Tài liệu Một số giải pháp chủ yếu nhằm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh phú thọ

i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN MINH TUẤN MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HỖ TRỢ VÀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ LAN ANH THÁI NGUYÊN, NĂM 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn chỉnh luận văn đều đã được cám ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn NGUYỄN MINH TUẤN Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện đề tài này, tôi nhận được nhiều chỉ bảo, động viên, giúp đỡ của các Thầy, Cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Lan Anh. Người Cô đã nêu ý tưởng và tận tâm hướng dẫn tôi thực hiện đề tài. Cảm ơn các Thầy, Cô giáo Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên và các Thầy, Cô, cán bộ khoa sau Đại học đã giúp đỡ tôi trong nghiên cứu và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành đề tài này. Cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã ủng hộ tôi trong suốt thời gian qua. Lời ảm ơn sâu sắc nhất xin được gửi tới Gia đình - Những người thân yêu đã luôn động viên, khích lệ và tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi đi hết khóa học và hoàn thành cuốn Luận văn này. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2013 Tác giả luận văn NGUYỄN MINH TUẤN Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Lời cam đoan ...................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................. iii Danh mục các bảng ........................................................................................ viii Danh mục các biểu đồ ...................................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ............................ 4 1.1. Những vấn đề chung của doanh nghiệp nhỏ và vừa: ................................. 4 1.1.1. Doanh nghiệp .......................................................................................... 4 1.1.2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa ....................................................................... 4 1.1.3. Đặc điểm của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam ....................... 4 1.1.4. Ưu thế và hạn chế của các doanh nghiệp ................................................ 5 1.1.5. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................................... 7 1.2. Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa................................................ 8 1.2.1. Hỗ trợ ...................................................................................................... 8 1.2.2. Nguyên tắc và phương thức hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ........ 10 1.2.3. Nội dung hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................... 12 1.2.3.1. Tạo lập môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ......... 12 1.2.3.2. Hỗ trợ về đất đai, mặt bằng sản xuất - kinh doanh ............................ 12 1.2.3.3. Hỗ trợ về tài chính, tín dụng .............................................................. 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn iv 1.2.3.4. Hỗ trợ tiếp cận thị trường và tiêu thụ sản phẩm ................................ 13 1.2.3.5. Hỗ trợ đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ...................................... 14 1.2.3.6. Hỗ trợ khoa học và công nghệ ........................................................... 15 1.2.3.7. Vườn ươm doanh nghiệp ................................................................... 15 1.2.3.8. Khung pháp lý của tỉnh với các doanh nghiệp vừa và nhỏ ................ 16 1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến sự hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ ........... 17 1.4. Kinh nghiệm một số địa phương về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa và bài học cho tỉnh Phú Thọ ......................................................... 17 1.4.1. Kinh nghiệm của một số địa phương về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................................................................... 17 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Phú Thọ ................................................ 19 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 21 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 21 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 21 2.3. Các tiêu chí đánh giá tình hình hỗ trợ của nhà nước để phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ ................................................................................ 