Tài liệu Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại bệnh viện đa khoa thị xã phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ THU HỒNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA THỊ XÃ PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ THU HỒNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA THỊ XÃ PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Anh Tài THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Phú Thọ, ngày tháng năm 2014 Tác giả luận văn Trần Thị Thu Hồng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn, tôi đã dược sự giúp đỡ của các tập thể và cá nhân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ quý báu đó. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo của trường Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh, Khoa sau Đại học Đại học Thái Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ của các thầy cô giáo trong quá trình giảng dạy, đã trang bị cho tôi những kiến thức khoa học. Đặc biệt là thầy giáo - PGS.TS. Đỗ Anh Tài người trực tiếp hướng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập. Tôi xin chân thành cám ơn các ban ngành nơi tôi công tác và nghiên cứu luận văn, cùng toàn thể các đồng nghiệp học viên lớp cao học quản lý kinh tế khóa 9, gia đình bạn bè đã tạo điều kiện, cung cấp tài liệu cho tôi hoàn thành chương trình học của mình và góp phần thực hiện tốt hơn cho công tác thực tế sau này. Tôi xin chân thành cảm ơn ! . Phú Thọ, ngày tháng năm 2014 Tác giả luận văn Trần Thị Thu Hồng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................................... iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................... vii MỞ ĐẦU................................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 4 4. Đóng góp mới của luận văn ............................................................................................ 4 5. Kết cấu luận văn ............................................................................................................... 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH BỆNH VIỆN ........ 6 1.1. Khái niệm, vai trò và mục tiêu quản lý tài chính Bệnh viện ..................................... 6 1.2. Nội dung quản lý tài chính bệnh viện ......................................................................... 7 1.2.1. Lập dự toán thu chi .................................................................................................... 8 1.2.2. Thực hiện dự toán .................................................................................................... 13 1.2.3. Quyết toán................................................................................................................. 15 1.2.4. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá .................................................................................. 15 1.3. Những nhân tố cơ bản tác động đến công tác quản lý tài chính bệnh viện ........... 17 1.3.1. Nhân tố bên ngoài .................................................................................................... 17 1.3.2. Nhân tố bên trong..................................................................................................... 20 1.4. Những đổi mới trong cơ chế quản lý tài chính bệnh viện của nước ta .................. 21 1.5. Kinh nghiệm của một số nước trong quản lý tài chính bệnh viện .......................... 27 1.5.1. Hệ thống bệnh viện công lập thuộc các nước Đông Âu ...................................... 27 1.5.2. Mô hình bệnh viện công của Trung Quốc ............................................................. 28 1.5.3. Hệ thống bệnh viện của Mỹ .................................................................................... 29 Kết luận chương 1 .............................................................................................................. 