Tài liệu Một số giải pháp nâng cao năng lực tài chính và năng lực cạnh tranh của khu vưc kinh tế nhà nước trong xu thế hội nhập

MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU ................................................................................................. trang 1 CHÖÔNG I : Moät soá lyù luaän veà neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn theo ñònh höôùng XHCN ôû nöôùc ta. Thaønh phaàn kinh teá Nhaø Nöôùc vaø xu theá hoäi nhaäp kinh teá ôû nöôùc ta hieän nay....................................... trang 3 1.1) Neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn theo ñònh höôùng XHCN ôû nöôùc ta hieän nay ................................................................................................ 1.1.1) Khaùi nieäm thaønh phaàn kinh teá. ................................................ 1.1.2) Quan ñieåm – chuû tröông cuûa Ñaûng veà neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn................................................................................. 1.1.2.1) Nhaän thöùc veà sôû höõu vaø thaønh phaàn kinh teá ôû nöôùc ta. ...................................................................................... 1.1.2.2) Chuû tröông cuûa Ñaûng...................................................... 1.1.3) Tính taát yeáu khaùch quan cuûa neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn ôû nöôùc ta. .......................................................................... 1.2) Vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá Nhaø Nöôùc trong neàn kinh teá ôû nöôùc ta. .......................................................................................................... 1.2.1) Khaùi nieäm kinh teá Nhaø Nöôùc. ................................................. 1.2.2) Vai troø cuûa thaønh phaàn kinh teá Nhaø Nöôùc. ............................. 1.2.2.1) Vai troø kinh teá. ................................................................ 1.2.2.2) Vai troø chính trò............................................................... 1.2.2.3) Vai troø xaõ hoäi. ................................................................. 1.2.3) Caùc giai ñoaïn hình thaønh vaø phaùt trieån DNNN ôû nöôùc ta. ...... 1.3) Vai troø cuûa kinh teá Nhaø Nöôùc ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi. ............... 1.4) Taøi chính doanh nghieäp ñoái vôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá. ................ 1.4.1) Khaùi nieäm taøi chính doanh nghieäp .......................................... 1.4.2) Vai troø cuûa taøi chính ñoái vôùi söï hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. ..................................................................... 1.4.3) Vai troø cuûa taøi chính doanh nghieäp ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá quoác daân. ......................................................... 1.5) Xu höôùng Hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc. ............................... 1.5.1) Khaùi nieäm toaøn caàu hoaù vaø hoäi nhaäp kinh teá. ......................... 1.5.1.1) Toaøn caàu hoùa. ................................................................. 1.5.1.2) Hoäi nhaäp kinh teá. ............................................................ Trang 1 trang 3 trang 3 trang 4 trang 4 trang 4 trang 5 trang 6 trang 6 trang 6 trang 7 trang 7 trang 7 trang 8 trang 9 trang 11 trang 11 trang 11 trang 11 trang 13 trang 13 trang 13 trang 13 1.5.2) Taùc ñoäng cuûa hoäi nhaäp kinh teá ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. .................................................................................. 1.5.2.1) Taùc ñoäng tích cöïc............................................................ 1.5.2.2) Taùc ñoäng tieâu cöïc ........................................................... trang 14 trang 15 trang 16 CHÖÔNG II : Thöïc traïng hoaït ñoäng, tình hình taøi chính vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc ôû nöôùc ta trong thôøi gian qua .................................................................................................... trang 19 2.1) Chuû tröông cuûa Ñaûng ñoái vôùi söï ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc. ......................................................................... 2.1.1) Söï caàn thieát phaûi ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc DNNN ........................................................................... 2.1.2) Chuû tröông saép xeáp, ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc cuûa Ñaûng. ......................................................................................... 2.1.3) Quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc ............... 2.2) Keát quaû ñaït ñöôïc cuûa DNNN trong quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi vöøa qua ôû nöôc ta ................................................................................. 2.3) Nhöõng nhöôïc ñieåm toàn taïi caàn khaéc phuïc cuûa DNNN ....................... 2.3.1) Hieäu quaû vaø tính caïnh tranh coøn thaáp. .................................... 2.3.2) Trình ñoä coâng ngheä laïc haäu. ................................................... 2.3.3) Quy moâ coøn nhoû, daøn traûi, choàng cheùo. .................................. 2.3.4) Lao ñoäng thieáu vieäc laøm, naêng suaát lao ñoäng chöa cao.......... 2.3.5) Trình ñoä quaûn lyù coøn yeáu keùm. ............................................... 2.3.6) Cô cheá, chính saùch coøn nhieáu baát caäp..................................... 2.4) Nhöõng yeáu keùm cuûa hoaït ñoäng taøi chính khu vöïc kinh teá Nhaø Nöôùc ..................................................................................................... 2.5) Naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp nöôùc ta trong xu theá hoäi nhaäp................................................................................................ trang 36 CHÖÔNG III : Moät soá giaûi phaùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø naêng löïc taøi chính ñoái vôùi khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc ôû nöôùc ta hieän nay trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá................................................................ trang 41 3.1) Naâng cao naêng löïc caïnh tranh, naêng löïc taøi chính vaø ñaåy nhanh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá ñoái vôùi khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc ôû nöôùc ta. ................................................................................................. 3.1.1) Ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi vaø coå phaàn hoùa. ......... 3.1.2) Caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh............................................. trang 41 trang 42 trang 44 Trang 2 trang 19 trang 19 trang 20 trang 21 trang 23 trang 30 trang 30 trang 33 trang 33 trang 35 trang 35 trang 35 trang 36 3.1.3) Taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö, ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, choáng laõng phí vaø thaát thoaùt voán. ........................................................................... 3.1.4) Ñaåy maïnh xuaát khaåu, chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. ..... 3.1.5) Caûi caùch haønh chaùnh, naâng cao naêng löïc quaûn lyù. .................. 3.2) Ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù cuûa Nhaø Nöôùc ñoái vôùi Ngaân saùch Nhaø Nöôùc. .................................................................................................... 3.3) Tieáp tuïc quaù trình caûi caùch Heä thoáng thu thueá Nhaø Nöôùc. ................ 