Lêi nãi ®Çu
TiÒn l-¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng nã cã thÓ ®em ®Õn sù thµnh c«ng
hay thÊt b¹i cho doanh nghiÖp. Mét chÕ ®é tiÒn l-¬ng hîp lý lµ ®éng lùc cho sù
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ChÕ ®é tiÒn l-¬ng ®-îc vËn dông linh ho¹t ë mçi
doanh nghiÖp phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh s¶n xuÊt
vµ phô thuéc vµo c«ng viÖc.
Trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp vÒ phÝa ng-êi sö dông lao ®éng tiÒn l-¬ng
chÝnh lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng, mét yÕu tè ®Çu vµo rÊt quan träng nã ®-îc h¹ch
to¸n ®Çy ®ñ vµo gi¸ thµnh phÈm. VÒ phÝa ng-êi lao ®éng tiÒn l-¬ng lµ bé phËn thu
nhËp ®¸ng kÓ nh»m t¸i s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng cña hä vµ gia
®×nh hä. TiÒn l-¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ m¹nh mÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ng-êi lao ®éng,
khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông cã hiÖu qu¶ m¸y mãc
thiÕt bÞ, tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng, n©ng cao tay nghÒ,... Ng-îc l¹i lùa chän c¸ch tr¶
l-¬ng kh«ng hîp lý cã thÓ lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra
chËm h¬n, kh«ng tiÕt kiÖm ®-îc nguyªn, vËt liÖu.
HiÖn nay, c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng ë c¸c doanh nghiÖp rÊt ®a d¹ng. Nh-ng vÊn
®Ò ®Æt ra lµ tr¶ l-¬ng nh- thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l-¬ng ®-îc ph©n chia c«ng b»ng
hîp lý, khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Néi dung ®Ò tµi ®-îc chia lµm 3 phÇn:
PhÇn I:
Lý luËn chung vÒ tiÒn l-¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng
PhÇn II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l-¬ng ë mét sè doanh nghiÖp
PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c tr¶ l-¬ng.
Lêi cam ®oan:
T«i xin cam ®oan §Ò ¸n ®· viÕt lµ do b¶n th©n thùc hiÖn kh«ng sao chÐp
c¾t ghÐp cña ng-êi kh¸c nÕu sai t«i xin chÞu kû luËt víi Nhµ tr-êng.
1
PhÇn I
lý luËn chung vÒ tiÒn l-¬ng vµ
c¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng
I.
TiÒn l-¬ng
1.
Kh¸i niÖm tiÒn l-¬ng
Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt th× tiÒn l-¬ng lµ mét kho¶n tiÒn mµ ng-êi hay tæ
chøc sö dông lao ®éng tr¶ cho ng-êi lao ®éng khi ng-êi lao ®éng thùc hiÖn mét
c«ng viÖc nhÊt ®Þnh ®-îc ng-êi hay tæ chøc lao ®éng giao cho. Cïng víi c¸c thêi
kú kh¸c nhau th× tiÒn l-¬ng ®-îc hiÓu theo c¸ch kh¸c nhau:
Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tiÒn l-¬ng ®-îc hiÓu mét c¸ch thèng
nhÊt nh- sau:
TiÒn l-¬ng d-íi chÕ ®é chñ nghÜa x· héi lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n,
biÓu hiÖn d-íi c¸c h×nh thøc tiÒn tÖ ®-îc Nhµ n-íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho
c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè l-îng vµ chÊt l-îng cña mçi ng-êi ®· cèng
hiÕn. TiÒn l-¬ng ph¶n ¸nh viÖc tr¶ c«ng cho c«ng nh©n viªn chøc dùa trªn nguyªn
t¾c ph©n phèi theo lao ®éng.
2.
Vai trß chøc n¨ng cña tiÒn l-¬ng
a. Vai trß
TiÒn l-¬ng lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc kÝch thÝch vËt chÊt ®èi víi ng-êi lao
®éng. V× vËy ®Ó sö dông ®ßn bÈy tiÒn l-¬ng nh»m ®¶m b¶o s¶n xuÊt ph¸t triÓn, duy
tr× mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt nghiÖp vô cao víi ý thøc kû luËt v÷ng,
®ßi hái c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l-¬ng trong doanh nghiÖp ph¶i ®Æc biÖt coi träng.
Tæ chøc tiÒn l-¬ng trong doanh nghiÖp ®-îc c«ng b»ng vµ hîp lý sÏ t¹o ra hoµ
khÝ cëi më gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng, h×nh thµnh khèi ®oµn kÕt thèng nhÊt, trªn
d-íi mét lßng, mét ý chÝ v× sù nghiÖp ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ v× lîi Ých b¶n th©n
hä. ChÝnh v× vËy ng-êi lao ®éng tÝch cùc lµm viÖc b»ng c¶ nhiÖt t×nh h¨ng say vµ hä
cã quyÒn tù hµo vÒ møc l-¬ng hä ®¹t ®-îc.
Ng-îc l¹i khi c«ng t¸c tæ chøc tiÒn l-¬ng trong doanh nghiÖp thiÕu tÝnh c«ng
b»ng vµ hîp lý th× kh«ng nh÷ng nã g©y ra m©u thuÉn néi bé mµ cßn kh¸ gay g¾t
2
gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng víi nhau, gi÷a ng-êi lao ®éng víi cÊp l·nh ®¹o dÉn ®Õn
sù l·ng phÝ to lín trong s¶n xuÊt.
b. Chøc n¨ng
TiÒn l-¬ng cã c¸c chøc n¨ng sau:
+ TiÒn l-¬ng ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt gi¶n
®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ tiÒn l-¬ng mµ
ng-êi lao ®éng nhËn ®-îc kh«ng chØ ®ñ nu«i sèng b¶n th©n ng-êi lao ®éng vµ gia
®×nh hä mµ cßn dµnh mét phÇn n©ng cao tr×nh ®é vÒ mäi mÆt cho ng-êi lao ®éng vµ
gia ®×nh, mét phÇn ®Ó dµnh tÝch luü. Cã nh- vËy míi ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt.
+ TiÒn l-¬ng lµm chøc n¨ng kÝch thÝch ng-êi lao ®éng: tiÒn l-¬ng lµ mét nh©n
tè quan träng ®Ó t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng. Bëi v× nã lµ mét phÇn chÝnh cho
ng-êi lao ®éng, do ®ã nã chi phèi vµ quyÕt ®Þnh møc sèng cña hä.
+ TiÒn l-¬ng lµm chøc n¨ng thanh to¸n: tiÒn l-¬ng ®-îc ng-êi lao ®éng thanh
to¸n chã c¸c t- liÖu sinh ho¹t hµng ngµy. Chøc n¨ng nµy gióp cho tÝnh to¸n c¸c kho¶n
chi tiªu dùa trªn tiÒn l-¬ng cña m×nh vµ tù ®iÒu chØnh c©n ®èi chi tiªu cho hîp lý.
