Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
A. phÇn më ®Çu
I. Lý do chän ®Ò tµi:
§æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét yªu cÇu quan träng, t¸c ®éng trùc tiÕp
®Õn kh¶ n¨ng tiÕp thu bµi gi¶ng cña häc sinh trong tõng tiÕt häc vµ quyÕt ®Þnh l©u
dµi ®Õn chÊt lîng cña gi¸o dôc ®µo t¹o. C¸c nhµ nghiªn cøu ph¬ng ph¸p d¹y häc ®·
kh«ng ngõng nghiªn cøu, tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu míi cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i
®Ó ®a nÒn gi¸o dôc níc ta ngµy cµng tiÕn bé, ®¸p øng ®îc nhu cÇu häc tËp ngµy cµng
cao cña nh©n d©n. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®îc thèng nhÊt theo t tëng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh díi sù tæ chøc
vµ híng dÉn cña gi¸o viªn. Häc sinh tù gi¸c chñ ®éng t×m tßi, ph¸t hiÖn, gi¶i quyÕt
nhiÖm vô nhËn thøc vµ cã ý thøc vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o c¸c kiÕn thøc kü n¨ng
®· thu nhËn ®îc. Nhng nh÷ng ®Þnh híng nµy còng chØ ®Õn víi gi¸o viªn qua nh÷ng
tµi liÖu mang tÝnh lý thuyÕt nhiÒu h¬n lµ híng dÉn thùc hµnh. Ho¹t ®éng chØ ®¹o
chuyªn m«n hay båi dìng gi¸o viªn vÉn thiÕu nhiÒu vÒ viÖc t×m hiÓu néi dung, ch¬ng tr×nh m«n häc h¬n lµ t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò cña chÝnh ph¬ng ph¸p d¹y häc.
ChÝnh v× thÕ kh«ng tr¸nh khái viÖc hiÓu vµ vËn dông ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc
mét c¸ch m¸y mãc, thËm chÝ cßn sai lÖch ë mét sè giê d¹y, gi¸o viªn kh«ng cã ph¬ng ph¸p tæ chøc tèt tiÕt d¹y cña m×nh. Do ®ã nhiÒu tiÕt d¹y kh«ng t¹o ra ®îc høng
thó häc tËp cho häc sinh, g©y nªn t©m lý ch¸n häc dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc
trong mÊy n¨m gÇn ®©y rÊt thÊp.
Tríc nh÷ng khã kh¨n cña thùc tiÓn gi¸o dôc, chóng ta ph¶i thùc sù ®æi míi
ph¬ng ph¸p d¹y häc, ph¶i chÊp nhËn mét gi¶i ph¸p qu¸ ®é mang tÝnh c¶i tiÕn ph¬ng
ph¸p d¹y häc víi ph¬ng ch©m ®æi míi lµ d¹y häc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh “suy
nghÜ nhiÒu h¬n, lµm nhiÒu h¬n, th¶o luËn nhiÒu h¬n” nh»m ®¸p øng yªu cÇu míi cña
x· héi, ®¸p øng sù nghiÖp C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. §©y kh«ng ph¶i lµ
vÊn ®Ò cña riªng níc ta mµ lµ vÊn ®Ò ®ang ®îc quan t©m ë mäi quèc gia trong chiÕn
lîc ph¸t triÓn nguån lùc con ngêi phôc vô c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi.
Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y ®· ®îc h¬n 30 n¨m, kinh nghiÖm rÊt
nhiÒu, nhng t«i vÉn cßn b¨n kho¨n vÒ c¸ch d¹y ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh,
nh»m tæ chøc tèt giê d¹y cña m×nh gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc vµ hiÖu
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
1
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
qu¶ ®µo t¹o . Qua thùc tÕ thö nghiÖm trong thêi gian qua, trong n¨m häc nµy t«i
m¹nh d¹n ®a ra mét sè c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó mong sù gãp ý, bæ sung cña
héi ®ång khoa häc vµ cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp nh»m hoµn thiÖn h¬n vÒ c¸c gi¶i ph¸p
d¹y häc cña bé m«n, ®em ®Õn hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc cña ngêi thÇy gi¸o ®øng trªn
bôc gi¶ng. §ã chÝnh lµ lý do mµ t«i chän ®Ò tµi nµy.
II. Ph¹m vi, ®èi tîng nghiªn cøu vµ thêi gian thùc hiÖn
Ph¹m vi vµ ®èi tîng nghiªn cøu:
- §îc thùc hiÖn trong ph¹m vi mét líp häc.
- Häc sinh líp 8E cña trêng THCS Hång Thñy.
Thêi gian:
- TiÕn hµnh thö nghiÖm trong n¨m häc 2011- 2012
I. C¬ së lý luËn.
B - PhÇn néi dung
M«n Sinh häc nãi chung vµ Sinh häc 8 nãi riªng, lµ mét m«n häc khoa häc
thùc nghiÖm mµ ®ßi hái häc sinh tiÕp nhËn kiÕn thøc bµi häc, th«ng qua viÖc quan
s¸t vµ nhËn xÐt tõ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cÊu t¹o, nh÷ng quy luËt ho¹t ®éng, nh÷ng ®Æc
®iÓm thÝch nghi víi m«i trêng sèng cña giíi sinh vËt, th«ng qua quan s¸t trªn tranh
vÏ, m« h×nh vµ c¸c thÝ nghiÖm díi sù híng dÉn cña gi¸o viªn.
Häc sinh khi tiÕp thu kiÕn thøc, kh«ng ph¶i thô ®éng tõ bµi gi¶ng cña gi¸o
viªn, mµ ngîc l¹i ph¶i ®éc lËp chñ ®éng quan s¸t vµ nghiªn cøu thÝ nghiÖm tranh vÏ,
mÉu vËt, m« h×nh .... Tõ ®ã rót ra kÕt luËn vµ kiÕn thøc hoµn chØnh díi sù chØ dÉn cña
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
2
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
gi¸o viªn. Cã nh vËy míi lµm cho häc sinh thùc sù t duy, s¸ng t¹o, biÕt lµm viÖc,
nghiªn cøu khoa häc, gióp viÖc tiÕp thu kiÕn thøc ®îc v÷ng ch¾c, nhí kü, nhí l©u.