3.4) Phaùt trieån thò tröôøng taøi chính, huy ñoäng nguoàn löïc cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ñeå chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá.................................................................................................... 3.4.1) Taïo moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi, khuyeán khích saûn xuaát kinh doanh. ................................................................................ 3.4.2) Ñaåy maïnh phaùt trieån thò tröôøng taøi chính. ............................... 3.4.3) Ña daïng hoùa caùc keânh vaø hình thöùc ñoäng vieân nguoàn löïc cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. ...................................... KEÁT LUAÄN ............................................................................................... Phuï luïc. Taøi lieäu tham khaûo. Trang 3 trang 44 trang 45 trang 46 trang 46 trang 50 trang 55 trang 55 trang 56 trang 57 trang 59 777 MÔÛ ÑAÀU I/ Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi : Kinh teá nhaø nöôùc ra ñôøi gaén lieàn vôùi söï hình thaønh Nhaø Nöôùc vaø sôû höõu nhaø nöôùc. Cuõng nhö caùc Nhaø Nöôùc khaùc, nöôùc ta trong taát caû caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa mình ñeàu quan taâm ñeán söï phaùt trieån cuûa kinh teá nhaø nöôùc noùi chung vaø ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vì caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá – chính trò – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc trong moãi thôøi kyø. Hieán Phaùp nöôùc ta ñaõ khaúng ñònh : “Kinh teá quoác doanh ñöôïc cuûng coá vaø phaùt trieån, nhaát laø trong nhöõng ngaønh vaø lónh vöïc then choát, giöõ vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá quoác daân. Cô sôû kinh teá quoác doanh ñöôïc quyeàn töï chuû trong saûn xuaát, kinh doanh, baûo ñaûm saûn xuaát, kinh doanh coù hieäu quaû.” (Ñieàu 19 – Hieán Phaùp 1992). Ñoåi môùi vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc luoân laø moái quan taâm lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc. Gaàn 20 naêm qua, keå töø Ñaïi hoäi Ñaûng laàn VI, nöôùc ta ñaõ thöïc hieän nhieàu chuû tröông, bieän phaùp tích cöïc, nhöng vöøa trieån khai, vöøa tìm toøi, ruùt kinh nghieäm nhaèm ñoåi môùi vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc, trong ñoù ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Trieån khai thöïc hieän nghò quyeát Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng, Hoäi nghò Ban chaáp haønh trung öông Ñaûng Khoaù IX ñaõ coù Nghò quyeát 03-NQ/TW veà tieáp tuïc saép xeáp, ñoåi môùi, phaùt trieån vaø naâng cao hieäu quaû doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ neâu :” Kinh teá nhaø nöôùc coù vai troø quyeát ñònh trong vieäc giöõ vöõng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Doanh nghieäp nhaø nöôùc (goàm doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ 100% voán vaø doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái) phaûi khoâng ngöøng ñöôïc ñoåi môùi, phaùt trieån vaø naâng cao hieäu quaû, giöõ vò trí then choát trong neàn kinh teá, laøm coâng cuï vaät chaát quan troïng ñeå Nhaø Nöôùc ñònh höôùng vaø ñieàu tieát vó moâ, laøm löïc löôïng noøng coát, goùp phaàn chuû yeáu ñeå kinh teá nhaø nöôùc thöïc hieän vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, laø chuû löïc trong hoäi nhaäp kinh teá quoác teá”. (trích Nghò quyeát 03-NQ/TW BCH TW Khoaù IX). Trong boái caûnh nöôùc ta ñang chuaån bò tích cöïc cho vieäc ñoùn ñaàu hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Ñeå kinh teá nhaø nöôùc thöïc söï vöõng maïnh giöõ vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá vaø coù theå caïnh tranh vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc trong nöôùc cuõng nhö treân tröôøng quoác teá. Coù nhieàu phöông höôùng ñöôïc ñaët ra, trong ñoù vieäc naâng cao naêng löïc taøi chính vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc laø moät trong nhöõng vieäc laøm caáp thieát. Trang 4 II/ Muïc ñích nghieân cöùu : Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû nghieân cöùu nhöõng lyù luaän veà neàn kinh teá ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, taøi chính doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø xu theá hoäi nhaäp kinh teá keát hôïp vôùi thöïc traïng hoaït ñoäng vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc, maø bieåu hieän laø doanh nghieäp nhaø nöôùc. Nhaèm tìm ra moät soá giaûi phaùp phuø hôïp naâng cao naêng löïc taøi chính vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá hieän nay. III/ Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu : Luaän vaên coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc khoa hoïc nhö : kinh teá, taøi chính, keá toaùn, kinh teá ñoái ngoaïi, phaùp luaät vaø caùc moái quan heä quoác teá. Tuy nhieân, luaän vaên chæ giôùi haïn trong phaïm vi nghieân cöùu taäp trung vaøo vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø naêng löïc taøi chính cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá hieän nay ôû nöôc ta. IV/ Phöông phaùp nghieân cöùu : Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû phöông phaùp luaän cuûa Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng, gaén vieäc nghieân cöùu vôùi hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän cuï theå ñeå vieäc ñaùnh giaù mang tính khaùch quan thöïc teá. Ngoaøi ra coøn keát hôïp söû duïng moät soá phöông phaùp khaùc nhö : phöông phaùp logic, phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp so saùnh …. V/ Boá cuïc cuûa luaän vaên : Ngoaøi Phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên goàm coù 3 chöông : Chöông I : Moät soá lyù luaän veà neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn theo ñònh höôùng XHCN ôû nöôùc ta. Kinh teá Nhaø Nöôùc vaø xu theá hoäi nhaäp kinh teá ôû nöôùc ta hieän nay. Chöông II : Thöïc traïng hoaït ñoäng, tình hình taøi chính vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc ôû nöôùc ta trong thôøi gian qua. Chöông III : Moät soá giaûi phaùp naâng cao naêng löïc taøi chính vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc trong xu theá hoäi nhaäp. W*X Trang 5 CHÖÔNG I : MOÄT SOÁ LYÙ LUAÄN VEÀ NEÀN KINH TEÁ NHIEÀU THAØNH PHAÀN THEO ÑÒNH HÖÔÙNG XHCN KINH TEÁ NHAØ NÖÔÙC VAØ XU THEÁ HOÄI NHAÄP KINH TEÁ ÔÛ NÖÔÙC TA HIEÄN NAY 1.1) Neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn theo ñònh höôùng Xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôùc ta hieän nay. 1.1.1) Khaùi nieäm thaønh phaàn kinh teá. Döôùi giaùc ñoä kinh teá chính trò thaønh phaàn kinh teá laø moät khaùi nieäm ñeå chæ keát caáu kinh teá – xaõ hoäi trong thôøi kyø quaù ñoä. Khaùi nieäm naøy ñöôïc Leânin söû duïng ñaàu tieân khi phaân tích keát caáu kinh teá – xaõ hoäi nöôùc Nga sau caùch maïng thaùng 10. “Danh töø quaù ñoä coù nghóa laø gì? Vaän duïng vaøo kinh teá, coù phaûi coù nghóa laø trong cheá ñoä hieän nay coù nhöõng thaønh phaàn, nhöõng boä phaän, nhöõng maûnh cuûa chuû nghóa tö baûn vaø chuû nghóa xaõ hoäi khoâng? Baát cöù ai cuõng ñeàu thöøa nhaän laø coù” (Trích V.I Leânin toaøn taäp (3). NXB tieán boä Maùt xcô va 1978, trang 248). Nhö chuùng ta ñaõ bieát, trong baát cöù cheá ñoä kinh teá – xaõ hoäi naøo, ngoaøi phöông thöùc saûn xuaát tieâu bieåu cho cheá ñoä kinh teá – xaõ hoäi ñöông thôøi giöõ ñòa vò thoáng trò, chi phoái. Coøn chöùa ñöïng nhöõng taøn dö cuûa phöông thöùc saûn xuaát tröôùc vaø toàn taïi nhöõng nhaân toá cuûa phöông thöùc saûn xuaát keá sau. Nhöõng phöông thöùc naøy ôû vaøo ñòa vò leä thuoäc, bò chi phoái. Nhöng noùi chung trong thôøi kyø quaù ñoä, khoù coù theå coù phöông thöùc saûn xuaát naøo giöõ ñòa vò thoáng trò theo nghóa ñaày ñuû. Vì phöông thöùc