31 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 32 2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết............................................................... 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 32 2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu...................................................................... 32 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu.................................................................................. 32 2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu....................................................................................... 32 2.2.4. Phương pháp phân tích và tổng hợp thông tin ...................................................... 33 2.2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................... 33 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA THỊ XÃ PHÚ THỌ ......................................................................................... 34 3.1. Khái quát về Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ ...................................................... 34 3.1.1. Chức năng, nhiệm vụ Bệnh viện Đa khoa thị xã Phú Thọ................................... 34 3.1.2. Cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ chức năng các khoa, phòng .................................... 35 3.2. Đánh giá kết quả công tác tài chính của Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ ........ 41 3.2.1. Đặc điểm quản lý tài chính bệnh viện .................................................................... 41 3.2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ tỉnh Phú Thọ .............................................................................................................. 42 3.2.3. Thực trạng sử dụng các nguồn tài chính của Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ .................................................................................................................. 47 3.2.4. Đánh giá việc khai thác và sử dụng nguồn tài chính tại Bệnh viện Thị xã Phú Thọ.. 50 3.3. Đánh giá công tác tổ chức quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ .................................................................................................................. 58 3.3.1. Công tác lập kế hoạch tài chính .............................................................................. 59 3.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính .................................................................... 63 3.3.3. Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch tài chính .......................................... 70 3.3.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ .. 71 Kết luận chương 3 .............................................................................................................. 76 Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA THỊ XÃ PHÚ THỌ ........................................... 77 4.1. Định hướng phát triển Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ...................................... 77 4.1.1. Định hướng phát triển chung ngành y tế ............................................................... 77 4.1.2. Định hướng phát triển Bệnh viện Đa khoa Thị xã Phú Thọ ................................ 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ ..... 81 4.2.1. Thúc đẩy, tăng nguồn thu của bệnh viện ............................................................... 81 4.2.2. Giải pháp sử dụng nguồn tài chính của Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ ...... 87 4.3. Một số kiến nghị .......................................................................................................... 90 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................. 