Lµm tèt ®îc ®iÒu nµy, chÝnh lµ ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y
häc hiÖn nay mµ ngµnh gi¸o dôc ®Æt ra.
§Æc biÖt trong nh÷ng n¨m qua toµn ngµnh ®ang hëng øng cuéc vËn ®éng “
Nãi kh«ng víi tiªu cùc trong thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch trong gi¸o dôc” do Bé trëng bé GD-§T ph¸t ®éng. Do ®ã viÖc d¹y mét tiÕt sinh häc theo yªu cÇu ®æi míi cã
hiÖu qu¶ lµ mét ®iÒu hÕt søc quan träng, bëi lÏ häc sinh muèn n¾m ch¾c kiÕn thøc,
cÇn ®ßi hái c¸c em ph¶i ph¸t huy tÝnh t duy s¸ng t¹o, chñ ®éng khai th¸c kiÕn thøc,
hiÓu bµi vµ vËn dông vµo thùc tÕ, ®¸p øng víi yªu cÇu gi¸o dôc trong giai ®o¹n míi.
II. Thùc tr¹ng d¹y häc m«n Sinh häc ë trêng THCS Hång Thñy
trong nh÷ng n¨m qua.
Trong nh÷ng n¨m qua, lµ mét c¸n bé qu¶n lý, víi c¬ng vÞ HiÖu trëng nhµ trêng, b¶n th©n t«i trùc tiÕp gi¶ng d¹y rÊt Ýt, tuy cã kinh nghiÖm nhng chØ d¹y mét
tuÇn hai tiÕt, trong qu¸ tr×nh ®ã, t«i thÊy thùc tr¹ng cña viÖc d¹y häc m«n Sinh häc ë
trêng THCS Hång Thuû nh sau:
1. VÒ u ®iÓm.
- Gi¸o viªn n¾m ®îc hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc, phèi hîp kh¸ linh
ho¹t, tæ chøc líp häc kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó nªn ®· t¹o ra nhiÒu tiÕt d¹y sinh
®éng, hÊp dÉn, l«i cuèn ®îc HS vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸, t×m tßi lý thó, víi sù hæ trî
tÝch cùc cña c¸c ph¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ d¹y häc kh¸ dåi dµo.
- C¬ b¶n ph©n lo¹i ®îc hÖ thèng kiÕn thøc trong ch¬ng tr×nh theo quyÕt ®Þnh
16 vµ ch¬ng tr×nh gi¶m t¶i.
Tõ ®ã, x¸c ®Þnh ®îc nhiÖm vô cña ngêi gi¸o viªn khi d¹y nhãm bµi nµo. §ång
thêi biÕt lùa chän vµ sö dông ®óng thiÕt bÞ d¹y häc.
- G¾n c«ng t¸c gi¶ng d¹y víi thùc tÕ cuéc sèng, gióp häc sinh kh¸m ph¸ ®îc
nh÷ng ®iÒu míi mÏ th«ng qua bµi häc. §ång thêi biÕt vËn dông ®îc c¸c kiÕn thøc ®·
häc vµo thùc tÕ (nh gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng x¶y ra xung quanh m×nh)....
- C¸c kü n¨ng c¬ b¶n vÒ c¸c thao t¸c biÓu diÔn trùc quan, thao t¸c sö dông
thiÕt bÞ d¹y häc trong thÝ nghiÖm ®îc gi¸o viªn sö dông kh¸ linh ho¹t nhuÇn nhuyÔn,
c¬ b¶n ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c khi sö dông thiÕt bÞ d¹y häc.
- Ban l·nh ®¹o nhµ trêng lu«n quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®æi míi PPDH cña gi¸o
viªn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tæ bé m«n thao gi¶ng theo tõng chuyªn ®Ò nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ tiÕt d¹y.
- C¬ së vËt chÊt kh«ng ngõng ®îc t¨ng cêng nh phßng häc bé m«n, tranh ¶nh,
thiÕt bÞ d¹y häc ®¸p øng cho yªu cÇu ®æi míi.
2. Tån t¹i:
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm rÊt c¬ b¶n mµ ngêi gi¸o viªn ®¹t ®îc trong c¸c tiÕt d¹y
trªn líp, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc, th× viÖc d¹y häc
m«n Sinh häc vÉn cßn gÆp ph¶i mét sè tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc ®ã lµ:
2.1 VÒ phong th¸i:
- Cã gi¸o viªn ®«i lóc lªn líp cßn mÊt b×nh tÜnh, thiÕu tù tin, ®Æc biÖt khi cã
ngêi dù giê, thÓ hiÖn mét phong th¸i gÊp g¸p, dÉn ®Õn hái häc sinh dån dËp cã khi
ngêi dù còng kh«ng theo dâi kÞp.
- Kh¶ n¨ng truyÒn c¶m khi diÔn ®¹t cña gi¸o viªn cßn cã h¹n chÕ nhÊt ®Þnh,
khã l«i cuèn HS, khã g©y høng thó yªu thÝch häc bé m«n.
2.2 Mét bé phËn gi¸o viªn nhiÒu khi lªn líp nghiªn cøu bµi d¹y cha kØ, do vËy
kh«ng hiÓu hÕt ý ®å cña SGK, nªn hä cha hiÓu s©u, cÆn kÏ vÒ kiÕn thøc. Tõ ®ã viÖc
dÉn d¾t, h×nh thµnh kiÕn thøc bµi häc cho häc sinh ®«i khi cßn thiÕu tÝnh hÖ thèng.
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
3
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
Khai th¸c cha ®óng møc c¸c th«ng tin ë kªnh ch÷ vµ kªnh h×nh. Nªn bµi d¹y cã mét
trong nh÷ng biÓu hiÖn sau ®©y:
- ThiÕu chÆt chÏ, cã tÝnh ¸p ®Æt.
- Dµn tr¶i, ghi nhiÒu
- ThiÕu kh¾c s©u kiÕn thøc, ®ång thêi ®i kÌm víi nã thiÕu sù còng cè vµ sù më
réng cÇn thiÕt kiÕn thøc cho häc sinh.
- ThiÕu sù liªn hÖ thùc tÕ (hoÆc bá qua hoÆc kh«ng s¸t).