+ TiÒn l-¬ng lµ th-íc ®o møc ®é cèng hiÕn cña ng-êi lao ®éng. Chøc n¨ng
nµy chÝnh lµ sù biÓu hiÖn cña qui luËt ph©n phèi theo lao ®éng "Ai lµm nhiÒu h-ëng
nhiÒu, ai lµm Ýt h-ëng Ýt".
3.
Kh¸i niÖm quÜ l-¬ng.
QuÜ tiÒn l-¬ng lµ tæng sè tiÒn mµ doanh nghiÖp dïng ®Ó tr¶ cho ng-êi lao
®éng phï hîp víi sè l-îng vµ chÊt l-îng lao ®éng trong ph¹m vi doanh nghiÖp
m×nh phô tr¸ch. Bao gåm:
- TiÒn l-¬ng cÊp bËc (cßn gäi lµ bé phËn tiÒn l-¬ng c¬ b¶n hoÆc tiÒn l-¬ng cè ®Þnh).
- TiÒn l-¬ng biÕn ®æi: gåm c¸c kho¶n phô cÊp, tiÒn th-ëng, phô cÊp tr¸ch
nhiÖm, phô cÊp ®éc h¹i, phô cÊp l-u ®éng, phÇn t¨ng lªn vÒ tiÒn l-¬ng s¶n phÈm.
II. C¸c nguyªn t¾c vµ yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l-¬ng
1.
Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l-¬ng
C«ng t¸c tr¶ l-¬ng trong doanh nghiÖp cÇn ®¶m b¶o yªu cÇu sau:
- B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt
chÊt tinh thÇn cho ng-êi lao ®éng.
3
Søc lao ®éng lµ mét trong ba yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã lµ yÕu tè quan
träng nhÊt v× søc lao ®éng cã kh¶ n¨ng ph¸t ®éng vµ ®-a c¸c t- liÖu lao ®éng, ®èi
t-îng lao ®éng vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao.
TiÒn l-¬ng lµ ®ßn bÈy quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o c¬ së
quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Do vËy tæ chøc tiÒn l-¬ng ph¶i ®¹t
yªu cÇu lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
- §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n râ rµng dÔ hiÓu.
ViÖc thanh to¸n tiÒn l-¬ng ph¶i dùa trªn c¬ së khoa häc c«ng khai vµ râ rµng
®Ó cho ng-êi lao ®éng cã thÓ tù m×nh tÝnh to¸n, chØ ®o¸n ®-îc sè tiÒn l-¬ng mµ hä
cã thÓ nhËn ®-îc hµng ngµy hµng th¸ng. Tõ ®ã cè g¾ng n©ng cao tay nghÒ, n¨ng
suÊt c-êng ®é ®Ó t¨ng l-¬ng.
2.
C¸c nguyªn t¾c tæ chøc tiÒn l-¬ng
2.1. Tr¶ c«ng ngang nhau cho lao ®éng nh- nhau:
Cã nghÜa lµ khi qui ®Þnh c¸c chÕ ®é tiÒn l-¬ng nhÊt thiÕt kh«ng ph©n biÖt tuæi
t¸c giíi tÝnh d©n téc. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n quan träng nhÊt cña tiÒn l-¬ng.
Thùc hiÖn ®-îc nguyªn t¾c nµy còng cã nghÜa lµ thùc hiÖn ®-îc viÖc tr¶ l-¬ng c«ng
b»ng hîp lý.
2.2. §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l-¬ng b×nh qu©n:
SÏ t¹o ra c¬ së cho gi¶m gi¸ thµnh, h¹ gi¸ b¸n vµ t¨ng tÝch luü. Cã nhiÒu yÕu
tè t¸c dông ®Õn mèi quan hÖ nµy, cho phÐp thùc hiÖn ®-îc nguyªn t¾c nµy.
TiÒn l-¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè chñ quan do n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng.
Ngoµi ra cßn phô thuéc vµo mét sè nh©n tè kh¸ch quan: ¸p dông kü thuËt míi,
sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn. Nh- vËy tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng râ
rµng lµ cã kh¶ n¨ng kh¸ch quan lín h¬n tèc ®é t¨ng cña tiÒn l-¬ng b×nh qu©n.
2.3. §¶m b¶o hîp lý vÒ tiÒn l-¬ng gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng lµm nghÒ
kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n:
Mçi nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c nhau ph©n phèi lao ®éng kh¸c
nhau. Do vËy nã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn møc cèng hiÕn vµ hao phÝ søc lao ®éng
cña tõng ng-êi. Bëi vËy cÇn x©y dùng c¸c chÕ ®é tiÒn l-¬ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoµi ra do ®iÒu kiÖn sinh ho¹t møc sèng ë c¸c khu
vùc kh¸c nhau cña ®Êt n-íc cã kh¸c nhau. §iÒu kiÖn sinh ho¹t ë miÒn nói khã kh¨n
4
h¬n ®ång b»ng, møc sèng ë thµnh phè cao h¬n n«ng th«n v× vËy khi tÝnh l-¬ng ph¶i
xÐt ®Õn ¶nh h-ëng cña nh÷ng yÕu tè nµy.
III. C¸c chÕ ®é tiÒn l-¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng
1.
ChÕ ®é tiÒn l-¬ng cÊp bËc
a. Kh¸i niÖm
TiÒn l-¬ng cÊp bËc lµ chÕ ®é tiÒn l-¬ng ¸p dông cho c«ng nh©n. §Ó tr¶ l-¬ng
®óng ®¾n ph¶i c¨n cø vµo sè l-îng vµ chÊt l-îng lao ®éng cña c«ng nh©n. ChÕ ®é
tiÒn l-¬ng cÊp bËc lµ toµn bé nh÷ng qui ®Þnh cña Nhµ n-íc mµ doanh nghiÖp dùa
vµo ®ã ®Ó tr¶ l-¬ng cho c«ng nh©n theo chÊt l-îng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä
hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.
b. C¸c yÕu tè cña chÕ ®é tiÒn l-¬ng cÊp bËc: bao gåm 3 yÕu tè
- Thang l-¬ng: lµ b¶ng x¸c ®Þnh tû lÖ tiÒn l-¬ng gi÷a c«ng nh©n cïng nghÒ
hoÆc mét nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi thang l-¬ng cã
mét sè bËc l-¬ng vµ c¸c hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc ®ã.
- Møc l-¬ng: lµ l-îng tiÒn tÖ ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng cho mçi ®¬n vÞ thêi gian
(giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi c¸c bËc thang l-¬ng. Th«ng th-êng Nhµ n-íc chØ
®Þnh møc l-¬ng bËc 1 hoÆc møc l-¬ng tèi thiÓu víi hÖ sè l-¬ng cña bËc t-¬ng øng.
