niÖm:
- Lµng nghÒ
LÞch sö n«ng th«n viÖt nam g¾n liÒn víi c¸c th«n lµng vµ c¸c
lµng nghÒ chóng lµ ®Æc trng cho truyÒn thèng kinh tÕ v¨n ho¸ cña x·
héi th«ng th«n c¸c lµng nghÒ lµ cÇu nèi gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng
nghiÖp gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn t¹i lµ
nÊc thang quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë n«ng th«n níc ta.
Nãi ®Õn lµng nghÒ chóng ta cÇn chó ý 2 yÕu tè cÊu thµnh ®ã lµ
lµng vµ nghÒ. Lµng lµ mét khu vùc ®Þa lý mét kh«ng gian l ·nh thæ
nhÊt ®Þnh ë ®ã tËp hîp nh÷ng ngêi d©n cïng sinh sèng cïng s¶n xuÊt.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¸c lµng nghÒ g¾n bã víi c¸c ngµnh nghÒ phi c«ng nghiÖp c¸c ngµnh
nghÒ thñ c«ng ë c¸c th«n lµng.
§Ó nhËn d¹ng lµng nghÒ ngêi ta sö dông hai tiªu chÝ sau:
+ Tû träng sè hé lµm nghÒ trong lµng.
+ Tû träng thu nhËp tõ nghÒ trong tæng thu nhËp cña lµng.
Lµng nghÒ lµ mét kh¸i niÖm mang tÝnh t¬ng ®èi nã phô vµo chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña tõng ®Þa ph¬ng.
ë Th¸i B×nh theo quy ®Þnh t¹m thêi lµng (x·) nghÒ lµ mét khu vùc
d©n c ë n«ng th«n tËp hîp tõ 50% sè hé n«ng d©n trë lªn lµm nghÒ CN
- TTCN dÞch vô th¬ng m¹i cã s¶n phÈm hµng ho¸ kh¸ lín tiªu thô ë
trong vµ ngoµi níc cã thu nhËp Ýt nhÊt chiÕm 30% tæng thu nhËp cña
lµng (x·).
Nãi tíi lµng nghÒ ngêi ta thêng chØ chó ý ®Õn lµng nghÒ truyÒn
thèng mµ Ýt liªn hÖ ®Õn lµng nghÒ míi.
Lµng nghÒ truyÒn thèng lµ nh÷ng lµng nghÒ xuÊt hiÖn tõ l©u ®êi
trong lÞch sö vµ cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay, nh÷ng lµng nghÒ víi nh÷ng
gi¸ trÞ ®Æc s¾c ®· tån t¹i hµng tr¨m n¨m thËm chÝ hµng ngµn n¨m.
C¸c lµng nghÒ truyÒn thèng thêng cã nhiÒu thÕ hÖ nghÖ nh©n tµi hoa,
cã bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm tiªu
biÓu ®éc ®¸o cho ViÖt nam cã gi¸ trÞ, chÊt lîng cao, võa lµ hµng ho¸ vµ
lµ s¶n phÈm v¨n ho¸ nghÖ thuËt.
Ngµy nay khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ míi
h×nh thµnh ngµy mét nhiÒu. Chóng ®îc h×nh thµnh do sù lan to¶ cña
c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng vµ sù ra ®êi cña nh÷ng ngµnh nghÒ míi.
C¸c lµng nghÒ ra ®êi ban ®Çu lµ nh»m gi¶i quyÕt d thõa lao ®éng
lóc n«ng nhµn ë n«ng th«n, sau nµy mét sè lµng nghÒ ph¸t triÓn
m¹nh mµ t¸ch dÇn ra khái n«ng nghiÖp. ChÝnh v× thÕ mµ trong c¸c
lµng nghÒ hiÖn nay thêng cïng tån t¹i ba lo¹i hé lµ hé thuÇn n«ng, hé
kiªm nghÒ, hé chuyªn nghÒ vµ c¬ së chuyªn ngµnh nghÒ n«ng th«n.
Hé n«ng nghiÖp thuÇn lµ nh÷ng hé cã toµn bé hoÆc phÇn lín lao
®éng tham gia s¶n xuÊt n«ng l©m ng nghiÖp, ®ã còng lµ nguån sèng
cña nh÷ng hé nµy.
Hé kiªm lµ nh÷ng hé võa lµm n«ng nghiÖp võa lµm ngµnh nghÒ.
§©y lµ lo¹i hé nhiÒu ë c¸c vïng n«ng th«n tØnh Th¸i b×nh
Hé chuyªn lµ nh÷ng hé cã toµn bé hoÆc phÇn lín lao ®éng trong hé
còng nh thuª thªm lao ®éng ngoµi tham gia c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng
nghiÖp vµ ®©y còng chÝnh lµ nguån thu chñ yÕu cu¶ hä. C¸c hé
chuyªn cã thÓ cã ®Êt n«ng nghiÖp song s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ lµ
thø yÕu.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Bªn c¹nh ®ã c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi còng kh«ng
nghõng ®îc h×nh thµnh ®ã gäi chung lµ c¸c c¬ së ngµnh nghÒ. C¬ së
chuyªn ngµnh nghÒ n«ng th«n lµ nh÷ng c¬ së ë n«ng th«n chuyªn c¸c
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phi n«ng nghiÖp ®· ® îc cÊp ®¨ng ký
kinh doanh theo luËt ®Þnh.
Ph©n lo¹i theo thµnh phÇn kinh tÕ c¬ së chuyªn nghÒ ®îc chia
thµnh 5 nhãm: Tæ hîp s¶n xuÊt, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp t nh©n,
C«ng ty TNHH vµ xÝ nghiÖp quèc doanh. C¸c c¬ së chuyªn nghÒ h×nh
thµnh ngµy cµng nhiÒu víi vai trß quan träng trong ph¸t triÓn ngµnh
nghÒ n«ng th«n.
§ång thêi cïng víi sù th¨ng trÇm cña lµng nghÒ sè lîng hé, lao
®éng còng cã biÕn ®éng rÊt m¹nh mÏ víi nh÷ng nghÒ ph¸t triÓn m¹nh
sè hé, lao ®éng lµm nghÒ t¨ng nhanh vµ ngµy cµng cã nhiÒu hé
chuyªn sèng bµng nghÒ ®ã. Còng cã nh÷ng nghÒ truyÒn thèng bÞ mai
mét sè ngêi lµm nghÒ ngµy cµng gi¶m thËm chÝ chØ cßn mét vµi hé lµm
nghÒ cò ®a sè c¸c hé chuyÓn sang lµm nghÒ kh¸c, nhng khi cã ®iÒu
kiÖn thuËn lîi ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn trë l¹i nghÒ cò ch¾c ch¾n hä
sÏ tiÕp tôc lµm vµ ph¸t triÓn nghÒ truyÒn thèng mµ nhiÒu ®êi hä ®· l u
truyÒn vµ d×n gi÷. Nh vËy kh«ng chØ c¨n cø vµo sè hé lao ®éng lµm
nghÒ nhiÒu hay Ýt ®Ó x¸c ®Þnh cã ph¶i lµ lµng nghÒ truyÒn thèng hay
kh«ng mµ cßn ph¶i dùa vµo thùc tiÔn lÞch sö ph¸t triÓn cña ®Þa ph¬ng
®ã ®Ó xem xÐt.
Ngoµi ra ngêi ta cßn cã kh¸i niÖm vÒ lµng mét nghÒ vµ lµng nhiÒu
nghÒ ®Ó chØ sè nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp mµ sè lµng nµy lµm vµ
chóng cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo thu nhËp cña hä ngoµi nghÒ n«ng.
2.§Æc trng cña lµng nghÒ:
HÇu hÕt c¸c lµng nghÒ tiªu thñ c«ng nghiÖp ®ßi hái vèn ®Çu t s¶n xuÊt
kh«ng lín t¹o ra ®îc nhiÒu chç lµm t¹i ®Þa ph¬ng.
§©y lµ mét thuËn lîi cã b¶n ®Ó c¸c ngµnh nghÒ ph¸t triÓn trong ®iÒu
kiÖn cßn nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn, vÒ kiÕn thøc s¶n xuÊt kinh doanh.