2.3 ViÖc híng dÉn cña GV thiÕu tÝnh cô thÓ, häc sinh cha ®îc ®Þnh híng ®óng
khi khai th¸c th«ng tin. MÆt kh¸c, hÖ thèng c©u hái dÉn d¾t cã khi cha ®îc chän läc,
thiÕu c©u hái gîi më tõ nh÷ng c©u lÖnh cña gi¸o viªn, diÔn ®¹t c©u hái kh«ng tho¸t
ý. Lµm cho HS khã hiÓu, Ýt tham gia x©y dùng bµi, lµm cho tiÕt häc nÆng nÒ.
2.4 Mét sè tiÕt d¹y viÖc tæ chøc häc nhãm cña gi¸o viªn cßn mang tÝnh h×nh
thøc, kh«ng thùc chÊt, giao viÖc cha rá cho c¸c ®èi tîng. NhiÒu tiÕt dù giê cho thÊy
gi¸o viªn dµnh thêi gian th¶o luËn cho häc sinh qu¸ Ýt, viÖc ®iÒu hµnh cña nhãm cßn
nhiÒu h¹n chÕ, do vËy mét sè thµnh viªn cña nhãm cha ®îc lµm viÖc, kÕt qu¶ th¶o
luËn tõ c¸c nhãm cßn véi vµng, hiÖu qu¶ cha cao.
2.5 Cïng víi viÖc t¨ng cêng vÒ sè lîng vµ chÊt lîng cña thiÕt bÞ d¹y häc th×
viÖc sö dông thiÕt bÞ d¹y häc trªn líp lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi viÖc
gi¶ng d¹y bé m«n Sinh häc. Qua ®ã båi dìng cho gi¸o viªn kÜ n¨ng sö dông thiÕt bÞ
vµ ph¬ng tiÖn d¹y häc ngµy cµng hoµn thiÖn. Tuy vËy, còng ph¶i thÊy r»ng viÖc sö
dông thiÕt bÞ ph¬ng tiÖn d¹y häc trong mét chõng mùc nµo ®ã vÉn cßn nh÷ng sai sãt
nhÊt ®Þnh (tuy kh«ng lín vµ kh«ng phæ biÕn) ®ã lµ:
- NhiÒu tranh gi¸o viªn tù vÏ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ tÝnh khoa häc.
- Khi biÓu diÔn c¸c mÉu vËt tù nhiªn, nhiÒu khi nhiÒu häc sinh kh«ng cã mÉu
vËt ®Ó quan s¸t (trong khi ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c lµ mÉu vËt ph¶i ®Õn tËn tay häc
sinh).
- Khi biÓu diÔn c¸c thÝ nghiÖm chøng minh, cã khi gi¸o viªn chuÈn bÞ thiÕu
chu ®¸o, cha thÊy hÕt mäi khã kh¨n trong thao t¸c thÝ nghiÖm, nªn dÉn ®Õn ng¾t
qu¶ng gi÷a chõng, thËm chÝ cã khi kh«ng thµnh c«ng.
2.6 ViÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc chØ ®¹t kÕt qu¶ cao khi häc sinh cã sù
®æi míi c¸ch häc. Nhng cã gi¸o viªn cha thËt coi träng c«ng viÖc híng dÉn häc sinh
chuÈn bÞ bµi ë nhµ, còng nh híng dÉn c¸ch häc bé m«n. Do vËy cã mét sè tiÕt d¹y
hiÖu qu¶ kh«ng ®îc nh mong muèn.
Tõ nh÷ng thùc tr¹ng trªn, b¶n th©n t«i xin ®a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc
vµ h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i víi mong muèn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc m«n Sinh häc
cña gi¸o viªn ®èi víi bé m«n Sinh häc 8 ë trêng phæ th«ng c¬ së. Nh»m gãp phÇn
thùc hiÖn thµnh c«ng ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng trong giai ®o¹n hiÖn nay.
III. mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n sinh
häc líp 8 ë trêng Thcs.
1. Tríc hÕt gi¸o viªn ph¶i n¾m ®îc môc tiªu ®· lîng ho¸ cña tõng bµi,
tõng ®¬n ®¬n vÞ kiÕn thøc ®îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o viªn.
§· tõ nhiÒu n¨m nay, trong c¸c gi¸o ¸n cña gi¸o viªn môc tiªu bµi häc thêng
®îc viÕt chung chung. VÝ dô nh: “N¾m ®îc kh¸i niÖm bµi tiÕt …..” Víi c¸ch tr×nh
bµy môc tiªu nh vËy ta kh«ng cã c¬ së ®Ó biÕt khi nµo th× häc sinh ®· ®¹t ®îc môc
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
4
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
tiªu ®ã. Trong thùc tÕ môc tiªu cßn ®îc hiÓu lµ nh÷ng ®iÒu mµ ngêi thÇy sÏ ph¶i lµm
trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
Do ®ã víi ®Þnh híng d¹y häc míi, môc tiªu cña d¹y häc ®îc thÓ hiÖn b»ng lêi
kh¼ng ®Þnh vÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng vµ th¸i ®é mµ ngêi häc ph¶i ®¹t ®îc ë møc ®é nhÊt
®Þnh sau tiÕt häc (chø kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng cña gi¸o viªn trªn líp nh tríc ®©y).
Môc tiªu cña bµi häc sÏ lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng häc tËp cña häc sinh vµ hiÖu
qu¶ thùc hiÖn bµi d¹y cña gi¸o viªn. Do ®ã môc tiªu bµi häc ph¶i cô thÓ sao cho cã
thÓ ®o ®îc hay quan s¸t ®îc, tøc lµ môc tiªu bµi häc ph¶i ®îc lîng ho¸ râ rµng. Ngêi
ta thêng lîng ho¸ môc tiªu b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng. Mçi ®éng tõ cã thÓ dïng ë
c¸c nhãm môc tiªu kh¸c nhau.
* §èi víi nhãm môc tiªu kiÕn thøc, ta lîng ho¸ theo 3 møc ®é nhËn thøc nh
sau:
a. Møc ®é nhËn biÕt: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc dïng ®Ó lîng ho¸
môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph¸t biÓu, liÖt kª, tr×nh bµy, nhËn d¹ng…..
b. Møc ®é th«ng hiÓu: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc dïng ®Ó lîng ho¸
môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph©n tÝch, so s¸nh, ph©n biÖt, tãm t¾t, liªn hÖ, x¸c
®Þnh……
c. Møc ®é nhËn d¹ng vµo c¸c t×nh huèng: C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc
dïng ®Ó lîng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: gi¶i thÝch, chøng minh, vËn dông….