96 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BHYT : Bảo hiểm y tế BVPT : Bệnh viện Thị xã Phú Thọ KBNN : Kho bạc Nhà nước NSNN : Ngân sách nhà nước TSCĐ : Tài sản cố định KPTX : Kinh phí thường xuyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Kinh phí ngân sách nhà nước cấp cho Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ từ năm 2009-2014 ............................................................................ 43 Bảng 3.2: Cơ cấu nguồn kinh phí do NSNN cấp ...................................................... 44 Bảng 3.3: Nguồn thu viện phí và BHYT của BVPT từ năm 2009 đến 2013........... 45 Bảng 3.4: Nguồn thu khác của BVPT từ năm 2009 đến 2013 .................................. 46 Bảng 3.5: Nội dung và tỷ trọng các khoản chi từ nguồn NSNN............................... 47 Bảng 3.6: Nội dung và tỷ trọng các khoản chi viện phí, BHYT và thu khác ........... 48 Bảng 3.7: Nội dung tỷ trọng các khoản thu viện phí, BHYT, thu khác .................... 50 Bảng 3.8: Tình hình tài chính của Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ qua một số chỉ tiêu đánh giá tài chính ........................................................................ 54 Bảng 3.9: Dự toán thu tại BVĐK thị xã Phú Thọ năm 2009 - 2013 ......................... 60 Bảng 3.10: Dự toán chi nguồn kinh phí hoạt động thường xuyên của Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ năm 2009 - 2013 .............................................. 62 Bảng 3.11: Dự toán chi tiết chi NSNN và chi từ nguồn thu sự nghiệp năm 2009 2013 của Bệnh viện Đa khoa Thị xã Phú Thọ ......................................... 62 Bảng 3.12. Bảng kế hoạch thực hiện công tác chuyên môn và tài chính tại BV Đa khoa Thị xã Phú Thọ từ năm 2009 - 2013 ............................................... 65 Bảng 3.13: Kết quả thực hiện chi NSNN tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Phú Thọ năm 2009 - 2013 ...................................................................................... 68 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để hướng tới một nền y học hiện đại, sự phát triển về khoa học luôn song hành với sự phát triển về kinh tế, do vậy cần thay đổi nhận thức có một cái nhìn sát thực với thực tế khách quan, nhất là trong thời đại kinh tế thị trường định hướng xã hội như Việt Nam hiện nay. Trong thời gian dài trước đây chúng ta quan niệm y tế, giáo dục… là các lĩnh vực “phi sản xuất vật chất”, có nghĩa đối lập với lĩnh vực sản xuất vật chất như nông nghiệp, công nghiệp. Chính quan điểm sai lầm này đã kéo theo sự đầu tư thấp, vì xem như đầu tư vào các lĩnh vực này là tiêu tốn nguồn lực của Nhà nước mà không sáng tạo ra giá trị của cải vật chất và giá trị sử dụng. Các bệnh viện, cơ sở y tế chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp thu đủ, chi đủ. Ngày nay, đất nước ta đã chuyển sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chúng ta đã có những thay đổi căn bản trong nhận thức, quan điểm về ngành y tế. Ngành y tế được coi là một ngành trong hệ thống kinh tế quốc dân và thuộc nhóm ngành dịch vụ phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội. Nói cách khác, ngành y tế có đóng góp vào GDP của đất nước. Đầu tư cho y tế không phải là tiêu phí mà là đầu tư cơ bản, đầu tư cho phát triển, đầu tư cho con người nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Theo quan điểm mới, bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ, phục vụ. Coi người bệnh như khách hàng cần phải chăm sóc theo một chế độ đặc biệt, khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ, bởi hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Đơn vị kinh tế dịch vụ thông qua các hoạt động dịch vụ của mình để có thu nhập và tích cực hoạt động không vì doanh lợi. Nhưng không vì vậy mà lơ là bỏ quên việc quản lý tài chính, mà ngày càng cần thiết phải đổi mới và phát triển, dần từng bước hoàn thiện trong công tác quản lý tài