22 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ ................. 24 3.1. Điều kiện hỗ trợ phát triển DNVVN tỉnh Phú Thọ .................................. 24 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 24 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 25 3.1.3. Kết cấu hạ tầng kỹ thuật và cơ sở dịch vụ ............................................ 25 3.1.4. Tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Phú Thọ .............. 28 3.1.4.1. Số lượng doanh nghiệp và phân bố theo khu vực, ngành nghề, địa bàn ...... 28 3.1.4.2. Năng lực tài chính và nguồn vốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ....... 29 3.1.4.3. Lao động trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................... 30 3.1.4.4. Khả năng đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................ 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn v 3.2. Thực trạng hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn từ 2005 đến nay ......................................................... 35 3.2.1. Thực trạng tạo lập môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa . 35 3.2.2. Thực trạng hỗ trợ về đất đai, mặt bằng sản xuất - kinh doanh ............. 37 3.2.3. Thực trạng hỗ trợ về tài chính, tín dụng................................................ 38 3.2.4. Thực trạng hỗ trợ về tiếp cận thị trường và tiêu thụ sản phẩm ............. 41 3.2.5. Thực trạng hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực ............................................ 42 3.2.6. Thực trạng về đổi mới và áp dụng công nghệ mới ............................... 52 3.2.7. Thông tin và tư vấn trong các DNNVV ................................................ 56 3.2.8. Thực trạng về khung pháp lý của tỉnh với doanh nghiệp ..................... 59 3.2.9. Thực trạng về vườn ươm doanh nghiệp ................................................ 63 3.3. Đánh giá chung về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ............................................................................................. 64 3.3.1. Những mặt tích cực ............................................................................... 64 3.3.2. Những mặt hạn chế ............................................................................... 65 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 66 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ . 68 4.1. Định hướng cho sự phát triển của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 68 4.1.1. Các mục tiêu của DNVVN trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.......................... 68 4.1.2. Phương hướng, hoạt động của các DNNVV tỉnh Phú Thọ................... 70 4.2. Các giải pháp chủ yếu hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 75 4.2.1. Nhóm các giải pháp tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................................................ 75 4.2.2. Nhóm các giải pháp hỗ trợ về tiếp cận thị trường và tiêu thụ sản phẩm... 76 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn vi 4.2.3. Nhóm các giải pháp về chính sách hỗ trợ thông tin và tư vấn trong doanh nghiệp ................................................................................................... 78 4.2.4. Nhóm các giải pháp hỗ trợ về đất đai, giải phóng mặt bằng ................ 81 4.2.5. Nhóm các giải pháp về khoa học công nghệ......................................... 82 4.2.6. Nhóm các giải pháp về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực .............. 83 4.2.7. Nhóm các giải pháp về khung pháp lý của tỉnh đối với doanh nghiệp ....... 85 4.2.8. Nhóm các giải pháp về hỗ trợ tài chính và tín dụng ............................. 86 4.2.9. Nhóm các giải pháp về vườn ươm doanh nghiệp ................................. 88 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 88 4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ....................................................................... 88 4.3.2. Đối với chính quyền địa phương cấp tỉnh ............................................. 90 4.3.3. Ứng xử, vận dụng của DNNVV ............................................................ 94 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa DN : Doanh nghiệp DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa GDP : Tổng thu nhập quốc dân HTX : Hợp tác xã KH-ĐT : Khoa học - Đầu tư NĐ-CP : Nghị định - Chính phủ UBND : Ủy ban nhân dân WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới SXKD : Sản xuất kinh doanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Vốn của các DNNVV ở tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2005 -2012 ...... 