Theo chØ thÞ 26/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 3 th¸ng 5 n¨m 1993 møc
l-¬ng tèi thiÓu lµ 120.000®/th¸ng vµ ®-îc c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c møc l-¬ng kh¸c trong
hÖ thèng thang b¶ng l-¬ng møc phô cÊp l-¬ng. Nh-ng hiÖn nay møc l-¬ng tèi
thiÓu ®· ®-îc t¨ng lªn thµnh 200.000®/th¸ng ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt cho
ng-êi lao ®éng.
- Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt: lµ v¨n b¶n qui ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña c«ng
viÖc vµ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ ë c«ng nh©n ë bËc nµo ®ã ph¶i hiÓu biÕt vÒ
mÆt vµ ph¶i lµm ®-îc nh÷ng g× vÒ mÆt thùc hµnh.
Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt lµ thÓ hiÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a cÊp bËc
c«ng viÖc vµ cÊp bËc c«ng nh©n.
- Ba yÕu tè trªn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau mçi yÕu tè cã t¸c dông riªng
®èi víi c«ng viÖc x¸c ®Þnh chÊt l-îng lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c«ng
nh©n. §ã lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó vËn dông tr¶ l-¬ng cho c¸c lo¹i lao ®éng
kh¸c nhau trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ.
5
2.
ChÕ ®é tiÒn l-¬ng chøc vô
ChÕ ®é tiÒn l-¬ng chøc vô chñ yÕu ¸p dông cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong
c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. ChÕ ®é tiÒn l-¬ng chøc vô ®-îc
x©y dùng xuÊt ph¸t tõ sù cÇn thiÕt vµ ®Æc ®iÓm cña lao ®éng qu¶n lý.
ChÕ ®é tiÒn l-¬ng chøc vô ®-îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c b¶ng l-¬ng chøc vô
mµ Nhµ n-íc qui ®Þnh. B¶ng l-¬ng chøc vô bao gåm: c¸c nhãm chøc vô kh¸c nhau,
bËc l-¬ng, hÖ sè vµ l-¬ng c¬ b¶n.
3.
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian
TiÒn l-¬ng tr¶ theo thêi gian chñ yÕu ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng-êi lµm c«ng
t¸c qu¶n lý. §èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt th× h×nh thøc nµy chØ ¸p dông cho nh÷ng
bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc lµ chñ yÕu hoÆc nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn
hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c.
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo thêi gian bao gåm 2 chÕ ®é: theo thêi gian ®¬n gi¶n
vµ theo thêi gian cã th-ëng.
a. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n: lµ chÕ ®é tr¶ l-¬ng mµ tiÒn l-¬ng
nhËn ®-îc cña mçi c«ng nh©n do møc l-¬ng cao hay thÊp vµ thêi gian lµm viÖc
thùc tÕ nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh.
¦u ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l-¬ng nµy lµ ®¬n gi¶n tÝnh to¸n nhanh, nh-ng cã
nh-îc ®iÓm lµ chÕ ®é tr¶ l-¬ng nµy mang tÝnh chÊt b×nh qu©n, kh«ng khuyÕn khÝch
®-îc ng-êi c«ng nh©n lµm viÖc hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu.
b. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo thêi gian cã th-ëng:
Theo chÕ ®é nµy ng-êi c«ng nh©n ®-îc nhËn gåm: mét phÇn th«ng qua tiÒn
l-¬ng ®¬n gi¶n, phÇn cßn l¹i lµ tiÒn th-ëng. ChÕ ®é nµy th-êng ®-îc ¸p cho c«ng
nh©n phô lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô nh- söa ch÷a ®iÒu chØnh hoÆc c«ng nh©n chÝnh
lµm nh÷ng kh©u ®ßi hái tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao. L-¬ng thêi gian cã th-ëng lµ h×nh
thøc chuyÓn ho¸ cña l-¬ng thêi gian vµ l-¬ng s¶n phÈm ®Ó kh¾c phôc dÇn nh÷ng
nh-îc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l-¬ng thêi gian.
4.
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm
H×nh thøc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm ®-îc ¸p dông trong c¸c xÝ nghiÖp s¶n
xuÊt kinh doanh, tiÒn l-¬ng theo s¶n phÈm lµ tiÒn l-¬ng mµ c«ng nh©n nhËn
®-îc phô thuéc vµo ®¬n gi¸ cña s¶n phÈm vµ sè l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt theo
®óng chÊt l-îng.
C«ng thøc:
L = §.Q
6
Trong ®ã:
L: tiÒn l-¬ng nhËn ®-îc
§: ®¬n gi¸ s¶n phÈm
Q: khèi l-îng s¶n phÈm.
§Ó ¸p dông h×nh thøc tr¶ l-¬ng nµy cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn:
- Ph¶i cã hÖ thèng møc lao ®éng ®-îc x©y dùng cã c¨n cø khoa häc (møc
®-îc x©y dùng th«ng qua c¸c ph-¬ng ph¸p kh¶o s¸t bÊm giê, chôp ¶nh c¸c b-íc
c«ng viÖc ®Ó cã ®-îc l-îng thêi gian hao phÝ chÝnh x¸c cña tõng b-íc c«ng viÖc)
®¶m b¶o tÝnh trung b×nh tiªn tiÕn cña hÖ thèng møc lao ®éng.
- Ph¶i tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc tèt, gãp phÇn h¹n chÕ tèi ®a l-îng thêi
gian lµm hao phÝ kh«ng cÇn thiÕt, gióp ng-êi lao ®éng cã ®ñ ®iÒu kiÖn hoµn thµnh
c«ng viÖc ®-îc giao.
- Ph¶i cã chÕ ®é kiÓm tra nghiÖm thu s¶n phÈm ®-îc kÞp thêi bëi v× l-¬ng cña
c«ng nh©n phô thuéc rÊt lín vµo sè l-îng s¶n phÈm xuÊt ra ®óng qui c¸ch chÊt l-îng.
Cã nhiÒu chÕ ®é tr¶ l-¬ng s¶n phÈm kh¸c nhau bao gåm:
4.1. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n
Trong chÕ ®é nµy, ®¬n gi¸ ®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
§ = Lỗi! hoÆc § = L.T
vµ LSP = §Q
Trong ®ã: LCV : l-¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc
Q : møc s¶n l-îng
T: møc thêi gian.
§èi t-îng ¸p dông: c¸ nh©n nh÷ng ng-êi lao ®éng c¨n cø vµo sè l-îng thùc tÕ
mµ hä hoµn thµnh vµ chÊt l-îng s¶n phÈm theo yªu cÇu kü thuËt.
- ¦u ®iÓm: mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l-¬ng vµ c«ng nh©n ®-îc kÕt qu¶ lao ®éng
thÓ hiÖn râ rµng, kÝch thÝch c«ng nh©n n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. ChÕ ®é tiÒn
l-¬ng nµy dÔ hiÓu dÔ tÝnh to¸n.