*§èi víi nhãm môc tiªu kÜ n¨ng, cã thÓ ®a ra 2 møc ®é:
** Lµm ®îc mét c«ng viÖc
** Lµm thµnh th¹o mét c«ng viÖc
Cã thÓ lîng ho¸ môc tiªu kÜ n¨ng b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng sau: nhËn d¹ng,
liÖt kª, thu thËp, vÏ, ph©n lo¹i, tÝnh to¸n, lµm thÝ nghiÖm, sö dông …..
* §èi víi nhãm môc tiªu th¸i ®é, cã thÓ lîng ho¸ b»ng c¸c ®éng tõ sau: tu©n
thñ, t¸n thµnh, hëng øng, chÊp nhËn, b¶o vÖ, hîp t¸c…..
Díi ®©y lµ mét vÝ dô vÒ tr×nh bµy môc tiªu vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng cña bµi häc
“Bµi tiÕt níc tiÓu” (thuéc ch¬ng tr×nh líp 8)
NÕu ta yªu cÇu häc sinh ph¶i “n¾m v÷ng kh¸i niÖm bµi tiÕt níc tiÓu, t¸c
dông cña bµi tiÕt níc tiÓu …” th× thùc tÕ môc tiªu nµy cha ®îc lîng ho¸ v× ta kh«ng
cã c¬ së ®Ó biÕt khi nµo th× häc sinh ®· n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc nµy.
Cã thÓ lîng ho¸ môc tiªu nµy b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng nh sau:
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
5
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
- Nªu ®îc tªn c¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh níc tiÓu ë mét ®¬n
vÞ chøc n¨ng cña thËn (møc ®é “nhËn biÕt”)
- X¸c ®Þnh ®îc sù bµi tiÕt c¸c chÊt ®éc kh«ng cÇn thiÕt ë thËn lµ c¬ chÕ æn
®Þnh mét sè thµnh phÇn cña m¸u gióp c©n b»ng néi m«i (møc ®é “th«ng hiÓu”)
- BiÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i thÝch ®îc t¹i sao cã thÓ ch¹y thËn
nh©n t¹o vµ cã thÓ gi¶i thÝch ®îc c¬ së khoa häc cho bµi sau (møc ®é kiÕn thøc “vËn
dông” vµ møc ®é kÜ n¨ng “lµm ®îc”)
Víi nh÷ng yªu cÇu míi cña x· héi ®èi víi gi¸o dôc, môc tiªu d¹y häc kh«ng
chØ lµ nh÷ng yªu cÇu th«ng hiÓu, ghi nhí, t¸i hiÖn kiÕn thøc vµ lÆp l¹i ®óng, thµnh
th¹o c¸c kÜ n¨ng nh tríc ®©y, mµ cßn ®Æc biÖt chó ý ®Õn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc
tù häc cña häc sinh. Nh÷ng néi dung míi vÒ môc tiªu nµy chØ cã thÓ h×nh thµnh dÇn
dÇn qua hÖ thèng nhiÒu bµi häc, nhiÒu m«n häc, vµ chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc sau mét
giai ®o¹n häc tËp x¸c ®Þnh (sau mét häc kú, mét n¨m häc hoÆc mét cÊp häc …) nªn
thêng Ýt ®îc thÓ hiÖn trong môc tiªu cña mét bµi häc cô thÓ.
2. Nghiªn cøu c¸c c¸ch tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng chiÕm lÜnh kiÕn
thøc vµ kÜ n¨ng phï hîp víi môc tiªu ®· ®îc lîng ho¸
2.1. Lùa chän néi dung kiÕn thøc ®Ó tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng
S¸ch gi¸o khoa ®· tr×nh bµy c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc theo ®Þnh híng ho¹t ®éng.
Trong tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c nhau ®Ó
gióp häc sinh chiÕm lÜnh kiÕn thøc. C¨n cø vµo néi dung kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o
khoa, tuú ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ cô thÓ, thêi gian häc tËp cho phÐp còng nh kh¶ n¨ng häc
tËp cña häc sinh líp häc, gi¸o viªn c©n nh¾c vµ lùa chän néi dung ®Ó tæ chøc cho
häc sinh ho¹t ®éng
Díi ®©y xin gîi ý mét sè ho¹t ®éng thêng gÆp trong d¹y häc m«n sinh häc:
a. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (chñ yÕu lµ x¸c ®Þnh nhiÖm vô häc tËp):
- §Æt c©u hái nghiªn cøu
- Nªu dù ®o¸n
- §Ò ra gi¶ thuyÕt
b. Thu thËp th«ng tin:
- Quan s¸t c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng, thÝ nghiÖm.
- T×m ®îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ s¸ch, b¸o…
- LËp kÕ ho¹ch kh¸m ph¸ (vÝ dô nh: thiÕt kÕ thÝ nghiÖm; lùa chän dông cô,
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
6
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
thiÕt bÞ; chØ ra nh÷ng ®iÒu cÇn x¸c ®Þnh trong thÝ nghiÖm, nh÷ng yÕu tè cÇn
gi÷ nguyªn kh«ng kh«ng thay ®æi khi lµm thÝ nghiÖm).
- TiÕn hµnh kh¸m ph¸ (vÝ dô nh: bè trÝ, l¾p ®Æt dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm;
thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo híng dÉn; thay ®æi ph¬ng ¸n thÝ nghiÖm nÕu kÕt qu¶
kh«ng phï hîp víi vÊn ®Ò ®Æt ra)
- Ghi c¸c kÕt qu¶ kh¸m ph¸ (vÝ dô nh: ®äc sè chØ cña c¸c dông cô thÝ nghiÖm
ë møc ®é cÈn thËn vµ chÝnh x¸c cÇn thiÕt; lËp b¶ng kÕt qu¶; biÓu diÔn kÕt qu¶ b»ng
®å thÞ, s¬ ®å, …)
c. Xö lý th«ng tin, vÝ dô nh:
- LËp b¶ng, biÓu, vÏ ®å thÞ theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, tõ ®ã ph©n tÝch d÷ liÖu
vµ nªu ý nghÜa cña chóng
- T×m quy luËt tõ biÓu, b¶ng, ®å thÞ
- Ph©n lo¹i dÊu hiÖu gièng nhau, kh¸c nhau, nhËn biÕi nh÷ng dÊu hiÖu b¶n
chÊt cña nh÷ng nhãm ®èi tîng ®· quan s¸t …..