C¸c lµng nghÒ truyÒn thèng thêng cã bÝ quyÕt gia truyÒn vµ cã mét vÞ
tæ nghÒ riªng. Tríc ®©y ph¬ng thøc truyÒn nghÒ chñ yÕu lµ ë ph¹m vi
gia ®×nh theo nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt. Tuy nhiªn tõ sau khi
thùc hiÖn c¶i c¸ch c«ng th¬ng nghiÖp ph¬ng thøc d¹y nghÒ vµ truyÒn
nghÒ trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t 1995
cña Trung t©m d©n sè vµ nguån lao ®éng t¹i vïng §ång b»ng s«ng
Hång cho thÊy ph¬ng thøc truyÒn nghÒ trong ph¹m vi gia ®×nh chiÕm
31,81%, tù häc 27,24%, tù nhËn ®µo t¹o 13,28% ®Þa ph¬ng (huyÖn x·)
®µo t¹o chiÕm 10,16% Nhµ níc ®µo t¹o chiÕm 0,78%.
Thêi gian d¹y nghÒ ®èi víi c¸c nghÒ rÊt kh¸c nhau mét sè nghÒ cã thêi
gian ®µo t¹o ng¾n nh nhãm c¸c nghÒ m©y tre ®an, chÕ biÕn l¬ng thùc
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thùc phÈm... c¸c nghÒ cÇn thêi gian häc viÖc dµi h¬n lµ nghÒ méc
ch¹m b¹c, gèm sø...
Mét nÐt chung trong ®µo t¹o thî cho c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng lµ
hÇu hÕt ngêi thî ph¶i võa häc võa lµm vµ th«ng qua viÖc ®ã mµ häc
hái ®îc kü thuËt, cñng cè tay nghÒ cho m×nh.
S¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng chøa ®ùng nh÷ng
gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt ®Æc s¾c.
C¸c s¶n phÈm cña nghÒ gèm sø, ch¹m kh¾c dÖt v¶i dÖt lôa... tríc hÕt
®ã lµ nh÷ng vËt phÈm nh»m tho¶ m·n yªu cÇu sö dông cña con ng êi
nhng trªn ®ã lµ gi¸ trÞ vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ cña c¶ mét d©n téc. S¶n
phÈm thñ c«ng truyÒn thèng ViÖt nam bao giê còng ph¶n ¸nh s©u s¾c
t tëng t×nh c¶m vµ quan niÖm thÈm mü cña d©n téc ViÖt nam. Mét ®Æc
thï kh¸c quan träng cña hµng thñ c«ng truyÒn thèng lµ tÝnh c¸ biÖt,
tÝnh riªng mang phong c¸ch cña mçi nghÖ nh©n vµ nÐt ®Þa ph¬ng tån
t¹i trong sù giao lu víi céng ®ång.
YÕu tè v¨n ho¸ ®Ëm nÐt cña hµng thñ c«ng truyÒn thèng ®· t¹o
nªn vÞ trÝ quan träng cña c¸c s¶n phÈm nµy trªn th¬ng trêng vµ giao
lu quèc tÕ.
Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh hiÖn nay sù
c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt nÕu ph¶i xem xÐt ®Ó t×m ra ®îc nh÷ng
s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ cña nh÷ng níc
®ang ph¸t triÓn nh ViÖt nam th× trªn hÕt ph¶i kÓ ®Õn s¶n phÈm c¸c
lµng thñ c«ng truyÒn thèng.
II. Ph©n lo¹i lµng nghÒ
1. Ph©n theo lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t triÓn:
Theo tiªu chÝ trªn ngêi ta ph©n chia c¸c lµng nghÒ thµnh
lµng nghÒ truyÒn thèng vµ lµng nghÒ míi.
ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®·
t¹o ra mét søc sèng míi cho c¸c lµng nghÒ. RÊt nhiÒu lµng nghÒ tríc
®©y bÞ mai mét nay ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn vµ lan réng ra c¸c n¬i kh¸c.
Theo sè liÖu thèng kª c¶ níc hiÖn cã trªn 1400 lµng nghÒ trong ®ã
§BSH lµ n¬i tËp trung ®«ng nhÊt tíi trªn 700 lµng nghÒ víi kho¶ng
200 lµng nghÒ truyÒn thèng thu hót gÇn 600.000 lao ®éng.
B¶ng 1: Lµng nghÒ vµ lao ®éng §BSH (1998)
Th¸i B×nh
Tæng
sè
TruyÒn
thèng
Míi
Th¸i B×nh
Ninh B×nh (*)
82
161
14
20
68
141
5
Lao ®éng
lµm nghÒ
88.505
87.221
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nam §Þnh
Hµ Nam
H¶i D¬ng
Hng Yªn
H¶i Phßng (**)
Hµ Néi (***)
Hµ T©y
Tæng
90
37
42
39
80
40
88
731
29
16
30
11
15
20
20
215
61
21
12
28
65
20
68
516
52.132
38.802
34.440
22.391
33.762
68.679
113.956
594.303
Nguån : B¸o c¸o tæng hîp cña c¸c ban kinh tÕ, së c«ng nghiÖp, së n«ng nghiÖp c¸c
tØnh.
(*)
Sè liÖu cña NB lµ nh÷ng lµng cã nghÒ
(**)
Sè liÖu cña HP gåm 26 x· ®iªu tra
(***) Sè liÖu cña HN chØ gåm 4 huyÖn ngo¹i thµnh
phÈm
2. Ph©n chia theo chøc n¨ng vµ c«ng dông cña s¶n
Nhãm I: bao gåm c¸c nghÒ gèm sø, s¬n mµi thªu rÌn, th¶m,
ch¹m kh¾c gç ch¹m m¹ vµng b¹c, dÖt t¬ t»m, thæ cÈm m©y tre ®an c¸c
lo¹i. §©y lµ nh÷ng lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ cã s¶n phÈm ®îc a
chuéng kh«ng nh÷ng trong mµ c¶ ngoµi níc.
Nhãm II: C¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng phôc vô tiªu
dïng th«ng thêng gåm dÖt chiÕu, lµm nãn, ®an mµnh ræ r¸ bå sät, dÖt
v¶i c¸c lo¹i. §©y lµ nh÷ng lµng nghÒ mµ s¶n phÈm cña chóng ®ang bÞ
chÌn Ðp lín do sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ cña vËt liÖu
míi...
Nhãm III: Gåm c¸c lµng nghÒ lµm thuèc vµ chÕ biÕn l¬ng thùc
thùc phÈm: Lµm bón, b¸nh, lµm ®êng, lµm mËt...
Nhãm IV: C¸c lµng nghÒ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh
nÒ, méc rÌn, hµn ®óc lµm c©y bõa...
ViÖc ph©n lo¹i nh trªn chØ mang tÝnh t¬ng ®èi bëi lÏ mét sè
nghÒ cã thÓ võa thuéc nhãm nµy l¹i võa thuéc nhãm kh¸c. Mét sè
nghÒ ®èi víi ®Þa ph¬ng c¬ së ®îc coi lµ nghÒ truyÒn thèng nhng trªn
ph¹m vi vÜ m« th× cã thÓ cha ®îc coi lµ lµng nghÒ truyÒn thèng.
Ngoµi ra ®Ó thuËn tiÖn cho qu¶n lý ngêi ta cßn thùc hiÖn ph©n chia
lµng nghÒ theo ®Þa giíi hµnh chÝnh, tØnh, huyÖn, x·.
III. Vai trß cña c¸c lµng nghÒ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi cña ®Þa ph¬ng.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.TÝnh tÊt yÕu cña viÖc h×nh thµnh lµng nghÒ ë n«ng th«n:
- Ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ë n«ng th«n lµ vÊn ®Ò mang tÝnh lÞch sö. Tõ
xa xa khi s¶n xuÊt cßn gi¶n ®¬n, viÖc s¶n xuÊt vµ mua b¸n c¸c s¶n
phÈm c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu vµ
thêi ®iÓm n«ng nhµn ngêi n«ng d©n tù s¶n xuÊt ra c¸c ®å dïng sinh
ho¹t chogia ®×nh, b¶n th©n. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn h¬n b¾t
®Çu cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi sù trao ®æi hµng ho¸ ® · dÇn dÇn
h×nh thµnh nªn c¸c lµng nghÒ ®Ó trao ®æi s¶n phÈm cho nhau. Nh÷ng
ho¹t ®éng ®ã dÇn dÇn ®îc ®óc kÕt l¹i lu truyÒn qua c¸c thÕ hÖ vµ trë
thµnh c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng ë n«ng th«n. Cïng víi nh÷ng kü
thuËt truyÒn thèng vµ nguån nguyªn liÖu s½n cã ë ®Þa ph¬ng c¸c
ngµnh nghÒ ph¸t triÓn m¹nh vµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ x· héi ë ®Þa ph¬ng ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Níc ta lµ mét níc n«ng nghiÖp cã ®Õn 80% d©n sè ë n«ng th«n, mét
®Æc ®iÓm lín cña nghÒ n«ng lµ tÝnh thêi vô vµ thu nhËp thÊp. Hµng
n¨m ngêi n«ng d©n sau nh÷ng mïa cÊy gÆt vÊt v¶ lµ lóc n«ng nhµn.