- Nh-îc ®iÓm: ng-êi lao ®éng ch¹y theo sè l-îng mµ kh«ng quan t©m ®Õn
chÊt l-îng s¶n phÈm. Ng-êi lao ®éng Ýt quan t©m ®Õn sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµ
nguyªn vËt liÖu nÕu nh- kh«ng cã qui ®Þnh cô thÓ vÒ sö dông vËt t- thiÕt bÞ.
7
4.2. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ
n
§G = Lỗi! hoÆc §G =
i 1
Trong ®ã: LCV : tæng sè tiÒn l-¬ng cÊp bËc cña c¶ tæ
Q: møc s¶n l-îng
T: møc thêi gian
§èi t-îng ¸p dông: ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã mét tËp thÓ ng-êi
míi cã thÓ hoµn thµnh ®-îc.
- ¦u ®iÓm: chÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm khuyÕn khÝch ®-îc c«ng nh©n
trong tæ, nhãm n©ng cao tr¸ch nhiÖm, gióp ®ì nhau ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc.
- Nh-îc ®iÓm: kh«ng khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt c¸ nh©n v× kÕt
qu¶ lµm viÖc cña mçi c«ng nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn tiÒn l-¬ng cña hä.
4.3. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp
ChÕ ®é tr¶ l-¬ng nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt mµ
¸p dông cho c«ng nh©n phôc vô s¶n xuÊt. C«ng viÖc cña hä cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp
®Õn viÖc diÔn ®¹t vµ v-ît møc cña c«ng nh©n chÝnh h-ëng l-¬ng theo s¶n phÈm.
NhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña hä g¾n liÒn víi nhiÖm vô vµ thµnh tÝch cña c«ng nh©n
®øng m¸y. TiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n phôc vô ®-îc tÝnh c¨n cø vµo sè l-îng s¶n
phÈm cña c«ng nh©n ®øng m¸y s¶n xuÊt ra. Nh-ng c«ng nh©n söa ch÷a m¸y nÕu ¸p
dông chÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp cÇn ph¶i qui ®Þnh vµ kiÓm tra chÆt
chÏ viÖc nghiÖm thu trong ®Þnh kú söa ch÷a m¸y, ®Ó phßng hiÖn t-îng tiªu cùc
®ång t×nh víi c«ng nh©n ®øng m¸y ch¹y theo s¶n l-îng cho m¸y ch¹y qu¸ møc lµm
cho m¸y háng.
§¬n gi¸ s¶n phÈm tÝnh theo c«ng thøc sau:
§G = Lỗi! x Q
Trong ®ã:
+ §G: ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng c«ng nh©n phô, phô trî
+ L: l-¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô, phô trî
+ M: møc phôc vô cña c«ng nh©n phô, phô trî
+ Q: møc s¶n l-îng cña mét c«ng nh©n chÝnh
TiÒn l-¬ng thùc lÜnh cña c«ng nh©n phô sÏ lµ:
8
L1 = §G x Q1
Trong ®ã:
L1 : tiÒn l-¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phô
§G: ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng phôc vô
Q1 : møc hoµn thµnh thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh.
Do tiÒn l-¬ng c«ng nh©n phô phô thuéc vµo s¶n l-îng c«ng nh©n chÝnh nªn
ng-êi c«ng nh©n phô cã tr¸ch nhiÖm phôc vô tèt cho c«ng nh©n chÝnh ®Ó hoµn
thµnh nhiÖm vô. Tuy nhiªn do phô thuéc vµo c«ng nh©n chÝnh nªn kh«ng ®¸nh gi¸
chÝnh x¸c c«ng nh©n phô.
4.4. ChÕ ®é l-¬ng kho¸n
ChÕ ®é l-¬ng kho¸n s¶n phÈm lµ chÕ ®é l-¬ng s¶n phÈm khi ®· giao c«ng viÖc
®· qui ®Þnh râ rµng sè tiÒn ®Ó hoµn thµnh mét khèi l-îng c«ng viÖc trong mét ®¬n
vÞ thêi gian nhÊt ®Þnh.
§¬n gi¸ kho¸n ®-îc tÝnh theo ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc. Cã thÓ ®-îc tÝnh cho
tõng ®¬n vÞ c«ng viÖc hoÆc c¶ khèi c«ng viÖc tiÒn l-¬ng ®-îc tr¶ theo sè l-îng mµ
c«ng nh©n hoµn thµnh ghi trong phiÕu kho¸n.
¦u ®iÓm cña chÕ ®é nµy lµ khuyÕn khÝch c«ng nh©n hoµn thµnh nhiÖm vô tr-íc
thêi h¹n, ®¶m b¶o chÊt l-îng c«ng viÖc th«ng qua hîp ®ång chÆt chÏ tuy nhiªn nã cã
nh-îc ®iÓm lµ viÖc tÝnh ®¬n gi¸ rÊt khã kh¨n vµ th-êng thiÕu chÝnh x¸c.
4.5. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm cã th-ëng
TiÒn l-¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th-ëng ®-îc tÝnh theo c«ng thøc:
Lth = L + L(m.h) x 100
Trong ®ã:
Lth : tiÒn l-¬ng tr¶ theo s¶n phÈm cã th-ëng
L: tiÒn l-¬ng tr¶ theo s¶n phÈm víi ®¬n gi¸ thêi gian cè ®Þnh
m: % tiÒn th-ëng cho v-ît 1% hoµn thµnh v-ît møc chØ tiªu th-ëng
h: % hoµn thµnh v-ît møc chØ tiªu th-ëng thùc chÊt chÕ ®é tr¶ l-¬ng s¶n
phÈm kÓ trªn kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc tiÒn th-ëng.
Víi chÕ ®é nµy nã khuyÕn khÝch ®-îc ng-êi c«ng nh©n quan t©m ®Õn chØ tiªu
chÊt l-îng s¶n phÈm, c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¸c chØ tiªu gi¶m gi¸ thµnh.
Nh-ng ®ßi hái ph¶i cã qui ®Þnh tû lÖ 1% v-ît møc c¸c chØ tiªu th-ëng mét c¸ch
9
hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Tuy nhiªn x¸c ®Þnh tû lÖ th-êng t-¬ng ®èi.
4.6. ChÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn
TiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n lµm theo chÕ ®é s¶n phÈm luü tiÕn ®-îc tÝnh theo
c«ng thøc:
L = (Q1.P) + (Q1.Q0) P.K
Trong ®ã:
Q1 : s¶n l-îng thùc tÕ cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ra
Q0 : møc s¶n l-îng
P : ®¬n gi¸ l-¬ng s¶n phÈm
K: hÖ sè t¨ng ®¬n gi¸ s¶n phÈm.