- So s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp d÷ liÖu vµ rót ra kÕt luËn
d. Th«ng b¸o kÕt qu¶ lµm viÖc, vÝ dô nh:
- M« t¶ nh÷ng thÝ nghiÖm ®· lµm
- Tr×nh bµy, gi¶i thÝch nh÷ng viÖc ®· lµm
- Nªu kÕt luËn ®· t×m thÊy ®îc
e. VËn dông, ghi nhí kiÕn thøc b»ng c¸ch:
- Tr¶ lêi c©u hái trong s¸ch gi¸o khoa
- Lµm ®å ch¬i, dông cô häc tËp …
- Häc thuéc lßng phÇn ghi nhí
Trong tõng ho¹t ®éng, gi¸o viªn cã thÓ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc
sinh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau (Gi¸o viªn thùc hiÖn hoµn toµn hay cã thÓ híng dÉn
häc sinh t×m tßi thùc hiÖn mét vµi phÇn hoÆc ®Ó häc sinh tù thùc hiÖn hoµn toµn)
Kinh nghiÖm cho thÊy khi d¹y häc theo híng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn
thøc cña häc sinh trong thêi gian mét tiÕt häc 45 phót gi¸o viªn thêng bÞ ch¸y gi¸o
¸n v× khi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña c¸c em cµng cao th× cµng cã thÓ x¶y ra nhiÒu
t×nh huèng kh¸c víi dù kiÕn cña gi¸o viªn. Do ®ã gi¸o viªn cÇn c©n nh¾c, x¸c ®Þnh
ho¹t ®éng träng t©m (tuú thuéc môc tiªu ®· ®îc lîng ho¸ cña bµi häc còng nh c¬ së
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
7
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
thiÕt bÞ d¹y häc cho phÐp), Ph©n bæ thêi gian hîp lý ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp
cña häc sinh.
2.2. Dù kiÕn hÖ thèng c©u hái híng dÉn häc sinh ho¹t ®éng
Trong mçi ho¹t ®éng nªn dù kiÕn hÖ thèng c©u hái xen kÏ víi nh÷ng yªu cÇu
häc sinh ho¹t ®éng ®Ó híng dÉn häc sinh tiÕp cËn, tù ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn
thøc míi.
Mçi ho¹t ®éng nªu trªn ®Òu nh»m môc tiªu chiÕm lÜnh mét kiÕn thøc hay rÌn
luyÖn mét kÜ n¨ng cô thÓ vµ phôc vô cho viÖc ®¹t ®îc môc tiªu chung cña bµi häc.
Song, hÖ thèng c©u hái cña gi¸o viªn nh»m híng dÉn häc sinh tiÕp cËn, ph¸t hiÖn vµ
chiÕm lÜnh kiÕn thøc trong tõng ho¹t ®éng gi÷ vai trß chØ ®¹o, quyÕt ®Þnh chÊt lîng
lÜnh héi cña líp häc. Muèn vËy, gi¸o viªn ph¶i:
a. Gi¶m sè c©u hái cã yªu cÇu thÊp vÒ mÆt nhËn thøc, mang tÝnh chÊt kiÓm
tra, chØ yªu cÇu nhí l¹i kiÕn thøc ®· biÕt vµ tr¶ lêi dùa vµo trÝ nhí, thêng chØ cã mét
c©u tr¶ lêi ®óng, ng¾n gän, kh«ng cÇn suy luËn. Lo¹i c©u hái nµy thêng ®îc sö dông
khi cÇn ®Æt mèi liªn hÖ gi÷a kiÕn thøc ®· häc víi kiÕn thøc s¾p häc, khi häc sinh
®ang thùc hµnh, luyÖn tËp hoÆc cñng cè kiÕn thøc võa míi häc.
b. T¨ng sè c©u hái then chèt, nh»m vµo nh÷ng môc ®Ých nhËn thøc cao, ®ßi
hái sù th«ng hiÓu, ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, hÖ thèng ho¸, vËn dông kiÕn
thøc ®· häc còng nh c¸c c©u hái më cã nhiÒu ph¬ng ¸n tr¶ lêi. Lo¹i c©u hái nµy thêng ®îc sö dông khi häc sinh ®ang ®îc cuèn hót vµo c¸c cuéc th¶o luËn t×m tßi, khi
hä tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò còng nh khi vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc trong t×nh
huèng míi.
T¨ng cêng c©u hái cã yªu cÇu nhËn thøc cao kh«ng cã nghÜa lµ xem thêng
c©u hái kiÓm tra sù nghi nhí v× kh«ng tÝch luü kiÕn thøc, sù kiÖn ®Õn mét møc ®é
nhÊt ®Þnh nµo ®ã th× khã mµ t duy s¸ng t¹o.
VÊn ®Ò trong thùc tÕ d¹y häc hiÖn nay, gi¸o viªn kh«ng mÊy khi sö dông
thµnh th¹o lo¹i c©u hái hái ®Ó kÝch thÝch t duy. Môc tiªu cña viÖc ®Æt c©u hái thêng
bÞ thÊt b¹i v× ngêi gi¸o viªn kh«ng biÕt c¸ch ®Æt c©u hái nh thÕ nµo vµ khi nµo th×
nªn dïng nã. Ch¼ng h¹n khi nghiªn cøu vÒ PXK§K vµ PXC§K (bµi 52 SGK sinh
häc 8) ta ®· hái: “Khi tay ch¹m ph¶i vËt nãng, rôt tay l¹i” lµ PXK§K cã ®óng
kh«ng? §©y lµ c©u hái ®· chøa ®ùng kiÕn thøc vµ chØ yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi ®óng
hoÆc kh«ng. Kh«ng hái häc sinh t duy t×m ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña cung
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
8
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
ph¶n x¹. NhiÒu khi c¸c em tr¶ lêi ®óng c©u hái nµy nhng cã thÓ cha biÕt thÕ nµo lµ
PXK§K. Cßn c©u hái “Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a 2 h×nh thøc ph¶n x¹: ¨n m¬
chua tiÕt níc bät- Nh×n thÊy chua tݪt níc bät” ®ßi hái häc sinh t duy t×m ra c¸c
yÕu tè cña cung ph¶n x¹, th«ng qua ®ã gi¸o viªn cã thÓ ph©n tÝch gióp häc sinh hiÓu
râ PHK§K vµ PXC§K.