saûn xuaát giöõ ñòa vò thoáng trò trong thôøi kyø tröôùc ñang suy thoaùi, khoâng coøn ñuû söùc chi phoái neàn kinh teá quoác daân nöõa; coøn phöông thöùc saûn xuaát môùi ñang leân nhöng chöa giaønh ñöôïc ñòa vò thoáng trò. Trong thôøi kyø ñoù moãi phöông thöùc saûn xuaát laø moãi boä phaän hôïp thaønh keát caáu kinh teá – xaõ hoäi, vöøa coù tính chaát ñoäc laäp töông ñoái vöøa taùc ñoäng laãn nhau, vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh nhau, vöøa thoáng nhaát vöøa maâu thuaãn nhau. Moãi boä phaän aáy theo quan nieäm cuûa Leânin laø thaønh phaàn kinh teá. Cuõng nhö phöông thöùc saûn xuaát, moãi thaønh phaàn kinh teá bao goàm moät löïc löôïng saûn xuaát vôùi quan heä saûn xuaát nhaát ñònh phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát aáy. Do ñoù tieâu chí cô baûn ñeå phaân ñònh thaønh phaàn kinh teá laø quan heä saûn xuaát. Trang 6 1.1.2) Quan ñieåm – chuû tröông cuûa Ñaûng veà neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn. 1.1.2.1) Nhaän thöùc veà sôû höõu vaø thaønh phaàn kinh teá ôû nöôùc ta : Quan heä sôû höõu laø neàn taûng quyeát ñònh vaø chi phoái moïi quan heä veà kinh teá vaø lôïi ích trong xaõ hoäi. Noù laø cô sôû cuûa maâu thuaãn, cuûa ñoái khaùng giai caáp vaø laø muïc tieâu tröïc tieáp cuûa caùc cuoäc ñaáu tranh giai caáp vaø caùch maïng xaõ hoäi. Tuy nhieân giaønh ñöôïc quyeàn sôû höõu tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu trong xaõ hoäi môùi laø muïc tieâu tröïc tieáp, chöù chöa phaûi laø muïc tieâu cuoái cuøng cuûa cuoäc caùch maïng. Muïc tieâu cuoái cuøng laø lôïi ích kinh teá vaø tieán boä xaõ hoäi coù ñöôïc töø quyeàn sôû höõu tö lieäu saûn xuaát ñaõ giaønh ñöôïc qua caùch maïng xaõ hoäi. Cuoäc caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôc ta ñaõ ñaët ra hai nhieäm vuï cô baûn phaûi thöïc hieän laø : - Giaønh laáy quyeàn sôû höõu nhöõng tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu cuøng vôùi chính quyeàn veà tay giai caáp coâng nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng. - Xaùc laäp quan heä saûn xuaát môùi phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát nhaèm phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Maø coát loõi laø xaùc laäp cô caáu veà sôû höõu tö lieäu saûn xuaát vaø cô caáu caùc thaønh phaàn kinh teá moät caùch phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa quy luaät vaø thöïc teá khaùch quan cuûa neàn kinh teá thôøi kyø quaù ñoä ôû nöôùc ta. 1.1.2.2) Chuû tröông cuûa Ñaûng : Tröôùc ñaây thaønh phaàn kinh teá döïa treân hình thöùc tö höõu khoâng ñöôïc thöøa nhaän, ñöôïc coi laø ñoái töôïng phaûi ñöôïc caûi taïo vaø xoùa boû. Taïi Ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng (12/1986) ñöôøng loái ñoåi môùi ñaõ khaúng ñònh xaây döïng phaùt trieån kinh teá nöôùc ta vôùi cô caáu nhieàu hình thöùc sôû höõu, nhieàu thaønh phaàn kinh teá toàn taïi laâu daøi. “Chính saùch kinh teá nhieàu thaønh phaàn coù yù nghóa chieán löôïc laâu daøi, coù tính quy luaät töø saûn xuaát nhoû leân saûn xuaát lôùn xaõ hoäi chuû nghóa vaø theå hieän tinh thaàn daân chuû veà kinh teá” (Trích nghò quyeát Trung öông 6 – Khoaù VI) Chuû tröông phaùt trieån ñan xen nhieàu loaïi hình kinh teá hoãn hôïp, ñan keát caùc hình thöùc sôû höõu. Tö nhaân ñöôïc kinh doanh khoâng haïn cheá veà quy moâ, ñòa baøn hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh ngheà maø luaät phaùp khoâng caám. Caùc Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VII (6/1991), laàn thöù VIII (7/1996) vaø laàn thöù IX (4/2000) ñeàu tieáp tuïc khaúng ñònh quan ñieåm treân. Quan ñieåm treân cuûa Ñaûng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh trong Hieán phaùp nöôc ta naêm 1992 cuï theå nhö sau : “Ñieàu 15 : Nhaø nöôùc phaùt trieån neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc, theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Cô caáu kinh teá nhieàu thaønh phaàn vôùi caùc hình thöùc toå chöùc saûn xuaát, kinh doanh ña daïng döïa treân cheá ñoä sôû höõu toaøn daân, sôû höõu taäp theå, sôû höõu tö nhaân, trong ñoù sôû höõu toaøn daân vaø sôû höõu taäp theå laø neàn taûng.” Trang 7 Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IX xaùc ñònh hieän nay ôû nöôùc ta toàn taïi saùu thaønh phaàn kinh teá sau : Kinh teá Nhaø nöôùc; Kinh teá taäp theå; Kinh teá caù theå, tieåu chuû; Kinh teá tö baûn tö nhaân; Kinh teá tö baûn Nhaø nöôùc; Kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Hieän nay, vôùi söï ña daïng hoùa cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñaõ hình thaønh nhieàu hình thöùc sôû höõu hoãn hôïp, ñan xen nhau, boå sung nhau nhö vieäc lieân doanh, lieân keát giöõa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân vaø nöôùc ngoaøi, cuõng nhö hình thöùc goùp voán giöõa tö nhaân trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi … ta. 1.1.3) Tính taát yeáu khaùch quan cuûa neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn ôû nöôùc Söï toàn taïi cô caáu kinh teá nhieàu thaønh phaàn trong thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi ôû nöôùc ta laø taát yeáu khaùch quan, vì : -Löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån chöa cao ñeå coù theå thuû tieâu hoaøn toaøn cheá ñoä tö höõu ñeå thieát laäp cheá ñoä coâng höõu, neân coøn toàn taïi nhieàu hình thöùc sôû höõu laø taát yeáu. -Nhöõng thaønh phaàn kinh teá do lòch söû ñeå laïi ñaëc tröng cho phöông thöùc saûn xuaát cuõ tuy khoâng coøn giöõ vò trí thoáng trò nhöng vaãn coøn coù nhöõng taùc duïng nhaát ñònh ñoái vôùi löïc löôïng saûn xuaát, coù lôïi cho söï phaùt trieån kinh teá. Nhöõng thaønh phaàn kinh teá ñaëc tröng cho quan heä saûn xuaát môùi töøng böôùc ñöôïc taïo ra vaø ngaøy moät lôùn maïnh. Ñaây laø thaønh phaàn kinh teá theå hieän löïc löôïng kinh teá cuûa Nhaø Nöôùc Xaõ hoäi chuû nghóa. -Moãi moät thaønh phaàn kinh teá trong quaù trình phaùt trieån ñeàu coù nhöõng lôïi theá so saùnh nhaát ñònh, do ñoù vieäc toàn taïi nhieàu thaønh phaàn kinh teá seõ khai thaùc toái öu tieàm naêng cuûa neàn kinh teá, taïo ra nhieàu saûn phaåm cho xaõ hoäi, khaéc phuïc tình traïng ñoäc quyeàn, taïo ra söï caïnh tranh thuùc ñaåy saûn xuaát haøng hoùa phaùt trieån. 1.2) Vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá Nhaø Nöôùc trong neàn kinh teá ôû nöôùc ta. 1.2.1) Khaùi nieäm kinh teá Nhaø Nöôùc. Theo nhö quan nieäm cuûa Leânin veà thaønh phaàn kinh teá trong thôøi kyø quaù ñoä ñaõ trình baøy ôû treân, thì kinh teá nhaø nöôùc khoâng töông öùng vôùi quan heä saûn xuaát cuûa hình thaùi kinh teá – xaõ hoäi naøo caû. Kinh teá nhaø nöôùc khoâng chæ toàn taïi trong thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi, maø noù toàn taïi caû trong chuû nghóa tö baûn vaø thaäm chí caû trong caùc cheá ñoä xaõ hoäi tröôùc ñoù. Theo caùch hieåu chung nhaát thì kinh teá nhaø nöôùc laø phaàn taøi saûn do nhaø nöôùc laøm chuû sôû höõu. Hay noùi caùch khaùc, kinh teá nhaø nöôùc laø boä phaän cuûa neàn kinh teá quoác daân thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc. Hieän nay ôû nhieàu nöôùc, kinh teá nhaø nöôùc thöôøng bao goàm nhöõng boä phaän cô baûn sau ñaây : -Taøi nguyeân khoaùng saûn vaø phaàn ñaát ñai thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc. -Ngaân haøng nhaø nöôùc, kho baïc nhaø nöôùc, ngaân saùch nhaø nöôùc, taøi chính nhaø nöôùc. Trang 8 -Heä thoáng döï tröõ quoác gia vaø baûo hieåm quoác gia. -Caùc dòch vuï coâng do nhaø nöôùc ñaûm nhieäm. -Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ngaøy nay cuõng coù quan ñieåm cho raèng kinh teá nhaø nöôùc coøn bao goàm caû nguoàn nhaân löïc, heä thoáng caùc chính saùch, coâng cuï quaûn lyù nhaø nöôùc … Xeùt veà chöùc naêng, cô caáu