Tài liệu Một số giải pháp nhằm mở rộng khả năng thanh toán bằng séc tại sgdi.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc Lêi më ®Çu Ch-¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc............................................ 6 I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc trong nÒn kinh tÕ: ........................................................................................................... 6 1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc: ...................................... 6 2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc: ....................................................... 10 2.1 §èi víi kh¸ch hµng: ....................................................................... 10 2.2 §èi víi ng©n hµng: ......................................................................... 11 2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ: ........................................................................ 12 II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ. .............................................. 12 III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay : ..................................... 16 1. Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n b»ng sÐc theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ th«ng t- 07/TT-NH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN: ........... 16 1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc: .................. 18 1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc: ........ 20 1.3 §èi víi ng-êi thô h-ëng sÐc: ......................................................... 20 1.4 §èi víi ®¬n vÞ thanh to¸n .............................................................. 21 1.5 §èi víi ®¬n vÞ thu hé: ................................................................... 21 1.6 C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸t hµnh vµ thanh to¸n sÐc ............... 22 2. C¸c lo¹i sÐc thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay: .................................. 23 2.1 SÐc chuyÓn kho¶n: ......................................................................... 23 2.2 SÐc b¶o chi: ..................................................................................... 27 3. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi thanh to¸n sÐc. ........................................ 31 3.1. YÕu tè kinh tÕ: ............................................................................... 31 3.2 YÕu tè ph¸p lý: ............................................................................... 32 3.3 YÕu tè con ng-êi: ........................................................................... 33 3.4 YÕu tè khoa häc c«ng nghÖ: .......................................................... 33 Ch-¬ng II : Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI .............................. 35 I. Kh¸i qu¸t vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI .................................... 35 1. Vµi nÐt vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI .................................... 35 2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña SGDI: .............................................................. 36 II Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña SGDI trong n¨m 2002 ....................................................................................................................... 39 1. M«i tr-êng kinh doanh ¶nh h-ëng ®Õn ho¹t ®éng cña SGDI NHNo vµ PTNT ViÖt Nam:................................................................................. 39 2. KÕt qu¶ kinh doanh cña SGDI n¨m 2002 ......................................... 41 2.1. VÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn: .......................................................... 41 2.2. C«ng t¸c sö dông vèn: .................................................................. 42 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ: ................................................. 44 2.4. Ho¹t ®éng kÕ to¸n thanh to¸n: .................................................... 45 2.5. Ho¹t ®éng ng©n quü: .................................................................... 47 2.6. C¸c ho¹t ®éng kiÓm tra kiÓm to¸n: ............................................. 47 2.7. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c:................................................. 47 III. T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI ................................. 48 1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung t¹i SGDI trong n¨m qua. ........................................................................ 48 1.1. H×nh thøc thanh to¸n UNC:........................................................ 51 1.2 Thanh to¸n b»ng UNT . ............................................................. 52 1.3 Thanh to¸n b»ng sÐc ..................................................................... 54 1.4 C¸c ph-¬ng tiÖn thanh to¸n kh¸c: ............................................... 54 2. T×nh h×nh thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI: ........................................ 55 1 SÐc chuyÓn kho¶n: ................................................................................ 57 2. SÐc b¶o chi: .......................................................................................... 