Díi ®©y xin gîi ý mét sè kÜ n¨ng ®Æt c©u hái theo c¸c møc ®é nhËn thøc
t¨ng dÇn.
- C©u hái “biÕt”: Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy ®Ó kiÓm tra trÝ nhí cña häc
sinh vÒ c¸c dù kiÖn, sè liÖu, c¸c ®Þnh nghÜa, tªn tuæi, c¸c ®Þa ®iÓm ….
- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy gióp häc sinh «n l¹i nh÷ng g× ®· häc, ®· ®äc
hoÆc ®· tr¶i qua.
- C¸c tõ ®Ó hái thêng lµ: “c¸i g×……, bao nhiªu…., h·y ®Þnh nghÜa….,em
biÕt nh÷ng g× vÒ….,khi nµo ……, c¸i nµo….,………
- VÝ dô:+ H·y ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa m« lµ g×?
+ H·y liÖt kª c¸c yÕu tè cña mét cung ph¶n x¹?
C©u hái "HiÓu"
- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra c¸ch häc sinh liªn hÖ, kÕt nèi
c¸c d÷ kiÖn, sè liÖu, tªn tuæi, ®Þa ®iÓm, c¸c ®Þnh nghÜa,.....
- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng diÔn t¶ b»ng lêi
nãi, nªu ra ®îc c¸c yÕu tè c¬ b¶n hoÆc so s¸nh c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong néi dung
®ang häc.
- C¸c côm tõ ®Ó hái thêng lµ: " T¹i sao....?, H·y ph©n tÝch......?, H·y so
s¸nh......., H·y liªn hÖ....., H·y ph©n tÝch c¸c yÕu tè c¬ b¶n......."
- VÝ dô: + H·y ph©n tÝch cÊu tróc cña mét tÕ bµo ngêi?
+ H·y so s¸nh PXK§K vµ PXC§K?
C©u hái " vËn dông":
- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c d÷ kiÖn,
c¸c kh¸i niÖm, c¸c quy luËt, c¸c ph¬ng ph¸p......vµo hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn míi.
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh
9
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
- ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái ¸p dông cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng hiÓu ®îc c¸c
quy luËt c¸c kh¸i niÖm....., cã thÓ lùa chän tèt c¸c ph¬ng ¸n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, vËn
dông c¸c ph¬ng ¸n nµy vµo thùc tiÔn.
- Khi ®Æt c©u hái cÇn t¹o ra nh÷ng t×nh huèng míi kh¸c víi ®iÒu kiÖn ®· häc
trong bµi häc vµ sö dông côm tõ nh " Lµm thÕ nµo...., Em cã thÓ gi¶i quyÕt khã kh¨n
vÒ.......nh thÕ nµo?"
- VÝ dô: + H·y tÝnh khÈu phÇn ¨n trung b×nh cho mét häc sinh líp 8 (15tuæi)
+ Lµm thÕ nµo ®Ó ®o ®îc huyÕt ¸p ?
C©u hái:"ph©n tÝch"
Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ m¨ng ph©n tÝch néi
dung vÊn ®Ò, tõ ®ã ®i ®Õn kÕt luËn, t×m ra mèi quan hÖ hoÆc chøng minh mét luËn
®iÓm.
- ViÖc tr¶ lêi c©u hái nµy cho thÊy häc sinh cã kh¶ n¨ng t×m ra ®îc c¸c mèi
quan hÖ míi, tù diÔn gi¶i hoÆc ®a ra kÕt kuËn .
- ViÖc ®Æt c¸c c©u hái ph©n tÝch ®ßi hái häc sinh ph¶i gi¶i thÝch ®îc c¸c nguyªn
nh©n tõ thùc tÕ :"T¹i sao..."?,®i ®Õn kÕt luËn :"Em cã nhËn xÐt g× vÒ ...," "h·y
chøng minh ...(mét luËn ®iÓm nµo ®ã )"....c¸c c©u hái ph©n tÝch thêng cã nhiÒu
lêi gi¶i.
- VÝ dô: + Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm t×m hiÓu chøc n¨ng tuû sèng ,h·y nhËn xÐt vÒ
mèi quan hÖ gi÷a cêng ®é kÝch thÝch víi kÕt qu¶ quan s¸t.
+H·y chøng minh cËn thÞ lµ tËt mµ m¾t chØ cã kh¶ n¨ng nh×n gÇn.
- C©u hái: " Tæng hîp"
- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem häc sinh ®a ra nh÷ng dù
®o¸n, gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò, ®a ra c©u tr¶ lêi hoÆc ®Ò xuÊt cã tÝnh s¸ng t¹o.
- C©u hái tæng hîp thóc ®Èy sù s¸ng t¹o cña häc sinh, c¸c em ph¶i t×m ra nh÷ng
nh©n tè vµ nh÷ng ý tëng míi ®Ó cã thÓ bæ sung cho néi dung.
- ViÖc tr¶ lêi c©u hái tæng hîp khiÕn häc sinh ph¶i: dù ®o¸n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
vµ ®a ra c¸c c©u tr¶ lêi s¸ng t¹o. CÇn nãi cho häc sinh biÕt râ r»ng c¸c em cã thÓ tù
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 10
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
do ®a ra nh÷ng ý tëng, gi¶i ph¸p mang tÝnh s¸ng t¹o, tëng tîng cña riªng m×nh. C¸c
c©u hái nµy ®ßi hái mét thêi gian chuÈn bÞ kh¸ dµi, v× vËy h·y ®Ó cho HS cã ®ñ thêi
gian t×m ra c©u tr¶ lêi.
- VÝ dô:
+ H·y ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh hÖ thÇn kinh. T¹i sao ®Ò ra nh vËy?
+ H·y t×m c¸ch x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña tuû sèng.
C©u hái:" §¸nh gi¸"
- Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem häc sinh cã thÓ ®ãng gãp ý
kiÕn vµ ®¸nh gi¸ c¸c ý tëng, gi¶i ph¸p...dùa vµo nh÷ng tiªu chuÈn ®· ®Ò ra.