Muèn thùc hiÖn chÕ ®é l-¬ng nµy ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:
§Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø kü thuËt ®©y lµ vÊn ®Ò quan träng v× ®¬n gi¸ s¶n
phÈm sÏ t¨ng luü tiÕn theo tû lÖ v-ît møc s¶n l-îng, ph¶i thèng kª x¸c ®Þnh râ sè
l-îng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n, møc luü tiÕn, møc h¹ thÊp
gi¸ thµnh vµ gi¸ trÞ tiÕt kiÖm ®-îc. Ph¶i dù kiÕn ®-îc kÕt qu¶ kinh tÕ cña chÕ ®é
l-¬ng tÝnh theo s¶n phÈm luü tiÕn nh»m x¸c ®Þnh møc luü tiÕn cao hay thÊp cña
®¬n gi¸ s¶n phÈm.
10
PhÇn II
Thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l-¬ng
ë mét sè doanh nghiÖp
H×nh thøc tr¶ l-¬ng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng yÕu liªn quan mËt thiÕt
vµ cã ¶nh h-ëng s©u réng mang tÝnh chÊt th-êng xuyªn cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù
tån t¹i ph¸t triÓn cña mét doanh nghiÖp quan t©m ®Õn con ng-êi ®-îc x¸c ®Þnh lµ
vÊn ®Ò träng t©m vµ ph¸t triÓn con ng-êi míi khai th¸c ®-îc kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña
hä. Mét trong nh÷ng nh©n tè kÝch thÝch kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña con ng-êi ®ã lµ lîi
Ých cña hä thu ®-îc g× khi hä tham gia vµo ho¹t ®éng cã môc ®Ých. Cã mét nhµ
kinh tÕ häc ®· nãi r»ng: ë ®©u cã sù kÕt hîp lîi Ých kinh tÕ th× ë ®ã cã sù thèng nhÊt
vÒ môc ®Ých vµ lý t-ëng. ChÝnh s¸ch, h×nh thøc tr¶ l-¬ng lµ mét trong nh÷ng biÓu
hiÖn cô thÓ cña lîi Ých ®ã. Sau ®©y lµ thùc tr¹ng c«ng t¸c tr¶ l-¬ng ë mét sè doanh
nghiÖp, cô thÓ nh- sau:
- Nhµ m¸y in Diªn Hång
- C«ng ty may X40
- C«ng ty T- vÊn ®Çu t- vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû
- C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13.
A.
Thùc tr¹ng tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm
Mét sè nÐt c¬ b¶n trong viÖc tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm ë mét sè doanh nghiÖp.
1.
Tr¶ l-¬ng s¶n phÈm cho lao ®éng c«ng nghÖ
H×nh thøc tr¶ l-¬ng nµy hiÖn nay ®ang ®-îc 2 doanh nghiÖp Diªn Hång vµ
X40 ¸p dông.
a. Nhµ m¸y in Diªn Hång
ChÕ ®é nµy chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè lao ®éng c«ng nghÖ h-ëng
l-¬ng s¶n phÈm t¹i nhµ m¸y. Thu nhËp cña ng-êi lao ®éng g¾n liÒn víi kÕt qu¶
ng-êi lao ®éng.
C«ng thøc:
11
VSP j = V§G j x Qj
Trong ®ã:
+ VSP j : lµ tiÒn l-¬ng mµ ng-êi c«ng nh©n nhËn ®-îc khi ng-êi hoµn
thµnh b-íc c«ng viÖc thø j.
+ V§G j : ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cña b-íc c«ng viÖc thø j
+ Qj : lµ tæng sè l-îng s¶n phÈm mµ ng-êi lao ®éng s¶n xuÊt ®-îc ë c«ng
®o¹n thø j.
§Ó thèng kª s¶n phÈm hoµn thµnh nhµ m¸y bè trÝ ë mçi ph©n x-ëng s¶n xuÊt
mét chuyªn viªn lao ®éng tiÒn l-¬ng cã nhiÖm vô thèng kª s¶n l-îng hµng ngµy
cho ng-êi lao ®éng ®· ®-îc kiÓm tra.
S¶n l-îng cña nhµ m¸y chia lµm 3 lo¹i chÊt l-îng:
- S¶n phÈm ®¹t chÊt l-îng lo¹i A h-ëng 100% ®¬n gi¸
- S¶n phÈm ®¹t chÊt l-îng lo¹i B h-ëng 50% ®¬n gi¸
- S¶n phÈm ®¹t chÊt l-îng lo¹i C kh«ng ®-îc thanh to¸n.
§Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cho tõng c«ng ®o¹n, nhµ m¸y ¸p dông ph-¬ng
ph¸p chôp ¶nh vµ bÊm giê ra ®Þnh møc s¶n l-îng cho mét giê xÝ nghiÖp ë mçi bé
phËn. Tõ ®ã tÝnh ra møc s¶n l-îng ca. Trªn c¬ së møc tiÒn l-¬ng tèi thiÓu cña nhµ
m¸y (do NXB giao) nhµ m¸y tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cho tõng bé phËn:
V§G j = Lỗi!
Trong ®ã:
- TLCBCVn : tiÒn l-¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ngµy cña lao ®éng ë b-íc
c«ng viÖc thø j
- MSL/ca : møc s¶n l-îng ca cña b-íc c«ng viÖc thø j.
12
§Þnh møc ®¬n gi¸ c«ng viÖc: KCS (kiÓm ®Õm)
(kiÓm ®Õm giÊy ®· in thuéc ph©n x-ëng in Offset).
Tªn c«ng viÖc
M· sè
§Þnh møc §¬n gi¸
tê/giê
(®/tê)
Ghi chó
KiÓm ®Õm giÊy in ®en 2 mÆt
Khu«n khæ: 83x59cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS1
3.142
0,7540
Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS2
3.928
0,6031
Khu«n khæ: 83x59cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS3
3.671
0,8870
Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS4
3.142
0,7540
Khu«n khæ: 83x59cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS5
2.200
1,0760
Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS6
2.671
Thêi gian
0,8870 t¸c nghiÖp
7h30'
Khu«n khæ: 83x59cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS7
2.460
0,9630
Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS8
2.860
0,8280
Khu«n khæ: 83x59cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS9
2.100
1,1280
Khu«n khæ: 59x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS10
2.550
0,9290
B×a 4/1 c¸c lo¹i, khæ 60x41,5cm vµ t-¬ng ®-¬ng
KCS11
1.600
1,1800
B×a 4/4 c¸c lo¹i khæ 60x41,5cm
KCS12
1.350
1,7510
KiÓm ®Õm giÊy in 2 mÇu x 2 mÆt: 2/2
KiÓm ®Õm giÊy in 4 mµu x 2 mÆt: 4/4
KiÓm ®Õm giÊy in 1 mÆt 2 mµu vµ 2 mÆt 1 mµu: 1/2
KiÓm ®Õm giÊy in 1 mÆt 4 mµu vµ 1 mÆt 2 mµu:
VÝ dô: s¶n l-îng cña 1 c«ng nh©n KCS th¸ng 12 n¨m 1998 nh- sau:
KCS1: 415.000 tê
KCS3: 250.000 tê
KCS5: 175.000 tê
VËy tiÒn l-¬ng thùc lÜnh cña ng-êi c«ng nh©n lµ:
VSP = 0,7540 x 415.000 + 0,8870 x 250.000 + 1,0760 x 175.000
= 722.060 (®ång)
b. C«ng ty may X40
T¹i xÝ nghiÖp may X40 hiÖn nay ®ang ¸p dông h×nh thøc tr¶ l-¬ng s¶n phÈm
tËp thÓ cho lao ®éng c«ng nghÖ.