59 IV §¸nh gi¸ ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI trong thêi gian qua ................................................................................................................ 61 1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong thêi gian qua: ................................... 61 2. Nh÷ng tån t¹i: ..................................................................................... 62 2.1 Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c quy ®Þnh vÒ thanh to¸n b»ng sÐc: ..... 62 2.2 Nguyªn nh©n tõ b¶n th©n SGDI vµ kh¸ch hµng. ........................ 66 ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI ................................................................................................................ 67 I. Ph-¬ng h-íng nhiÖm vô kinh doanh cña SGDI n¨m 2003:............... 67 II. Gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI ........... 68 1. CÇn ph¶i më réng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ tÝnh tiÖn lîi cña viÖc sö dông sÐc trong thanh to¸n cho d©n c- vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ 2. Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng: ..... 71 3. N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña c¸n bé thùc hiÖn c«ng t¸c thanh to¸n ®¸p øng yªu cÇu, ®ßi hái ngµy cµng cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng khu vùc vµ thÕ giíi : ...................................... 73 4. Gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i sÐc: .............................................. 74 4.1 Thùc hiÖn nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi sÐc chuyÓn kho¶n: .......... 74 4.2 TÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi: ................................................................................................................ 76 5. KiÕn nghÞ ®èi víi NHNN vµ chÝnh phñ: ............................................ 77 5.1. X©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu lùc cao t¹o m«i tr-êng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc ....................................................................................... 77 5.2 Söa ®æi mét sè quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc ............................ 79 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 5.2.1 Söa ®æi quy ®Þnh vÒ mÉu m· cña tê sÐc: ............................... 79 5.2.2 Thay ®æi thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc: ................................ 81 5.2.3 §Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong thanh to¸n sÐc x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö sÐc më réng ph¹m vi thanh to¸n, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n b»ng sÐc: ..... 82 KÕt luËn ........................................................................................................... 87 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu * Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi Thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu vµ còng lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt. Thanh to¸n cã vai trß v« cïng quan trong ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo, bëi nhu cÇu thanh to¸n ®ang ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Thùc tÕ cho thÊy ®èi víi n-íc ta hiÖn nay th× thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang tá ra rÊt cã lîi thÕ vµ cã xu h-íng ®-îc sö dông rÊt nhiÒu v× nã võa an toµn, tiÖn lîi, võa gi¶m ®-îc c¸c chi phÝ in Ên, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n.Tuy nhiªn vÒ chÊt l-îng vµ quy m« thanh to¸n cßn qu¸ yÕu so víi c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi. C¸c ph-¬ng tiÖn thanh to¸n mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®ang sö dông ë ViÖt Nam bao gåm UNT, UNC, sÐc, thtÝn dông, thÎ v.v....Dï ®-îc ¸p dông ë ViÖt Nam ®· l©u nh-ng vÉn ch-a t¹o ®-îc b-íc ®ét ph¸ nµo trong thanh to¸n néi ®Þa. Hµng ngh×n tû ®ång ®ang n»m r¶i r¸c ë trong d©n c- vµ tæ chøc kinh tÕ ®Ó sö dông cho thanh to¸n trùc tiÕp....§ã lµ mét thùc tÕ tån t¹i ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó kh¾c phôc. Mét trong c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt - sÐc lµ mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n ®¬n gi¶n vµ tiÖn lîi, sÐc ra ®êi tõ rÊt l©u vµ ®-îc coi lµ c«ng cô truyÒn thèng ®-îc sö dông ë c¸c n-íc ph¸t triÓn ngay c¶ khi cã c«ng cô thanh to¸n hiªn ®¹i h¬n v× nh÷ng tiÖn Ých mµ nã mang l¹i cho ng-êi sö dông rÊt lín. §ßi hái vÒ c¬ së vËt chÊt cña sÐc l¹i kh«ng cao chøng tá nã rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta. ThÕ nh-ng tØ träng thanh to¸n sÐc trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt l¹i rÊt nhá chøng tá sÐc ch-a ®-îc sö dông phæ biÕn vµ ch-a hÊp dÉn ng-êi sö dông. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sÐc ch-a ®-îc chÊp nhËn trong thanh to¸n ë ViÖt nam hiÖn nay ®ã lµ nh÷ng bÊt cËp vÒ quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc, ®ã lµ thãi quen tiªu dïng tiÒn mÆt cña 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng-êi d©n....cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, ph¶i kh¾c phôc vµ ®æi míi ®Ó ®­a sÐc trë th¯nh “s©n ch¬i” hÊp dÉn ®èi víi mäi ng­êi. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña sÐc còng nh- nh÷ng bÊt cËp trong thanh to¸n b»ng sÐc. Tõ kiÕn thøc ®· häc ë tr-êng kÕt hîp víi hiÓu biÕt thùc tÕ trong qu² tr×nh thøc tËp t³i SGDI nªn em quyÕt ®Þnh chän ®Ò t¯i: “Mét sè gi°i ph²p nh´m më réng kh° n¨ng thanh to²n sÐc t³i SGDI NHNo & PTNT VN” ®Ó lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. * Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu cña kho¸ luËn nµy lµ ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ so s¸nh. Ngoµi ra cßn sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p kh¸c nhlogic biÖn chøng vµ diÔn dÞch. * Ph¹m vi nghiªn cøu: Dùa trªn lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n b»ng sÐc ®· häc kÕt hîp víi thùc tiÓn t¹i SGDI NHNo vµ PTNT ViÖt Nam bµi viÕt sÏ tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i cña ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc trong t-¬ng lai. * Kho¸ luËn sÏ ®-îc tr×nh bµy lµm 3 ch-¬ng: C1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc. C2: Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI. C3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI. Do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thu thËp tµi liÖu vµ sè liÖu ph©n tÝch, h¬n n÷a do kh¶ n¨ng nghiªn cøu, ph©n tÝch cßn h¹n chÕ vµ thêi gian thùc tËp cßn hÑp nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. KÝnh mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó luËn v¨n ®-îc hoµn thiÖn tèt h¬n. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c c« chó trong phßng kÕ to¸n ng©n quü vµ ®Æc biÖt lµ Th¹c sü Bïi Quang Tiªn ®· hÕt lßng gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc trong nÒn kinh tÕ: 1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc: XuÊt ph¸t tõ s¬ ®å tæng qu¸t cña mét chu kú s¶n xuÊt T-H-H’-T’ ta cã thÓ thÊy r»ng thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu cña mét chu kú s¶n xuÊt khi c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt thùc hiÖn nhËp c¸c yÕu tè m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, lao ®éng phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Vµ nã còng lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt, thu håi vèn ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt tiÕp theo. Bëi vËy khi thanh to¸n ®-îc tæ chøc tèt sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt - l-u th«ng ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i. V× vËy thanh to¸n tiÒn tÖ lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nãi c¸ch kh¸c nÒn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi thanh to¸n vµ chu chuyÓn tiÒn tÖ, kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× thanh to¸n chu chuyÓn tiÒn tÖ cµng më réng ®Ó cã thÓ phôc vô ®¾c lùc cho l-u th«ng hµng ho¸. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ g¾n víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xó©t hµng ho¸. Vµ quan hÖ thanh to¸n gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n còng ph¸t triÓn theo khi tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng hãa cßn ë møc ®é thÊp khèi l-îng hµng ho¸ s¶n xuÊt cßn Ýt ch-a ®a d¹ng phong phó ph¹m vi tiªu dïng hµng ho¸ míi chØ bã hÑp trong mét khu vùc mét ®Þa ph-¬ng lóc nµy ph¹m vi thanh to¸n cßn hÑp. Thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt tá ra rÊt cã hiÖu qu¶, linh ho¹t, gióp cho quan hÖ gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n diÔn ra mét c¸ch nhanh chãng, thuËn tiÖn. Nh-ng khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn khèi l-îng s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô trªn ph¹m vi réng kh¾p kh«ng chØ bã hÑp trong mét quèc gia mµ v-ît ra khái ph¹m vi cña mét quèc gia lµm 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cho quan hÖ thanh to¸n ngµy cµng më réng vµ phøc t¹p v× kh«ng chØ thanh to¸n néi ®Þa mµ c¶ thanh to¸n víi n-íc ngoµi. Nh- vËy nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c tæ chøc thanh to¸n ngµy cµng cao trong khi ®ã thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ngµy cµng béc lé nhiÒu h¹n chÕ: Nã kh«ng thÓ ®¸p øng linh ho¹t kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ mäi nhu cÇu thanh to¸n. ViÖc thanh to¸n mét khèi l-îng hµng hãa lín cÇn mét l-îng tiÒn mÆt lín lµm t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ kh«ng an toµn; ®ång thêi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt nã cßn lµm t¨ng c¸c chi phÝ x· héi nh-: Chi phÝ in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n, tiªu huû tiÒn nã kh«ng chØ g©y ra nh÷ng bÊt lîi ®èi víi viÖc tæ chøc ®iÒu hµnh l-u th«ng tiÒn tÖ cña c¸c nhµ qu¶n lý mµ cßn g©y ra mét sù l·ng phÝ vèn lín kh«ng ®-îc tËp trung, tËn dông cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ do l-îng vèn lín cña nÒn kinh tÕ n»m tr«i næi ngoµi l-u th«ng. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· trë thµnh vËt c¶n trë cho tèc ®é chu chuyÓn vµ tuÇn hoµn vèn cña chu kú s¶n xuÊt. H¬n n÷a, nã cßn t¹o ra nh÷ng s¬ hë khã kiÓm so¸t næi thuËn lîi cho nh÷ng hµnh vi tham «, hèi lé, chiÕm ®o¹t tµi s¶n x· héi, t×nh tr¹ng trèn thuÕ ngµy cµng gia t¨ng. Tr-íc nh÷ng thùc tr¹ng ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét ph-¬ng thøc thanh to¸n tiªn tiÕn h¬n, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi ®· ph¸t huy tèt lîi thÕ cña nã ®ã lµ sù nhanh chãng, tiÖn lîi an toµn vµ chÝnh x¸c h¬n n÷a l¹i rÊt kinh tÕ: gióp gi¶m c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n vµ gióp NHNN thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh. §©y lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n kh«ng cã sù xuÊt hiÖn trùc tiÕp cña tiÒn mÆt mµ thanh to¸n b»ng c¸ch trÝch chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n cña ng-êi chi tr¶ vµ tµi kho¶n cña ng-êi thô h-íng më t¹i ng©n hµng hoÆc b»ng c¸ch thanh to¸n bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña ng©n hµng. §©y lµ h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ thÓ hiÖn sù hoµn thiÖn cña tiÒn tÖ víi chøc n¨ng lµ ph-¬ng tiÖn thanh to¸n. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian thanh to¸n cña m×nh NHTM ®· tù t¹o ra ®-îc c¸c c«ng cô tµi chÝnh thay thÓ tiÒn lµm ph-¬ng tiÖn thanh to¸n - ®¸ng chó ý nhÊt lµ sÐc mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu ®Ó tiÒn vËn ®éng qua ng©n h¯ng. VËy nªn cñng cã thÓ coi “sÐc l¯ tiÒn” trong quan hÖ trao ®èi hµng ho¸. ThËt vËy, ta biÕt r»ng tõ khi xuÊt hiÖn viÖc mua b¸n trao ®èi hµng ho¸ dÞch vô, tiÒn - lµ vËt thÓ trung gian thùc hiÖn thanh to¸n. Nhµ kinh tÕ Mü Frederic S. Mishkin ®± ®Þnh nghÜa rÊt ®¬n gi°n dÔ hiÓu “tiÒn l¯ bÊt c÷ c²i g× ®-îc chÊp nhËn chung trong viÖc thanh to¸n ®Ó nhËn hµng ho¸ hoÆc dÞch vô hoÆc trong viÖc tr° nî”. Hay nãi c²ch kh²c, tiÒn l¯ mét vËt thÓ, nÕu ®­îc mäi ng-êi nhËn nã trong qu¸ tr×nh thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô. ChÝnh tõ kh¸i niÖm nµy mµ tõ thêi xa x-a ®Õn nay tiÒn ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu lo¹i tõ vá sß, vá hÕn råi ®Õn kim lo¹i quý nh- vµng, b¹c vµ hiÖn nay lµ tiÒn giÊy. TiÒn giÊy ®ang lµ c«ng cô thanh to¸n chñ yÕu cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Trong c²c c«ng có thanh to²n, sÐc cñng ®­îc coi “nh­ mét läai tiÒn” nã ho³t ®éng bÒn v÷ng, hiÖu qu¶ bªn c¹nh tiÒn giÊy. ThÕ m¹nh cña tiÒn giÊy th× khái ph¶i nãi, hÇu hÕt ng-êi d©n trªn toµn kh¾p thÕ giíi ®Òu rÊt quen thuéc vµ ch¾c ch¾n nã cßn tr-êng tån trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c«ng nghÖ míi vµ tiÒn - lµ ®èi t-îng lu«n cã sù ph¸t triÓn, thay thÓ v× nã lu«n cã h¹n chÕ nhmÖnh gi¸ h¹n chÕ, c¸c chi phÝ ph¸t sinh xung quanh viÖc sö dông tiÒn. SÐc ra ®êi vµ lµ ng-êi ®ång hµnh cña tiÒn lµm ®a d¹ng m«i tr-êng thanh to¸n, bæ sung nhöng ®iÒu “khiÕm khuyÕt” cða tiÒn, cho dï b°n th©n sÐc cßn tån t³i nhiÒu vÊn ®Ò khã söa. ViÖc ®-a sÐc vµo sö dông trong thanh to¸n lµ mét ®iÓm míi, cã tÝnh chÊt lµm thay ®æi ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt tr-íc ®ã vµ c¶i thiÖn hÖ thèng thanh to¸n. Ng­êi ta ®± ®­a ra 5 “ c²i ®­îc” v¯ “hai c²i ch­a ®­îc” cða sÐc. - Thø nhÊt: MÖnh gi¸ cña mét tê sÐc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi mét ®ång tiÒn 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thùc thô. Do ®ã, kh©u b¶o qu¶n, kiÓm ®iÕm ®¬n gi¶n, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn thanh to¸n sÐc thÊp. - Thø hai: Th«ng th-êng trong giao dÞch cã mãn thu, mãn chi (mãn ®i vµ mãn vÒ) sÐc cã lîi thÓ h¬n h¼n tiÒn mÆt lµ kh¶ n¨ng bï trõ rÊt tèt. §iÒu nµy nÕu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sÏ ph¶i chuyÓn mét l-îng tiÒn mÆt kh¶ lín ®Ó thanh hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi l¹i nhËn ®-îc mét l-îng tiÒn mÆt kh«ng nhá khi b¸n hµng ho¸ dÞch vô. - Thø ba: Khi sö dông sÐc, gi¶m thiÓu chi phÝ hµnh chÝnh, cã lîi Ých vÒ kinh tÕ lµ kh¸ râ rÖt. - Thø t-: Mét tiÖn lîi kh¸c cña sÐc mµ tiÒn giÊy kh«ng thÓ cã ®-îc ®ã lµ khi thanh to¸n, sÐc ch¹y qua ng©n hµng, lµm t¨ng kh¶ n¨ng tËp trung vµ vßng quay cña vèn, gióp cho viÖc qu¶n lý, ph©n tÝch vµ x©y dùng tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. - Thø n¨m: SÐc cã tÝnh h¬n h¼n hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö lµ cã chøng tõ gèc. Ngµy nay viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi trong thanh to¸n sÐc ®· sö dông m· kho¸, l-u trö sÐc th«ng qua file ¶nh, th«ng tin xö lý th«ng qua hÖ thèng truyÒn th«ng lµ nh÷ng lîi thÓ kh«ng thÓ phñ nhËn ®ù¬c. Tuy nhiªn hai c¸i kh«ng ®-îc cña nã lµ: Ng-êi thô h-ëng sÐc kh«ng ®-îc sö dông ngay sè tiÒn mµ kh¸ch hµng thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô, bëi nã ph¶i chê ®îi sù x¸c nhËn cña ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc. Thêi gian chËm trÓ nµy cã thÓ kÐo dµi 3-4 ngµy cã khi l©u h¬n. H¹n chÕ nµy cña sÐc ®· ®-îc rót ng¾n nhiÒu nhê ¸p dông c«ng nghÖ míi trong chu tr×nh lu©n chuyÓn cña tê sÐc. Tuy vËy, nã vÊn lµ trë ng¹i chÝnh cho ng-êi nhËn tiÒn b»ng sÐc s¬ víi nhËn bµng tiÒn mÆt. Thø hai, khi thanh to¸n b»ng sÐc, ng-êi thô h-ëng lu«n ph¶i xuÊt tr×nh nh÷ng giÊy tê tuú th©n ®Ó kh¼ng ®Þnh nguån gèc cña sÐc khi cã sù cè, ®ång thêi ph°i cã mét hÖ thèng ph²p lý ®Çy ®ð míi cã thÓ “hîp th÷c ho²” sø tån t¹i cña sÐc, ®©y còng lµ nh÷ng khã kh¨n cho viÖc thanh to¸n b»ng sÐc. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tõ gi÷a thÕ kû XX sÐc ®· ®-îc c¸c n-íc ph¸t triÓn sö dông vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao. HiÖn nay ë c¸c n-íc nµy ng-êi d©n thÝch sö dông sÐc h¬n tiÒn mÆt bëi tÝnh an to¯n cða nã rÊt cao “mÖnh gi²” uyÓn chuyÓn v¯ hÖ thèng thanh to¸n sÐc ph¸t triÓn nhanh, ®é trÓ cña sÐc kh«ng lµm ng-êi nhËn khã chÞu v× vËy viÖc sö dông sÐc trong hÖ thèng thanh to¸n cña ViÖt Nam sÏ lµ cÇu nèi thu hót c¸c nhµ ®Çu t- vµ du lÞch n-íc ngoµi. 2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc: TTKDTM cã vai trß hÕt søc quan träng, cã t¸c dông hÇu hÕt lªn mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ vµ cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn viÖc ban hµnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN. H¬n n÷a nã lµ mét nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. SÐc lµ mét trong nh÷ng c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt rÊt h÷u Ých, cã nhiÒu lîi thÕ h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh¸c. Sö dông sÐc trong thanh to¸n sÏ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cô thÓ nhsau: 2.1 §èi víi kh¸ch hµng: -ViÖc sö dông sÐc rÊt an toµn: Bëi v× nÕu sö dông tiÒn mÆt trùc tiÕp trong thanh to¸n th× møc ®é rñi ro rÊt cao: cã thÓ bÞ mÊt do trém, c-íp, bÞ ch¸y, bÞ r¸ch. Trong khi ¸p dông ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc, kh¸ch hµng cã thÓ yªn t©m trong viÖc b¶o qu¶n, ®¶m b¶o an toµn vÒ sè tiÒn cña m×nh trong ng©n hµng. Khi thanh to¸n th× tiÒn ®-îc chuyÓn trong hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸ch chuyÓn tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c . Nhê vËy gi¶m ®-îc chi phÝ b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; Gi¶m ®-îc mÊt m¸t vµ tæn thÊt tµi s¶n cña kh¸ch hµng; H¬n n÷a khi ®¸nh mÊt sÐc kh¸ch hµng cã thÓ b¸o ngay víi ng©n hµng ®Ó dõng viÖc thanh to¸n tê sÐc bÞ mÊt ®ã nªn sù an toµn trong sö dông sÐc lµ rÊt cao. - TÝnh kinh tÕ, hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông sÐc: §èi víi kh¸ch hµng môc tiªu cao nhÊt cña hä lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 doanh.ViÖc sö dông ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc gióp hä gi¶m bít ®-îc rÊt nhiÒu chi phÝ cho sö dông tiÒn mÆt g©y ra nhiÒu chi vËn chuyÓn, b¶o qu¶n...chØ ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ nhá cho ng©n hµng khi thùc hiªn dÞch vô thanh to¸n. Gióp cho hä cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn. MÆt kh¸c thanh to¸n qua ng©n hµng kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ mÆt ®Þa lý mµ kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn thanh to¸n mäi lóc, mäi n¬i, c¶ trong n-íc vµ quèc tÕ víi tèc ®é cùc nhanh vµ chÝnh x¸c. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan trong gióp cho kh¸ch hµng®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp cã thÓ tËp trung h¬n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp. - Sù thuËn tiÖn, linh ho¹t: SÐc ®-îc xem lµ c«ng cô thanh to¸n linh ho¹t. ThÓ hiÖn ë chæ kh¸ch hµng cã thÓ thanh to¸n víi bÊt cø sè tiÒn nµo vµ cã thÓ sö dông c¸c lo¹i sÐc kh¸c nhau tuú thuéc vµo nhu cÇu cña m×nh. SÐc chuyÓn kho¶n th× thñ tôc ph¸t hµnh ®¬n gi¶n, ®ßi hái ph¶i cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau, cßn sÐc b¶o chi ®¶m b¶o an toµn h¬n cho ng-êi b¸n, sÐc chuyÓn tiÒn gióp kh¸ch hµng chuyÓn tiÒn ®Õn mét ®Þa ®iÓm kh¸c mµ kh«ng ph¶i mang theo mét l-îng tiÒn mÆt lín. RÊt thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng khi sö dông. 2.2 §èi víi ng©n hµng: ViÖc cung cÊp dÞch vô thanh to¸n sÐc gióp ng©n hµng më réng c¸c ho¹t ®éng cña m×nh nãi chung vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô cña ng©n hµng nãi riªng. Nã võa t¹o thu nhËp cho ng©n hµng võa gióp cho ng©n hµng thùc sù trë thµnh trung t©m thanh to¸n - lµ cÇu nèi gi÷a c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. MÆt kh¸c th«ng qua c¸c tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n mµ kh¸ch hµng më t¹i ng©n hµng vµ sè d- ®-îc duy tr× trªn tµi kho¶n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n. Ng©n hµng cã thÓ tËp trung mét l-îng vèn lín nhµn rçi t¹m thêi ®Ó cho vay, ®Çu t- ®em l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng. Ngoµi ra ng©n hµng cã thÓ n¾m râ h¬n t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng th«ng qua biÕn ®éng sè d- trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Lµ c¬ së ®¸nh gi¸ møc ®é tin t-ëng cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng khi cho vay vµ 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 theo dái qu¸ tr×nh gi¶i ng©n, qu¸ tr×nh sö dông vèn cña kh¸ch hµng, gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng. 2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ: Thanh to¸n b»ng sÐc ®· gióp cho vèn lu©n chuyÓn nhanh. Tõ ®ã thóc ®Èy nhanh tèc ®é l-u chuyÓn tiÒn tÖ, thóc ®Èy s¶n xuÊt - l-u th«ng ph¸t triÓn. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho NHNN qu¶n lý ®-îc mét c¸ch tæng thÓ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Th«ng qua c¸c c«ng cô TTKDTM ®Æc biÖt lµ thanh to¸n sÐc NHNN cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc mét l-îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ còng nh- møc t¹o tiÒn cña c¸c NHTM, gãp phÇn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n-íc. Cã thÓ nãi r»ng sÐc lµ mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n cã vai trß rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ThÕ nªn t¹o c¬ së ®Ó cho sÐc ph¸t huy hÕt tÝnh -u viÖt cña nã vµ ®Ó cho sÐc ®i vµo trong ho¹t ®éng thanh to¸n cña ng-êi d©n còng nh- c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi - nh­ l¯ mét “s©n ch¬i” hÊp dÉn kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®Êt