- VÝ dô: Theo em lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn ®¹i dÞch AIDS.
HiÖu qu¶ kÝch thÝch t duy häc sinh khi ®Æt c©u hái ë møc ®é nhËn thøc thÊp
hay cao phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng cña häc sinh. SÏ hoµn toµn v« t¸c dông
nÕu gi¸o viªn ®Æt c©u hái khã ®Ó häc sinh kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ lêi ®îc. Gi¸o viªn
cÇn cã nhËn xÐt, ®éng viªn ngay nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng còng nh c©u tr¶ lêi cha
®óng. NÕu tÊt c¶ häc sinh ®Òu tr¶ lêi sai th× gi¸o viªn cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái ®¬n gi¶n
h¬n ®Ó häc sinh cã thÓ tr¶ lêi ®îc v× häc sinh chØ høng thó häc khi hä thµnh c«ng
trong häc tËp. Díi ®©y xin gîi ý mét sè kü thuËt trong khi hái.
* Nªn:
- Dõng mét chót sau khi ®Æt c©u hái
- NhËn xÐt mét c¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c©u tr¶ lêi cña häc sinh .
-T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu häc sinh tr¶ lêi 1 c©u hái .
- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi häc sinh ®Òu ®îc tr¶ lêi c©u hái Ýt nhÊt mét lÇn trong
giê häc.
- §a ra nh÷ng gîi ý nhá cho c¸c c©u tr¶ lêi hoÆc dùa vµo mét phÇn nµo ®ã
trong c©u tr¶ lêi ®Ó ®Æt tiÕp c©u hái kh¸c.
- Yªu cÇu häc sinh gi¶i thÝch c©u tr¶ lêi cña m×nh.
- Yªu cÇu häc sinh liªn hÖ c©u tr¶ lêi víi nh÷ng kiÕn thøc kh¸c.
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 11
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
* Kh«ng nªn:
- Nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh.
- Tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh ®a ra.
- Nh¾c l¹i c©u tr¶ lêi cña häc sinh.
2.3. Nghiªn cøu tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng trªn líp díi nh÷ng h×nh
thøc häc tËp kh¸c nhau.
§Ó tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, ngoµi h×nh thøc tæ chøc häc
toµn líp nh hiÖn nay, nªn t¨ng cêng tæ chøc cho häc sinh häc tËp c¸ nh©n vµ häc tËp
theo nhãm ngay t¹i líp.
2.3.1.H×nh thøc häc tËp c¸ nh©n.
H×nh thøc häc tËp c¸ nh©n lµ h×nh thøc häc tËp c¬ b¶n nhÊt v× nã t¹o ®iÒu kiÖn
cho mçi häc sinh trong líp béc lé kh¶ n¨ng tù häc cña m×nh (®îc tù nghÜ, ®îc tù lµm
viÖc mét c¸ch tÝch cùc) nh»m ®¹t tíi môc tiªu häc tËp.
ViÖc tæ chøc häc tËp c¸ nh©n cã thÓ nh sau:
- Lµm viÖc chung víi c¶ líp: Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn
thøc vµ híng dÉn (gîi ý) häc sinh lµm viÖc.
- Lµm viÖc c¸ nh©n: Häc sinh ghi kÕt qu¶ ra vë hoÆc tr¶ lêi vµo phiÕu häc tËp.
- Lµm viÖc chung víi c¶ líp: Gi¸o viªn chØ ®Þnh mét vµi häc sinh b¸o c¸o kÕt
qu¶. C¸c häc sinh kh¸c theo dâi, gîi ý vµ bæ sung.
2.3.2. H×nh thøc häc tËp theo nhãm.
Trong kh©u tæ chøc lªn líp, vÊn ®Ò míi mµ ta c©n ®a ra thö nghiÖm lµ tæ chøc
cho HS häc theo nhãm trªn líp. C¸c bíc tiÕn hanh tæ chøc häc tËp theo nhãm cã thÓ
nh sau:
- Lµm viÖc chung c¶ líp: Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc,
chia líp thµnh c¸c nhãm, giao nhiÖm vô cho tõng nhãm vµ híng dÉn gîi ý cho mçi
nhãm c¸c vÊn ®Ò cÇn lu ý khi tr¶ lêi c©u hái, hoµn thµnh bµi tËp.
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 12
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
- Lµm viÖc theo nhãm: Ph©n c«ng trong nhãm (cö nhãm trëng, th ký, ph©n viÖc
cho c¸c thµnh viªn trong nhãm). Tõng c¸ nh©n lµm viÖc ®éc lËp, sau ®ã th¶o luËn
trong nhãm vµ cïng nhau hoµn thµnh nhiÖm vô cña nhãm. Mçi nhãm cö ®¹i diÖn
tr×nh bµy kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm (kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ nhãm trëng hay th ký,
mµ cã thÓ lµ mét thµnh viªn bÊt kú cña nhãm).
- Lµm viÖc chung c¶ líp (th¶o kuËn tæng kÕt chung toµn líp ): §¹i diÖn häc sinh
rót ra kÕt luËn, líp nhËn xÐt, bæ sung. Gi¸o viªn tæng kÕt vµ chuÈn x¸c kiÕn thøc.
Tæ chøc cho häc sinh tËp theo nhãm ngay t¹i líp bÞ h¹n chÕ bëi kh«ng gian chËt
hÑp cña líp häc, bëi thêi gian h¹n ®Þnh cña tiÕt häc nªn gi¸o viªn ph¶i biÕt tæ chøc
hîp lý míi cã kÕt qu¶. Kh«ng nªn l¹m dông c¸c ho¹t ®éng nhãm vµ cÇn ®Ò phßng xu
híng h×nh thøc. ë trêng THCS, mçi tiÕt häc chØ nªn tæ chøc tõ mét ®Õn hai ho¹t
®éng nhãm ®èi vèi nh÷ng c©u hái, vÊn ®Ò dÆt ra khã vµ phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù
hîp t¸c gi÷a c¸c c¸ nhan míi cß thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô. Nhí r»ng trong ho¹t ®éng
nhãm, t duy tÝch cùc cña häc sinh ph¶i ®îc ph¸t huy vµ ý nghÜa quan träng cña nã lµ
rÌn luyÖn n¨ng lùc hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ chøc lao ®éng.