13
§©y lµ chÕ ®é tr¶ l-¬ng ¸p dông cho c¸c kh©u s¶n xuÊt (b-íc c«ng viÖc) mµ
®Ó hoµn thµnh khi ®ßi hái mét tËp thÓ lao ®éng cïng tham gia chø mçi c«ng nh©n
kh«ng thÓ tù ®¶m nhËn, th-êng liªn quan ®Õn nh÷ng m¸y mãc s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt
liªn tôc.
VSPj = §Gj x Qj
Trong ®ã:
+ VSPj : lµ tæng tiÒn l-¬ng cña nhãm khi thùc hiÖn b-íc c«ng viÖc j
+ §Gj : ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cña nhãm khi ®¶m nhËn b-íc c«ng viÖc thø j
+ Qj : lµ khèi l-îng s¶n phÈm mµ nhãm s¶n xuÊt ®-îc ë b-íc c«ng viÖc thø j.
C¸ch x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ cho nhãm:
§Gj = Lỗi!
Trong ®ã:
+ TLCBCVn : tiÒn l-¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ngµy cña nhãm
+ MSL/ca : møc s¶n l-îng ca.
- Qui tr×nh chia l-¬ng cho tõng thµnh viªn trong nhãm:
+ Trªn c¬ së tæng quÜ l-¬ng cña nhãm, c¨n cø vµo møc ®é ®ãng gãp cña tõng
thµnh viªn trong nhãm (sè ngµy c«ng, sè giê c«ng vµ cÊp bËc c«ng viÖc mµ ng-êi
c«ng nh©n ®¶m nhiÖm) ®Ó tÝnh tiÒn l-¬ng cho tõng thµnh viªn. XÝ nghiÖp ®ang ¸p
dông ph-¬ng ph¸p hÖ sè giê ®Ó ph©n chia tiÒn l-¬ng cho tõng thµnh viªn.
+ C¨n cø vµo sè giê c«ng mµ mçi thµnh viªn ®ãng gãp, trªn c¬ së hÖ sè l-¬ng
cña tõng thµnh viªn ®Ó qui ®æi sè giê c«ng cña tõng thµnh viªn thµnh sè giê c«ng
bËc 1. Sau ®ã tÝnh tæng sè giê c«ng bËc 1.
+ Sau ®ã tÝnh ra tiÒn l-¬ng cho 1 giê c«ng bËc 1 (b»ng tæng sè tiÒn l-¬ng cña
nhãm chia cho tæng sè giê c«ng bËc 1).
+ Trªn c¬ së ®ã tÝnh ra tiÒn l-¬ng mµ tõng thµnh viªn trong nhãm nhËn ®-îc.
14
§Þnh møc c«ng viÖc: may quÇn ¸o
Tªn c«ng viÖc
M· sè
§Þnh møc §¬n gi¸
c¸i/giê
®/c¸i
Ghi chó
¸o s¬ mi:
Khæ may: size 39
CR1
57
Khæ may: size 40
CR2
43
Khæ may: size 39
CR3
44
Khæ may: size 40
CR4
35
Khæ may: size 39
CR5
56
Mçi ca s¶n
498,03 xuÊt gåm
6 ng-êi
1B4
486,71
1B3
611,86
4B2
TGTN
5h/ca
382,41
Khæ may: size 40
CR6
48
446,15
QuÇn ©u:
¸o ph«ng:
375,70
VÝ dô: s¶n l-îng th¸ng 12 n¨m 1998 cña 1 ca (6 ng-êi)
CR1: 4.780 c¸i, chÊt l-îng lo¹i A
CR4: 5.150 c¸i, chÊt l-îng lo¹i A
CR6: 452 c¸i, 20% s¶n phÈm chÊt l-îng lo¹i B.
Mçi thµnh viªn trong nhãm ®Òu lµm 208 giê (v× tæ may cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn).
1 c«ng nh©n B4 hÖ sè l-¬ng lµ 1,78
1 c«ng nh©n B3 hÖ sè l-¬ng lµ 1,62 (cÊp bËc c«ng viÖc trïng víi cÊp bËc
c«ng nh©n)
4 c«ng nh©n B2 hÖ sè l-¬ng lµ 1,47.
Tæng tiÒn l-¬ng cña nhãm nhËn ®-îc lµ:
VSP = 375,70 x 4.780 + 611,86 x 5.150 + 446,15 x 452 + 0,5 x 446,15 + 0,2 x 452
= 5.127.643 (®ång)
Qui ®æi sè giê cña tõng c«ng nh©n ra sè giê cña bËc 1.
1 c«ng nh©n B4: 208 x 1,78 = 370,24
1 c«ng nh©n B3: 208 x 1,62 = 336,96
4 c«ng nh©n B2: 4 x 208 x 1,47 = 1.223,04
Tæng = 1.930,24
15
TiÒn l-¬ng cho 1 giê c«ng bËc 1 lµ:
5.127.463;1.930
= 2.656,386 (®)
24
VËy tiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n B4 lµ:
370,24 x 2.656,386 = 983.500 (®ång)
TiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n B3 lµ:
336,96 x 2.656,386 = 895.096 (®ång)
TiÒn l-¬ng cña c«ng nh©n B2 lµ:
Lỗi! = 812.217 (®ång)
Tæng tiÒn l-¬ng cña nhãm lµ:
983.500 + 895.096 + 4 x 812.217 = 5.123.464
c. NhËn xÐt chung
Tãm l¹i t¹i Nhµ m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp may X40 ®· ¸p dông c¬ b¶n
c¸c chÕ ®é tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm. Thu nhËp cña ng-êi lao ®éng ®· g¾n liÒn víi
kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. V× vËy tiÒn l-¬ng ®· lµ ®éng lùc thóc ®Èy ng-êi lao ®éng
h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc.
§èi víi Nhµ m¸y in Diªn Hång do møc tiÒn l-¬ng tèi thiÓu lµ do NXB Gi¸o
dôc giao. Do ®ã ch-a ph¶n ¸nh s¸t kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña nhµ m¸y. §iÒu
®ã ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cña tõng bé phËn vµ do ®ã ¶nh h-ëng
tíi thu nhËp cña ng-êi lao ®éng.