kinh teá nhaø nöôùc bao goàm hai heä thoáng : heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø heä thoáng phi doanh nghieäp. Heä thoáng phi doanh nghieäp goàm : ngaân haøng nhaø nöôùc, kho baïc nhaø nöôùc, caùc quyõ quoác gia, taøi nguyeân …. Heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc goàm caùc doanh nghieäp laøm nhieäm vuï kinh doanh vaø caùc doanh nghieäp laøm nhieäm vuï coâng ích. 1.2.2) Vai troø cuûa thaønh phaàn kinh teá Nhaø Nöôùc. Thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc coù vai troø quan troïng trong vieäc taïo ra cuûa caûi cho xaõ hoäi cuõng nhö taïo ñoäng löïc cho neàn kinh teá quoác daân. 1.2.2.1) Vai troø kinh teá : Vai troø kinh teá cuûa nhaø nöôùc baét nguoàn töø chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc trong quaûn lyù vaø phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Kinh teá nhaø nöôùc tröôùc heát ñöôïc söû duïng nhö moät nguoàn löïc ñeå phaùt trieån kinh teá, taïo ra cuûa caûi cho xaõ hoäi, söû duïng nhö moät coâng cuï trong quaûn lyù kinh teá xaõ hoäi. - Kinh teá nhaø nöôùc ñöôïc Nhaø Nöôùc söû duïng nhö moät coâng cuï can thieäp vaøo quaù trình kinh teá, ñieàu tieát, chi phoái söï vaän ñoäng cuûa neàn kinh teá theo ñònh höôùng cuûa Nhaø Nöôùc nhaèm khaéc phuïc nhöõng khuyeát taät voán coù cuûa cô cheá thò tröôøng. Khaéc phuïc traïng thaùi ñoäc quyeàn töï nhieân, nhöõng taùc ñoäng höôùng ngoaïi phaùt sinh trong neàn kinh teá thò tröôøng. - Laáp vaøo nhöõng ngaønh ngheà maø khu vöïc kinh teá tö nhaân hoaëc khoâng muoán laøm, hoaëc khoâng coù khaû naêng laøm. Ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh quyeát ñònh cho söï phaùt trieån daøi haïn. Coù taùc duïng môû ñöôøng, hoã trôï cho caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc nhaèm thuùc ñaåy söï taêng tröôûng, ñaûm baûo söï coâng baèng vaø hieäu quaû cho toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. 1.2.2.2) Vai troø chính trò. - Kinh teá nhaø nöôùc cung caáp cho Nhaø nöôùc moät cô sôû kinh teá, ñeå Nhaø Nöôùc trôû thaønh moät löïc löôïng chi phoái tröïc tieáp ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Trong thôøi kyø quaù ñoä leân Chuû nghóa xaõ hoäi, kinh teá nhaø nöôùc coøn cung caáp nguoàn löïc chuû yeáu cho hoaït ñoäng cuûa Nhaø Nöôùc beân caïnh nguoàn thu ngaân saùch töø thueá. Laø coâng cuï tröïc tieáp höõu hieäu ñeå thuùc ñaåy neàn kinh teá theo ñònh höôùng Xaõ hoäi chuû nghóa vaø thöïc hieän nhöõng muïc tieâu kinh teá – xaõ hoäi theo Nghò quyeát cuûa Ñaûng vaø nhöõng chính saùch maø Chính phuû ñaõ ñeà ra. - Laø khu vöïc cung caáp nhöõng haøng hoùa, dòch vuï cho caùc hoaït ñoäng an ninh quoác phoøng maø khu vöïc kinh teá tö nhaân khoâng ñöôïc pheùp laøm, khoâng laøm ñöôïc hoaëc khoâng muoán laøm. Trang 9 1.2.2.3) Vai troø xaõ hoäi. - Laø coâng cuï ñeå ñieàu tieát neàn kinh teá thoaùt khoûi khuûng hoaûng, giuùp cho xaõ hoäi phaùt trieån oån ñònh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, chòu söï taùc ñoäng cuûa caùc quy luaät thò tröôøng, muoán toàn taïi vaø phaùt trieån ñoøi hoûi phaûi caïnh tranh vaø taïo ra lôïi nhuaän. Do ñoù neàn kinh teá thò tröôøng toàn taïi nhöõng khuyeát taät gaây aûnh höôûng tieâu cöïc veà maët xaõ hoäi nhö : phaân hoaù giaøu ngheøo, khuûng hoaûng kinh teá, laïm phaùt, thaát nghieäp vaø oâ nhieãm moâi tröôøng … ÔÛ ñaây, söï taùc ñoäng cuûa kinh teá nhaø nöôùc baèng nhöõng chính saùch vó moâ coù vai troø quyeát ñònh nhaèm giöõ neàn kinh teá phaùt trieån oån ñònh, giaûm thieåu nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc veà maët xaõ hoäi. - Ngoaøi ra söï phaùt trieån cuûa kinh teá nhaø nöôùc coøn giuùp taïo ra vieäc laøm, giaûi quyeát vaán ñeà thaát nghieäp, taêng thu nhaäp cho xaõ hoäi vaø giaûm bôùt söï baát bình ñaúng trong xaõ hoäi, naâng cao phuùc lôïi, an sinh xaõ hoäi. - Thoâng qua kinh teá nhaø nöôùc maø Nhaø Nöôùc thöïc hieän vieäc ñieàu chænh cô caáu kinh teá veà cô caáu vuøng, cô caáu ngaønh cuõng nhö cô caáu thaønh phaàn kinh teá. Moät cô caáu kinh teá hôïp lyù laø ñieàu kieän ñeå neàn kinh teá taêng tröôûng vaø phaùt trieån.Vì vaäy, coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoùa ñoøi hoûi phaûi xaây döïng cô caáu kinh teá hôïp lyù, hieän ñaïi. - Kinh teá nhaø nöôùc cung caáp caùc dòch vuï coâng cho xaõ hoäi, laøm gia taêng phuùc lôïi xaõ hoäi vaø ñöôïc phaân phoái coâng baèng cho moïi ngöôøi. 1.2.3) Caùc giai ñoaïn hình thaønh, phaùt trieån kinh teá nhaø nöôùc ôû nöôùc ta. Kinh teá nhaø nöôùc ra ñôøi gaén lieàn vôùi söï hình thaønh Nhaø Nöôùc vaø sôû höõu nhaø nöôùc. Cuõng nhö caùc Nhaø Nöôùc khaùc, nöôùc ta trong taát caû caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa mình ñeàu quan taâm ñeán söï phaùt trieån cuûa kinh teá nhaø nöôùc noùi chung vaø ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc do Nhaø Nöôùc ñaàu tö voán, laøm chuû sôû höõu vaø quaûn lyù thuoäc caùc lónh vöïc cuûa neàn kinh teá vì caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá – chính trò – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc trong moãi thôøi kyø. Töø naêm 1955, sau khi keát thuùc cuoäc khaùng chieán 9 naêm ñeán nay, söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc traûi qua caùc giai ñoaïn sau : a) Giai ñoaïn 1955-1975 : trong giai ñoaïn naøy doanh nghieäp nhaø nöôùc chuû yeáu hình thaønh do Nhaø nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa tieáp quaûn, quoác höõu hoùa cuûa chính quyeàn thöïc daân Phaùp. Trong thôøi gian ñaàu (1955 – 1965) nhieäm vuï chính laø khoâi phuïc kinh teá, caûi taïo xaõ hoäi chuû nghóa ñoái vôùi kinh teá tö baûn tö nhaân, tieåu noâng, tieåu thöông vaø baét ñaàu thöïc hieän nhieäm vuï xaây döïng cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho Chuû nghóa xaõ hoäi ôû mieàn Baéc. Ñeán giöõa nhöõng naêm 1960, Myõ baét ñaàu leo thang cuoäc chieán tranh taïi Vieät nam, nhieäm vuï cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ngoaøi vieäc saûn xuaát haøng hoùa phuïc vuï tieâu duøng coøn phaûi saûn xuaát phuïc vuï khaùng chieán. Trong giai ñoaïn naøy doanh nghieäp nhaø nöôùc laø löïc löôïng kinh teá lôùn maïnh vaø giöõ vai troø ñoäc quyeàn. b) Giai ñoaïn 1975 – 1986 : ñaây laø giai ñoaïn tieáp quaûn, caûi taïo xaõ hoäi chuû nghóa vaø xaây döïng môùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc taïi mieàn Nam. Trong giai Trang 10 ñoaïn naøy do aûnh höôûng cuûa neàn kinh teá keá hoaïch, taäp trung, quan lieâu bao caáp ñaõ aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, toång saûn phaåm xaõ hoäi coù chieàu höôùng giaûm suùt, tyû leä laïm phaùt phi maõ ñaõ kìm haõm söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá (xem baûng 1). Baûng 1 : tyû leä ñoùng goùp cuûa DNNN trong toång saûn phaåm xaõ hoäi (1960 – 1985) 1960 1965 1970 1975 1980 1985 38,4% 45,2% 44,4% 32,3% 35,4% 35,7% (Nguoàn : Ñoåi môùi taêng cöôøng thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc, GS.TS Vuõ Ñình Baùch, NXB CTQG 2001, trang 87) 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% 1960 1965 1970 1975 1980 1985 Ñoà thò : Tyû leä ñoùng goùp cuûa DNNN trong toång saûn phaåm xaõ hoäi 1960-1985 (Nguoàn : baûng 1) c) Giai ñoaïn ñoåi môùi kinh teá töø sau Ñaïi hoäi VI (1986) cuûa Ñaûng ñeán nay : giai ñoaïn naøy thöïc hieän nhieàu cuoäc caûi caùch lôùn trong chính saùch kinh teá vó moâ nhaèm höôùng caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng. Khôûi ñaàu ñoåi môùi laø caûi caùch giaù aùp duïng cô cheá theo giaù thò tröôøng, cuûng coá chaát löôïng vaø giaûm bôùt soá löôïng doanh nghieäp nhaø nöôùc thoâng qua saùt nhaäp, giaûi theå, phaù saûn, coå phaàn hoùa vaø baùn doanh nghieäp nhaø nöôùc. Vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá nhaø nöôùc taïi nöôùc ta ñaõ ñöôïc khaúng ñònh trong Hieán phaùp naêm 1992 cuï theå nhö sau : “Ñieàu 19 : Kinh teá quoác doanh ñöôïc cuûng coá vaø phaùt trieån, nhaát laø trong nhöõng ngaønh vaø lónh vöïc then choát, giöõ vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá quoác daân. Cô sôû kinh teá quoác doanh ñöôïc quyeàn töï chuû trong saûn xuaát, kinh doanh, baûo ñaûm saûn xuaát, kinh doanh coù hieäu quaû.” Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc Quoác hoäi khoaù IX thoâng qua ngaøy 20/04/1995 ñaõ ñöa ra ñònh nghóa doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö sau :”Doanh nghieäp nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh teá do Nhaø Nöôùc ñaàu tö voán thaønh laäp vaø toå chöùc quaûn lyù, hoaït ñoäng kinh doanh hoaëc hoaït ñoäng coâng ích, nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá xaõ hoäi do Nhaø Nöôùc giao. Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù tö caùch phaùp nhaân, coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï daân söï, töï chòu traùch nhieäm veà toaøn boä hoaït ñoäng, kinh doanh trong phaïm vi soá voán do doanh nghieäp quaûn lyù”. Nhö vaäy veà baûn chaát caùc ñaëc Trang 11 tröng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ coù nhieàu thay ñoåi so vôùi thôøi kyø bao caáp cuûa neàn kinh teá keá hoaïch. 1.3) Vai troø cuûa kinh teá Nhaø Nöôùc vaø kinh nghieäm caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi. Söï phaùt trieån cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc ñeàu nhaèm thöïc hieän toát hôn nhöõng chöùc naêng kinh teá vó moâ cuûa Nhaø Nöôùc. Tuy nhieân ôû caùc nöôùc khaùc nhau söï phaùt trieån naøy coù nhöõng neùt ñaëc thuø rieâng. So vôùi khu vöïc kinh teá tö nhaân, khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc nhieàu khi laø gaùnh naëng ñoái vôùi neàn kinh teá thò tröôøng, vì moät maët chuùng söû duïng caùc nguoàn löïc moät caùch keùm hieäu quaû, gaây laõng phí vaø maët khaùc chuùng huùt caïn nguoàn ngaân saùch cuûa chính phuû, daãn ñeán nhöõng haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá vó moâ. Nhöng vôùi caùc ñaëc tröng vaø vai troø cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc thì khoâng theå xoaù boû hoaøn toaøn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc maø ngöôïc laïi caàn phaûi quan taâm nhieàu hôn ñeán khu vöïc kinh teá naøy. Trong thöïc teá khoâng theå coù moät neàn kinh teá do baøn tay voâ hình ñieàu khieån ñeå vaän haønh coù hieäu quaû maø caàn phaûi coù söï can thieäp cuûa baøn tay Nhaø Nöôùc. Maëc duø xu theá chung Nhaø Nöôùc daàn daàn ngaøy caøng thoaùt ly khoûi caùc hoaït ñoäng kinh doanh, nhöng vai troø chung cuûa Nhaø Nöôùc trong neàn kinh teá khoâng coù gì giaûm suùt. Nhieäm vuï cuûa Nhaø Nöôùc veà maët kinh teá laø haïn cheá nhöõng tieâu cöïc maø baûn thaân thò tröôøng khoâng theå ñieàu tieát. Beân caïnh ñoù Nhaø Nöôùc coøn coù vai troø taïo ra phuùc lôïi xaõ hoäi vaø nhieäm vuï phaân phoái laïi thu nhaäp nhaèm baûo ñaûm coâng baèng xaõ hoäi. Tuy caùc nhaø kinh teá coù söï nhaát trí raèng caïnh tranh seõ ñem laïi hieäu quaû cao, laø ñoäng löïc quan troïng ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån, kích thích ñoåi môùi vaø saùng taïo. Tuy nhieân lòch söû phaùt trieån kinh teá cuõng cho thaáy moät soá tröôøng hôïp caïnh tranh khoâng ñem laïi hieäu quaû, ñaây cuõng laø moät vaán ñeà caàn löu yù trong thò tröôøng caïnh tranh. Do ñoù Nhaø Nöôùc coù vai troø höôùng daãn söï caïnh tranh trong neàn kinh teá ñeå phaùt huy hieäu quaû. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån thì vieäc phaùt trieån khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc maø cuï theå laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc coi laø moät coâng cuï höõu hieäu ñeå thöïc hieän quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa, ñöôïc söû duïng nhö laø moät coâng cuï ñeå oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá, naâng cao vai troø cuûa Nhaø Nöôùc trong vieäc keá hoaïch hoùa vaø kieåm soaùt söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theo ñònh höôùng cuûa Nhaø Nöôùc. Tuy nhieân cuõng toàn taïi nhöôïc ñieåm laø doanh nghieäp nhaø nöôùc taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån hoaït ñoäng hieäu quaû coøn thaáp. Ñoái vôùi caùc nöôùc phaùt trieån thì khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc khoâng nhöõng phaùt trieån maïnh trong lónh vöïc coâng ích maø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù maët haàu heát ôû nhöõng ngaønh, nhöõng lónh vöïc then choát nhö : coâng nghieäp naëng, haøng khoâng, ñöôøng saét, taøi chính, baûo hieåm …. Tuy Nhaø Nöôùc ngaøy caøng tö nhaân hoùa Trang 12 khu vöïc kinh teá coâng, nhöng Nhaø Nöôùc vaãn coù theå chi phoái hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân vôùi tö caùch laø coå ñoâng. Nhö vaäy taïi caùc nöôùc phaùt trieån thì khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc vaø kinh teá tö nhaân ñaõ xaâm nhaäp nhau, ñan xen nhau nhaèm taän duïng nhöõng öu theá cuûa nhau vaø ngaøy caøng phaùt trieån. Taïi cuoäc Hoäi thaûo toång keát 20 naêm ñoåi môùi cuûa Vieät Nam ngaøy 01/07/2005, baøn veà nhöõng vaán ñeà raát phöùc taïp vaø heä troïng ñoái vôùi töông lai cuûa Vieät Nam nhö : caùc thaùch thöùc to lôùn cho söï phaùt trieån vaø vöôn leân cuûa Vieät Nam töø beân trong vaø beân ngoaøi; khan hieám daàu löûa vaø chieán tranh giaønh giaät taøi nguyeân thieân nhieân; tranh chaáp veà nguoàn nöôùc; phaân chia laïi thò tröôøng theá giôùi; caùc thay ñoåi chieán löôïc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong töông lai vaø vò trí cuûa Vieät Nam. Giaùo sö Robert Wade – Ñaïi hoïc Kinh teá London – khaúng ñònh phaûi coù vai troø tích cöïc cuûa Nhaø Nöôùc trong neàn kinh teá toaøn caàu hoùa. Caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng phaûi laø vaán ñeà rieâng coù cuûa Vieät Nam. Cho ñeán nay, ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø thaäm chí caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån thì coâng cuoäc caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn ñang dieãn ra vôùi nhieàu saéc thaùi vaø möùc ñoä khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh teá, xaõ hoäi, chính trò cuûa caùc nöôùc. Kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc cho thaáy, tieán trình caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôc thöôøng do ba boä phaän hôïp thaønh. Moät laø, phaân loaïi saép xeáp hôïp lyù toaøn boä khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Hai laø, caûi tieán toå chöùc, naâng cao hieäu quaû cuûa töøng doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ba laø, thay ñoåi theå cheá kinh teá noùi chung, taïo cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc moâi tröôøng caïnh tranh nhaát ñònh, buoäc caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi hoaït ñoäng hieäu quaû hôn. Caû ba boä phaän naøy caàn phaûi ñöôïc tieán haønh moät caùch ñoàng boä. - Taïi Trung Quoác : naêm 1978 Trung Quoác thöïc hieän coâng cuoäc caûi caùch, môû cöûa, ñeà ra xaây döïng theå cheá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa nhaèm khaéc phuïc nhöõng khuyeát taät cuûa theå cheá kinh teá keá hoaïch hoùa tröôùc ñaây, ñaët caûi caùch xí nghieäp “quoác höõu” - töùc doanh nghieäp nhaø nöôùc – laø khaâu troïng taâm trong caûi caùch kinh teá. Töø naêm 1978 – 1983 laø giai ñoaïn môû roäng quyeàn töï chuû kinh doanh cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Moät maët chuyeån töø caáp phaùt thaønh vay ngaân haøng, maët khaùc ñaåy maïnh caûi caùch ñeå hoã trôï nhö ñieàu chænh quan heä phaân phoái giöõa Nhaø Nöôùc vaø doanh nghieäp; thöïc hieän