chính bệnh viện, để đầu tư trang thiết bị cũng như trang bị kiến thức về khoa học kỹ thuật cho con người, nhằm đem lại dịch vụ tốt nhất cho người bệnh. Xuất phát từ quan niệm mới đó, Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản trong cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong chương trình nghị sự cải cách tài chính công. Đó là: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 Thứ nhất: Thay cho việc cấp kinh phí theo số lượng biên chế như hiện nay bằng việc tính toán kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động, hướng vào kiểm soát đầu ra, chất lượng chi tiêu theo mục tiêu cho đơn giản hơn, tăng quyền chủ động cho đơn vị sử dụng ngân sách. Thứ hai: Xoá bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin- Cho”, thực hiện chế độ tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải thực hiện, mức hỗ trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự trang trải. Thứ ba: Khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước phát triển trong các lĩnh vực giáo dục, y tế. Khuyến khích liên doanh và đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào lĩnh vực này. Trong những năm gần đây Chính phủ đã tiến hành triển khai chế độ tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong đó có hệ thống bệnh viện công, đánh dấu bước ngoặt này là sự ra đời của Nghị định số 10/2002/NĐ-CP ngày 16/01/2002 của Chính Phủ quy qđịnh chế độ tài chính áp dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu. Sau đó là Thông tư số 25/2002/TT-BTC ngày 21/03/2002 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định 10. Ngày 25/04/2006 Chính Phủ ra Nghị định số 43/2006/NĐ-CP quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với sự nghiệp công lập thay thế Nghị định 10 trước đây. Trước năm tài chính 2003, áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo Quyết định số 999-TC/QĐ/CĐKT ngày 02/11/1996 của Bộ Tài chính. Sau đó Bộ Tài chính ban hành Thông tư 121/2002/TT-BTC ngày 31/12/2002 hướng dẫn bổ sung chế độ kế toán hành chính sự nghiệp áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp có thu từ năm tài chính 2003. Ngày 30/03/2006 Bộ trưởng Bộ Tài chính ra quyết định số 19 về việc ban hành Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp thay thế quyết định số 999TC/QĐ/CDKT ngày 2/11/1996. Đến ngày 15/11/2010 Bộ Tài chính ra Thông tư số 185/2010/TT-BTC hướng dẫn sửa đổi, bổ sung chế độ kế toán hành chính sự nghiệp ban hành kèm theo Quyết định số 19/2006/QĐ-BTC ngày 30/3/2006. Trước đây, quy định quyền tự chủ về tài chính đối với đơn vị sự nghiệp có thu, mở rộng quyền cho các đơn vị này trong quản lý nguồn thu và tự chủ hơn trong việc phân bổ các khoản mục chi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 Thực tế trên đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện, vừa phải đảm bảo các mục tiêu tài chính, vừa đảm bảo tính hiệu quả, công bằng trong chăm sóc sức khoẻ. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khoá quyết định sự thành công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện, quyết định sự tụt hậu cũng như phát triển của bệnh viện. Bệnh viện Đa khoa Thị xã Phú Thọ là bệnh viện đa khoa hạng II, việc hạch toán và quản lý nguồn tài chính là hết sức cần thiết và cấp bách, cần có những đổi mới cụ thể, tức thời để hoàn thiện đáp ứng nhu cầu trong thời kỳ mới. Một số năm gần đây để đáp ứng nhu cầu của nhân dân trong vùng cũng như quán triệt tốt chủ trương của Nhà nước về giao quyền tự chủ vể tài chính, Bệnh viện đã nỗ lực không ngừng đầu tư về con người cũng như về trang thiết bị y tế để phục jvụ người bệnh đồng thời cũng là giải pháp để tăng thu nhằm một phần tự trang trải chi phí giảm bớt gánh nặng cho Ngân sách Nhà nước. Để có thể hoàn thành tốt chức năng của mình cũng như giảm bớt được gánh nặng chi phí cho Ngân sách Nhà nước thì hoạt động quản lý tài chính của Bệnh viện là vấn