29 Bảng 3.2: Số lao động trung bình trong các doanh nghiệp năm 2012 ......... 31 Bảng 3.3: Tỷ trọng đóng góp của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ vào NSNN giai đoạn 2005 -2012 .................................. 32 Bảng 3.4: Số lượng hội trợ triển lãm và các bạn hàng của các DNNVV Phú Thọ qua một số năm ............................................................. 42 Bảng 3.5: Các chương trình dự án trợ giúp DNNVV .................................. 49 Bảng 3.6: Kinh phí đào tạo của các DNNVV qua một số năm .................... 50 Bảng 4.1: Dự báo cơ cấu kinh tế tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 .................... 69 Bảng 4.2: Chương trình hành động cụ thể để đạt mục tiêu hoàn thiện chính sách phát triển DNNVV giai đoạn 2012 -2015 ................. 79 Bảng 4.3: Mối liên kết Chính phủ - Hiệp hội - cộng đồng DNNVV ........... 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ % lao động bình quân trong các doanh nghiệp tỉnh Phú Thọ năm 2012 .................................................................... 31 Biểu đồ 3.2: Tỷ trọng đóng góp của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ vào NSNN giai đoạn 2005 -2010 ............................... 33 Biểu đồ 3.3: Một số yếu tố khó khăn của DNNVV Phú Thọ khi tiếp cận nguồn tài chính ................................................................... 40 Biều đồ 3.4: Kinh phí đào tạo của các DNNVV qua một số năm................. 50 Biểu đồ 3.5: Một số nguồn thông tin của các DNNVV Phú Thọ.................. 57 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở nhiều quốc gia trên thế giới và ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Mục tiêu phát triển DNNVV giai đoạn 2010 -2020 của Phú Thọ cần tập trung đẩy nhanh tốc độ phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV, tạo môi trường đầu tư và kinh doanh thuận lợi, lành mạnh để các DNNVV đóng góp ngày càng cao vào phát triển kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, cấp quốc gia và hội nhập kinh tế quốc tế. Nhận thức được vai trò quan trọng này, Đảng bộ và Nhân dân tỉnh Phú Thọ luôn coi phát triển DNNVV là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Việc khuyến khích thành lập và phát triển các DNVVN tại tỉnh Phú Thọ là rất cần thiết và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong những năm qua, các DNNVV trên địa bàn đã có môi trường khá thuận lợi để phát triển và đã đạt được những kết quả nhất định, đóng góp quan trọng vào sự tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh. Nhìn tổng thể, sự phát triển của DNNVV trên địa bàn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của tỉnh: Số lượng, quy mô doanh nghiệp cũng như trình độ công nghệ SXKD, trình độ quản lý của doanh nghiệp còn hạn chế, phân bổ và phát triển không đồng đều giữa các địa phương, nhiều doanh nhiệp đang phải đối mặt với những khó khăn, thách thức đặc biệt lớn trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới... Những yếu kém đó lại càng bộc lộ rõ trong điều kiện khủng hoảng kinh tế thế giới đang tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế Việt Nam. Điều đó, một mặt, xuất phát từ những hạn chế vốn có của bản thân DNNVV ở Việt Nam nói chung, ở tỉnh Phú Thọ nói Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 2 riêng. Mặt khác, do những bất cập trong việc ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, giải pháp hỗ trợ phát triển DNNVV của các cấp chính quyền. Chính vì vậy để doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể hội nhập kinh tế tốt, có thể cạnh tranh được với các đối thủ bên ngoài, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa có tính chủ động sáng tạo, nâng cao năng lực quản lý, phát triển khoa học công nghệ và nguồn nhân lực, mở rộng các mối liên kết với các loại hình doanh nghiệp khác, tăng hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường, phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm và nâng cao đời sống cho người lao động thì chúng ta phải có một định hướng phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ để từ đó chúng ta có một số biện pháp, chính sách để phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ. Với lý do đó tôi chọn đề tài "Một số giải pháp chủ yếu nhằm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ" có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Mục tiêu chung: Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hỗ trợ phát triển DNNVV, đề xuất một số quan