nhieàu hình thöùc trích noäp lôïi nhuaän, khoaùn loã, laõi; khuyeán khích kinh doanh döôùi nhieàu hình thöùc sôû höõu … töøng böôùc ñaõ thay ñoåi tình traïng chính quyeàn can thieäp quaù nhieàu vaøo doanh nghieäp nhaø nöôùc, taïo cô cheá kích thích lôïi ích, raøng buoäc traùch nhieäm. Thöïc thi nhöõng chính saùch ñaëc bieät vaø bieän phaùp linh hoaït ñoái vôi hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi, xaây döïng caùc ñaëc khu kinh teá ôû Thaåm Quyeán, Chu haûi, Saùn Ñaàu vaø Haï Moân. Töø naêm 1984 – 1992 : ñeå oån ñònh quan heä phaân phoái giöõa Nhaø Nöôùc vaø doanh nghieäp vaø caûi thieän tình hình taøi chính nhaø nöôùc, thì cho pheùp doanh nghieäp nhaø nöôùc thöïc hieän cheá ñoä khoaùn traùch nhieäm giaùm ñoác vaø doanh nghieäp Trang 13 töï quyeát ñònh phaân phoái trong doanh nghieäp. Baèng hình thöùc khoaùn naøy, Nhaø Nöôùc ñaõ töøng böôùc chuyeån phöông thöùc quaûn lyù tröïc tieáp chuû yeáu thoâng qua keá hoaïch phaùp leänh sang phöông thöùc quaûn lyù giaùn tieáp. Giao cho caùc doanh nghieäp môû roäng quyeàn töï chuû nhö : saép xeáp nhaân söï, giöõ laïi moät phaàn lôïi nhuaän, chuû ñoäng ñaàu tö trong möùc ñoä cho pheùp. Töø naêm 1992 ñeán nay chuyeån ñoåi cô cheá kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, hình thaønh theå cheá môùi cuûa neàn kinh teá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa. Töøng böôùc ñieàu chænh cô caáu vaø tieán haønh caûi toå mang tính chieán löôïc ñoái vôùi xí nghieäp quoác doanh qua vieäc coå phaàn hoùa, töøng böôùc xaây döïng caùc xí nghieäp quoác höõu hieän ñaïi. Muïc tieâu chính trong giai ñoaïn naøy laø ñieàu chænh moái quan heä veà quyeàn taøi saûn, tieán haønh phaân taùch giöõa Nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp, giao quyeàn töï chuû, coù traùch nhieäm baûo toaøn vaø laøm taêng giaù trò taøi saûn nhaø nöôùc. Ñeán nay qua hôn 20 naêm môû cöûa, heä thoáng caùc xí nghieäp quoác doanh Trung Quoác ñaõ coù nhöõng bieán ñoåi to lôùn, trình ñoä trang bò kyõ thuaät ñöôïc naâng cao roõ reät, nhieàu doanh nghieäp nhaø nöôùc maïnh vaø ñuû söùc caïnh tranh treân thò tröôøng trong cuõng nhö ngoaøi nöôùc. Söï tröôûng thaønh vaø lôùn maïnh cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ laøm thay ñoåi boä maët kinh teá cuûa Trung Quoác, doanh nghieäp nhaø nöôùc chaúng nhöõng coù vai troø quan troïng trong coâng cuoäc xaây döïng neàn kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa ôû Trung Quoác maø coøn giöõ vai troø chuû ñaïo trong quaù trình hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. - Taïi Phaùp : tröôùc nhöõng naêm 1980 chính phuû Phaùp quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc raát chaët cheõ moät caùch taäp trung, can thieäp tröïc tieáp vaøo hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ñeán naêm 1982 theå cheá quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc töøng böôùc caûi caùch, thay theá vieäc quaûn lyù taäp trung qua vieäc haäu kieåm, môû roäng quyeàn töï chuû, taêng cöôøng taùc duïng cuûa caùc toå chöùc ñieàu tieát nhö : hoäi ñoàng caïnh tranh, hoäi ñoàng giao dòch chöùng khoaùn … Hieän nay doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám treân 30% trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân, chuû yeáu trong caùc ngaønh kinh teá then choát vaø quan troïng. Ngaønh giao thoâng vaän taûi goàm caùc coâng ty ñöôøng saét vaø coâng ty haøng khoâng : chuû yeáu do Nhaø Nöôùc naém giöõ, tuy töøng böôùc ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùa, nhöng Nhaø Nöôùc vaãn naém giöõ ña soá coå phaàn trong caùc coâng ty treân; Ngaønh naêng löôïng : doanh nhghieäp nhaø nöôùc chieám 69% giaù trò saûn löôïng toaøn ngaønh; Ngaønh taøi chính, ngaân haøng vaø baûo hieåm : ngaân haøng Nhaø Nöôc vaø caùc toå chöùc taøi chính Nhaø Nöôùc kieåm soaùt toaøn dieän hoaït ñoäng cuûa heä thoáng taøi chính vaø baûo hieåm. - Taïi moät soá nöôùc phaùt trieån nhö Myõ, Anh, Taây Ban Nha, YÙ … ña soá caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp coâng ích vaø thöôøng khoâng taäp trung vaøo vieäc phaùt trieån caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc toàn taïi döôùi hình thöùc 100% voán Nhaø Nöôùc. Caùc quoác gia treân ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thoâng qua hình thöùc mua coå phaàn vôùi nhöõng möc ñoä cao thaáp khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá nhaát ñònh. Soá löôïng coå phaàn maø Nhaø Nöôùc naém giöõ trong Trang 14 nhöõng doanh nghieäp naøy thöôøng ôû möùc khoáng cheá. Tuy nhieân, coù moät ñieåm raát ñaùng quan taâm lieân quan ñeán vaán ñeà sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù laø : quyeàn ra quyeát ñònh khoâng coøn chòu baát kyø moät söï chi phoái naøo do löôïng coå phaàn ñaõ ñöôïc phaân taùn ôû moät möùc ñoä cao treân toång soá coå ñoâng trong moät taäp ñoaøn lôùn, ngoaïi tröø nhöõng quyeát ñònh ñaëc bieät taàm quoác gia thì phaûi döïa vaøo chính saùch cuûa Chính phuû cuõng nhö xu theá phaùt trieån chung cuûa toaøn ngaønh vaø cuûa neàn kinh teá. - Taïi Malaysia : trong giai ñoaïn 1966-1970 chi tieâu cuûa Chính phuû daønh cho doanh nghieäp nhaø nöôùc laø 1,4 tyû ñoâ la Myõ, chieám 32% toaøn boä chi tieâu coâng coäng. Ñeán 1981-1986 con soá chi tieâu naøy ñaõ leân tôùi 30 tyû ñoâ la Myõ, chöùng toû vai troø quan troïng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. - Taïi caùc nöôùc coâng nghieäp môùi NIC (New Industrial Countries) : ñaõ taïo laäp moät cô cheá kinh teá keát hôïp coù hieäu quaû söï can thieäp tích cöïc cuûa Nhaø Nöôùc vôùi söï ñieàu tieát cuûa thò tröôøng. Doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc söû duïng nhö laø coâng cuï kinh teá quan troïng ñeå Nhaø Nöôùc kieåm soaùt, ñieàu tieát neàn kinh teá vó moâ, thöïc hieän muïc tieâu phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi trong töøng giai ñoaïn. Vai troø cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc taäp trung cao vaøo vieäc cung caáp haøng hoùa, dòch vuï coâng coäng, chaúng haïn nhö cung caáp cô sôû haï taàng, thoâng tin lieân laïc. Nhöng ñaëc ñieåm noåi baät laø söï chuyeån ñoåi moät caùch linh hoaït cuûa khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc veà hình thöùc sôû höõu, Nhaø Nöôùc thaønh laäp moät soá caùc doanh nghieäp ñaûm nhaän chöùc naêng tieân phong naém giöõ caùc ngaønh muõi nhoïn nhaát ñònh theo chieán löôïc phaùt trieån kinh teá trong töøng giai ñoaïn cuï theå, cho ñeán khi khoâng caàn thieát phaûi coù vai troø môû ñöôøng nöõa thì caùc doanh nghieäp naøy tieán haønh coå phaàn hoaù vaø Nhaø Nöôùc laïi tieán haønh thaønh laäp caùc doanh nghieäp khaùc vôùi vai troø môû ñöôøng trong caùc lónh vöïc môùi. Cöù theá söï chuyeån ñoåi naøy laïi tieáp noái moät caùch raát linh hoaït vaø hieäu quaû. 1.4) Taøi chính doanh nghieäp ñoái vôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá. 1.4.1) Khaùi nieäm taøi chính doanh nghieäp. Ñeå hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh thì doanh nghieäp caàn phaûi coù tieàn ñeå ñaàu tö xaây döïng cô sôû vaät chaát, mua saém maùy moùc thieát bò, thanh toaùn vieäc mua nguyeân vaät lieäu, traû löông coâng nhaân …. Vaø khi baùn haøng seõ thu ñöôïc tieàn baùn haøng vaø laïi tieáp tuïc söû duïng tieàn thu veà töø baùn haøng ñeå mua nguyeân vaät lieäu, traû löông …. Nhö vaäy vieäc chi duøng thöôøng xuyeân voán tieàn teä ñoøi hoûi phaûi coù caùc khoaûn thu buø ñaép vaø taïo neân quaù trình luaân chuyeån voán. Trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa mình, doanh nghieäp phaùt sinh nhieàu moái quan heä kinh teá thoâng qua tuaàn hoaøn luaân chuyeån voán, gaén vôùi vieäc hình thaønh vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä. Caùc quan heä kinh teá naøy thuoäc veà phaïm truø taøi chính. Taøi chính doanh nghieäp ra ñôøi töø neàn kinh teá haøng hoùa vaø ñaõ trôû thaønh coâng cuï quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh taïi caùc doanh nghieäp. Nhö vaäy, taøi chính laø moät phaïm truø kinh teá ra ñôøi vaø phaùt trieån gaén lieàn vôi kinh teá haøng hoùa, noù phaûn aùnh söï vaän ñoäng cuûa caùc nguoàn löïc taøi chính thoâng Trang 15 qua nhöõng hình thöùc cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö, phaân phoái thu nhaäp, mua baùn giöõa caùc chuû theå trong xaõ hoäi. 1.4.2) Vai troø cuûa taøi chính ñoái vôùi söï hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Doanh nghieäp muoán hoaït ñoäng vaø phaùt trieån thì yeáu toá quan troïng ñaàu tieân chính laø voán. Voán laø nhaân toá ñaëc bieät quan troïng cho söï ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån doanh nghieäp. Voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñöôïc quan nieäm nhö laø khoái löôïng giaù trò ñöôïc taïo laäp vaø ñöa vaøo kinh doanh nhaèm muïc ñích sinh lôïi. Nhö vaäy, voán ñöôïc bieåu hieän baèng giaù trò vaø ñaïi dieän cho moät khoái löôïng taøi saûn nhaát ñònh. Giöõa voán vaø tieàn coù quan heä vôùi nhau, muoán coù voán thì phaûi coù tieàn, song coù tieàn, thaäm chí nhöõng khoaûn tieàn lôùn cuõng khoâng phaûi laø voán. Moät khoái löôïng tieàn ñöôïc goïi laø voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp khi ñaùp öùng caùc ñieàu kieän : tieàn phaûi ñöôïc baûo ñaûm baèng moät löôïng taøi saûn coù thöïc, tieàn phaûi ñöôïc tích tuï vaø taäp trung ñuû ñeå ñaàu tö cho söï hoaït ñoäng cuûa moät döï aùn vaø tieàn phaûi ñöôïc vaän ñoäng nhaèm muïc ñích sinh lôøi. Nhö vaäy voán laø nhaân toá ñaàu vaøo quan troïng, nhöng tieàn cuõng ñoàng thôøi laø keát quaû phaân phoái thu nhaäp ñaàu ra cuûa quaù trình ñaàu tö. Sau moät thôøi gian daøi vaän ñoäng trong quaù trình ñaàu tö thì voán phaûi ñöôïc thu veà ñeå tieáp tuïc chu kyø kinh doanh sau : voán khoâng ñöôïc maát ñi maø luoân phaûi ñöôïc baûo toaøn ñeå taùi saûn xuaát vaø thu ñöôïc phaàn tích luyõ ñeå taùi saûn xuaát môû roäng. Do ñoù vieäc toå chöùc vaø quaûn lyù toát hoaït ñoäng taøi chính trong doanh nghieäp, laø yeáu toá cô baûn ñaûm baûo cho doanh nghieäp hoaït ñoäng vaø khoâng ngöøng môû roäng saûn xuaát kinh doanh. Ngöôïc laïi keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp cuõng taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Neáu doanh nghieäp caûi tieán kyõ thuaät, taêng naêng suaát lao ñoäng, tieát kieäm nguyeân vaät lieäu nhaèm giaûm chi phí saûn xuaát, haï giaù thaønh seõ laøm taêng tích luõy cuûa doanh nghieäp, laøm giaûm bôùt nhu caàu veà voán tieàn teä, taêng voøng quay voán kinh doanh, nhôø ñoù tình hình taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp seõ toát hôn. Nhieäm vuï cuûa nhaø quaûn trò taøi chính laø baûo ñaûm ñuû tieàn cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø thanh toaùn caùc khoaûn nôï. Muoán vaäy thì taøi chính doanh nghieäp phaûi coù nguoàn hình thaønh ñeå baûo ñaûm yeâu caàu treân. Nguoàn taøi trôï trong doanh nghieäp goàm nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Neáu caên cöù vaøo phaïm vi coù theå phaân ra nhö sau : * Caùc nguoàn ñaàu tö, taøi trôï töø beân ngoaøi doanh nghieäp : nhö caùc khoaûn phaûi traû khaùch haøng, nôï tích luõy, vay töø caùc toå chöùc taøi chính tín duïng, phaùt haønh coå phieáu …. * Caùc nguoàn töø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp : ñaây laø nguoàn taøi trôï noäi sinh, töø beân trong noäi boä doanh nhgieäp hay coøn goïi laø khaû Trang 16 naêng töï taøi trôï. Nguoàn naøy bao goàm hai thaønh phaàn chính laø khaáu hao taøi saûn coá ñònh vaø lôïi nhuaän ñöôïc taùi ñaàu tö. 1.4.3) Vai troø cuûa taøi chính doanh nghieäp ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá quoác daân. Taøi chính doanh nghieäp laø moät boä phaän caáu thaønh cuûa neàn taøi chính quoác gia. Do ñoù neáu moät quoác gia coù neàn taøi chính vöõng chaéc vaø laønh maïnh, thì doanh nghieäp coù nhieàu khaû naêng seõ coù ñöôïc nguoàn taøi trôï beân ngoaøi vöõng chaéc, nhöng ñieàu naøy chöa chaéc laø tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp laø laønh maïnh, maø coøn tuøy thuoäc vaøo söï quaûn lyù hoaït ñoäng taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp. Ngöôïc laïi neáu tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng oån ñònh vaø coù hieäu quaû thì seõ taùc ñoäng nhaát ñònh ñeán söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá quoác daân. 1.4.4) Caùc chæ tieâu chuû yeáu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaèm phaân loaïi vaø coù bieän phaùp khuyeán khích ñoäng vieân veà vaät chaát, tinh thaàn ñoái vôùi doanh nghieäp vaø ngöôøi quaûn lyù, ñieàu haønh doanh nghieäp hoaït ñoäng coù hieäu quaû, xöû lyù kòp thôøi ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp yeáu keùm. Thoâng thöôøng caùc chæ tieâu sau ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc : a/ Caùc tieâu chuaån ñònh tính : Caên cöù vaøo keát quaû ñaït ñöôïc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoái vôùi tình hình taêng tröôûng kinh teá quoác gia noùi chung, coù theå neâu ra moät soá tieâu chuaån chung veà maët ñònh tính ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng nhö sau : - Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi naém ñöôïc nhu caàu cuûa thò tröôøng, taïo ra khoái löôïng cuûa caûi vaät chaát ñaùp öùng phaàn lôùn nhu caàu trong nöôùc, giuùp Nhaø Nöôùc giaûi quyeát caùc moái quan heä caân ñoái baûo ñaûm an ninh kinh teá quoác gia. Ngoaøi ra cuõng phaûi höôùng tôùi xuaât khaåu nhaèm taêng kim ngaïch xuaát khaåu. - Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi baûo ñaûm phaùt huy toát lôïi theá caïnh tranh vôùi caùc doanh nghieäp khaùc coù khaû naêng hoäi nhaäp ngaøy caøng cao vaøo thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi. - Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôc phaûi mang tính chaát môû ñöôøng, hoaït ñoäng ôû nhöõng ngaønh troïng ñieåm caàn cho söï phaùt trieån kinh teá, thuùc ñaåy caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt trieån, theå hieän vai troø quan troïng khoâng theå thay theá ñöôïc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong neàn kinh teá. b/ Caùc tieâu chuaån ñònh löôïng : Caên cöù vaøo doanh thu vaø chi phí cuûa doanh nghieäp, caùc chæ tieâu ñònh löôïng hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc goàm coù moät soá chæ tieâu chuû yeáu sau : - Chæ tieâu toång hôïp : * Möùc taêng ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong GDP trong neàn kinh teá qua caùc naêm. Trang 17 * Möùc taêng ñoùng goùp vaøo giaù trò saûn xuaát phaân theo caùc ngaønh. * Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán. - Chæ tieâu kyõ thuaät : moät soá chæ tieâu veà taøi chính doanh nghieäp sau caàn quan taâm khi xem xeùt hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, bao goàm : a)Tyû soá thanh toaùn – Liquidity ratios : * Tyû soá thanh toaùn hieän haønh (Current ratio) = Taøi saûn löu ñoäng / Nôï ngaén haïn. Tyû soá naøy ño löôøng khaû naêng traû nôï cuûa coâng ty. * Tyû soá thanh toaùn nhanh (Quick ratio) = (Taøi saûn löu ñoäng – haøng toàn kho) / Nôï ngaén haïn. Tyû soá naøy ño löôøng khaû naêng thanh khoaûn nhanh cuûa taøi saûn. b)Tyû soá hoaït ñoäng – Actitvity Ratios : * Voøng quay caùc khoaûn phaûi thu (Accounts receivable turnover ratio) = Doanh thu / Caùc khoaûn phaûi thu. Neáu voøng quay thaáp thì hieäu quaû söû duïng voán keùm do bò chieám duïng, coøn voøng quay cao quaù thì seõ giaûm söùc caïnh tranh. * Hieäu suaát söû duïng taøi saûn coá ñònh (Sales to