DiÖn tÝch ®Êt b×nh qu©n ®Çu ngêi ngµy cµng thÊp ®· khiÕn cho t×nh
tr¹ng thÊt nghiÖp trë nªn trÇm träng. H¬n n÷a lao ®éng n«ng nghiÖp
chñ yÕu lµ lao ®éng ch©n tay kh«ng kü n¨ng lao ®éng, kh«ng cã tay
nghÒ, chÝnh v× thÕ ®Ó t¹o viÖc lµm cho lùc lîng nµy kh«ng g× h¬n lµ
ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ ngay t¹i ®Þa ph¬ng. Do yªu cÇu cña vÊn ®Ò
viÖc lµm, thu nhËp cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn s½n cã ë ®Þa ph¬ng mµ ®·
h×nh thµnh nªn c¸c lµng nghÒ. Tuy nhiªn ®Ó c¸c lµng nghÒ tån t¹i
ph¸t triÓn ®îc cßn ph¶i dùa vµo nhiÒu nh©n tè kh¸c n÷a.
-Trong ®ÝÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ cßn nh×Òu yÕu kÐm víi tiÒm lùc
vÒ khoa hoc, c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ, vèn thiÕu, lao ®éng d thõa nhiÒu
cha cã kh¶ n¨ng tiÕn th¼ng lªn nÒn ®¹i c«ng nghiÖp th× ph¶i chó träng
ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp coi ®ã lµ mét bíc song song víi tÝch
luü t¹o tiÒm lùc cho CNH H§H.
Cïng víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi bé phËn lao ®éng
TTCN sÏ ®îc gi¶i phãng t¸ch h¼n ra khái n«ng nghiÖp., tõ ®ã c«ng
nghiÖp n«ng th«n ngµy cµng lín m¹nh gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n.
2. Vai trß cña lµng nghÒ
Sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ cã t¸c dông rÊt m¹nh mÏ ®èi
víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n.
Thø nhÊt: H×nh thµnh lo¹i h×nh s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp
ngay t¹i ®Þa bµn n«ng th«n bªn c¹nh ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. §Ó ho¹t
®éng cã hiÖu qu¶ b¾t buéc c¸c lµng nghÒ ph¶i ¸p dông viÖc tæ chøc s¶n
xuÊt mét c¸ch khoa häc dùa trªn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
phï hîp víi tõng lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp. Sù ph©n c«ng hîp t¸c ®ã cã
thÓ lµ ®¬n gi¶n nh nghÒ (m©y tre ®an, thªu ren) cã thÓ phøc t¹p nh
(rÌn méc ch¹m kh¾c) c¸c trang thiÕt bÞ míi hiÖn ®¹i thay thÕ dÇn søc
lao ®éng còng ®îc u tiªn sö dông. Nh vËy sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng
nghÒ còng lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ®Þa bµn n«ng th«n lµm cho
n«ng th«n ph¸t triÓn dÇn theo híng CNH H§H.
Thø hai: Ph¸t triÓn lµng nghÒ sÏ gi¶i quyÕt tèt nhu cÇu viÖc lµm t¹i
chç gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
th«n. Thùc tÕ cho thÊy ë nh÷ng lµng nghÒ ®· ® îc kh«i phôc vµ ph¸t
triÓn kh«ng chØ lùc lîng lao ®éng trong tõng hé gia ®×nh cña ®i¹ ph¬ng ®îc toµn dông mµ cã khi cßn gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm cho nhiÒu lao
®éng ë n¬i kh¸c ®Õn. §¸ng chó ý lµ lµng gèm sø b¸t trµng hµng ngµy
thu hót thªm tõ 3000-5000 lao ®éng tõ n¬i kh¸c ®Õn lµm thuª. Lµng
méc mü nghÖ cao cÊp §ång ky cã 1550 hé s¶n xuÊt víi trªn 3000 lao
®éng ngoµi ra cßn thuª thªm h¬n 1500 lao ®éng tõ c¸c lµng kh¸c.
Lµng nghÒ chiÕu cãi, kim s¬n ®· sö dông mét l îng lín lao ®éng trong
®ã cã 2000 lao ®éng s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ 9679 lao ®éng s¶n xuÊt
c¸c mÆt hµng cãi. Lµng nghÒ dÖt V¹n Phóc (Hµ t©y) cã 1650 lao ®éng
nghÒ chiÕm 72,3% lùc lîng lao ®éng cña lµng.... Nhê cã c«ng ¨n viÖc
lµm æn ®Þnh nªn thu nhËp cña nh÷ng lµng nghÒ cao h¬n h¼n c¸c lµng
kh«ng nghÒ kh¸c. Tuy nhiªn, tuú theo tõng lo¹i nghÒ vµ møc ®é ph¸t
triÓn cña tõng lo¹i nghÒ mµ møc thu nhËp gi÷a chóng cã sù chªnh
lÖch ®¸ng kÓ.
B¶ng 2: Thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng / th¸ng ë 1 sè lµng nghÒ.
STT
1
2
3
4
Ngµnh nghÒ
Lao ®éng lµng gèm (B¸t trµng)
Thî ®iªu kh¸c gç (Hµ T©y)
Thî ch¹m b¹c (§«ng X©m-Th¸i B×nh)
Thî dÖt ®òi (Nam Cao – Th¸i B×nh)
Thu nhËp b×nh qu©n
430.000®
800.000®
200.000®
180.000®
Nguån : kÕt qu¶ ®iÒu tra ngµnh nghÒ n«ng th«n 1997
C¸c lµng nghÒ gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù gia t¨ng gi¸ trÞ s¶n
phÈm cña c¸c ®Þa ph¬ng, c¬ cÊu kinh tÕ cã bíc chuyÓn ®æi râ rÖt.
N¨m 1995 tæng doanh thu tõ nghÒ gç mü nghÖ cña lµng §ång kþ ®¹t
25 tû, thu tõ s¶n phÈm thªu Minh L·ng (Vò th - Th¸i B×nh) ®¹t trªn
4 tû ®ång.
ë T©n lÔ (Hng hµ - Th¸i b×nh) n¬i cã truyÒn thèng dÖt chiÕu thu tõ
c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®· chiÕm trªn 83% tæng gi¸ trÞ s¶n l îng, tû lÖ
hé kh¸ vµ giµu chiÕm 78% trong tæng sè hé cña ®Þa ph¬ng.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ë nh÷ng lµng nghÒ cã tèc ®é ph¸t triÓn cao tû lîng lao ®éng còng
cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc.
B¶ng 3: Tû träng lao ®éng ë 1 sè lµng nghÒ tØnh B¾c Ninh (%)
Tªn
Lµng
D¬ng æ
Ngµnh
Lao ®éng CN - 66
TTCN
Lao ®éng dÞch vô
5,2
Lao
®éng
n«ng 28,8
nghiÖp
§a héi
§ång kþ
79,4
68,5
6,5
14,1
1,7
29,8
Ba lµ: Ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù nghiÖp x©y
dùng n«ng th«n míi hiÖn ®¹i. ViÖc x©y dùng n«ng th«n míi hiÖn ®¹i
lµ môc tiªu lín cña sù nghiÖp CNH H§H theo tinh thÇn cña §¹i héi
§¶ng lÇn thø VIII v¨n kiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®·
®Æt CNH H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ néi dung ®Çu tiªn vµ ghi râ
"X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi tõng b íc h×nh thµnh n«ng
th«n míi v¨n minh hiÖn ®¹i".
Muèn x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n réng lín
cña níc ta ®ßi hái ph¶i nguån vèn rÊt lín mµ chØ Nhµ níc th× kh«ng
thÓ lµm ®îc. Thu nhËp ®îc t¹o ra tõ c¸c lµng nghÒ, tõ ngµnh nghÒ nãi
chung sÏ lµ nguån vèn quan träng cho sù nghiÖp nµy. Qua nghiªn cøu
t×m hiÓu ë mét sè lµng nghÒ chóng t«i thÊy ë ®©y kh«ng chØ ®êi sèng
cña ®ång bµo ®îc n©ng cao, c¬ së vËt chÊt tèt h¬n mµ ®iÒu kiÖn chÝnh
trÞ x· héi còng rÊt æn ®Þnh, ®©y chÝnh lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn cña
®Þa ph¬ng cña tØnh vµ c¶ níc.
Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn n«ng nghiÖp n«ng th«n chóng ta
còng kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt c¸c ¶nh hëng xÊu vÒ m«i trêng ®Ò cã
nh÷ng híng gi¶i quyÕt trong c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn, b¶o ®¶m cho
sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
IV IV. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ.
1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý:
- §iÒu kiÖn tù nhiªn cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ
tiªu thô c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt do ®ã nã ¶nh hëng lín ®Õn viÖc ph¸t
triÓn c¸c ngµnh nghÒ. Mçi vïng víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt ®Æc trng t¹o nªn nh÷ng nguån nguyªn liÖu cho c¸c lµng nghÒ kh¸c nhau,
hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng ®Òu nh»m phôc vô ®êi
sèng cña ngêi d©n mµ mçi n¬i ngêi d©n cã nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cho phÐp ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau VD: vïng §BSH cã
khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa cã 4 mïa xu©n, h¹, thu, ®«ng. Nã ¶nh
hëng trùc tiÕp ®Õn ngµnh may mÆc, ngµnh dÖt len, chÕ biÕn l¬ng thùc
vµ mét sè ngµnh kh¸c ngoµi ra nã cßn ¶nh hëng tíi viÖc vËn chuyÓn
b¶o qu¶n ph¬i sÊy, ®i l¹i, giao dÞch bu«n b¸n…. §Êt ®ai còng lµ nh©n
tè ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ nhÊt lµ viÖc thµnh lËp c¸c
c¬ sá ngµnh nghÒ , c¸c côm c«ng nghiÖp tËp trung ë n«ng th«n
- VÞ trÝ ®Þa lý lµ mét yÕu tè rÊt quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vµ ®¶m b¶o sù , ph¸t triÓn l©u dµi ®èi
víi c¸c ngµnh nghÒ ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng.
Thùc tÕ cho thÊy c¸c lµng nghÒ thêng ë vÞ trÝ thuËn trªn vÒ giao
th«ng thuû bé, gÇn nguån nguyªn liÖu. ë nh÷ng n¬i lu vùc S«ng Hång,
S«ng M·, S«ng CÇu.... ®· quÇn tô nhiÒu lµng nghÒ t¹o thµnh c¸c
trung t©m s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ. Hµng lµm ra cÇn tiªu thô
ë nhiÒu tØnh xa thËm chÝ ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc mµ
xuÊt khÈu sang c¸c níc kh¸c yªu cÇu vËn t¶i lín ®ã kh«ng thÓ thiÕu
®êng bé, ®êng s«ng, ®êng biÓn. C¸c cô tæ nghÒ nhÊt ®Þnh lµ ngay tõ
®Çu ®· quan t©m ®Õn yÕu tè "bÕn s«ng, b·i chî" vèn cã Êy ®Ó quyÕt
®Þnh më nghÒ lËp nghiÖp ë mét n¬i. C¸c cô cßn quan t©m ®Õn nguån
nguyªn liÖu thÝch hîp cho yªu cÇu s¶n xuÊt l©u dµi, nhÊt lµ nguyªn
liÖu t¹i chç. Bëi cho dï c¸c cô cã lùa chän lµng nµo cã ®øc ®Ó truyÒn
nghÒ th× thùc sù d©n lµng nµo còng cã thÓ ®µo t¹o thµnh thî ®îc chø
vÞ trÝ ®Þa lý giao th«ng vËn t¶i vµ nguån nguyªn liÖu t¹i chç cã s½n cho
s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng lµm ra th× kh«ng thÓ t¹o ra ®îc, nhiÒu khi
kh«ng thÓ muèn lµ ®îc cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng nÕu thiÕu hai ®iÒu
kiÖn (nguyªn liÖu, bÕn s«ng) ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tån t¹i nh÷ng lµng
nghÒ l©u ®êi vµ næi tiÕng nh hiÖn nay
PhÇn lín lµng nghÒ ë níc ta lµm nghÒ theo cÊp ®é lµ nghÒ phô.
Mét sè Ýt lµng nghÒ kh¸c ®· lÊy nghÒ thñ c«ng lµm nghÒ nghiÖp chÝnh
ph¸t triÓn nghÒ thñ c«ng nghiÖp ®Õn mùc tho¸t ly h¼n ngay t¹i lµng
quª m×nh thêng diÔn ra ë nh÷ng lµng nghÒ Ýt ruéng ®Êt canh t¸c.
§iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao §BSH l¹i lµ n¬i cã sè lîng lµng nghÒ tËp
trung ®«ng nhÊt so víi c¶ níc.
2. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ
- Nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng trªn thÞ trêng ®èi víi hµng thñ c«ng
truyÒn thèng nhu cÇu nµy rÊt lín vµ hÕt søc ®a d¹ng thêi nµo còng cã
kh«ng bao giê chÊm døt. Nh×n chung ®ã lµ nhu cÇu ¨n, mÆc ë ®i l¹i,
vËn t¶i, häc hµnh ®ã cßn lµ nhu cÇu chiÕn ®Êu b¶o vÖ ®Êt níc vµ d©n
téc, nhu cÇu thê cóng t«n gi¸o tÝn ngìng. Trong suèt tiÕn tr×nh ph¸t
triÓn cña lÞch sö ë giai ®o¹n nµo nhu cÇu vÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
th× lµng nghÒ còng t¨ng c¶ vÒ quy m« vµ sè lîng vµ ngîc l¹i thu nhËp
cµng t¨ng th× cÇn t¨ng tæ chøc tiªu thô s¶n phÈm.
Trong nh÷ng n¨m võa qua ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp cã nhiÒu biÕn
®éng th¨ng trÇm thÞ trêng còng cã nhiÒu thay ®æi nhÊt lµ sau sù sôp
®æ cña hÖ thèng XHCN nhng cho ®Õn ngµy nay cïng víi sù c¶i tiÕn vÒ
mÉu m· chÊt lîng s¶n phÈm ®Æc biÖt lµ chñ tr¬ng më réng quan hÖ
ngo¹i giao cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· t¹o ®µ cho ngµnh tiÓu thñ c«ng
nghiÖp cã bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, mét sè mÆt hµng tiªu
dïng trong níc tríc ®©y do ngµnh nghÒ thñ c«ng s¶n xuÊt vµ cung cÊp
song nay do c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt
lîng cao h¬n phï hîp víi nhu cÇu ngêi d©n khiÕn nhiÒu lµng nghÒ thñ
c«ng nghiÖp ®· ph¶i thu hÑp dÇn quy m« s¶n xuÊt hoÆc chuyÓn sang
lµm nghÒ kh¸c VD: lµm nãn, qu¹t vµ mét sè nghÒ ®an l¸t....
- Tr×nh ®é cña nghÖ nh©n vµ ®éi ngò thî lµnh nghÒ.
CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng vai trß cña nghÖ nh©n ®èi víi nghÒ vµ
lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng lµ rÊt lín. Kh«ng cã nghÖ nh©n th×
kh«ng cã lµng nghÒ hay Ýt nhÊt còng kh«ng thÓ cã lµng nghÒ lõng
danh. ChÝnh tµi n¨ng cña c¸c nghÖ nh©n víi ®«i "bµn tay vµng" cña hä
®· t¹o nªn nh÷ng s¶n phÈm quý gi¸, tinh x¶o vµ ®éc ®¸o nh÷ng s¶n
phÈm v¨n ho¸ sèng m·i víi thêi gian, gãp phÇn lµm vÎ vang cho d©n
téc vµ cho mçi lµng nghÒ. ChÝnh nghÖ nh©n, thî c¶ ® · gi÷ cho lµng
nghÒ tån t¹i ®· ®µo t¹o ra nh÷ng nhãm thî mµ tr íc hÕt lµ con ch¸u
cña hä, nh÷ng ngêi trong gia ®×nh, dßng téc råi ®Õn con em trong lµng
thuéc c¸c dßng hä kh¸c. Kiªn tr× truyÒn d¹y nghÒ hÕt ngµy nµy qua
ngµykh¸c theo lèi "cÇm tay chØ viÖc", "võa häc võa lµm" c¸c nghÖ nh©n
®· t¹o ra mét ®éi ngò thî lµnh nghÒ ngay t¹i lµng xãm m×nh. Cø nh
thÕ thî thñ c«ng kÕ tiÕp, ®an xen nhau líp nµy ®Õn líp kh¸c ®êi sau
nèi tiÕp ®êi tríc. Do ®Æc trng s¶n xuÊt thñ c«ng c¶ gia ®×nh tõ «ng bµ,
anh em con ch¸u ®Õn cïng lµm nghÒ mçi ngêi mçi viÖc cho nªn cïng
mét lóc ë lµng nghÒ thêng cã vµi ba thÕ hÖ thî thñ c«ng cïng s¶n
xuÊt.