đề hết sức quan trọng mà các nhà quản lý Bệnh viện cần quan tâm. Đề tài “Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Phú Thọ” được lựa chọn nghiên cứu nhằm tìm ra hướng thực hiện hữu hiệu hoạt động tài chính tại Bệnh viện đa khoa Thị xã Phú Thọ đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản, đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ; trên cơ sở phân tích những hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý tài chính từ đó đề xuất những biện pháp chủ yếu hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ, góp phần thúc đẩy phát triển ngành y tế trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. 2.2. Mục tiêu cụ thể * Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính của Bệnh viện nói chung. * Đưa ra bức tranh toàn cảnh thực trạng về tình hình khai thác và sử dụng các nguồn tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 * Chỉ ra ưu điểm, nhược điểm, những khó khăn cũng như thuận lợi trong công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ. * Đề xuất một số giải pháp theo hướng vừa đảm bảo mục tiêu tài chính vừa đảm bảo mục tiêu kinh tế - xã hội của bệnh viện, tăng vốn chính đáng và chi hữu hiệu nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ trong cơ chế tài chính mới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu là Công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ + Về Thời gian: Tài liệu tổng quan được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến năm 2013. + Về nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu những vấn đề về quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ 4. Đóng góp mới của luận văn Đề tài luận văn có đóng góp một số điểm mới sau: - Nghiên cứu có tính hệ thống đối với vấn đề quản lý tài chính Bệnh viện, đặc biệt là quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ. - Qua việc phân tích trực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ, đề tài sẽ đưa ra một số nhận định mới về những kết quả đạt được cũng như những ưu điểm và hạn chế trong công tác quản lý tài chính Bệnh viện. Từ đó đề tài sẽ chỉ rõ nguyên nhân những hạn chế và yếu kém trong quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ. - Đề xuất và kiến một số giải pháp với các cơ quan chức năng góp phần bổ sung sửa đổi chính sách chế độ, chế tài nhằm quản lý tài chính Bệnh viện tốt hơn trong giai đoạn tới. - Kết quả của đề tài nghiên cứu có thể áp dụng vào thực tiễn vì vấn đề quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ trong giai đoạn hiện nay còn tồn tại khá nhiều bất cập. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 04 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện. Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ trong những năm gần đây. Chƣơng 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa thị xã Phú Thọ 2014-2020. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH BỆNH VIỆN 1.1. Khái niệm, vai trò và mục tiêu quản lý tài chính bệnh viện Quản lý tài chính bệnh viện theo nghĩa rộng là sự tác động liên tục có hướng đích, có tổ chức của các nhà quản lý bệnh viện lên đối tượng và quá trình hoạt động tài chính của bệnh viện nhằm xác định nguồn thu và các khoản chi, tiến hành thu chi theo đúng pháp luật, đúng các nguyên tắc của Nhà nước về tài chính, đảm bảo kinh phí cho mọi hoạt động của bệnh viện. Ở Việt Nam, quản lý tài chính bệnh viện là một nội dung của chính sách kinh tế - tài chính y tế, do Bộ Y tế chủ trương với trọng tâm là sử dụng các nguồn lực đầu tư cho ngành y tế, để cung cấp các dịch vụ y tế một cách hiệu quả và công bằng. Tính hiệu quả chú trọng đến trình độ trang thiết bị kỹ thuật, phương pháp phân phối nguồn lực, hiệu lực quản lý hành chính và chất lượng dịch vụ y tế cung cấp cho nhân dân, sử dụng nguồn vốn thật hiệu quả trong quản lý tài sản, trang thiết bị, vật tư của bệnh viện để phục vụ công tác khám chữa