n-íc víi khu vùc vµ quèc tÕ. II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ. SÐc lµ mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n, ®· xuÊt hiÖn tõ l©u vµ ®-îc sö dông rÊt phæ biÕn trªn thÕ giíi- SÐc cã gi¸ trÞ thanh to¸n trùc tiÕp nh- tiÒn tÖ, cho nªn sÐc ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ néi dung vµ h×nh thøc theo luËt ®Þnh. N¨m 1931 nhiÒu n-íc T- B¶n Chñ NghÜa nh-: §øc, Ph¸p, ý, §an Mach, Hµ Lan, Na Uy, Thuþ §iÓn, ¸o, Bå §µo Nha ®· häp ë Gi¬nev¬ ®Ó ký mét c«ng -íc quèc tÕ vÒ sÐc. C«ng -íc Gi¬nev¬ vÒ sÐc n¨m 1931 ®-îc nhiÒu n-íc t- b¶n chñ nghÜa ¸p dông. Theo ®ã sÐc ®-îc ®Þnh nghÜa nh- sau: SÐc lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do mét kh¸ch hµng ký ph¸t, ra lÖnh cho ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng-êi thô h-ëng cã tªn trªn sÐc hoÆc cho ng-êi cÇm sÐc. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh- vËy c¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n sÐc gåm: - Ng-êi ký sÐc: §ã lµ chñ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë ng©n hµng. - Ng-êi thô lÖnh: Ng©n hµng (thùc hiÖn vÒ trÝch tµi kho¶n ng-êi ph¸t hµnh tr¶ cho ng-êi thô h-ëng) . - Ng-êi thô h-ëng: Ng-êi ®-îc h-ëng sè tiÒn ghi trªn tê sÐc. Nh÷ng néi dung ghi chó b¾t buéc trªn tê sÐc SÐc ph¶i ®-îc lµm b»ng v¨n b¶n vµ cã mét h×nh m½u nhÊt ®Þnh. ë c¸c n-íc T- B¶n Chñ NghÜa, ai còng cã quyÒn ph¸t hµnh sÐc nªn h×nh mÉu thÕ nµo lµ do ng-êi ph¸t hµnh sÐc quyÕt ®Þnh cßn ë c¸c n-íc X· Héi Chñ NghÜa, NHNN in mÉu sÐc thèng nhÊt trong toµn quèc. C¸c chñ tµi kho¶n muèn ph¸t hµnh sÐc th× ph¶i ®Õn ng©n hµng xin nh-îng sÐc theo thñ tôc cña ng©n hµng n-íc së t¹i. Néi dung ghi trªn tê sÐc ph¶i ghi ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè sau: - Ph°i cã tiÒn ®Ò “sÐc”: v× nÕu kh«ng cã tiÒn ®Ò n¯y ng©n h¯ng sÏ tô chèi viÖc thùc hiÖn lÖnh cña ng-êi ký ph¸t. - LÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn - Sè tiÒn ghi trªn tê sÐc: ph¶i ®-îc ghi râ rµng, ®¬n gi¶n, dÓ nhËn biÕt Sè tiÒn ghi b»ng ch÷ vµ b»ng sè ph¶i thèng nhÊt víi nhau. NÕu cã sù chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn ghi b»ng sè vµ sè tiÒn ghi b»ng ch÷ th× tê sÐc vÉn ®-îc thanh to¸n nh-ng th-êng c¨n cø vµo sè tiÒn ghi b»ng ch÷ hoÆc sè tiÒn nhá h¬n. - Ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm ký ph¸t sÐc. - Tªn ng-êi nhËn vµ ng-êi tr¶ tiÒn. - §Þa ®iÓm tr¶ tiÒn. - Ch÷ ký cña ng-êi ký ph¸t. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh sÐc * Ng-êi ký sÐc ph¶i cã tiÒn trªn tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng. Sè tiÒn trªn tê sÐc kh«ng v-ît qua sè d- cã trªn tµi kho¶n t¹i ng©n hµng 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tuy nhiªn theo ULC 1931, ng-êi ký ph¸t sÐc cã thÓ ph¸t hµnh tê sÐc mµ t¹i thêi ®iÓm ®ã trªn tµi kho¶n cña hä kh«ng cßn ®ñ sè d-, miÔn sao vµo thêi ®iÓm lóc thanh to¸n sÐc, trªn tµi kho¶n cã ®ñ sè tiÒn lµ ®-îc, nÕu kh«ng tê sÐc ®· ph¸t hµnh vÉn cã gi¸ trÞ thanh to¸n nh-ng ng-êi ký ph¸t sÐc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc ph¸p luËt. * Thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc: +Thêi h¹n xuÊt tr×nh lµ thêi h¹n mµ ng-êi thô h-ëng ph¶i chuyÓn giao tê sÐc cho ng©n hµng theo lÖnh ®Ó nhËn tiÒn. Trong thêi h¹n nµy ng-êi ph¸t hµnh sÐc ph¶i duy tr× sè tiÒn b»ng mÖnh gi¸ sÐc, trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n cho ng-êi h-ëng lîi. Theo ULC 1931 thêi gian xuÊt tr×nh ®-îc quy ®Þnh cô thÓ: 8 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc l-u th«ng trong ph¹m vi mét quèc gia), 20 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc l-u th«ng gi÷a c¸c n-íc trªn cïng mét lôc ®Þa), 70 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc l-u th«ng gi÷a c¸c n-íc kh¸c lôc ®Þa). Thêi h¹n xuÊt tr×nh ®-îc tÝnh tõ ngµy ký ph¸t ®Õn ngµy xuÊt tr×nh sÐc cho ng©n hµng thô lÖnh. + Thêi h¹n hiÖu lùc: Lµ thêi h¹n mµ trong ®ã ng©n hµng vÉn ®ãng vai trß lµ ng-êi thô lÖnh, thùc hiÖn viÖc chi tr¶ cho ng-êi thô h-ëng. Thêi h¹n hiÖu lùc ®-îc quy ®Þnh lµ 1 n¨m, kÓ tõ ngµy hÕt h¹n xuÊt tr×nh. Sau khi hÕt h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc, ng©n hµng thô lÖnh kh«ng cã nghÜa vô thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Tuy nhiªn, Ng-êi ký ph¸t vÉn cßn nguyªn nghÜa vô thanh to¸n tiÒn trªn tê sÐc cho ng-êi h-ëng lîi v× tê sÐc vÉn cßn hiÖu lùc ph¸p lý cña mét hîp ®ång d©n sù. Mét sè lo¹i sÐc th-êng sö dông - SÐc v« danh: Lµ lo¹i sÐc kh«ng ghi tªn ng-êi h-ëng lîi, th-êng ghi “pay to bearer” ( tr° cho ng­êi cÇm sÐc). Víi lo³i sÐc n¯y, ai n¾m giö sÐc sÏ l¯ ng-êi h-ëng lîi. Do vËy lo¹i sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nh-îng dÔ dµng b»ng c¸ch trao tay. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - SÐc ®Ých danh: Lµ lo¹i sÐc chØ ®Þnh cô thÓ tªn ng-êi h-ëng lîi, do ®ã chØ cã ng-êi nµy míi lÜnh ®-îc tiÒn. Lo¹i sÐc nµy kh«ng chuyÓn nh-îng ®-îc. - SÐc theo lÖnh: Lµ lo¹i sÐc cã ghi “pay to the orther” (tr° theo lÖnh) lo³i sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nh-îng ®-îc b»ng thñ tôc ký hËu. - SÐc gh¹ch chÐo: Lµ lo¹i sÐc mµ trªn mÆt tr-íc cña nã cã hai g¹ch chÐo song song ch¹y tõ gãc nµy sang gãc kia cña tê sÐc.Víi hai gh¹ch chÐo nµy, ng-êi ký ph¸t ®· chØ thÞ cho ng©n hµng thô lÖnh chØ thanh to¸n cho ng-êi thô h-ëng b»ng chuyÓn kho¶n, kh«ng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Cã hai lo¹i sÐc g¹ch chÐo: + SÐc g¹ch chÐo th«ng th-êng:gi÷a hai gh¹ch chÐo kh«ng ghi tªn ng©n hµng nhËn thanh to¸n. Do vËy, lo¹i nµy ng©n hµng nµo còng cã thÓ thùc hiÖn viÖc thanh to¸n. + SÐc gh¹ch chÐo ®Æc biÖt: Gi÷a hai gh¹ch chÐo cã chØ ®Þnh cô thÓ tªn cña ng©n hµng nhËn thanh to¸n cho ng-êi h-ëng lîi - SÐc chuyÓn kho¶n: Lµ lo¹i sÐc chØ chuyªn dïng lµm thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n, kh«ng l·nh b»ng tiÒn mÆt còng kh«ng chuyÓn nh-îng ®-îc. - SÐc x¸c nhËn: Lµ lo¹i sÐc ®-îc ng©n hµng x¸c nhËn viÖc tr¶ tiÒn. Môc ®Ých cña viÖc x¸c nhËn nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc, ng¨n chÆn viÖc ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d- trªn tµi kho¶n. - SÐc du lÞch: Lµ lo¹i sÐc do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ®-îc tr¶ tiÒn t¹i bÊt cø chi nh¸nh hay ®¹i lý nµo cña ng©n hµng ®ã. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc ®ång thêi lµ ng©n hµng tr¶ tiÒn. Ng-êi h-ëng lîi lµ kh¸ch du lÞch cã tiÒn t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc. Trªn sÐc du lÞch ph¶i cã ch÷ ký cña ng-êi h-ëng lîi khi lÜnh tiÒn t¹i ng©n hµng ®-îc chØ ®Þnh, ng-êi h-ëng lîi ph¶i ký t¹i chæ ®Ó ng©n hµng kiÓm tra, nÕu ®óng ng©n hµng míi tr¶ tiÒn. Thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc du lÞch do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ng-êi h-ëng lîi tho· thuËn quy ®Þnh Cã thÓ nãi r»ng c«ng -íc G¬nev¬ 1931 ra ®êi ®-îc coi lµ quy -íc chung mang tÝnh quèc tÕ, ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi vµ c¸c ®èi t-îng c¬ b¶n cã 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 liªn quan ®Õn viÖc sö dông sÐc ®ång thêi nã còng t¹o ra nh÷ng nÒn t¶ng c¬ b¶n vÒ mÆt ph¸p lý ®Ó c¸c quèc gia c¨n cø vµo khi x©y dùng luËt sÐc quèc gia. C¸c n-íc ph¸t triÓn thÕ giíi ®· cã luËt sÐc riªng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn thanh to¸n b»ng sÐc, nh-ng ë ViÖt Nam hiÖn nay sÐc chØ míi ®-îc ®iÒu chØnh bëi nghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ. III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay : 1 Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n b»ng sÐc theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ th«ng t- 07/TTNH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN: SÐc lµ ph-¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi gÇn nh- sím nhÊt, tõ l©u ®· ®-îc sö dông réng r·i trong c¸c giao dÞch thanh to¸n - SÐc ®-îc coi lµ mét c«ng cô thanh to¸n truyÒn thèng. Sù lùa chän sÐc ë mçi quèc gia lµ kh¸c nhau: ë Canada thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm 41% vÒ sè l-îng vµ 97% gi¸ trÞ giao dÞch thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt; ë Mü thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm 71% vÒ sè l-îng vµ 11% gi¸ trÞ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt...ë c¸c n-íc nµy ®· cã luËt sÐc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. §èi víi ViÖt Nam viÖc sö dông sÐc ®· cã tõ rÊt l©u ngay tõ thêi kinh tÕ tËp trung, tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n nµy cho ®Õn nay vÉn ch-a ®-îc phæ biÕn l¾m, ch-a cã mét luËt sÐc chÝnh thøc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong thanh to¸n b»ng sÐc. HiÖn nay viÖc thanh to¸n b»ng sÐc thùc hiÖn theo nghÞ ®Þnh 30/CP cña ChÝnh phñ ngµy 09/5/1996 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc (kÌm theo nghÞ ®Þnh nµy lµ th«ng t- sè 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 cña thèng ®èc NHNN h-ëng dÉn thùc hiÖn quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc). Theo ®ã sÐc ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “sÐc l¯ lÖnh tr° tiÒn v« ®iÒu kiÖn cña ng-êi ph¸t hµnh lËp trªn mÉu in s½n do ng©n hµng nhµ n-íc quy ®Þnh, yªu cÇu ®¬n vÞ tr¶ tiÒn trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña ng-êi ph¸t hµnh ®Ó tr° cho ng­êi thó h­ëng cã tªn ghi trªn sÐc hoÆc ng­êi cÇm sÐc”. Nh- vËy trong quan hÖ thanh to¸n sÐc gåm cã c¸c chñ thÓ: 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Ng-êi ph¸t hµnh sÐc: Lµ chñ tµi kho¶n hoÆc ng-êi ®-îc chñ tµi kho¶n uû quyÒn ký trªn sÐc. - Ng-êi thô h-ëng sÐc: Lµ ng-êi cã quyÒn së h÷u sè tiÒn ghi trªn sÐc (®èi víi sÐc ký danh lµ ng-êi cã tªn trªn sÐc, ®èi víi sÐc v« danh lµ ng-êi cÇm sÐc). - Ng-êi chuyÓn nh-îng sÐc: Lµ ng-êi thô h-ëng chuyÓn quyÒn së h-u sè tiÒn ghi trªn sÐc cña m×nh cho ng-êi kh¸c. - §¬n vÞ tr¶ tiÒn: Lµ ®¬n vÞ gi÷ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc, ®-îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - §¬n vÞ thu hé: Lµ ®¬n vÞ cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng víi ®¬n vÞ thanh to¸n, ®-îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, nhËn c¸c tê sÐc do ng-êi thô h-ëng nép vµo ®Ó thu hé tiÒn. Theo nghÞ ®inh quy ®Þnh SÐc ®-îc ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n kh«ng ®-îc phÐp ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn vay. Chñ tµi kho¶n chØ ®-îc phÐp ph¸t hµnh sÐc trong ph¹m vi sè d- tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh t¹i ng©n hµng, nÕu ph¸t hµnh qu¶ sè d- th× ng©n hµng sÏ xö ph¹t theo quy ®Þnh vÒ vi ph¹m hîp ®ång thanh to¸n nh- sau: + NÕu vi ph¹m lÇn ®Çu, ph¹t tiÒn theo quy ®Þnh xö ph¹t hîp ®ång vµ cã c«ng v¨n nh¾c nhë ®Ó tr¸nh t¸i ph¹m. + Vi ph¹m lÇn thø hai, ngoµi viÖc ph¹t tiÒn nh- lÇn ®Çu cßn bÞ ®×nh chØ quyÒn ph¸t hµnh sÐc trong 6 th¸ng vµ thu håi toµn bé sè sÐc ch-a sö dông cña c¸ nh©n, tæ chøc vi ph¹m. Sau ®ã ph¶i cã cam kÕt kh«ng t¸i ph¹m cña chñ tµi kho¶n th× míi ®-îc kh«i phôc quyÒn ph¸t hµnh sÐc. Danh s¸ch nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc ph¶i ®-îc th«ng b¸o trong toµn hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i. NÕu vÉn t¸i ph¹m sÏ bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc vÜnh viÔn. Thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cña tê sÐc lµ 15 ngµy kÕ tõ ngµy ký ph¸t cho tíi khi sÐc ®-îc nép vµo ®¬n vÞ thanh to¸n hoÆc ®¬n vÞ thu hé, thêi gian 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nµy bao gåm c¶ ngµy nghØ hµng tuÇn vµ ngµy lÔ. NÕu ngµy kÕt thóc thêi h¹n lµ ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ lín th× ®-îc tÝnh bï vµo ngµy lµm viÖc tiÕp theo. NÕu v× lý do kh¸ch quan sÐc kh«ng ®-îc nép ®óng thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n, ph¶i cã giÊy x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng n¬i ng-êi thô h-ëng c- tró. SÐc ®-îc thanh to¸n theo nguyªn t¾c ghi nî tµi kho¶n ng-êi ph¸t hµnh tr-íc, ghi cã tµi kho¶n ng-êi thô h-ëng sau. Trong tr-êng hîp cã nhiÒu tê sÐc ®· ph¸t hµnh nép vµo cïng mét thêi ®iÓm nh-ng sè d- trªn tµi kho¶n cña ng-êi ký ph¸t kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n tÊt c¸ c¸c tê sÐc ®ã, ng©n hµng sÏ xö lý theo tr×nh tù c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh tr-íc sÏ ®-îc thanh to¸n tr-íc tøc c¨n cø vµo sè seri cña c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh. 1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc: H×nh thøc cña tê sÐc ph¶i ®ù¬c thiÕt kÕ theo mÉu thèng nhÊt do NHNN quy ®Þnh. Néi dung tê sÐc ph¶i ®-îc in vµ ghi b»ng tiÕng ViÖt Nam, tr-êng hîp sÐc cã yÕu tè n-íc ngoµi th× ®-îc dïng thªm tiÕng n-íc ngoµi b»ng c¸ch ghi tiÕng n-íc ngoµi ë phÝa d-íi víi cë ch÷ nhá h¬n. C¸c yÕu tè trªn tê sÐc bao gåm: - Chö “sÐc” ®øoc in b´ng chö in hoa - Sè sÐc: §-îc in c¶ ë tê sÐc vµ cuèng sÐc - LÖnh tr° tiÒn ®­îc in d­íi d³ng: “ yªu cÇu tr° cho…” - Hä tªn, ®Þa chØ, sè hiÖu tµi kho¶n cña ng-êi thô h-ëng - Sè tiÒn b»ng sè vµ b»ng ch÷ - Hä tªn ®Þa chØ sè hiÖu tµi kho¶n cña ng-êi ph¸t hµnh - N¬i vµ ngµy ký ph¸t sÐc - Ch÷ ký, con dÊu (nÕu cã) cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc MÆt sau cña tê sÐc dïng ®Ó quy ®Þnh viÖc chuyÓn nh-îng vµ lÜnh tiÒn mÆt. MÉu sÐc ®ù¬c cô thÓ ho¸ nh- sau: 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 MÆt tr-íc cña tê sÐc PhÇn cuèng sÐc Sè sÐc Sè tiÒn.... Tªn TCTD, KBNN (Tªn, ®Þa chØ cña ®¬n vÞ thanh to¸n) Tr¶ cho…… Sè CMT..... Yªu cÇu tr¶ cho ....... SèCMT ....ngµy cÊp....n¬i cÊp.... Ngµy cÊp....n¬i cÊp..... §Þa chØ..... §Þa chØ ..... PhÇn dµnh cho ng©n hµnh ghi Sè hiÖu tµi kho¶n ..... T¹i......... T¹i .......... TK nî TK cã Sè tiÒn b»ng ch÷....... Ng-êi ph¸t hµnh ..... Sè tiÒn b»ng sè §Þa chØ ............. Sè hiÖu tµi kho¶n............ Ngµy th¸ng n¨m Chñ tµi kho¶n B¶o chi Ngµy …th¸ng ....n¨m Ký tªn ®ãng dÊu MÆt sau cña tê sÐc PhÇn quy ®Þnh cho viÖc chuyÖn nh-îng 1.ChuyÓn nh-îng cho ...........ngµy .....th¸ng.....n¨m.... Ký tªn, ®ãng dÊu 2.ChuyÓn nh-îng cho........ngµy......th¸ng.....n¨m...... Ký tªn, ®ãng dÊu PhÇn quy ®Þnh dïng cho lÜnh tiÒn mÆt Hä vµ tªn ng-êi lÜnh tiÒn.............. Sè chøng minh th- (hé chiÕu)........ngµy cÊp......n¬i cÊp Ngµy th¸ng Ng-êi nhËn tiÒn n¨m Thñ quü KÕ to¸n 19 KÕ to¸n tr-ëng Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ta thÊy r»ng tê sÐc cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn qu¸ nhiÒu yÕu tè ph¶i ghi so víi mÉu m· sÐc, do ®ã ch-a thËt sù tiÖn lîi cho ng-êi thô h-ëng 1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng-êi ph¸t hµnh sÐc: QuyÒn: + Chñ tµi kho¶n ®-îc phÐp uû quyÒn cho ng-êi kh¸c ph¸t hµnh sÐc thay m×nh. + Ng-êi ph¸t hµnh ®-îc quyÒn yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n b¶o chi tê sÐc ph¸t hµnh. NghÜa vô: + §¶m b¶o tr¶ toµn bé sè tiÒn ghi trªn tê sÐc. NÕu trªn tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng ®ñ sè d- ®Ó thanh to¸n sÐc ®· ph¸t hµnh dÉn ®Õn tê sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n, ng-êi ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tê sÐc ®ã vµ nh÷ng kho¶n tiÒn ph¹t, chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc khiÕu n¹i vµ khëi kiÖn. + NÕu lµm mÊt sÐc ph¶i th«ng b¸o ngay cho ®¬n vÞ thanh to¸n. NÕu sÐc ®· bÞ lîi dông rót tiÒn t¹i ®¬n vÞ thanh to¸n tr-íc khi ®¬n vÞ thanh to¸n nhËn ®-îc th«ng b¸o mÊt sÐc th× ng-êi lµm mÊt sÐc ph¶i chÞu mäi thiÖt h¹i. 1.3 §èi víi ng-êi thô h-ëng sÐc: QuyÒn: + Ng-êi thô h-ëng sÐc cã quyÒn trùc tiÕp nép sÐc cho ®¬n vÞ thanh to¸n hoÆc th«ng qua ®¬n vÞ thu hé ®Ó ®ßi thanh to¸n. + Ng-êi thô h-ëng sÐc cã quyÒn chuyÓn nh-îng tê sÐc cho ng-êi kh¸c b»ng c¸ch ký tªn vµo n¬i quy ®Þnh cho viÖc chuyÓn nh-îng ë mÆt sau cña tê sÐc, trô tr­êng hîp ng­êi ph²t h¯nh ®± ghi cóm tô “kh«ng ®­îc phÐp chuyÓn nh­îng”. + Ng-êi thô h-ëng cã quyÒn yªu cÇu ®-îc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi. + Khi sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n, ng-êi thô h-ëng cã quyÒn yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n x¸c nhËn lý do, ng-êi thô h-ëng cã quyÒn truy ®ßi ng-êi ph¸t hµnh sÐc vµ nh÷ng ng-êi chuyÓn nh-îng ®Ó ®ßi sè tiÒn ghi trªn sÐc. Sau khi 20