- Kü thuËt truyÒn thèng vµ kinh nghiÖm l©u ®êi.
VÒ kü thuËt hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ®Òu sö dông kü thuËt truyÒn
thèng l©u ®êi cña ViÖt nam trong s¶n xuÊt. Mçi nghÒ ®Òu cã kü thuËt
s¶n xuÊt riªng, kü thuËt Êy bao gåm nhiÒu c«ng ®o¹n, tõ kh©u khai
th¸c chÕ biÕn nguyªn liÖu ®Õn kh©u cuèi cïng lµ hoµn thµnh s¶n
phÈm ®Ó b¸n ra thÞ trêng cho ngêi tiªu dïng. Trong ®ã cßn bao hµm c¶
thñ ph¸p nghÖ thuËt, tuy c¸c lµng nghÒ ®Òu sö dông kü thuËt chung,
nÕu c¸c lµng nghÒ Êy ®Òu lµm mét nghÒ nhng tõng c«ng ®o¹n kü
thuËt th× mçi n¬i mét kh¸c. Lµng nghÒ nµo còng biÕn c¸ch øng dông
kü thuËt chung Êy theo c¸ch tiªng cña m×nh. Riªng thñ ph¸p nghÖ
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thuËt ngêi ta cßn tiÕn hµnh ®a d¹ng h¬n n÷a, bëi mçi nghÖ nh©n ®Òu
cã thñ ph¸p nghÖ thuËt theo tr×nh ®é s¸ng t¹o vµ kinh nghiÖm cña
riªng m×nh. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao lµng nghÒ cô thÓ nµy kh«ng
thay thÕ ®îc lµng nghÒ kia, nghÖ nh©n nµy kh«ng thay thÕ ®îc nghÖ
nh©n kh¸c mÆc dï c¸c lµng Êy c¸c nghÖ nh©n Êy ®Òu lµm mét nghÒ vµ
s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i sù ph¸t triÓn cña khoa häc
c«ng nghÖ ngµy nay v« cïng nhanh chãng thay thÕ søc lao ®éng cña
con ngêi ë nhiÒu c«ng viÖc nÆng nhäc lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña c¸c lµng
nghÒ VD: m¸y mãc trong nghÒ méc, vi tÝnh trong thiÕt kÕ mÉu vµ vÏ
ho¹ tiÕt nghÒ thªu...
- Vèn cho s¶n xuÊt
Vèn lµ mét yÕu tè quan träng cña 1 nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong
c¸c lµng nghÒ nhu cÇu vÒ vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh còng
rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c ®èi tîng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th«ng thêng
c¸c doanh nghiÖp cµng lín th× nhu cÇu vÒ vèn cµng nhiÒu, c¸c hé gia
®×nh vµ c¸ thÓ ngêi lao ®éng th× nhu cÇu vÒ vèn kh«ng lín l¾m.
MÆc dï nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta cã mét sè lo¹i vèn cho vay ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm nh vèn tõ Quü quèc gia gi¶i
quyÕt viÖc lµm, vèn cho ®Þa ph¬ng thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ, vèn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Nhng sè lîng vµ tû lÖ c¸c hé ®îc vay vèn
trong c¸c lµng nghÒ cßn Ýt ái trong khi nhu cÇu vay vèn lµ rÊt lín ®·
¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc ph¸t triÓn chç lµm viÖc míi nh ®Çu t
theo chiÒu s©u cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ.
Thùc tiÔn trong mét sè nghÒ cho thÊy nÕu ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ
vèn vµ cã chÝnh s¸ch hç trî h¬n n÷a ®èi víi ngêi s¶n xuÊt th× ch¾c
ch¾n sÏ ph¸t triÓn m¹nh ®îc s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt tèt ®îc c«ng ¨n viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¬ së.
3. §iÒu kiÖn x· héi.
- Sù ph©n bè vµ tËp trung sè lîng lµng nghÒ nhiÒu ë vïng §BSH
cho thÊy mét ®é d©n sè cao lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cho viÖc ra
®êi c¸c ngµnh nghÒ bëi nhu cÇu viÖc lµm. Do d©n sè qu¸ ®«ng diÖn
tÝch ®Êt ®ai ®Ó s¶n xuÊt l¹i Ýt dÉn ®Õn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng
thÊt nghiÖp ®iÒu ®ã thóc ®Èy viÖc hoµn thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c lµng
nghÒ.
- Tr×nh ®é d©n trÝ vµ tay nghÒ cña ngêi lao ®éng: Mét ®Þa ph¬ng cã
tr×nh ®é ph¸t triÓn cao sÏ cã c¸c néi lùc m¹nh nh vèn: khoa häc c«ng
nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý....®ã lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù lín m¹nh
cña c¸c lµng nghÒ trong kinh tÕ thÞ trêng ngµy nay. Tr×nh ®é d©n trÝ
sÏ ¶nh hëng tíi sù nhËn thøc, tiÕp thu mü thuËt cña c¸c ngµnh nghÒ,
¶nh hëng ®Õn viÖc qu¶n lý phôc hng, t¸i chÕ vµ ph¸t triÓn c¸c lµng
nghÒ, ngµnh nghÒ.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- ChÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ níc.
§Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn nghÒ nµy sinh nhiÒu lµng nghÒ míi ®·
®µo t¹o ®îc nhiÒu thî trÎ trong c¶ níc còng nh ®¶m b¶o cho c¸c lµng
nghÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nhÊt thiÕt ph¶i cã hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ
ph¸p luËt cña Nhµ níc. Sù quan t©m ph¸t triÓn hµng tiªu dïng néi
ho¸ vµ hµng xuÊt khÈu thêi ph¸p thuéc tõ nh÷ng n¨m 30, ®Æc biÖt lµ
sau n¨m 1954 díi chÕ ®é ta ®· t¹o nªn nhiÒu thuËn thîi ®Ó c¸c lµng
nghÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng truyÒn thèng. Nhng chÝnh ë
®©y bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cßn béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm c¬ b¶n
k×m h·m sù ph¸t triÓn. §ã lµ qua nhiÒu n¨m tiÕn hµnh ph¸t triÓn å
¹t hµng thñ c«ng mü nghÖ xuÊt sang Liªn x« vµ c¸c níc §«ng ¢u mét
c¸ch dÔ dµng ®· n¶y sinh tÖ lµm hµng kÐm chÊt l îng c¸c nghÖ nhËn
biÕn thµnh thî gia c«ng...khi t×nh h×nh quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng thÞ
trêng réng lín Êy kh«ng cßn n÷a cã chÕ bao cÊp bÞ xo¸ bá ®ã lµ lóc thî
thñ c«ng c¶ níc bÞ lao ®ao.
ChØ c¸c lµng nghÒ n¨ng ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh biÕt
c¸ch kÕ thõa mü thuËt vµ kinh nghiÖm cæ truyÒn c¶i tiÕn mÉu m·
n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm t×m kiÕm thÞ trêng quèc tÕ lµ trô v÷ng
®îc vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh.
Hµng lo¹t chÝnh s¸ch, chØ thÞ, nghÞ quyÕt ph¸p lÖnh vµ luËn
cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®ù¬c ban hµnh. §Æc biÖt lµ nghÞ quyÕt cña Bé
chÝnh trÞ vÒ khoa häc kü thuËt vµ v¨n ho¸ nghÖ thuËt vµ nghÞ quyÕt
Héi nghÞ lÇn thø 5 BCH Trung ¬ng v¨n ho¸ VII (1993) ®· nªu lªn ph ¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ v¨n ho¸ x· héi vµ khoa häc kü thuËt cña
®Êt níc chñ trêng "HiÖn ®¹i ho¸ CN truyÒn thèng vµ truyÒn thèng ho¸
CN hiÖn ®¹i cña §¶ng còng nh viÖc thÓ chÕ ho¸ hµng lo¹t ph¸p lÖnh
(nh luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t, luËt khai th¸c vµ sö dông tµi
nguyªn....) ®· t¹o ph¸p lý cho c¸c nghÒ vµ lµng nghÒ ph¸t triÓn.
M«i trêng thÓ chÕ - chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt Nhµ níc cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh vµ trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi v¬Ý
c¸c lµng nghÒ. Chóng ta ®ang x©y dùng mét Nhµ níc ph¸p quyÒn Nhµ
níc ®· rÊt quan t©m ®Õn nghÒ vµ lµng nghÒ truyÒn thèng coi ®ã lµ bé
phËn quan träng cÊu thµnh nÒn kinh tÕ, van ho¸ vµ x· héi ph¸t triÓn
theo híng CNH, H§H trªn ph¹m vi c¶ níc.
4. C¸c nh©n tè kh¸c.
Ngoµi c¸c nh©n tè trªn cßn cã nhiÒu nh©n tè kh¸c còng ¶nh hëng
tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ nh h¬ng íc, quy chÕ cña.....
Trong hµu hÕt c¸c hµng thñ c«ng l©u ®êi næi tiÕng ë níc ta ®Òu cã quy
chÕ vÒ nghÒ thñ c«ng hoÆc thµnh v¨n b¶n hoÆc kh«ng thËm chÝ ë mçi
phêng nghÒ táng cïng mét nghÒ ë cïng mét lµng còng cã quy chÕ
tiªng díi d¹ng "lêi thÒ", "lêi nguyÒn".
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tríc kia ë c¸c lµng, c¸c x· ®iÓn h×nh lµ ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé,
h¬ng íc vµ quy chÕ ®îc lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý chóng ®îc mÆc
nhiªn thõa nhËn vµ tån t¹i song song víi hÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ
níc phong kiªn trung ¬ng.
Trong bèi c¶nh lÞch sö ®ã c¸c phêng nghÒ, héi nghÒ gia téc lµm
nghÒ thñ c«ng còng so¹n ra c¸c v¨n b¶n vÒ nghÒ nghiÖp gäi lµ "lêi
thÒ", "lêi nguyÒn"....Nh÷ng quy chÕ nµy ®îc truyÒn tõ ®êi nµy sang ®êi
kh¸c b¾t buéc c¸c thµnh viªn trong gia ®éc, trong phêng héi nhÊt nhÊt
tu©n theo thùc hiÖn 1 c¸ch kh¸ nghiªm ngÆt.
Nh÷ng quy ®Þnh trong lµng nghÒ phêng nghÒ téc nghÒ...lµ nh÷ng biÖn
ph¸p gi÷ bÝ mËt vµ bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp cña nh÷ng ngêi thî ë c¸c
lµng nghÒ thñ c«ng cæ truyÒn. §iÒu ®ã c¸c t¸c dông tÝch cùc ®èi víi
viÖc duy tr× l©u dµi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña mçi lµng nghÒ. Nhng
chÝnh sù tuyÖt ®èi bÝ mËt mang tÝnh ®éc quyÒn ®· lµm k×m h ·m sù
ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp trong ph¹m vi c¶ níc.
ChØ sau nµy khi c¸c trêng d¹y nghÒ më ra c¸c kho¸ häc thùc hµnh
ng¾n h¹n, dµi h¹n ®· t¹o nªn nh÷ng thî trÎ cho nhiÒu tØnh, thµnh
phè th× t×nh h×nh h¹n chÕ nãi trªn cã thay ®æi tÝch cùc h¬n.
IV. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë mét sè níc
trong khu vùc vµ thùc tiÔn vËn dông vµo ViÖt nam
1. Ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë Thuþ ®iÓn
TiÓu thñ c«ng nghiÖp ë Thuþ ®iÓn ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn
c«ng nghiÖp ®· lín m¹nh. N¨m 1902, Liªn ®oµn tiÓu thñ c«ng nghiÖp
cña Thuþ ®iÓn ra ®êi díi h×nh thøc t nh©n, cã nhiÖm vô ®¹i diÖn cho
c¸c hiÖp héi vµ ®Þa ph¬ng trong quan hÖ giao dÞch víi Nhµ níc. N¨n
1922, Liªn ®oµn lËp häc viÖn Cao ®¼ng ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho tiÓu
thñ c«ng nghiÖp nh»m chÕ t¹o thiÕt bÞ míi, kü thuËt míi, s¶n phÈm
míi
VÒ vèn, n¨m 1934 ®· cho thµnh lËp c«ng ty quü tÝn dông ®Ó tµi trî
vèn cho tiÓu c«ng nghiÖp, cÊp vèn l©u dµi cho viÖc x©y dùng vµ hiÖn
®¹i ho¸ c¬ së. Mét nöa vèn cña c«ng ty lµ cña Nhµ níc mét nöa klµ sù
®ãng gãp cña 16 ng©n hµng
N¨m 1942 Häc viÖn ®îc chuyÓn cho chÝnh phñ qu¶n lý. N¨m ®îc ®æi
tªn lµ Häc viÖn Quèc gia c¸c ngµnh nghÒ tiÓu c«ng nghiÖp Thuþ ®iÓn,
®Æt díi quyÒn qu¶n lý cña mét Héi ®ång qu¶n trÞ. Liªn ®oµn cã 45000
thµnh viªn , ho¹t ®éng trong 40 hiÖp héi trong th¬ng nghiÖp, 450 héi
viªn ®Þa ph¬ng . Liªn ®oµn cung cÊp dÞch vô cho tõng c¬ së, tõng
thµnh viªn, gióp ®ì vÒ mÆt luËt ph¸p,vÒ s¶n xuÊt, vÒ qu¶n lý, tæ chøc
nghiªn cøu vµ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp. Theo sù ®Ò nghÞ cña Liªn ®oµn
tiÓu thñ c«ng nghiÖp quü hµng n¨m cÇn kho¶ng 1 triÖu USD. Nhµ níc
®µi thä 1/3 cßn 2/3 do sù ®ãng gãp vµ thu nhËp tõ dÞch vô cña Häc
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
viÖn. Häc viÖn cßn cã phßng thÝ nghiÖm, cã m¸y mãc vµ dông cô
nghiÖn cøu, chÕ t¹o nguyªn vËt liÖu, c¸c xëng thÝ nghiÖm…
2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tiÓu thñ c«g nghiÖp cña Ên §é
Lóc ®Çu Ên ®é chØ quan t©m tíi c«ng nghiÖp lín mµ Ýt quan t©m
tíi tiÓu c«ng nghiÖp. NhËn thøc ®îc thiÕu sãt nµy ChÝnh phñ ®· tæ
chøc ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp do uû viªn tiÓu c«ng
nghiÖp chÝnh phñ liªn bang phô tr¸ch, trùc thuéc lµ mét m¹ng líi c¸c
ViÖn dÞch vô gäi t¾t lµ SISO, lóc ®Çu cã 4 ViÖn sau thµnh lËp 16 ViÖn
trong 16 bang.
§Õn n¨m 1960 ch¬ng tr×nh ®· x©y dùng ®îc 36.457 c¬ së tiÓu c«ng
nghiÖp, sö dông 1.337.000 ngêi ( chiÕm 38% c«ng nh©n c«ng nghiÖp:
17% vèn cè ®Þnh, 26% gi¸ trÞ t¨ng thªm trong c«ng nghiÖp). Ngoµi ra
toµn liªn bang cßn 4,2 triÖu ngêi lµm tiÓu c«g nghiÖp kh«ng ®¨ng ký .
Còng trong thêi gian ®ã ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp ViÖn phæ
biÕn vµ ®µo t¹o tiÓu c«ng nghiÖp, lÊy tªn lµ SIET
Sù nç lùc vÒ nhiÒu mÆt ®· ® a nÒn tiÓu c«ng nghiÖp lªn vÞ trÝ chiÕn lîc
®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ChÝnh phñ Ên ®é ®· x©y dùng ® îc
mét hÖ thèng tæ chøc chuyªn ngµnh cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tiÓu c«ng
nghiÖp v÷ng ch¾c l©u dµi trªn ph¹m vi c¶ níc
3. Kinh nghiÖm cña §µi loan
§µi loan ®· cã chñ tr ¬ng ngay tõ ®Çu lµ x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp c«ng
nghiÖp nhÑ bè trÝ ph©n t¸n ë c¸c huyÖn lþ , thÞ trÊn r¶i r¸c ë c¸c vïng
n«ng th«n gÇn ®Þa bµn nguyªn liÖu. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c
xÝ nghiÖp v÷a vµ nhá ph©n t¸n ë n«ng th«n lµ mét ®Æc trng cña c«ng
nghiÖp ho¸ nãi chung vµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n nãi riªng ë §µi
loan. C«g nghiÖp ph©n ho¸ ë n«ng th«n ®· thu hót ® îc lao ®éng d
thõa lµm cho nhiÒu hé tõ thuÇn n«ng trë thµnh võa lµm n«ng nghiÖp
võa lµm c«ng nghiÖp, dÞch vô. ë §µi loan c«ng nghiÖp n«ng th«n bao
gåm c¸c ngµnh nghÒ trung, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ cæ
truyÒn, c¸c xÝ nghiÖp gia ®×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm
theo c«ng nghÖ cæ truyÒn vµ c¸c mÆt hµngh thñ c«ng mü nghÖ phôc vô
du lÞch vµ xuÊt khÈu, c¸c xÝ nghiÖp vÖ tinh liªn doanh víi c¸c xÝ
nghiÖp lín ë ®« thÞ. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp n«ng th«n ® · cho
phÐp §µi loan nhanh chãng thùc hiÖn ®îc môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n
4. Kinh nghiÖm cña INDONEXIA
- ChÝnh phñ Idonexia ®· ®Ò ra ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn ngµnh nghÒ
tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n trong c¸c kÕ ho¹ch n¨m n¨m. Tõ
x©y dùng c¸c xëng vµ trung t©m ®Ó b¸n s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng
nghiÖp ®Õn thùc hiÖn c¸c dù ¸n híng dÉn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhá
nh»m gi¸o dôc ®µo t¹o më réng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp nhá råi tæ chøc ra mét c¬ quan ®Ó qu¶n
lý, chØ ®¹o, híng dÉn nghiÖp vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ lµm c¸c dÞch
vô cung cÊp thiÕt bÞ vËt t, tiªu thô s¶n phÈm. ChÝnh phñ tæ chøc ra
trung t©m hç trî c«ng nghiÖp nhá ®Æt mèi quan hÖ víi c«ng nghiÖp
lín vµ ch¬ng tr×nh nghiªn cøu tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vµ thÞ trêng lµm c¬
së cho viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhá. ChÝnh phñ ® · ®Ò ra chÝnh
s¸ch thuÕ u tiªn c«ng nghiÖp nhá chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. Cïng
víi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ChÝnh phñ ®· tæ chøc ra “ Héi ®ång tiÓu tñ
c«ng nghiÖp Quèc gia Indonexia’ nh»m thóc ®Èy ngµnh tiÓu thñ c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn nhanh tæ chøc thi thiÕt kÕ mÉu m·, tæ chøc héi chî,
triÓn l·m c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ” Trung t©m ph¸t
triÓn tiÓu thñ c«g nghiÖp” ®Ó qu¶n lý, hç trî tiÓu thñ c«ng nghiÖp, kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc lång vµo c¸c ch¬ng tr×nh
®µo t¹o viÖc lµm ë n«ng th«n. Ngoµi ra chÝnh phñ cßn ph¸t ®éng ch¬ng
tr×nh gióp ®ì ngêi nghÌo do nhµ níc ®Çu t vèn ®Ó hç trî c¸c lµng nghÒ
truyÒn thèng kh«i phôc vµ ph¸t triÓn t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho
c¸c hé n«ng d©n
4. Nh÷ng kinh nghiÖm cã thÓ vËn dông vµo ViÖt Nam
Qua kinh nghiÖm tæ chøc vµ ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp c¸c níc
nãi trªn ta cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau :
- VÒ c¬ cÊu ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng nghiÖp n«ng
th«n ë c¸c níc rÊt ®a d¹ng tõ s¶n xuÊt dÞch vô, nghÒ cæ truyÒn vµ
nghÒ míi víi c«ng nghÖ thñ c«ng nöa c¬ khi vµ cá khÝ ho¸. C«ng
nghiÖp n«ng th«n bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau
- VÒ h×nh thøc vµ quy m« c¬ së, xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp n«ng th«n ë
mçi níc còng rÊt kh¸c nhau. Tæ chøc c¬ së c«ng nghiÖp n«ng th«n cã
c¸c xÝ nghiÖp gia ®×nh cña tõng hé riªng rÏ hoÆc mét sè hé ®øng ra
tËp hîp c¸c hé n«ng d©n trong xãm lµm gia c«ng theo hîp ®ång xÝ
nghiÖp, hîp t¸c x·.C¸c ngµnh nghÒ cæ truyÒn chñ yÕu dùa vµo lao
®éng thñ c«ng, c«ng nghÖ th« s¬. Nhng còng cã nh÷ng ngµnh nghÒ
thñ c«ng mü nghÖ cÇn tay nghÒ ®iªu luyÖn vµ s¸ng t¹o cña nh÷ng
nghÖ nh©n cao tay nghÒ cao. §Ó t¨ng n¨ng suÊt c¸c c¬ së ngµnh nghÒ
®·tõng bíc ¸p dông m¸y mãc vµo thay thÕ søc lao ®éng cña con ngêi
- C¸c níc ®· ®¸nh gi¸ ®óng vÞ trÝ chiÕn lîc cña tiÓu thñ c«ng nghiÖp
trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng x· héi, tõ
®ã x©y dùng ®îc ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn toµn diÖn vµ tæ chøc hÖ thèng
qu¶n lý toµn ngµnh cã hiÖu lùc
- C¸c níc nµy ®· rÊt coi träng ®Çu t chÊt x¸m cho (®µo t¹o cè vÊn,
c¸n bé qu¶n lý, x©y dùng c¸c dÞch vô cè vÊn, ph¸t triÓn c¸c ViÖn
nghiªn cøu ngµnh nghÒ ): ®Çu t vèn thÝch ®¸ng cho ph¸t triÓn ngµnh
nghÒ ë n«ng th«n
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Mét ®iÒu cÇn chó ý lµ nhµ níc cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n b»ng viÖc ®Ò
ra mét hÖ thèng ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch cã t¸c dông khuyÕn khÝch tõ
nghiªn cøu, dÞch vô, s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm nh»m ®¶m b¶o
cho tiÓu thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
- Ph¸t huy tèt hiÖu lùc c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó b¶o hé vµ b¶o vÖ
s¶n xuÊt tiÓu c«ng nghiÖp
Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ® îc trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n cña c¸c níc
còng béc lé nh÷ng tån t¹i ®ßi hái chóng ta cÇn nghiªn cøu nh:
N¶y sinh sù tranh chÊp ®Êt ®ai gi÷a c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng
nghiÖp. Ngoµi ®Êt ®ai ra cßn cã sù tranh chÊp vÒ lao ®éng, vèn gi÷a
ngµnh nµy víi ngµnh kh¸c ®Æc biÖt lµ lao ®éng cã tay nghÒ cao
C«ng nghiÖp n«ng th«n nhiÒu níc g©y ra « nhiÔm m«i trêng sinh th¸i.
C«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· ph¸ vì hÖ sinh th¸i
n«ng th«n b»ng viÖc khai th¸c tµi nguyªn còng nh chÊt th¶i bõa b·i
lµm huû ho¹i m«i trêng thiªn nhiªn…
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng vÒ c¸c lµng nghÒ
ë n«ng th«n tØnh Th¸i B×nh.
I. Nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña Th¸i B×nh cã ¶nh hëng tíi sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ.
1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý
- Th¸i B×nh lµ mét tØnh thuéc vïng §BSH n»m bªn bê biÓn §«ng
c¸ch thñ ®« Hµ Néi 100Km gi¸p c¸c tØnh Nam §Þnh, Hng Yªn vµ H¶i
Phßng. Víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 1537,8km 2 chiÕm 0,46% diÖn tÝch
tù nhiªn c¶ níc khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa.
Tõ xa xa Th¸i B×nh ®· lµ mét vïng ®Êt cã d©n c ®«ng ®óc víi c¸c lµng
x· ®Æc trng cho n«ng th«n ViÖt nam.
- Th¸i B×nh cã ®êng quèc lé 10 ®i qua nèi Nam §Þnh víi H¶i
Phßng, §êng 39 tõ Th¸i B×nh ®i Hng Yªn, Qu¶ng Ninh, Hµ Néi vµ c¸c
tØnh phÝa B¾c. Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng ®êng giao th«ng néi tØnh rÊt
ph¸t triÓn. §êng s«ng cã S«ng Hång, s«ng Trµ Lý, S«ng Ho¸, S«ng
Luéc, 5 cöa s«ng lín víi trªn 50km bê biÓn. Th¸i B×nh lµ tØnh cã ®Þa
h×nh b»ng ph¼ng nhÊt so víi c¶ níc cã hÖ thèng giao th«ng kh¸ hoµn
thiÖn lµm c¬ së cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ lµng nghÒ
nãi riªng.
- Do nhiÒu thuËn lêi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nªn nguån nguyªn liÖu
cho c¸c nghÒ m©y tre ®an chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm dåi dµo ®©y lµ
mét nghÒ tríc ®©y kh¸ phæ biÕn ë Th¸i B×nh.
2. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ:
Th¸i B×nh lµ mét tØnh n«ng nghiÖp mÆc dï cã tr×nh ®é th©m canh lóa
níc kh¸ cao song vÉn lµ mét nÒn kinh tÕ tr× trÖ l¹c hËu, trong c¬ cÊu
GDP n«ng nghiÖp vÉn gi÷ vai trß chñ yÕu.
B¶ng 4: Tû träng c¸c ngµnh trong GDP toµn tØnh
C¬ cÊu GDP (gÝa hiÖn hµnh)
N«ng nghiÖp
C«ng nghiÖp
DÞch vô
1990
76,44
8,87
14,69
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i b×nh
18
(%)
1995
61,7
13
25,31
1999
54,42
12,07
31,52
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C«ng nghiÖp chiÕm tû träng qu¸ nhá bÐ ®©y lµ mét khã kh¨n ®èi víi
viÖc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ë n«ng th«n. ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn th× c¸c c¬ së ngµnh nghÒ n«ng th«n tån t¹i víi t c¸ch nh lµ
nh÷ng vÖ tinh cho c«ng nghiÖp ®« thÞ.
Thu nhËp b×nh qu©n cña toµn tØnh cßn qu¸ thÊp c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn chËm, c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ, nguån
thu chñ yÕu cña tØnh hiÖn nay vÉn dùa vµo n«ng nghiÖp
B¶ng 5: Thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng/th¸ng
§V:1000 ®
19994
162
205
156
Thu nhËpb×nh qu©n chung
Thu nhËp b×nh qu©n thµnh thÞ
Thu nhËp b×nh qu©n n«ng th«n
19995
187
237
180
19996
217
280
208
Trong c¬ cÊu tæng thu nhËp cña hé gia ®×nh toµn tØnh nãi chung thu
nhËp tõ n«ng l©m thuû s¶n chiÕm tíi 77,5% c«ng nghiÖp 3,5% dÞch vô
19%. Tû lÖ ngêi nghÌo ë Th¸i B×nh n¨m 1996 lµ 8,2%.Trong nguån thu
tõ n«ng nghiÖp thu tõ trång lóa lu«n chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu
3. §iÒu kiÖn v¨n ho¸ x· héi.
Th¸i B×nh lµ mét tØnh ®«ng d©n theo thèng kª 1999 Th¸i B×nh cã
kho¶ng 1.787,903 ngêi mËt ®é 1.163 ngêi/km2 trong ®ã lao ®éng n«ng
nghiÖp chiÕm 83%, d©n sè sèng ë n«ng th«n chiÕm 94%. DiÖn tÝch ®Êt
n«ng nghiÖp b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp chØ kho¶ng 0,06ha/ngêi. T×nh
tr¹ng thÊt nghiÖp kh¸ trÇm träng nhÊt lµ vµo thêi gian n«ng nhµn,
tõng ®oµn ngêi kÐo ra c¸c thµnh phè lín ®Ó t×m viÖc kÐo theo sù di c
tù do ®ã lµ hµng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c thµnh phè lín ph¶i gi¶i
quyÕt.
B¶ng 6: Tû lÖ thÊt nghiÖp
1994
1995
1996
Tû lÖ thÊt nghiÖp chung (%)
3,1
2,78
2,29
N«ng th«n
(%)
2,74
2,42
1,91
Thµnh thÞ
(%)
9,49
8,64
8,69
Tû lÖ sö dông quü thêi gian vµo s¶n xuÊt trong n¨m ë n«ng th«n chØ
kho¶ng 70% nh vËy vÉn cßn 30% thêi gian lao ®éng bÞ bá l·ng phÝ.
Theo sè liÖu ®iÒu tra suy réng 1998 vµ 1999 tr×nh ®é häc vÊn cña
nh÷ng ngêi lao ®éng trong ®é tuæi ë Th¸i B×nh lµ:
Mï ch÷:
0,27%
CÊp I:
23,89%
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
CÊp II:
55,32%
CÊp III:
20,52%
Tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô
Kh«ng b»ng cÊp chiÕm: 79,83%
S¬ cÊp chiÕm:
3,30%
C«ng nh©n kü thuËt:
9,01%
Trung cÊp:
4,73%
Cao §¼ng vµ §¹i häc:
3,02%
Trªn ®¹i häc:
0,11%
Víi nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy lùc lîng lao ®éng Th¸i B×nh tuy ®«ng
®¶o vÒ sè lîng song chÊt lîng cßn h¹n chÕ. MÆc dï trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y c«ng t¸c ®Çu t cho gi¸o dôc ®· ®Æc biÖt ® îc quan t©m nhng tû
lÖ ngêi häc hÕt trung häc phæ th«ng vÉn cßn Ýt, ®éi ngò c«ng nh©n kü
thuËt thiÕu trÇm träng ®©y sÏ lµ mét khã kh¨n c¬ b¶n trªn con ®êng
CNH H§H.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i ®i lªn mét x · héi c«ng
nghiÖp ®Ó ®i tõ n«ng nghiÖp lªn c«ng nghiÖp ®èi víi níc ta cã nh÷ng
bíc dÞch chuyÓn dÇn lao ®éng tõ n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp mµ mét
trong nh÷ng bíc trung gian quan träng ®ã lµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
n«ng th«n.
II. Thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ:
1. Lîc sö qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
Cho tíi ngµy nay c¸c lµng nghÒ ë Th¸i B×nh ® · tr¶i qua nhiÒu
giai ®o¹n ph¸t triÓn mét sè lµng nghÒ ®· cã hµng tr¨m n¨m tån t¹i
nh ch¹m b¹c §«ng X©m (trªn 300 n¨m) dÖt Nam Cao, m©y tre ®an
Thîng HiÒn....
Lµng nghÒ tr¹m b¹c §ång X©m hiÖn thê vÞ tæ nghÒ NguyÔn Kim
L©u, «ng vèn lµm nghÒ vµng b¹c ë Cao B»ng, kho¶ng n¨m 1689 «ng
tíi xø §«ng X©m vµ lËp ra 12 phêng ®Ó truyÒn nghÒ. Buæi ®Çu lµ nghÒ
hµn ®ång, gâ thïng ch©ô, ch÷a kho¸...vÒ sau míi lµm kim hoµn
chuyªn s©u vÒ ch¹m b¹c. §©y lµ mét lµng nghÒ tiªu biÓu cho nhãm
nghÒ thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng kh«ng chØ cña Th¸i B×nh mµ lµ
c¶ níc. Bëi nh÷ng gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña s¶n phÈm,cña nh÷ng quy ®Þnh
chÆt chÏ vÒ truyÒn nghÒ, gi÷ bÝ mËt nghÒ. §Õn nay mü thuËt cña nghÒ
ch¹m b¹c kh«ng cßn lµ ®éc quyÒn cña thî §ång Xu©n n÷a nhng mét
sè thñ ph¸p nghÖ thuËt tinh x¶o vÉn ®îc gi÷ bÝ truyÒn.
Tr¶i qua hµng t¨m n¨m tån t¹i c¸c lµng nghÒ Th¸i b×nh ® · tr¶i
qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn, suy tho¸i cã giai ®o¹n nghÌnh nghÒ
thÞnh vîng nhng còng cã giai ®o¹n ngêi thî ph¶i bá nghÒ thËm chÝ bá
lµng ra ®i t×m con ®êng sèng
20
.DOC 
49 
92 
91 