fixed assets ratio) = Doanh thu / Taøi saûn coá ñònh. * Hieäu suaát söû duïng toaøn boä taøi saûn (Sales to total assets ratio) = Doanh thu / Toaøn boä taøi saûn. c)Tyû soá ñoøn baåy taøi chính – Financial Leverage ratios : * Tyû soá nôï treân taøi saûn (Debt ratio) = Toång nôï / Toång taøi saûn. * Tyû soá nôï treân voán chuû sôû höõu (Debt to equity ratio) = Toång nôï / Voán chuû sôû höõu. * Tyû soá lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay (Times interest eared ratio) = Laõi tröôùc thueá vaø laõi vay / Laõi vay. Tyû soá naøy naøy duøng ñeå ño möùc ñoä maø lôïi nhuaän phaùt sinh do söû duïng voán ñeå baûo ñaûm traû laõi vay haøng naêm. d)Tyû soá sinh lôïi - Profitability ratios : * Tyû suaát sinh lôïi treân doanh thu (Heä soá laõi roøng - Net profit margin ratio) = Laõi roøng / Doanh thu. * Heä soá laõi goäp (Gross profit margin ratoi) = Laõi goäp / Doanh thu. Heä soá laõi goäp bieán ñoäng seõ laøm aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän, heä soá naøy theå hieän khaû naêng buø ñaép caùc khoaûn chi phí kinh doanh, ñaët bieät laø ñònh phí ñeå ñaït lôïi nhuaän. * Tyû suaát sinh lôøi treân toång taøi saûn – ROA (return on total assets ratio) = Toång taøi saûn / Voán chuû sôû höõu. Tyû suaát naøy ño löôøng khaû naêng sinh lôïi treân moät ñoàng voán ñaàu tö. • Tyû suaát sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu hay coøn goïi laø tyû suaát sinh lôïi treân voán coå phaàn – ROE (Return on equity ratio) = Lôïi nhuaän roøng / Voán chuû sôû höõu. Caùc nhaø ñaàu tö quan taâm ñeán chæ tieâu naøy vì cho thaáy khaû naêng taïo laõi cuûa moät ñoàng voán. Trang 18 Ta coù phöông trình Dupont nhö sau : Laõi roøng Doanh thu Toång taøi saûn ROE = ______________ x _______________ x ______________ Doanh thu Toång taøi saûn Voán chuû sôû höõu Trong caùc chæ tieâu ñònh löôïng nhaèm ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, thì chæ tieâu tyû suaát lôïi nhuaän treân voán nhaø nöôùc coù tính chaát bao truøm hôn heát, cuï theå theå hieän qua chæ tieâu tyû suaát lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu (ROE). Do vaäy, muoán taêng hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp caàn phaûi thöïc hieän caùc bieän phaùp taêng doanh thu, giaûm chi phí, taêng voøng quay cuûa taøi saûn, thay ñoåi cô caáu taøi chính. 1.5) Xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc. 1.5.1) Khaùi nieäm toaøn caàu hoaù vaø hoäi nhaäp kinh teá. Toaøn caàu hoaù vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ trôû thaønh xu theá bao truøm chi phoái toaøn boä söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia vaø quan heä quoác teá hieän nay. Xu theá khaùch quan naøy baét nguoàn töø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø söï thay ñoåi trong phaân coâng lao ñoäng quoác teá. Tuy nhieân giöõa hai khaùi nieäm naøy coù söï khaùc bieät nhau. 1.5.1.1) Toaøn caàu hoùa. Toaøn caàu hoùa laø khaùi nieäm chæ xu theá vaän ñoäng khaùch quan baét nguoàn töø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät cuûa thöông maïi vaø ñaàu tö quoác teá vôùi söï naâng cao vai troø cuûa caùc coâng ty xuyeân quoác gia vaø ñaùnh daáu moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi cuûa nhaân loaïi gaén vôi thôøi ñaïi kinh teá tri thöùc. Tuy nhieân toaøn caàu hoùa hieän coøn nhieàu tranh caõi vaø yù kieán traùi ngöôïc nhau. Moät soá uûng hoä quan ñieåm toaøn caàu hoùa nhö laø moät phöông tieän ñeå phaùt trieån kinh teá, nhöng cuõng coù moät soá phaûn ñoái toaøn caàu hoùa vì nhöõng khuyeát taät do maët traùi cuûa noù mang laïi. 1.5.1.2) Hoäi nhaäp kinh teá. Hoäi nhaäp kinh teá khoâng chæ ñôn thuaàn laø nhöõng hoaït ñoäng giaûm thueá, môû cöûa thò tröôøng maø laø vieäc thöïc hieän chính saùch kinh teá môû, tham gia caùc ñònh cheá kinh teá, taøi chính quoác teá, thöïc hieän töï do hoùa vaø thuaän lôïi hoùa thöông maïi, ñaàu tö bao goàm caùc lónh vöïc sau : - Ñaøm phaùn caét giaûm thueá quan, tieán tôùi thöïc hieän thueá suaát xuaát nhaäp khaåu baèng khoâng. Giaûm thieåu vaø tieán tôùi loaïi boû nhöõng haøng raøo phi thueá quan gaây caûn trôû ñoái vôùi thöông maïi. - Giaûm thieåu caùc haïn cheá ñoái vôùi thöông maïi dòch vuï, töùc laø töï do hoùa vieäc cung caáp vaø kinh doanh caùc hình thöùc dòch vuï. - Giaûm thieåu caùc haïn cheá ñoái vôùi ñaàu tö ñeå môû ñöôøng cho töï do hoùa hôn nöõa thöông maïi. Trang 19 - Ñieàu chænh chính saùch quaûn lyù thöông maïi theo nhöõng quy taéc quoác teá, ñaëc bieät laø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán giao dòch thöông maïi nhö : thuû tuïc haønh chính, quyeàn sôû höõu trí tueä, chính saùch caïnh tranh … nhaèm thuaän lôïi hoùa thöông maïi. - Trieån khai nhöõng hoaït ñoäng hôïp taùc kinh teá, vaên hoùa xaõ hoäi nhaèm naâng cao naêng löïc cuûa caùc nöôùc trong quaù trình hoäi nhaäp. Nhö vaäy khaùi nieäm hoäi nhaäp kinh teá khoâng chæ ñôn thuaàn giôùi haïn trong phaïm vi caét giaûm thueá quan maø ñaõ ñöôïc môû roäng ra taát caû lónh vöïc lieân quan ñeán chính saùch kinh teá thöông maïi nhaèm muïc ñích môû cöûa thò tröôøng cho haøng hoùa vaø dòch vuï, loaïi boû caùc raøo caûn höõu hình vaø voâ hình ñoái vôùi trao ñoåi thöông maïi. 1.5.2) Taùc ñoäng cuûa hoäi nhaäp kinh teá ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Xu theá toaøn caàu hoùa, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø töï do hoaù thöông maïi ñang laø vaán ñeà noåi baät cuûa kinh teá theá giôùi hieän nay. Ngay töø Hoäi nghò laàn thöù 29 cuûa Dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi toå chöùc taïi Davos, Thuïy Só (28/1/1999 – 2/2/1999) ñaõ khaúng ñònh : toaøn caàu hoùa khoâng coøn laø moät xu theá nöõa maø ñaõ trôû thaønh moät thöïc teá. Tröôùc söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa khoa hoïc coâng ngheä ñaõ laøm taêng nhanh löïc löôïng saûn xuaát, taïo ra söï thay ñoåi saâu saéc cô caáu saûn xuaát, phaân phoái, tieâu duøng, thuùc ñaåy quaù trình quoác teá hoùa, xaõ hoäi hoaù neàn kinh teá, cuõng nhö quaù trình tham gia cuûa moãi quoác gia vaøo phaân coâng lao ñoäng vaø hôïp taùc quoác teá. Ñaây chính laø ñaëc ñieåm cô baûn cuûa neàn kinh teá theá giôùi hieän nay. Chính ñaëc ñieåm naøy ñaõ taïo ra söï lieân keát vaø phuï thuoäc laãn nhau ngaøy caøng cao giöõa caùc quoác gia vaø khu vöïc, vì vaäy ñoøi hoûi caùc quoác gia phaûi cuøng nhau tham gia giaûi quyeát caùc vaán ñeà lôùn cuûa kinh teá theá giôùi maø khoâng moät quoác gia naøo coù theå giaûi quyeát rieâng leû. Vieäc toå chöùc laïi thò tröôøng treân phaïm vi toaøn theá giôùi baét nguoàn töø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån vì hoï ôû theá maïnh vaø thöôøng aùp ñaët caùc luaät chôi. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vöøa coù yeâu caàu phaùt trieån vöøa coù yeâu caàu töï baûo veä neân cuõng tham gia ñeå tranh thuû lôïi ích vaø cuõng ñeå baûo veä mình. Lôïi ích ôû ñaây laø môû cöûa ñöôïc thò tröôøng cho haøng xuaát khaåu, tieáp nhaän voán vaø coâng ngheä qua ñaàu tö tröïc tieáp, taïo vieäc laøm, taêng tröôûng kinh teá, hoïc taäp kinh nghieäm quaûn lyù … Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, kinh teá coøn yeáu keùm, söùc caïnh tranh haïn cheá, thì hoäi nhaäp kinh teá quoác teá khoâng chæ coù cô hoäi maø coøn coù caû khoù khaên, thaäm chí thaùch thöùc lôùn. Nhöng cöù ñöùng ngoaøi cuoäc thì khoù khaên coù theå coøn lôùn hôn nhieàu, do ñoù caàn phaûi chuû ñoäng hoäi nhaäp gaén vôùi chuû ñoäng ñieàu chænh cô caáu kinh teá theo höôùng phaùt huy lôïi theá so saùnh, hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp, cô cheá quaûn lyù, caûi caùch haønh chính … ñeå phaùt huy noäi löïc, vöôït qua thaùch thöùc, taän duïng cô hoäi ñeå phaùt trieån. Trang 20