§èi víi xÝ nghiÖp may X40, khi tiÕn hµnh chia tiÒn l-¬ng cho tõng thµnh viªn
míi chØ xÐt tíi yÕu tè hao phÝ vÒ thêi gian cña mçi thµnh viªn (mµ l-îng thêi gian
nµy th-êng lµ b»ng nhau gi÷a c¸c thµnh viªn. §iÒu ®ã ch-a ph¶n ¸nh ®óng møc
®ãng gãp cña mçi thµnh viªn vµo kÕt qu¶ cña nhãm.
Tuy 2 h×nh thøc tr¶ l-¬ng s¶n phÈm mµ nhµ m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp
may X40 ¸p dông cho lao ®éng c«ng nghÖ ®· kÝch thÝch ng-êi lao ®éng t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng vµ tiÒn l-¬ng cña hä g¾n liÒn víi hiÖu qu¶ lao ®éng. Nh-ng c¶ nhµ
m¸y in Diªn Hång vµ xÝ nghiÖp may X40 ®Òu ¸p dông ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cè ®Þnh
cho mäi s¶n l-îng mµ ng-êi lao ®éng t¹o ra, do ®ã ch-a t¹o ra møc t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng "®ét biÕn". Trong khi ®iÒu ®ã lµ rÊt cÇn thiÕt v× tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¶ xÝ nghiÖp may X40 vµ nhµ m¸y in Diªn Hång ®Òu cã tÝnh thêi vô.
Vµo nh÷ng ®ît "chiÕn dÞch" khi c«ng viÖc lín, cÇn hoµn thµnh trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh cho nªn ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng cè ®Þnh kh«ng ph¸t huy hÕt n¨ng lùc cña
ng-êi lao ®éng.
16
2.
Tr¶ l-¬ng kho¸n.
C«ng ty t- vÊn ®Çu t- vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû vµ C«ng ty c¬ giíi vµ
x©y l¾p sè 13 ngoµi c¸c h×nh thøc tr¶ l-¬ng kh¸c th× ®iÓm næi bËt lµ hä ®ang ¸p
dông h×nh thøc tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng theo khèi l-îng vµ chÊt l-îng c«ng
viÖc hoµn thµnh.
a. C«ng ty t- vÊn ®Çu t- vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû
Trong c«ng ty h×nh thøc tr¶ l-¬ng kho¸n ®-îc ¸p dông cho c¸c chñ ®Ò tµi, dù
¸n vµ c¸c hîp ®ång s¶n xuÊt kinh doanh nh-: hîp ®ång t- vÊn x©y dùng vµ th-¬ng
m¹i, hîp ®ång t- vÊn ®Çu t- tµi chÝnh, hîp ®ång t- vÊn tin häc vµ c«ng nghÖ, hîp
®ång dÞch vô vËt t- thiÕt bÞ, b¶o hµnh, l¾p ®Æt söa ch÷a, b¶o tr×, ®µo t¹o, gi¸m ®Þnh
t- vÊn,...
Nguyªn t¾c kho¸n:
C«ng ty thùc hiÖn giao kho¸n ®Õn c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng. Trªn c¬ së
®ã c¸c trung t©m, chi nh¸nh, phßng kho¸n trùc tiÕp ®Õn ng-êi lao ®éng.
C«ng viÖc kho¸n ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c
trung t©m, chi nh¸nh, phßng. Ng-êi nhËn kho¸n ph¶i lµ ng-êi ®ang lµm viÖc t¹i
c«ng ty, cã kh¶ n¨ng ®¶m nhËn ®-îc c«ng viÖc giao kho¸n.
Ngoµi viÖc ®¹t ®-îc møc kho¸n theo qui ®Þnh cña c«ng ty, c¸c trung t©m, chi
nh¸nh, c¸c phßng ®-îc nhËn kho¸n ph¶i ®¶m b¶o tiÒn l-¬ng tèi thiÓu cho c¸n bé
c«ng nh©n viªn lµ 650.000®/1 ng-êi/ 1 th¸ng.
Møc kho¸n:
- §èi víi c¸c hîp ®ång kho¸n dÞch vô, th-¬ng m¹i, dÞch vô vËt t- thiÕt bÞ, b¶o
hµnh l¾p ®Æt söa ch÷a, b¶o tr× ®µo t¹o,... Gi¸m ®èc c«ng ty c¨n cø vµo tõng hîp
®ång cô thÓ vµ ph-¬ng ¸n kinh doanh do gi¸m ®èc c¸c trung t©m, chi nh¸nh l·nh
®¹o c¸c phßng ®· duyÖt ®Ó qui ®Þnh møc kho¸n cho phï hîp.
- §èi víi tõng lo¹i hîp ®ång t- vÊn hîp lý dù ¸n hîp ®ång t- vÊn x©y dùng, tvÊn ®Çu t- tµi chÝnh, t- vÊn tin häc vµ c«ng nghÖ,... c¸c trung t©m, chi nh¸nh,
phßng ®-îc nhËn kho¸n ph¶i lo liÖu toµn bé chi phÝ cho c«ng viÖc ®Õn khi hoµn
thµnh hîp ®ång ®Ó c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
§Ó ®¶m b¶o lîi Ých vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm lao ®éng cña c¸c thµnh viªn trong
c«ng ty, nh÷ng ®èi t-îng h-ëng l-¬ng kho¸n ngoµi phÇn tiÒn l-¬ng ®-îc tÝnh theo
møc kho¸n cßn ®-îc h-ëng phÇn l-¬ng cung øng. PhÇn tiÒn l-¬ng nµy ®-îc tÝnh
theo hÖ sè thang, b¶ng l-¬ng cña Nhµ n-íc.
17
§Ó ph©n tÝch ®-îc kho¶n tiÒn l-¬ng kho¸n cho ng-êi lao ®éng th× ph¶i x¸c ®Þnh
®-îc quÜ l-¬ng kho¸n cña mçi ®¬n vÞ, nhãm sau ®ã ph©n chia l-¬ng kho¸n c¸ nh©n.
* Quü l-¬ng kho¸n cña ®¬n vÞ gåm:
- Møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch
- Tæng hÖ sè chøc danh ®¬n vÞ
- ChÊt l-îng lao ®éng ®¬n vÞ.
Trong ®ã: møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña c¸c c«ng viÖc = 100% Lỗi!. Cßn
hÖ sè chøc danh ®¬n vÞ th× ®-îc c¨n cø vµo b¶ng hÖ sè chøc danh, b¶ng nµy do
Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû th¶o ®Ò ra ®Ó C«ng ty t- vÊn ®Çu t- vµ tµi chÝnh
c«ng nghiÖp tµu thuû thùc hiÖn. Cô thÓ nh- sau:
BiÓu hÖ sè ph©n phèi l-¬ng kho¸n theo chøc danh
cña C«ng ty t- vÊn ®Çu t- vµ tµi chÝnh c«ng nghiÖp tµu thuû
Chøc danh
HÖ sè kho¸n chøc danh
Chuyªn gia
2,5
Cè vÊn kü thuËt
2,0
KiÓm so¸t viªn kü thuËt
1,8
Kü s- chuyªn viªn
1,6
C¸n sù, kü thuËt viªn
1,5
Nh©n viªn tiÕp thÞ
1,35
Giao dÞch viªn
1,3
Hîp ®ång thêi vô
0,08-0,1
ChÊt l-îng lao ®éng ®¬n vÞ: ®-îc c¨n cø vµo chÊt l-îng c«ng viÖc. §Ó x¸c
®Þnh ®-îc % hoµn thµnh kÕ ho¹ch th× c«ng ty ®Ò ra c¸ch tÝnh ®iÓm ph¹t vi ph¹m vÒ
chÊt l-îng ®-îc qui ®Þnh cô thÓ hµng th¸ng nh- sau:
Lo¹i I = 100% (®iÓm vi ph¹m tõ 1-20®)
Lo¹i II = 90% (®iÓm vi ph¹m tõ 20-50®)
Lo¹i III = 80% (®iÓm vi ph¹m trªn 50®)
C«ng thøc tÝnh l-¬ng kho¸n ®¬n vÞ:
Vkho¸n ®v = Lỗi! x Lỗi!
18
Trong ®ã:
HÖ sè ph©n phèi;l-¬ng kho¸n ®¬n vÞ = Tæng hÖ sè;chøc danh ®¬n vÞ x
Lỗi! x % HTKH
§Ó tÝnh ®-îc l-¬ng kho¸n c¸ nh©n th× ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc hÖ sè kho¸n c¸ nh©n:
L-¬ng kho¸n;c¸ nh©n = Lỗi! x Lỗi!
§Ó cô thÓ ta xem vÝ dô sau ®©y:
- Anh NguyÔn TiÕn H©n lµ kü s- thuéc nhãm l¾p ®Æt b¶o tr× víi hÖ sè chøc
danh lµ 1,6; HÖ sè l-¬ng cÊp bËc theo thang l-¬ng lµ 2,26 (bËc 318).
Tæng quÜ l-¬ng lµ 85.560.000 trong ®ã quÜ l-¬ng tr¶ cho chÕ ®é chÝnh s¸ch lµ
20.565.000® cßn l¹i 64.995.000® thuéc quÜ l-¬ng kho¸n.
Trong th¸ng 4/2000 l-¬ng cøng cña anh H©n lµ:
180.000® x 2,26 = 406.800®
Còng trong th¸ng 4 tæng hÖ sè chøc danh cña nhãm l¾p r¸p b¶o tr× lµ 87,42.
Nªn phÇn l-¬ng kho¸n anh H©n nhËn ®-îc lµ:
64.995.000;87
42 x 100% x 1,6 = 1.189.567®
Nh- vËy trong th¸ng 4/2000 nguyªn phÇn l-¬ng cña anh H©n lµ:
406.800 + 1.189.567 = 1.596.367
b. C«ng ty c¬ giíi vµ x©y l¾p sè 13
HiÖn nay c«ng ty ®ang ¸p dông chÕ ®é tr¶ l-¬ng kho¸n s¶n phÈm cho c¸n bé,
c«ng nh©n s¶n xuÊt ë c¸c c«ng tr×nh. Mçi c«ng nh©n ®Òu cã thÓ tham gia s¶n xuÊt
chÝnh hay phôc vô s¶n xuÊt chÝnh, ph-¬ng thøc giao kho¸n gän nhÑ ®¬n gi¶n, râ
rµng. §Çu n¨m c«ng ty lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu tæng c«ng ty
giao vµ c¸c hîp ®ång ký kÕt. Phßng kinh tÕ - kÕ ho¹ch, kü thuËt, vËt t- tÝnh to¸n
c¸c th«ng sè kü thuËt, vËt t-, m¸y mãc, nh©n lùc cÇn thiÕt cho c«ng tr×nh, tÝnh to¸n
khèi l-îng c«ng viÖc tõng lo¹i vµ tõ ®ã tiÕn hµnh giao kho¸n cho tõng ®éi c«ng
tr×nh. ViÖc giao kho¸n ®-îc thÓ hiÖn qua "quyÕt ®Þnh giao kho¸n cho ®éi c«ng
tr×nh" trªn c¬ së c¸c yÕu tè:
+ §iÒu kiÖn thi c«ng
+ Néi dung c«ng viÖc
+ Khèi l-îng thi c«ng
+ Yªu cÇu kü thuËt
19
+ Lao ®éng tiÒn l-¬ng
+ C¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt trong thi c«ng x©y dùng c¬ b¶n cña Bé
x©y dùng.
Tõ ®ã ®éi tr-ëng ph©n c«ng lao ®éng cho tõng c«ng nh©n hay tõng nhãm c«ng nh©n.
L-¬ng kho¸n cô thÓ cña tæ, nhãm s¶n xuÊt ®-îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy khèi l-îng
c«ng viÖc mµ c¶ nhãm hoµn thµnh ®-îc nghiÖm thu nh©n víi ®¬n gi¸ cô thÓ cña
c«ng viÖc ®ã.
ViÖc giao kho¸n ®-îc tiÕn hµnh dùa trªn ®Þnh møc cña Nhµ n-íc nh- ®Þnh
møc dù to¸n x©y dùng c¬ b¶n 56 BXD/VKT. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng cho viÖc giao
kho¸n s¶n phÈm tíi tay ng-êi nhËn kho¸n. Hä sÏ biÕt mäi chi phÝ vÒ vËt liÖu, m¸y
mãc, c«ng nh©n trong ®Þnh møc kho¸n trªn c¬ së ®ã gi¸ s¶n phÈm sÏ ®-îc tÝnh.
VD: Gi¶ sö ë ®©y khi ®éi, nhãm c«ng nh©n tiÕn hµnh ®æ bª t«ng mãng trô cÇu
tr-íc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc hä biÕt ®-îc mét c¸ch râ rµng chi phÝ vËt liÖu, nh©n
c«ng cho 1m3, trong ®ã:
+ V÷a: 1,025m3
+ Gç v¸n: 0,017m3
+ §inh: 1,00Kg
+ §inh ®Øa: 0,45Kg
+ Nh©n c«ng: 3,38, bËc thî 3,5/7
C¨n cø vµo ®Þnh møc nµy khi tiÕn hµnh c«ng viÖc ®éi nhãm c«ng nh©n chØ
®-îc phÐp sö dông chi phÝ vËt liÖu ®ã cho c«ng viÖc mµ m×nh nhËn. Trong tr-êng
hîp sö dông qu¸ sè l-îng vµ vËt t- theo ®Þnh møc mµ viÖc ®ã kh«ng cã sù gi¶i
thÝch vµ chÊp nhËn.
20
- Xem thêm -