điểm và giải pháp hỗ trợ nhằm thúc đẩy phát triển DNNVV trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn từ 2005 đến năm 2012. - Mục tiêu cụ thể: + Làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về hỗ trợ phát triển DNNVV trong giai đoạn hiện nay. Từ đó, phân tích, đánh giá thực trạng hỗ trợ phát triển DNNVV trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. + Nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia và một số địa phương trong nước về hỗ trợ phát triển DNNVV. + Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm hỗ trợ phát triển DNNVV ở tỉnh Phú Thọ trong những năm tới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu là DNNVV trên địa bàn tỉnh Phú Thọ là các quan điểm, chủ trương từ phía chính quyền địa phương cấp tỉnh đối với hoạt động của doanh nghiệp này. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu tình hình hỗ trợ của Nhà nước nhằm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu các chính sách giai đoạn 2005 -2010. - Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu đối với các DNNVV thuộc khu vực tư nhân có vốn trong nước, với nhiều hình thức tổ chức khác nhau, hoạt động trong các lĩnh vực công nghiệp, xây dựng, thương mại, dịch vụ và nông lâm nghiệp. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn - Hệ thống hóa và làm rõ thêm những lý luận cơ bản về hỗ trợ phát triển DNNVV trong giai đoạn hiện nay. - Phân tích, đánh giá đúng thực trạng hỗ trợ phát triển DNNVV ở tỉnh Phú Thọ trong những năm qua. - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm hỗ trợ phát triển DNNVV ở tỉnh Phú Thọ trong những năm tới. 5. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 4 chương như sau: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu; Chƣơng 3: Thực trạng hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ Chƣơng 4: Giải pháp chủ yếu nhằm hỗ trợ nhằm phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 4 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Những vấn đề chung của doanh nghiệp nhỏ và vừa: 1.1.1. Doanh nghiệp Doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế, có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh (Theo luật doanh nghiệp năm 2005). 1.1.2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa Căn cứ Khoản 1, Điều 3 Nghị định số 56/2009/NĐ -CP ngày 30/6/2009 của Chính phủ về Định nghĩa Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên), 1.1.3. Đặc điểm của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam Mỗi loại hình doanh nghiệp có những đặc điểm nhất định. Những đặc điểm này sẽ ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển của doanh nghiệp cũng như cách thức tác động của Nhà nước đối với quá trình này. So với các doanh nghiệp lớn, DNNVV có những đặc điểm sau: Một là, quy mô doanh nghiệp không lớn; vốn nhỏ và thường là vốn tự có; trang thiết bị và công nghệ thường có trình độ trung bình; lao động thường có trình độ không cao, lao động phổ thông là chủ yếu; không đòi hỏi kết cấu hạ tầng quá cao; công tác tổ chức quản lý thường do chủ doanh nghiệp trực tiếp thực hiện hoặc kiêm nhiệm, mức độ chuyên môn hóa không cao. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 5 Hai là, hình thức tổ chức rất đa dạng. Kể từ khi đổi mới đến nay, đặc biệt là từ khi có Luật Doanh nghiệp ra đời, các DNNVV phát triển rất đa dạng và thuộc nhiều thành phần kinh tế khác nhau, với nhiều hình thức tổ chức khác nhau như DNNN, DNTN, HTX... Ba là, số lượng doanh nghiệp lớn và phân bố trên tất cả các miền của đất nước. Theo số liệu thống kê hàng năm, các DNNVV thường chiếm trên 90% tổng số doanh nghiệp hiện có và có mặt trên tất cả các miền của đất nước, từ thành thị đến nông thôn và miền núi. Bốn là, DNNVV cũng có thể hoạt động trong điều kiện phân tán nhỏ lẻ, tận dụng các yếu tố đầu vào thông qua việc thuê nhân công và sử dụng nguyên vật liệu tại chỗ, qua đó giảm chi phí vận chuyển. Nó thay thế các doanh nghiệp lớn khi điều kiện hạ tầng kỹ thuật không cho phép. Năm là, ngành nghề kinh doanh của các DNNVV rất đa dạng. Hiện nay, DNNVV phát triển đa dạng, có mặt trong tất các ngành nghề, lĩnh vực SXKD. 1.1.4. Ưu thế và hạn chế của các doanh nghiệp Với những đặc điểm trên, DNNVV ở Việt Nam có một số ưu thế và hạn chế sau: Ưu thế: Một là, dễ điều chỉnh SXKD để thích ứng với sự biến đổi của thị trường. Với quy mô nhỏ, hệ thống tổ chức sản xuất, quản lý gọn nhẹ, cơ sở vật chất kỹ thuật không lớn, công việc điều hành mang tính trực tiếp, lại có mối liên hệ trực tiếp với thị trường và người tiêu dùng nên DNNVV có thể phản ứng nhanh nhạy với những biến động của