bệnh, đào tạo, nghiên cứu khoa học và chỉ đạo tuyến... Sử dụng các nguồn chi hiệu quả thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Tính công bằng đòi hỏi cung cấp dịch vụ y tế bằng nhau cho những người có mức độ bệnh tật như nhau, thoả mãn nhu cầu khám chữa bệnh của mọi người khi đến bệnh viện, theo một mặt bằng chi phí nhất định không mà không đòi hỏi khả năng chi trả của người bệnh là điều kiện tiên quyết, không phân biệt đối xử với người bệnh khi đến khám và điều trị bệnh tại bệnh viện, thực hiện chính sách ưu tiên với các đối tượng ưu đãi xã hội và người nghèo. Do vậy, quản lý tài chính trong bệnh viện ở Việt Nam được định nghĩa là việc quản lý toàn bộ các nguồn vốn, tài sản, vật tư của bệnh viện để phục vụ nhiệm vụ khám chữa bệnh, đào tạo, nghiên cứu khoa học và chỉ đạo tuyến. Quản lý tài chính trong bệnh viện của Việt Nam gồm: Sử dụng, quản lý các nguồn kinh phí ngân sách Nhà nước cấp và các nguồn được coi là ngân sách Nhà nước cấp như viện phí, bảo hiểm y tế, viện trợ… theo đúng quy định của Nhà nước. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 Tăng nguồn thu hợp pháp, cân đối thu chi, sử dụng các khoản chi có hiệu quả, chống lãng phí, thực hành tiết kiệm. Thực hiện chính sách ưu đãi và đảm bảo công bằng về khám, chữa bệnh cho các đối tượng ưu đãi xã hội và người nghèo. Từng bước tiến tới hạch toán chi phí và giá thành khám chữa bệnh. Mục tiêu của quản lý tài chính trong bệnh viện Hiệu quả thực hiện của tài chính kế toán là mục tiêu quan trọng của quản lý tài chính bệnh viện. Các yếu tố của mục tiêu này bao gồm: Duy trì cán cân thu chi: Đây là điều kiện tiên quyết và bắt buộc của quản lý tài chính bệnh viện và cũng là tiêu chuẩn cho sự thành công trong cơ chế quản lý mới - tiến tới hạch toán chi phí. Bệnh viện phải cải thiện chất lượng khám chữa bệnh thông qua một số chỉ tiêu chuyên môn như: tỉ lệ tử vong, … Nhân viên hài lòng với bệnh viện: Đời sống cán bộ công nhân viên được cải thiện, cải thiện phương tiện làm việc, xây dựng văn hóa bệnh viện. Bệnh viện phát triển cơ sở vật chất, phát triển các chuyên khoa. Công bằng y tế: Chất lượng phục vụ như nhau cho toàn bộ các đối tượng Như vậy, quản lý tài chính bệnh viện phải đáp ứng cùng lúc bốn đối tác: Người bệnh, nhân viên trong bệnh viện, ban giám đốc bệnh viện và Nhà nước, đó là: ● Với bệnh nhân: Chất lượng chăm sóc và công bằng y tế. ● Với nhân viên: Được hài lòng do đời sống được cải thiện. ● Yêu cầu của ban giám đốc: Hoàn thành trách nhiệm thực hiện cán cân thu chi. ● Y tế Nhà nước : Phát triển bệnh viện. Nhìn chung trong điều kiện kinh tế nước ta như hiện nay, mục tiêu của quản lý tài chính bệnh viện phải cùng lúc đạt được năm mục tiêu trên. Tuy nhiên ở một số vùng sâu, vùng xa, gặp nhiều khó khăn thì phải sắp xếp thứ tự của ưu tiên nào cần phấn đấu trước. 1.2. Nội dung quản lý tài chính bệnh viện Quy trình quản lý tài chính trong bệnh viện ở Việt Nam gồm 4 bước: Lập dự toán thu chi. Thực hiện dự toán. Quyết toán. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 1.2.1. Lập dự toán thu chi Lập dự toán thu chi các nguồn kinh phí của bệnh viện, là thông qua các nghiệp vụ tài chính để cụ thể hoá định hướng phát triển, kế hoạch hoạt động ngắn hạn của bệnh viện, trên cơ sở tăng nguồn thu hợp pháp và vững chắc, đảm bảo được hoạt động thường xuyên của bệnh viện, đồng thời từng bước củng cố và nâng cấp cơ sở vật chất của bệnh viện, tập trung đầu tư đúng mục tiêu ưu tiên nhằm đạt hiệu quả cao, hạn chế tối đa lãng phí và tiêu cực, từng bước tính công bằng trong sử dụng các nguồn đầu tư cho bệnh viện. Khi xây dựng dự toán thu chi của bệnh viện cần căn cứ vào: - Phương hướng nhiệm vụ của đơn vị. - Chỉ tiêu, kế hoạch có thể thực hiện được. - Kinh nghiệm thực hiện các năm trước. - Khả năng ngân sách nhà nước cho phép. - Khả năng cấp vật tư của Nhà nước và của thị trường. - Khả năng tổ chức quản lý và kỹ thuật của đơn vị. 1.2.1.1. Các nguồn tài chính của bệnh viện a. Ngân sách nhà nước cấp (Kinh phí thường xuyên) Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về ngân sách Nhà nước cấp cho bệnh viện ở Việt Nam. Nhìn chung, các nguồn đầu tư kinh phí cho bệnh viện thông qua kênh phân bổ của Chính phủ được coi là ngân sách nhà nước cấp cho bệnh viện. Theo đó, ngân sách cho bệnh viện có thể bao gồm chi sự nghiệp và đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, chi từ bảo hiểm y tế, thu viện phí và viện trợ nước ngoài… Tuy nhiên, nguồn ngân sách nhà nước cấp cho bệnh viện ở đây được định nghĩa, là khoản chi cho bệnh viện từ ngân sách nhà nước cấp cho sự nghiệp y tế, cân đối từ nguồn thuế trực thu và thuế gián thu. Bao gồm các khoản chi đầu tư, chi vận hành hệ thống. Đối với các nước đang phát triển, nguồn ngân sách nhà nước cấp là nguồn tài chính quan trọng nhất cho hoạt động của bệnh viện. Ở Việt Nam, cho đến nay, hàng năm các bệnh viện công nhận được một khoản kinh phí được cấp từ ngân sách của Chính phủ, căn cứ theo định mức tính cho một đầu giường bệnh/năm nhân với số Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 giường bệnh kế hoạch của bệnh viện. Số kinh phí này thường đáp ứng được từ 30 đến 50% nhu cầu chi tiêu tối thiểu của bệnh viện. b. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế Theo quy định của Bộ Tài chính nước ta, nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế là một phần ngân sách sự nghiệp y tế của Nhà nước giao cho bệnh viện quản lý và sử dụng để đảm bảo chất lượng khám, chữa bệnh cho nhân dân. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế thường đảm bảo được từ 20-30% nhu cầu chi tiêu tối thiểu của các bệnh viện công. Tuy nhiên cho đến nay ở nước ta, các cơ sở khám, chữa bệnh trong hệ thống y tế Nhà nước chỉ được phép thu một phần viện phí. Một phần viện phí là một phần trong tổng chi phí cho việc khám chữa bệnh. Một phần viện phí chỉ tính tiền thuốc, dịch truyền, máu, hoá chất, xét nghiệm, phim X quang, vật tư tiêu hao thiết yếu và dịch vụ khám chữa bệnh; không tính khấu hao tài sản cố định, chi phí hành chính, đào tạo, nghiên cứu khoa học, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và trang thiết bị lớn. Hiện nay, giá viện phí do Chính quyền cấp tỉnh của từng địa phương quy định dựa trên một khung giá tối đa tối thiểu đã được Bộ Y tế và Bộ Tài chính phê duyệt. Đối với người bệnh ngoại trú, biểu giá thu viện phí được tính theo lần khám bệnh và các dịch vụ kỹ thuật mà người bệnh trực tiếp sử dụng. Đối với người bệnh nội trú, biểu giá thu viện phí được tính theo ngày giường nội trú của từng chuyên khoa theo phân hạng bệnh viện và các khoản chi phí thực tế sử dụng trực tiếp cho người bệnh. Đối với khám chữa bệnh theo yêu cầu thì mức thu được tính trên cơ sở mức đầu tư của bệnh viện và cũng phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đối với người có thẻ Bảo hiểm y tế thì cơ quan bảo hiểm thanh toán viện phí của bệnh nhân cho bệnh viện. Tuy nhiên ở Việt Nam mới chỉ phổ biến loại hình bảo hiểm y tế bắt buộc áp dụng cho các đối tượng công nhân viên chức làm công ăn lương trong các cơ quan Nhà nước và các doanh nghiệp. Các loại hình bảo hiểm khác chưa được triển khai một cách phổ biến. Hiện nay, với chủ trương xã hội hoá các hoạt động chăm sóc sức khoẻ của Đảng và Nhà nước, các loại hình bệnh viện và cơ sở y tế bán công ngoài công lập ra đời với cơ chế tài chính chủ yếu dựa vào nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 c. Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác cũng được Chính phủ Việt Nam quy định là một phần ngân sách của Nhà nước giao cho bệnh viện quản lý và sử dụng. Tuy nhiên bệnh viện thường phải chi tiêu theo định hướng những nội dung đã định từ phía nhà tài trợ. Nguồn kinh phí này đáp ứng khoảng 20-50% chi tối thiểu của bệnh viện. 1.2.1.2. Quản lý chi Các khoản chi đều phải có kế hoạch được duyệt, định mức cụ thể, thực hiện đúng các quy định của Luật ngân sách, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, chế độ đấu thầu và mua sắm tài sản. Các khoản chi phải đúng chế độ, định mức do cơ quan có thẩm quyền quy định và được giám đốc bệnh viện duyệt chi. Chứng từ chi kể cả tạm ứng phải được lập theo đúng quy định. Khi thanh toán các khoản chi, tạm ứng phải có đầy đủ chứng từ, hoá đơn hợp pháp. Trường hợp đặc biệt khi bệnh viện phải mua một số vật dụng, súc vật phục vụ cho công tác chuyên môn... Theo kế hoạch đã được giám đốc duyệt để phục vụ thí nghiệm, nghiên cứu, chữa bệnh mà không có hoá đơn do cơ quan tài chính phát hành thì người thanh toán phải có bảng kê chi tiết ghi rõ địa chỉ, họ tên và chữ kí của người bán hàng. Trường hợp đặc biệt như cấp cứu, tử vong ... cần phải chi một số tiền khẩn cấp mà chưa đủ thủ tục hoặc chế độ, Giám đốc bệnh viện hoặc người được uỷ quyền phải ra lệnh bằng văn bản và chịu trách nhiệm. Trưởng phòng Tài chính - Kế toán và thủ quỹ chi kịp thời để đảm bảo công việc; sau đó báo cáo lại Giám đốc và cơ quan quản lý tài chính cấp trên để giải quyết. Việc chi phải được hạch toán đúng mục lục ngân sách Nhà Nước quy định. Không được dùng nguồn kinh phí hành chính sự nghiệp để chi cho xây dựng cơ bản, lập quỹ phúc lợi. a. Nhóm I: Chi cho con người. Bao gồm các khoản chi về lương, phụ cấp lương (được tính theo chế độ hiện hành, kể cả nâng bậc lương hàng năm trong từng đơn vị hành chính sự nghiệp) và các khoản phải nộp theo lương: Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm xã hội. Đây là khoản bù Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 11 đắp hao phí sức lao động, đảm bảo duy trì quá trình tái sản xuất sức lao động cho bác sỹ, y tá, cán bộ công nhân viên của bệnh viện. Theo quy định trước đây, nhóm này tương đối ổn định, chiếm khoảng 20% tổng kinh phí và chỉ thay đổi nếu biên chế được phép thay đổi. b. Nhóm II: Chi quản lý hành chính Bao gồm các khoản chi: Tiền điện, tiền nước, văn phòng phẩm, thông tin liên lạc, hội nghị, khánh tiết, xăng xe… Nhóm này mang tính gián tiếp nhằm duy trì sự hoạt động của bộ máy quản lý của bệnh viện. Do vậy, các khoản chi này đòi hỏi phải chi đúng, chi đủ, kịp thời và cần sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả. Tỷ lệ nhóm chi này nên nằm trong khoảng từ 10-15% tổng kinh phí. Trước đây nhóm chi này bị khống chế bởi quy định của Nhà nước với định mức chi nhìn chung rất hạn hẹp và bất hợp lý. Tuy nhiên, trong cơ chế mới đơn vị chủ động xây dựng tiêu chuẩn, định mức và chế độ chi tiêu nội bộ căn cứ trên cơ sở định mức kinh tế kỹ thuật và chế độ chi tiêu tài chính hiện hành của Nhà nước để đảm bảo hoạt động thường xuyên cho phù hợp với hoạt động đặc thù của bệnh viện, đồng thời tăng cường công tác quản lý, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả trong phạm vi nguồn tài chính của mình. Cùng với việc chủ động đưa ra định mức chi, đơn vị cần xây dựng chính sách tiết kiệm và quản lý chặt chẽ các khoản chi tiêu. Quản lý tốt nhóm này sẽ tạo điều kiện tiết kiệm, tăng thêm kinh phí cho các nhóm khác. c. Nhóm III: Chi nghiệp vụ chuyên môn Bao gồm chi mua hàng hoá, vật tư dùng cho công tác điều trị và khám bệnh, trang thiết bị kỹ thuật; sách, tài liệu chuyên môn y tế…. Nhóm này phụ thuộc vào cơ sở vật chất và quy mô hoạt động của bệnh viện. Có thể nói đây là nhóm quan trọng, chiếm 50% tổng số kinh phí và đòi hỏi nhiều công sức về quản lý. Đây là nhóm thiết yếu nhất, thực hiện theo yêu cầu thực tế nên Nhà nước ít khống chế việc sử dụng kinh phí nhóm này. Nhóm chi nghiệp vụ chuyên môn có liên hệ chặt chẽ với chất lượng săn sóc bệnh nhân và mục tiêu phát triển bệnh viện. Vấn đề đặt ra trong việc quản lý nhóm chi này là do những quy định không quá khắt khe đòi hỏi các nhà quản lý phải biết sử dụng đúng mức và thích hợp, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/