3. Sö dông thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ ®å dïng d¹y häc theo híng tÝch cùc
- C¸c thiÕt bÞ d¹y häc nh thÝ nghiÖm, m« h×nh, tranh vÏ, biÓu b¶ng, b¨ng h×nh,
s¸ch gi¸o khoa,...®îc sö dung kh«ng chØ minh ho¹ kiÕn thøc, lêi gi¶ng gi¶i cña gi¸o
viªn mµ chñ yÕu lµ nguån tri thøc, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó häc sinh khai th¸c t×m tßi, ph¸t
hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc. VÝ dô nh:
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh ®îc tù tay lµm thÝ nghiÖm, tù m×nh quan s¸t, rót ra
nhËn xÐt, kÕt kuËn (tøc lµ ®îc tr¶i nghiÖm trong thùc tÕ).
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh t×m hiÓu cÊu t¹o, c¸ch sö dông mét thiÕt bÞ.
+ Th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c sè liÖu ®· cho trong b¶ng ®Ó rót ra kÕt luËn.
+ Khai th¸c h×nh vÏ víi vai trß lµ nguån th«ng tin, chø kh«ng ph¶i lµ h×nh ¶nh
minh ho¹ lêi tr×nh bµy cña SGK.
+ T¹o ®iÒu kiÖn cho ®a sè häc sinh (cµng nhiÒu cµng tèt) ®îc sö dông thiÕt bÞ d¹y
häc ®Ó hoµn thiÖn nhiÖm vô häc tËp.
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 13
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
+ NÕu cã ®iÒu kiÖn, gi¸o viªn nªn sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i
nh b¨ng h×nh, ®Üa CD trong tiÕt häc.
Nh vËy do ®Æc ®iÓm t×nh thÕ giíi nãi chung vµ níc ta noÝ riªng nhÊt thiÕt
chóng ta ph¶i kh«ng ngõng häc hái, trau dåi chuyªn m«n nghiÖp vô t×m ra ®îc ph¬ng ph¸p tèi u nhÊt ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh, n©ng cao chÊt lîng gi¸o
dôc. §©y lµ vÊn ®Ò t«i ®· quan t©m vµ ®i s©u nghiªn cøu, thö nghiÖm trong qu¸ tr×nh
gi¶ng d¹y.
IV- kÕt qu¶:
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph¬ng ph¸p d¹y häc t«i ®· ¸p dông trong gi¶ng d¹y
m«n Sinh häc líp 8 trong trêng THCS Hång Thñy, vµ nhËn thÊy häc sinh cã ý thøc
häc tËp nghiªm tóc h¬n, n¾m ch¾c kiÕn thøc sau mçi bµi häc, biÕt vËn dông, gi¶i
thÝch mét sè hiÖn tîng thùc tÕ cã liªn quan. Quan träng h¬n lµ t¹o ®îc høng thó häc
tËp cho häc sinh ®èi víi m«n sinh häc.
KÕt qu¶ sè lîng häc sinh ®¹t ®iÓm giái t¨ng lªn râ rÖt cßn sè häc sinh díi
®iÓm gi¶m ®¸ng kÓ so víi bµi kh¶o s¸t lÇn thø nhÊt. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ cña
häc sinh líp 8E vÒ bµi kh¶o s¸t sau tiÕt häc (tÝnh t¹i thêi ®iÓm th¸ng 4-2012 víi tæng
sè häc sinh 40 em).
®iÓm kÐm
®iÓm yÕu
®iÓm tb trë lªn
®iÓm kh¸
®iÓm giái
sl
%
sl
%
sl
%
sl
%
sl
%
0
0
4
10,0
36
90,0
12
30,0
8
20,0
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 14
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
c. phÇn KÕt luËn
Tãm l¹i ph¬ng ph¸p d¹y häc v« cïng ®a d¹ng v× ho¹t ®éng d¹y häc chÞu sù chi
phèi cña nhiÒu yÕu tè phøc t¹p: TÝnh chÊt néi dung trÝ dôc, tÝnh ®a d¹ng cña môc
®Ých lý luËn d¹y häc, sù phong phó cña c¸c thao t¸c trong ho¹t ®éng d¹y, ho¹t ®éng
häc, nghÖ thuËt biÓu diÔn cña tõng gi¸o viªn. Nhng quan träng h¬n c¶ ®ã lµ lßng say
mª, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp, kh«ng ngõng häc hái ®ång chÝ, ®ång nghiÖp, trau
dåi chuyªn m«n nghiÖp vô vµ tÝch cùc thö nghiÖm thùc tËp trong tõng tiÕt d¹y.
Nh vËy, tríc ®©y khi cha sö dông kinh nghiÖm nµy trong c¸c tiÕt d¹y t«i nhËn
thÊy nhiÒu em cßn l¬ ®¶ng, Ýt quan t©m ®Õn viÖc tiÕp thu bµi trªn líp th× nay trong
tiÕt d¹y häc sinh rÊt høng thó häc tËp, tÝch cùc nghiªn cøu th«ng tin, trao ®æi theo
yªu cÇu cña gi¸o viªn vµ tù lùc h¬n trong viÖc ph¸t hiÖn kiÕn thøc míi, tù gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ rót ra kÕt luËn cßn gi¸o viªn ph¶i t¨ng cêng ®Çu t thêi gian nhiÒu h¬n vµo
bµi so¹n ®Ó thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh, ph¬ng ¸n thËt linh ho¹t cho häc sinh thùc hiÖn.
Trªn ®©y lµ mét vµi kinh nghiÖm nhá vÒ c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p d¹y häc mµ t«i ®·
vµ ®ang ¸p dông trong n¨m häc 2011- 2012. T«i sÏ tiÕp tôc ¸p dông vµ nghiªn cøu
c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña vÊn ®Ò trong thêi gian tíi, nh»m n©ng cao chÊt lîng gi¶ng
d¹y gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o cña níc nhµ.
Hång Thñy , ngµy 15 th¸ng 5 n¨m 2012
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
Ngêi thùc hiÖn
CỦA TRƯỜNG THCS HåNG THñY
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 15
Mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n Sinh häc líp 8
Vâ Thµnh §ång
Vâ Thµnh §ång
nghiÖm
S¸ng kiÕn kinh 16
- Xem thêm -
.DOC 
16 
216 
74 