thị trường, dễ dàng thay đổi sản xuất, chuyển hướng kinh doanh theo yêu cầu của thị trường. Hai là, dễ khởi nghiệp. Phần lớn DNNVV có thể dễ dàng được khởi nghiệp từ khi có ý tưởng. Vì DNNVV không yêu cầu kết cấu hạ tầng quá cao, vốn đầu tư ban đầu cho việc xây dựng cơ sở vật chất, đất đai, nhà xưởng thường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 6 không lớn, có thể tận dụng được các nguồn lực sẵn có như nhà cửa, nhân lực, vật liệu... để tiến hành SXKD. Đây là điều kiện thuận lợi để các tầng lớp dân cư với các điều kiện văn hóa, giáo dục khác nhau có cơ hội lập nghiệp và có việc làm. Ba là, suất đầu tư thấp và thu hồi vốn nhanh. Do quy mô nhỏ lại phát huy được các nguồn lực tại chỗ như tài nguyên, nhà cửa, lao động, vốn nhàn rỗi từ các khu vực dân cư... cho SXKD và hoạt động chủ yếu trong các ngành nghề truyền thống, trong các lĩnh vực về thương mại, dịch vụ, công nghiệp nên suất đầu tư thấp, có khả năng thu hồi vốn nhanh. Hạn chế: Bên cạnh những ưu thế trên, DNNVV có những hạn chế sau: Một là, khả năng tiếp cận thị trường vốn hạn chế. Hiện nay, các DNNVV đang gặp rất nhiều khó khăn về vốn sản xuất, vốn đầu tư mở rộng SXKD nhưng khả năng tiếp cận các nguồn vốn tín dụng chính thức còn nhiều khó khăn. DNNVV khó có khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng của hệ thống ngân hàng, vì thủ tục thế chấp phiền hà, cách xác định giá trị tài sản thế chấp để vay vốn không hợp lý, trong khi đó trình độ lập hồ sơ vay vốn, chế độ kế toán, tài sản thế chấp của DNNVV lại hạn chế. Hai là, sức cạnh tranh của sản phẩm còn nhiều hạn chế. Do quy mô và năng lực sản xuất hạn chế, chi phí sản xuất lớn nên giá thành cao, chất lượng sản phẩm còn thấp và thiếu ổn định, mẫu mã hàng hoá thường lạc hậu, chưa đa dạng, không hấp dẫn người mua. Ba là, khả năng mở rộng thị trường, đặc biệt là thị trường thế giới còn nhiều hạn chế. Điều này, một mặt, là do sức cạnh tranh sản phẩm hàng hóa của các DNNVV còn rất hạn chế. Mặt khác, đại bộ phận DNNVV chưa nắm bắt được nhu cầu của thị trường thế giới, không hiểu hệ thống luật pháp và phương thức kinh doanh của các nước khác, thiếu vốn nên việc tiếp thị, marketing còn rất hạn chế. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 7 1.1.5. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa Trên thế giới, kể cả ở các nước phát triển và đang phát triển, người ta đều thừa nhận DNNVV đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế và xã hội của mỗi quốc gia. ở nước ta, sau những năm đổi mới, vai trò đó càng được khẳng định và được thể hiện qua các mặt sau đây: Một là, đóng góp vào sự tăng trưởng của nền kinh tế. Theo số liệu thống kê hàng năm và theo đánh giá của các chuyên gia, mỗi năm DNNVV đã đóng góp khoảng 25% -26% GDP. Trong những năm gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ của mình, khả năng đóng góp của DNNVV vào GDP ngày càng tăng. Hai là, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Điều đó thể hiện qua đóng góp của các DNNVV vào sự tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế hàng năm. Phát triển DNNVV còn có ý nghĩa đặc biệt đối với khu vực nông nghiệp, nông thôn. DNNVV phát triển đã đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng thúc đẩy thương mại, dịch vụ ở nông thôn phát triển, xóa dần tình trạng thuần nông và độc canh. Ba là, góp phần quan trọng giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho người lao động, góp phần ổn định chính trị, xã hội. Tăng trưởng kinh tế luôn phải đi kèm với giải quyết những khó khăn, bức xúc trong xã hội, trong đó giải quyết vấn đề thất nghiệp là một trong những khó khăn lớn nhất mà bất kỳ chính phủ nước nào cũng phải quan tâm. Sau những năm đổi mới, sự phát triển của các DNNVV không những đáp ứng các nhu cầu hàng hoá, dịch vụ của nhân dân mà trước đây Nhà nước còn phải bao cấp mà còn tạo ra nhiều việc làm cho mọi đối tượng trong xã hội, từ thành thị đến nông thôn, từ lao động phổ thông đến lao động có trình độ. Sự tăng trưởng lâu dài và ổn định của các DNNVV sẽ góp phần tăng thu nhập, cải thiện và nâng cao đời sống của người dân, qua đó góp phần quan trọng đảm bảo ổn định chính trị, xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 8 Bốn là, làm cho nền kinh tế năng động, hiệu quả hơn. Với sự góp mặt của các DNNVV, số lượng các doanh nghiệp trong nền kinh tế tăng lên rất lớn, kéo theo sự tăng lên về chủng loại, mặt hàng, dịch vụ... Quá trình này làm tăng thêm mức độ cạnh tranh trong nền kinh tế, người tiêu dùng sẽ được hưởng sản phẩm, dịch vụ với chất lượng tốt hơn, giá cả rẻ hơn, phương thức phục vụ văn minh, tiện lợi hơn. Tóm lại, DNNVV có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và vai trò này ngày càng tăng lên cùng với quá trình CNH, HĐH: Là động lực cho phát triển kinh tế, tạo việc làm, huy động các nguồn lực trong nước, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần giữ vững ổn định chính trị, xã hội. 1.2. Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.2.1. Hỗ trợ DNNVV có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong cả nước cũng như ở mỗi địa phương. Tuy nhiên, hiện nay DNNVV gặp rất nhiều khó khăn, hạn chế trong quá trình tồn tại và phát triển mà bản thân không thể tự khắc phục được. Do vậy, để phát huy được vai trò đó, DNNVV rất cần sự hỗ trợ phát triển từ bên ngoài. Vậy hỗ trợ phát triển DNNVV là gì? Trước hết, hỗ trợ là tạo điều kiện thuận lợi, là sự giúp đỡ lẫn nhau, giúp đỡ thêm vào, giúp đỡ một cá nhân, tập thể hay một tổ chức. Từ đó có thể hiểu: Hỗ trợ phát triển DNNVV là nhằm tạo điều kiện thuận lợi, giúp DNNVV khắc phục những hạn chế, yếu kém để các doanh nghiệp này phát triển cả về số lượng và chất lượng, phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tăng hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường, qua đó phát huy vai trò tích cực của chúng đối với các quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 9 Hỗ trợ phát triển các DNNVV có thể do các cơ quan, các tổ chức và các hiệp hội trong và ngoài nước thực hiện, trong đó hỗ trợ từ Nhà nước đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Hỗ trợ phát triển DNNVV là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước. Hỗ trợ phát triển DNNVV sẽ tạo điều kiện để các doanh nghiệp này khai thác và phát huy được khả năng tiềm tàng để phát triển SXKD có hiệu quả, góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển năng động, toàn diện và bền vững hơn. Hỗ trợ phát triển DNNVV sẽ đem lại nhiều lợi ích trước mắt cũng như lâu dài cho bản thân doanh nghiệp và cho nền kinh tế. Các lợi ích đó là: - Về mặt chính trị - xã hội. Sự hỗ trợ sẽ tạo điều kiện để DNNVV phát triển, qua đó tạo cơ sở để giải quyết việc làm, giảm thất nghiệp, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần ổn định chính trị, xã hội. - Về mặt kinh tế. Hỗ trợ sẽ tạo điều kiện cho DNNVV tồn tại và phát triển, qua đó đóng góp vào sự tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đồng thời làm cho nền kinh tế phát triển năng động và bền vững; tạo điều kiện nuôi dưỡng và phát triển các nguồn thu trước mắt và lâu dài cho ngân sách nhà nước. - Về mặt quản lý nhà nước. Thông qua hỗ trợ để định hướng phát triển DNNVV theo chiến lược, kế hoạch đã định, đồng thời cũng nhờ thông qua sự hỗ trợ này mà góp phần thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã đề ra và tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước đối với các DNNVV cũng như đối với các quá trình kinh tế - xã hội trong nước. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn 10 1.2.2. Nguyên tắc và phương thức hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.2.2.1. Các nguyên tắc hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa Hỗ trợ phát triển DNNVV cần tuân thủ các nguyên tắc sau: Một là, hỗ trợ phát triển DNNVV phải đảm bảo thực hiện nhất quán các chủ trương, chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần của Đảng và Nhà nước. Các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Hai là, đảm bảo sự bình đẳng, công khai và minh bạch. Hỗ trợ phải đảm bảo không phân biệt đối xử giữa các DNNVV thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, đồng thời phải được công khai hóa, phải cung cấp đầy đủ thông tin liên quan về hỗ trợ cũng như lộ trình thực hiện để các DNNVV xây dựng chiến lược, kế hoạch SXKD phù hợp, đảm bảo khả năng giám sát và kiểm soát quá trình thực hiện. Ba là, các chính sách hỗ trợ phải phù hợp với thực tế, phải tuân thủ lộ trình thực hiện các cam kết của Việt Nam với WTO và các tổ chức kinh tế quốc tế khác. Theo đó: - Việc hỗ trợ phát triển DNNVV phải được thực hiện theo chiều hướng giảm dần sự bảo hộ theo lộ trình mở cửa mà Việt Nam đã cam kết. - Các chương trình, nội dung hỗ trợ phải rõ ràng, phù hợp với luật pháp quốc tế mà Việt Nam đã cam kết. - Hỗ trợ phải được thực hiện theo hướng tăng cường các biện pháp hỗ trợ gián tiếp, giảm dần các biện pháp hỗ trợ trực tiếp theo quy định của WTO. Bốn là, hỗ trợ phát triển DNNVV phải được thực hiện theo phương châm tích cực và bền vững. Theo đó, hỗ trợ phải dựa trên sự khuyến khích sự năng động, sáng tạo, chủ động của doanh nghiệp, tôn trọng quyền tự do doanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn